митоздық
және
интерфазалық
деп бӛледі.
Интерфазалық хромосомалар
- интерфаза кезеңінде микроскоппен
борпылдақ жіңішке жіп тәрізді түзілістерге және түйіршіктер жиынтығы
түрінде кӛрінетін
хроматинге
сәйкес келеді. Хромосомалар
компонентінің ең кіші құрылымдары нуклеопротеидті
микрофибрилдер
.
Нуклеопротеидті
микрофибрилдер
-
ДНҚ мен гистонды
белоктардың
қосылысы.
Микрофибрилдер
хромосома
бойында
орналасқан, спиральды ширатылып, жұп немесе бірнеше жұп
хромонемалар
жіпшесін түзеді. Гистонды белоктардың 5 түрі бар – Н
1
,
Н
2
А, Н
2
В, Н
3
, Н
4
. Гистондардың молекулалары топталып –
денешік
түзейді – оны
нуклеосома
деп атайды. Гистонды емес белоктар қатарына
структуралық, реттеуші белоктар және фермент молекулалары, аз
мӛлшерде РНҚ, Са, Mg, Fe иондары жатады.
Хромосомалардың
ұзындығы
хромонемалардың
ширатылу
дәрежесіне тәуелді. Осыған байланысты ширатылудың бірнеше деңгейі
бар, ал ширатылу дәрежесі хромосома жіпшелерінің нуклеосомдық
құрылымына байланысты.
1-деңгей. Нуклеосомдық жіпше.
Хромосоманың бұл ұйымдасу
деңгейі нуклеосомдық гистондардың 4 түрімен қамтамасыз етіледі: Н
2А
, Н
2В
, Н
3
, Н
4,
олар нуклеосома түзейді. ДНҚ молекуласы нуклеосомалармен
комплекс құрып, оларға жанасып ширатыла оралады. Осы жағдайда әр
нуклеосомаға 146 жұп нуклеотидтен тұратын ДНҚ бӛлігі оратылады,
оратылғаннан кейін ДНҚ тізбегінің ұзындығы 5 есе қысқарады.
Тығыздалу коэффициенті - 6-7. Орташа ұзындығы 5 см диаметрі 2 нм
болатын ДНҚ-ның қос тізбегі, хроматиннің нуклеосомдық құрылымын
түзу нәтижесінде ұзындығы 2 см диаметрі 10 – 11 нм жетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
