Жаратылыстану-педагогикалық факультеті



бет47/47
Дата31.12.2021
өлшемі8,34 Mb.
#22228
түріСабақ
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47
Байланысты:
Молекулярная физ каз

Психромертлік таблица


Құрғақ термометрдің көресетуі

Құрғақ пен ылғал термометрлердің температура айырымы. Салыстырмалық ылғалдылық




0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0

1

2



3

4

5



100

100


100

100


100

100


81

83

84



84

85

86



63

65

68



69

70

72



45

48

51



54

56

58



28

32

35



39

42

45



11

16

20



24

28

32



-

-

-



10

14

19



-

-

-



10

14

6



-

-

-



-

-

-



-

-

-



-

-

-



-

-

-



-

-

-



6

7

8



9

10


100

100


100

100


100

86

87

87



88

88


73

74

75



76

76


60

61

63



64

65


47

49

51



53

54


35

37

40



42

44


23

26

29



31

34


10

14

18



21

24


-

-

7



11

14


-

-

-



-

5


-

-

-



-

-


11

12

13



14

15


100

100


100

100


100

88

89

89



89

90


77

78

79



79

80


66

68

69



70

71


56

57

59



60

61


46

48

49



51

52


36

38

40



42

44


26

29

31



31

36


17

20

22



24

27


8

11

14



17

20


-

-

6



9

12


16

17

18



19

20


100

100


100

100


100

90

90

91



91

91


81

81

82



82

83


71

72

73



73

74


62

62

64



65

65


54

55

56



58

59


46

47

49



50

51


37

39

41



43

44


30

32

34



35

37


22

24

27



29

30


15

17

20



22

24


21

22

23



24

25


100

100


100

100


100

91

91

92



92

92


83

84

84



84

84


75

76

76



77

77


66

67

68



69

69


60

61

61



62

63


62

54

55



56

57


46

47

48



49

50


39

40

42



43

44


32

34

36



37

38


26

28

30



31

33


26

27

28



29

30


100

100


100

100


100

92

92

93



93

93


85

85

85



86

86


78

78

78



79

79


70

71

71



72

73


64

65

65



66

67


58

59

59



60

61


51

52

53



54

55


46

47

48



49

50


40

41

41



42

44


34

37

37



38

39



Қаныққан су буының қысымы мен тығыздығының температураға тәуелділігі

2-кесте



p, кПа





p, кПа



-5

0,40

3,2

10

1,23

9,4

0

0,61

4,8

11

1,33

10,0

1

0,65

5,2

12

1,40

10,7

2

0,71

5,6

13

1,49

11,4

3

0,76

6,0

14

1,60

12,1

4

0,81

6,4

15

1,71

12,8

5

0,88

6,8

16

1,81

13,6

6

0,93

7,3

17

1,93

14,5

7

1,00

7,8

18

2,07

15,4

8

1,06

8,3

19

2,20

16,3

9

1,14

8,8

20

2,33

17,8



Бақылау сұрақтары

  1. Булану процесін түсіндіріңіздер.

  2. Қаныққан бу дегеніміз не?

  3. Ауаның абсолют ылғалдылығы қандай физикалық шама.

  4. Салыстырмалы ылғалдылық дегеніміз қандай шама.

  5. Ылғалдылықтың дефициті қалай есептеледі?


Зертханалық жұмысты қорғау және безендіру реті:

1. Тәжірибені орындау.

2. Алынған мәліметтерді кестеге енгізу.

3. Орындалған жұмыс бойынша қорытынды жасау.

4. Жұмысты А4 форматында безендіру және өткізу (жұмыстың аты; жұмыстың мақсаты; құрал жабдықтар; жұмысты орындау реті; кестені толтыру; қорытындылау; бақылау сұрақтарына қысқаша жауаптар).

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:


  1. Ә.Х. Сарыбаева. Молекулалық физика және термодинамика негіздері. Шымкент: ИП "Бейсенбекова А.Ж.", 2015

  2. Ә. С. Асқарова, М.С. Молдабекова. Молекулалық физика. ­ Алматы: Қазақ университетi, 2006.

  3. М.
    Құлбекұлы. Молекулалық физика және термодинамика. Алматы: "Қарасай" баспасы, 2005

  4. И.В.Савельев, Жалпы физика курсы. Т.1: Механика, тербелістер мен толқындар, молекулалық физика.- Алматы: [б.ж.], 2010.

  5. И.В.Савельев, Курс общей физики. Т.1: Механика. Молекулярная физика и термодинамика. М.: КноРус, 2012.

  6. А. А. Детлаф, Б. М. Яворский, Курс физики.- М. : Академия, 2008.

  7. Т. И. Трофимова, Курс физики.- М. : Академия, 2007.

  8. Сивухин Д.В. Общий курс физики. Термодинамика и молекулярная физика.- Изд. второе, испр. - М.: Наука, 2002.

Қосымша әдебиеттер:

  1. Т. П. Аманқұлов. Жалпы физика курсы. Шымкент: ОҚМУ. 2007.

  2. Н.Қойшыбаев.Молекулалық физика. Алматы: Зият Пресс. 2005

  3. Н. Iлiясов. Жалпы физика курсы: Молекулалық физика және бейсызық физика. Алматы: Бiлiм, 2003.

  4. А. Н. Бақтыбаев. Физика, молекулалық физика және термодинамика курсы. Түркiстан : ХҚТУ, 2006.

  5. Ә.Х.Сарыбаева, И.Б.Усембаева, К.М.Беркимбаев. Қолданбалы физика курсы. Шымкент: ТОО "Эврика-media", 2015.

  6. Гершензон Е. Термодинамика и молекулярная физика. М: АСАДЕМА. 2000г.

  7. Под.ред. Г.С.Ландсберга. Термодинамика и молекулярная физика. М: Наука. 1995г.

  8. Г.Б. Померанцев, А.К. Ахметов. Курс общей физики. Обычная механика. Колебания и волны. Теория относительности Эйнштейна. Молекулярная физика и основы термодинамики. Астана:"Фолиант",2003.

11 Лабораториялық жұмыс


Сұйықтың көлемдiк ұлғаюының орташа коэффициентiн Дюлонг және Пти тәсiлiмен анықтау



Құрал-жабдықтар: U тәрiздi түтiк, термометрлер, сұйықтық.
Сабақтың жоспары

  1. Эксперименттік қондырғымен танысу.

  2. Зертханалық жұмысты орындау.

  3. Алынған нәтижеге қорытынды жасау.

  4. Зертханалық жұмысты безендіру және қорғау.


Теориядан қысқаша мәлiмет

Егер екi қатынас ыдыстарында екi түрлi жұқпайтын екi сұйықтық болса 1-сурет, онда бөлiну деңгейiнен есептелiнетiн олардың бағаналары биiктiктерiнiң қатынастары, олардың тығыздықтарының қатынастарына керi пропорционал тәуелдiлiкте болады



(1)

Мұндағы h­1 және h2 -сұйық бағаналарының биiктiктерi, 1 және 2 -олардың тығыздықтары.



1-сурет

Егер қатынас ыдыстарының екеуiнде де бiр сұйық, ал температуралары әртүрлi болғанда да осындай жағдай болады, температурасы жоғары ыдыста сұйықтық деңгейi де жоғары болады.

t1 және t2 -екi ыдыстағы сұйықтардың температуралары, 0=00С кезiндегi сұйықтық тығыздығы, -көлемдiк ұлғаюдың орташа коэффициентi болсын делiк. Сонда бiр ыдыстағы сұйықтық тығыздығы

Ал екiншiсiнде



(2)

болады.
Екi ыдыстағы сұйықтықтардың биiктiктерiнiң қатынасы



(3)

Бұдан орташа коэффициент



(4)

Қондырғының сипаттамасы
Қондырғы U тәрiздi түтiк, оған зерттелетiн сұйық құйылады (1-сурет). Оның түзу бөлiктерiне екеуi де кеңдей бiр-бiрiмен қатынаспайтын шыны түтiктер кигiзiлген. Олардың бiреуiнен сұйық су ағып тұрады, ал екiншiсiнен қайнатқыштың буы өтiп тұрады.

h1 және h2 биiктiктерiн қондырғы бекiтiлген вертикаль тақтадағы миллиметрлiк шкала бойынша анықтайды. Бұл шкаладағы ноль кең түтiктердiң төменгi деңгейiмен сәйкес келедi, сондықтан тәрiздi түтiктiң өтпелi бөлiгi шығарып тасталынады. t1 және t2 температураларды қондырғыға орнатылған термометрлер бойынша анықтайды. Көлемдік ұлғаю коэффициентiн (4) формула бойынша есептейдi. Алынған мәліметтерді 1-кестеге ендіріңдер.



2-кесте

α, K-1

h1, мм

h, мм

h2=h1+h, мм

P0, мм.сын.бағ.

t1, C

t2, C
























Бақылау сұрақтары


  1. Көлемдiк ұлғаю коэффициентi.

  2. Өлшем бiрлiктерi.

  3. Сызықтық және көлемдiк ұлғаю коэффициенттерiнiң арасындағы байланыс қандай?

  4. Судың ұлғаю ерекшелiктерi қандай?

Есеп


Сұйықтың тығыздығын анықтау кезiнде пикнометрлер қолданылады. 2000 кезiнде пикнометрдiң көлемi 50 см3 болсын. Ол 1000C кезiнде қандай?
Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

  1. Ә.Х. Сарыбаева. Молекулалық физика және термодинамика негіздері. Шымкент: ИП "Бейсенбекова А.Ж.", 2015

  2. Ә. С. Асқарова, М.С. Молдабекова. Молекулалық физика. ­ Алматы: Қазақ университетi, 2006.

  3. М.
    Құлбекұлы. Молекулалық физика және термодинамика. Алматы: "Қарасай" баспасы, 2005

  4. И.В.Савельев, Жалпы физика курсы. Т.1: Механика, тербелістер мен толқындар, молекулалық физика.- Алматы: [б.ж.], 2010.

  5. И.В.Савельев, Курс общей физики. Т.1: Механика. Молекулярная физика и термодинамика. М.: КноРус2012.

  6. А. А. Детлаф, Б. М. Яворский, Курс физики.- М. : Академия, 2008.

  7. Т. И. Трофимова, Курс физики.- М. : Академия, 2007.

  8. Сивухин Д.В. Общий курс физики. Термодинамика и молекулярная физика.- Изд. второе, испр. - М.: Наука, 2002.

Қосымша әдебиеттер:

  1. Т. П. Аманқұлов. Жалпы физика курсы. Шымкент: ОҚМУ. 2007.

  2. Н.Қойшыбаев.Молекулалық физика. Алматы: Зият Пресс. 2005

  3. Н. Iлiясов. Жалпы физика курсы: Молекулалық физика және бейсызық физика. Алматы: Бiлiм, 2003.

  4. А. Н. Бақтыбаев. Физика, молекулалық физика және термодинамика курсы. Түркiстан : ХҚТУ, 2006.

  5. Ә.Х.Сарыбаева, И.Б.Усембаева, К.М.Беркимбаев. Қолданбалы физика курсы. Шымкент: ТОО "Эврика-media", 2015.

  6. Гершензон Е. Термодинамика и молекулярная физика. М: АСАДЕМА. 2000г.

  7. Под.ред. Г.С.Ландсберга. Термодинамика и молекулярная физика. М: Наука. 1995г.

  8. Г.Б. Померанцев, А.К. Ахметов. Курс общей физики. Обычная механика. Колебания и волны. Теория относительности Эйнштейна. Молекулярная физика и основы термодинамики. Астана:"Фолиант", 2003.

12 Лабораториялық жұмыс



Қатты денелердің сызықтық ұлғаю коэффициентін анықтау

Жұмыстың мақсаты: қыздыру нәтижесінде қатты денелердің өлшемдерінің өзгерісін зерттеп, әр түрлі материалдардан жасалынған үлгілердің сызықтық ұлғаю коэффициентін есептеу.


Құрал-жабдықтар: қатты денелердің ұзындығын анықтайтын құрал, штангенциркуль, пробиркалар, шыны, алюминий және мыс үлгілер пробиркалар орналаса-тын штатив.
Сабақтың жоспары

  1. Эксперименттік қондырғымен танысу.

  2. Зертханалық жұмысты орындау.

  3. Алынған нәтижеге қорытынды жасау.

  4. Зертханалық жұмысты безендіру және қорғау.


Теориядан қысқаша мәлімет

Қатты дененің температурасын арттырса, ол өзінің өлшемдерін ұлғайтады. Бастапқы кезеңдегі дененің ұзындығы L0 болса, оның салыстырмалы ұлғаюы температураның өзгерісіне тура пропорционал болады.



(1)

мұндағы  - дененің сызықтық ұлғаю коэффициенті; L-дене ұзындығының өзгерісі, мм; t0бастапқы дене температурасы, 00С t1-дененің қыздыру кезіндегі температурасы.

Дененің температурасын 10С қыздырған кездегі дененің салыстырмалы ұлғаюы, сызықтың ұлғаю коэффициенті деп атайды:

(2)

мұндағы t0 мен t1 – бастапқы және қыздырылған кездегі дене темепературалары, L0 мен Lt осы температураға сәйкес дене ұзындықтары.

Дененің кез келген температурасы ұзындығын, оның бастапқы ұзындығы арқылы сипаттауға болады:

Lt=L0(1+t) (3)

Дененің ұзындығы өзгерсе, көлемі де өзгереді:

Vt=V0(1+t) (4)

мұндағы =-дененің орташа көлемдік ұлғаю коэффициенті

(5)

Мұндағы V дененің температурасын 10С артырғандағы көлемінің өзгерісі, t қыздыру температурасының интервалы.



1-сурет


Бұл жұмыста қатты денелердің орташа сызықтық ұлғаю коэффициентін зерттеу үшін стержень формалы сыналатын материалдың үлгісін суда қыздыру керек. Дененің ұзындығының L өзгерсі индикатор арқылы анықталады. Қатты денелердің сызықтық ұлғаю коэффициентін анықтайтын құралдың электр тізбегі 1-суретте кескінделген.

Электр тізбегі эмальданған R1 (резистор ПЭВ 75-680) кедергілі қыздырғыштан және оған тізбектей жалғанған Пр (ПКЗО-0,5) сақтандырғыштан тұрады. Сақтандырғыш қыздырғыш пен (МН 3,5 – 0,26) индикаторлық шамның қызып кетпеуін бақылайды әрі құралдың жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.Индикаторлық шаммен параллель жалғастырылған R2 (резистор МЛТ 2-2400 м) кедергі шунт элементінің рольін атқарады. Құралды ток көзіне К (В-6-01-1250) кнопкалы қосқыш (ажыратқыш) арқылы қосуға болады. Құралдың 1 негізіне (2 сурет) қорғаушы 2 құндақ (корпус) бекітелген. Құндақтың ішкі бөлігінде 3 қыздырғыш орналасады. Тәжірибе кезінде қыздырғыш ішіне 4 прокладка (резинада жасалынған) арқылы 5 пробирканың ішіне 6 зертейтін материалдың үлгісі орналастырылады. Құралдың негізіндегі 7 бекіткішке 8 кронштейн (900 бұрыла алатын) бекітілген.

Кронштейінге ұзындықтың өзгерісін анықтайтын 9 индикатор орналасады. Сонымен қатар құралдың панельде 10 индикаторлық шам мен 11 қосқыш әрі ажыратқыш кнопка орналасқан. Құралды 12 шнур ток көзіне қосады.

Жұмыстың орындау реті


1. Пробиркаға 0,5 көлеміне суық су құйып, t0 температурасын термометрдің көмегімен өлшеу керек.

2. Стержн формалы үлгінің ұзындылығын штангенциркульмен өлшеңіздер L0.

3. Құралдың жермен қосылғанын тексеріңіздер. Кронштейнге индикаторды орналастырып, бекіту керек.

4. Приборлардағы суға зертейтін дененің дөңес ұшын төмен қаратып салып, пробирканы резина прокодка арқылы қыздырғышқа орналастыру қажет.

5. Сыймайтын дененің екінші ұшына индикаторды өсіне тығыз тигізіп, индикатор “нөлді” көрсететін жағдайға келтірілуі кронштейінді жақсылап винтпен бекіту қажет болады.

6. Құралды электр тізбегіне қосып индикаторлы шамның жаңғанын байқап қосқыш кнопканы қосу керек.

7. Пробиркадағы судың қайнауын күтіп (үлгіні бірнеше минут қайнаған суға ұстап t=1000C белгілеу керек)

8. Қыздыру нәтижесінде зерттейтін заттың ұзындығының өзгерісін индикатордың стрелкасының өзгерісі көрсетеді.

9. Ток көзінен құралды ажыратып, бұрып (кронштейін бұрылмалы) пробирканы қыздырғыштан алып, штативке орналастыр.

10. Әр материя үлгісі үшін тәжірибені 3-5 рет қайталау қажет (индикатордың көрсетуі 3-5 рет өлшенуі)

11. Зерттеуді басқа материалдан жасалған денелер үшін қайталаңыздар (Алюминий, мыс)

12. 2 теңдеулер бойынша денелердің сызықтық ұлғаю коэффициентін  есептеңіздер.



13. Қате шамасын анықтау қажет болады.




2-сурет

Бақылау сұрақтары


1. Молекула кинетикалық теория бойынша денелердің жылулық ұлғаюын қалай түсіндіруге болады?

2. ,  қандай коэффциенттер, оларды қалай анықтауға болады? Бірліктері қандай?

3. Салыстырмалы ұзару қалай есептеледі?

4. Құралдың электр схемасын және құрлысын түсіндіріңіз.



5.  анықтау қалай жүргізіледі.

Зертханалық жұмысты қорғау және безендіру реті:

  1. Зертханалық жұмыс келесі түрде безендіріледі:

  2. Тәжірибені орындау.

  3. Алынған мәліметтерді кестеге енгізу.

  4. Орындалған жұмыс бойынша қорытынды жасау.

  5. Жұмысты А4 форматында безендіру және өткізу (жұмыстың аты; жұмыстың мақсаты; құрал жабдықтар; жұмысты орындау реті; кестені толтыру; қорытындылау; бақылау сұрақтарына қысқаша жауаптар).

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

  1. Ә.Х. Сарыбаева. Молекулалық физика және термодинамика негіздері. Шымкент: ИП "Бейсенбекова А.Ж.", 2015

  2. Ә. С. Асқарова, М.С. Молдабекова. Молекулалық физика. ­ Алматы: Қазақ университетi, 2006.

  3. М.
    Құлбекұлы. Молекулалық физика және термодинамика. Алматы: "Қарасай" баспасы, 2005

  4. И.В.Савельев, Жалпы физика курсы. Т.1: Механика, тербелістер мен толқындар, молекулалық физика.- Алматы: [б.ж.], 2010.

  5. И.В.Савельев, Курс общей физики. Т.1: Механика. Молекулярная физика и термодинамика. М.: КноРус, 2012.

  6. А. А. Детлаф, Б. М. Яворский, Курс физики.- М. : Академия, 2008.

  7. Т. И. Трофимова, Курс физики.- М. : Академия, 2007.

  8. Сивухин Д.В. Общий курс физики. Термодинамика и молекулярная физика.- Изд. второе, испр. - М.: Наука, 2002.

Қосымша әдебиеттер:

  1. Т. П. Аманқұлов. Жалпы физика курсы. Шымкент: ОҚМУ. 2007.

  2. Н.Қойшыбаев.Молекулалық физика. Алматы: Зият Пресс. 2005

  3. Н. Iлiясов. Жалпы физика курсы: Молекулалық физика және бейсызық физика. Алматы: Бiлiм, 2003.

  4. А. Н. Бақтыбаев. Физика, молекулалық физика және термодинамика курсы. Түркiстан : ХҚТУ, 2006.

  5. Ә.Х.Сарыбаева, И.Б.Усембаева, К.М.Беркимбаев. Қолданбалы физика курсы. Шымкент: ТОО "Эврика-media", 2015.

  6. Гершензон Е. Термодинамика и молекулярная физика. М: АСАДЕМА. 2000г.

  7. Под.ред. Г.С.Ландсберга. Термодинамика и молекулярная физика. М: Наука. 1995г.

  8. Г.Б. Померанцев, А.К. Ахметов. Курс общей физики. Обычная механика. Колебания и волны. Теория относительности Эйнштейна. Молекулярная физика и основы термодинамики. Астана:"Фолиант",2003.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет