Жас ерекшелік психологиясы пәні, міндеттері және жас ерекшелік психологиясының зерттеу әдістері
Тексерген: Жакпарова Г.А
Орындаған: Букашева Д.А.
Тұлға психологиясы
Тұлға психологиясында түрткі, өзін-өзі бағалау және талаптану деңгейі, құндылық бағдарлар, дүниетаным, қызығулар және т.б. тұлғалық түзілімдер қарастырылса, жас ерекшеліктері психологиясы осы түзілімдердің баланың бойында қашан пайда болып, олардың әр жас кезеңдерінде ерекшеліктері қандай болатындығы туралы сұрақтарға жауап береді.
Әлеуметтік психология
Жас ерекшеліктері психологиясының әлеуметтік психология мен байланысы баланың мінез-құлқы мен дамуының оның өзі кіретін топтарға: отбасына, балабақша тобына, мектеп сыныбына, жасөспірімдер ортасына тән ерекшеліктерге байланыстылығын бақылауға мүмкіндік береді.
Дифференциальды психология
Дифференциалды психология индивидуалды айырмашылықтарды зерттейді. Жас ерекшеліктері психологиясымен байланысы, бір жастағы балалар ақыл-парасаттың әр түрлі деңгейлерін және әр түр тұлғалық қасиеттерді иеленуі мүмкін.
Э. Эриксон бойынша жіктеу
А. Н. Леонтьев
бойынша жіктеу
Л. Выготский бойынша
Ерте нәрестелік – туғанан 1 жасқа дейін
Нәрестелік жас – 0-1 жас;
Нәрестелік кезең (2-айдан – 1 жас)
Кеш нәрестелік – 1 жастан 3 жасқа дейін
Мектепалды – 2-3 жас;
Ерте балалық кезең (1-3 жас)
Ерте балалық шақ – 3-5 жас шамасы
Мектепке дейінгі – 3-7 жас;
Мектеп жасына дейінгі кезең (3-7 жас)
Орта балалық шақ – 5-тен 11 жасқа дейін
Мектептегі балалық шақ – 7-17 жас
Мектеп жасы (8-12 жас)
Жасөспірімдік және жастық шақ – 11-ден 20 жасқа дейін
Жасөспірімдік кезең – 12-15 жас
Пубертанттық жас (14-17 жас)
Ерте ересектік – 20 жастан 40-45 жасқа дейін
Жастық шақ – 17 жас.
Орта ересектік – 40-45 жастан -60 жасқа дейін
Кеш ересектік – 60 жастан ары қарай
Бала келесі шартсыз рефлекстермен дүниеге келеді:
Бала келесі шартсыз рефлекстермен дүниеге келеді:
ағзаның ішкі ортасын реттеуші (демалу, қанайналым);
тамақтану (сору, жұту);
қорғаныс рефлекстері (көзді жыпылықтату, түшкіру, жөтелу);
бағдарланушы (басын күшті тітіркендіргішке бұру);
қозғалыстық (қамту, жүзу, адымдау, еңбектеу).
Ерте сәбилік шақ
Көптеген зерттеулер көрсеткендей, үш жасар бала үнемі заттар әлеміне кіреді, көптеген тұрмыстық заттарды қолдана алады және заттық әлемге бағалы қатынаста болады. Ол өз-өзіне қызмет ете алады, қоршаған адамдармен өзара қатынасқа түсе алады.
Мектепке дейінгі кезең
Бұл кезең балалардың жақын ересек адамдармен қарым- қатынас жасау арқылы, сонымен қатар құрдастарымен ойын және шынайы қарым- қатынас жасау арқылы әлеумттік кеңістікті меңгереді. Мектепке дейінгі шақта баланың “мені” қалыптасады.
Бастауыш мектеп кезеңі
Мектепке келген кезде баланың сөздік қорының көлемі ұлғаяы, ол басқа адамдармен өзінің өміріне байлынысты болып жатқан жағдайлар жайлы оңай түрде түсінісе алады.
Жеткіншек шақ
Адам бұл кезде жаңа өмірге қадам бастайды. Өз тұлғасын қалыптастырады. Дәл жасөспірім шақта мынандай периодтарда (12-13 тен 15-16-ға) дейін жеке тұлғасының дамуы. Жеткіншек шақта – жасөспірім өзінің құрдастарымен қарым – қатынас пен, байланыстарын бағалай бастайды.
Жастық шақ
Эстетикалық көңіл күйі, акыл-ой, жауапкершілігі және т. б. қасиеттер толық калыптасады. Адамның дене еңбегі мен ой еңбегінің жұмыс істеу кабілеті де арта түседі. Жыныстық тұрғыдан да толық жетіледі. Барлық мүшелері мен мүшелер жүйесінің калыптасуы толығымен жетіледі.
Кемел шақ
Кемел шақ кезеңі – тұлға өмір жолының шырқау шыңы, әсіресе, адамның дені сау, күш-қуаты, сергектігі, білімі, тәжірибесі жетілген кезінде. Адам бұл уақытта кәсіби шеберліктің шыңына және қоғамда белгілі бір орынға қол жеткізеді.
Қарттық кезең
Бұл кезеңде адамның қимыл-әрекеті баяулайды. Зат алмасу қарқыны бәсеңдейді. Жүйке жүйесінде тежелу айқын басымдылық көрсетеді. Барлық мүшелер жүйесінің қызметі, жалпы зат алмасу қарқыны баяулайды. Адамның есте сақтау кабілеті төмендейді.
