Жасыл- ст жасау техн Кок- комп адыстер 36. Кешенді стандарттау мақсаты
Кешенді стандарттау (КС)-бұл өзара байланысқан талаптардан тұратын жүйені қолдану және жоспарлы бекіту мақсатына бағытталған стандарттау, сонымен қатар кешенді стандарттаудың негізгі элементі нақты проблеманы тиімді шешу мақсатында обьектіге әсер ететін материалдык және материалдық емес факторлар болып табылады. Осыдан, кешенді стандарттаудың мәнісін былай түсінуге болады. Өнімнің сапа деңгейіне қойылатын талаптардың экономикалық тиімділігін қамтамасыз ету және өзара әсер етуші факторлардың бір-бірімен байланысын жүйелеу-кешенді стандарттаудың маңызды бір саласы болып табылады. КС стандарттау обьектісіне қойылатын талаптардың өзара байланысын, реттеу нормаларын және стандарттау бойынша өзара келісімді нормалар жиынтығын қамтитын техникалық құжаттарды жасауға мүмкіндік береді. Кешенді стандарттаудың негізгі талабы мен орындау бағдарламасына мыналар жатады: -қоғамдағы өндірістің барлық сапалық көрсеткіштерін арттыруды қамтамасыз ету; -өндірістік ресурстың барлық түрін үнемдеу режимдерін арттыру; -өнім сапасын және техникалық деңгейді көтеру. Кешенді стандарттау міндеттері: - Стандарттаудың материалдық емес обьектісінің салалық кешені және өзара байланысқан жалпытехникалық талаптары мен нормаларды реттеу. - обьектіге және сол обьектінің элементтеріне(машинажасау бөлшектері, агрегаттар) сонымен қатар, шикізаттың түрлеріне,өзара байланысқан бұйымдар кешеніне және обьектіні жасаудың технологиялық белгілі бір деңгейдегі қажетті нормаларды реттеу. Кешенді стандарттау техникалық қатынаста көптеген рационалды параметрлер қатарын және өнеркәсіптік өнімдерді сорттауда, оның көптүрлілігін азайту жолдарын, жаппай және сериялық өндірістің техникалық базасын құру, жаңа техниканы енгізуді жеделдету және бұйымның сапасын көтеруге байланысты мәселелердің дұрыс шешімдерін табу және олардың сенімділігін, ұзақмықтылығын, жөндеуге, пайдалану(тұтыну) жағдайындағы қауіпсіздіктерді қамтамасыз ету мүмкіндігін береді. Кешенді стандарттау негізгі ерекшелігі - әрбір стандарттау обьектісіне қойылатын талаптардың барлық жүйедегі техникалық-экономикалық тиімділікті қамтамасыз ететін есептемеге бағыныштылығы болып табылады. Қазіргі жағдайдағы кешенді стандарттау әдісі ұйымдастырушылық жұмыстар жөніндегі практикалық құралы ретінде маңызды халықшаруашылық мәселелерін, шикізатқа қойылатын талаптарды, жабдықтарды, жартылай шикізаттарды, бөлшектерді, түзілімдерді, жинақтау бұйымдарды, құрал-жабдықтарды, сынау мен бақылаудың техникалық құрал-жабдықтарын, метрологиялық қамтуды, өндірісті технологиялық дайындауды және ұйым әдісін, сақтау мен тасымалдауды, бұйым сапасының және техникалық жеңгейін нормативтік-техникалық құжаттарда көрсетелген дәрежеге сәйкес реттеу шарттарын шешуге бағытталған
37. Біріңғайландырудың негізгі бағыттары
Бірыңғайландыру(унификациялау)-обьектілердің тағайындалған белгісі бойынша
қолданысы бірдей міндеттерін біркелкілікке келтіреді және обьектілер санын қысқарту
негізінін айқындайды. Бірыңғайландыру типтің, түрдің, өлшемтипінің, бөлшектермен
жиынтықтардың бірыңғай және толық өзараауысымдылығын қамтамасыз ететін, сапа
көрсеткішінің өсуіне әсер ететін жеткілікті сандарының мәнін тағайындайды.
Конструкцияны бірыңғайландыру кезінде әмбебаптан гөрі агрегаттық
жабдықтардың өнімділігі артады, жаңа техниканы меңгеру мерзімі азаяды, машина
данасын немесе партиясын өндіру тездетіледі. Стандарттау және бірыңғайландыру
деңгейін анықтау үшін бұйымның барлық, яғни бұйымды құрайтын детальдар мен
жинақтау бөлшектерінің категориялық түзілімдері пайдаланылады
38. Стандарттау бойынша халықаралық ұйым
Стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым Лонданда БҰҰ шешімі бойынша 1947 жылы стандарттау жөніндегі ұлттық ұйымдарымен құрылды. Ол стандарттау саласындағы ұлттық ұйымдардың бүкіл әлемдек федерациясы болып табылады, атауы гректің Isos-тең деген сөзінен шыққан. Сондықтан әлемнің барлық тілдерінде стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым ИСО деген қысқаша атпен белгілі. ИСО негізгі мақсаты -стандарттау және дүние жүзіндегі қосалқы қызмет көрсету; халықаралық тауар алмасу процесстерде және қызмет көрсету, интелектуалды меншікті, ғылыми-техникалық, технологиялық және экономикалық қызметтерге үлесін қамтамасыз ету. ИСО іс жүзінде халықаралық келісімдер қабылдау және халықаралық стандарттарды шығарумен айналысады. ИСО жұмысына дүние жүзінің 146 мемлекеттері және олардың ұлттық стандарттау ұйымдары қатысады, соның ішінде 94 мемлекеті ИСО мүшелері, 37-корреспондент – мүшелері және 15 мемлекет қолқойған мүшелері. ИСО мүшелері кез-келген техникалық комитеттің жұмысына қатыса алады, стандарттардың жобасына дауыс беруге, ИСО-Кеңесіне қабылдануға, Бас ассамблеяның отырыстарында сөз айтуға құқығы бар. Қолқойған ИСО мүшелері қаржылай кіріс келтіру арқылы халықаралық стандарттау туралы мағлұмат алып отырады. «Қол қойған мүшелер» категориясы дамушы елдерге бағытталған. Негізгі ассамблея, Кеңес, Кеңес комитеттері, орталық секретариаттардың орындаушы бюросы, техникалық комитеттер, комитет астындағылар, жұмыс топтары ИСО органдары болып табылады. ИСО-ның ресми тұлғалары- президент, вице-президент, қазынашы және бас хатшы болып табылады. Қазақстан Республикасы стандарттау, метрология және сертификаттау Комитетімен танымал. Ол ИСО-ның тең құқылы мүшесі болып 1994 жылы кірді, талқылау және шешім қабылдау кезінде дауыс беру құқығына ие.
Бірыңғайландырудың даму үрдісі екі негізгі бағытпен анықталады: шектеу және
біріктіру. Бірыңғайландырудың шектеу бағыты жіберілетін бұйымның
номенклатурасына талдау жүргізуді сипатттайды және бұйым мен элементтерінің
өлшемтиптеріне қажетті номенклатура көлеміне сәйкес шектеу қояды.
Бірыңғайландырудың біріктіру бағыты – халық шаруашылығына қажетті бұйымның
номенклатурасын анықтау және конструкторлық немесе технологиялық белгілеріне
талдау жүргізу арқылы біріктіру түзілімдерін сипаттайды.
Бірыңғайландырудың мазмұны:
- ішкіөлшемдерді бірыңығайландыру белгілі бір машинаның, негізгі түріне
қарағандағы модификациялануын қамтамасыз етеді;
- базалық моделді машиналарының параметрлік қатарлары әртүрлі өлшемдерін де
бірыңығайландыру арқылы модификациялау,
Бірыңғайландыру зауыттық, салалық, салааралық деңгейде жүргізілуі мүмкін.
Зауыттық (зауыт ішінде), салалық және салааралық (саладағы зауыт қатарлары)
бірыңығайландыру машинажасау және аспап жасауда бұйымның номенклатурасын
қамтуы мүмкін, халық шаруашылық саласында жинақтау бірліктерін және бөлшектерді
қамтиды.
Бірыңғайландырудың негізгі жұмысы: қолданатын бөлшектер мен түзілімдердің
сызбаларын талдау: бөлшектердің өлшемтиптерін оптималды тағайындау; бөлшектер мен
түзілімдерді конструкторлық немесе технологиялық белгілеріне байланысты сыныптау.
Бұйымды стандарттау және бірыңғайландыру деңгейін анықтау қайталау және
қолдану коэффициенттерінің есептелуін қажет етеді. Қолдану коэффициенті өнеркәсіптің
түрлі саласында бұйымның бірыңғайландыру деңгейін сипаттайтын дифференциалдық
коэффициент көлемімен анықталады
39. Техникалық реттеу саласындағы НҚА дайындау,қабылдау
Техникалық реттеу саласындағы нормативтік- құқықтық актілердің мазмұны:
1. өнім(қызмет) мен процесс қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
2. өнім(қызмет) мен процесстің қолданылу талаптарына сай тізімі мен
сипаттамалары.
3. Өнімге қойылған талапты анықтау мүмкін болмаған жағдайда жіберілетін қауіп
деңгейін қандай факторларға байланысты екенін анықтау.
4. ТР аумағындағы НҚА қауіп деңгейінің есебімен ТР объектісінің арнайы
талаптарын орындау керек:
ТР саласындағы НҚА өзгерту, қабылдау,дайындау, жою ерекшеліктері.
ТР саласындағы НҚА өзгерту, толықтыру, дайындау, қабылдау, жою жөніндегі
ұсыныстар мемлекеттік органдар арқылы дайындалады.
ҚР ТР саласындағы НҚА дайындау жоспарының жобасын келісілген орган
қалыптастырады және ҚР Басқармасына растау үшін жіберіледі.
ТР саласындағы НҚА нормативтік-құқықтық актіні жобалауды жасайтын орган
мемлекеттік орган болып табылады. Ол басталу уақытынан бір айдан кешіктірмеу керек.
Егер ТР саласындағы НҚА жасалған талаптар мемлекетаралық стандарттар
талаптарға сай емес немесе сәйкес мемлекетаралық стандарттар болмаса, ТР саласындағы
НҚА ҚР импорттау шарттарына немесе ҚР экспортына өз әсерін тигізуі мүмкін.
ТР саласындағы НҚА жобалауды жасайтын мемлекеттік орган:а) жобаны жария
талқылауды ұйымдастырады; б) келісілген органның жасаған ескертпелерін жинақтап,
оны арнайы баспадан шығарып және ақпараттық жүйелеуді аяқтайды; в) ТР саласындағы
НҚА айтылған ескертпелерді жанжақты қызығушылардың сұранысы арқылы таратады.
ТР саласындағы НҚА жобалауды жариялық талқылаудың мерзімі алпыс күннен
аспауы керек.
ТР саласындағы НҚА қойылған шарттары пошталық және электрондық адрестерге
жіберілуі тиіс.
ТР саласындағы НҚА жобасының соңғы редакциясы ҚР заңымен тағайындалған
тәртіппен дайындалады.
ТР саласындағы НҚА қабылданған күннен қолданысқа кіріскен күн аралығында
қажетті бақылауға қойылатын талаптарды жүзеге асыру қажет.
26. Мәтіндік НҚ санаттары
ло
28. Мәтіндік НҚ құрылымдық элементтері жайлы
Қолдан көшіру әдісімен көшірмелерді дайындау рұқсат етілмейді.
Мәтіндік өндірістік құжаттары ретінде конструкторлық кұжаттардың
жинактамасына кірмейтін техникалық шарттарының құрылымы келесі элементтерден
тұрады:
- титул парағы;
- мазмұны; .
- атауы;
- қолдану саласы;
- нормативтік сілтемелер;
- анықтамалар;
- белгілер мен қысқартулар;
- талаптар;
- қосымшалар.
Кіріп оқып қойындар керек нәрсе
7. Сапа құжаттамасына міндетті процедуралар?
Құжаттарға жалпы талаптар
Құжатталған сапаны баскару жүйесi анықталынған процесстердi қолдайды.
Жүйеленген процедураларалардың анықталуы жане əдiстердiң негiзiн салуда
қызметкердiң жұмысқа деген дағдарысы мен дайындықтарынын орындалуын камтамасыз
ету.
Осы талаптарға қосымша :
Стандартта қолданылатын «құжатталған процедура» терминi ресми түрде
құжатталған жане бақыланатын процедуралар мағынасын бiлдiредi.
Құжаттар жүйесi кейбiр үйымдарда ерекшеленедi жане үйымның санына , кызметтiн
түрiне, жан жақты кызметкерлерден, процесстiн күрделiгiне тауелдi болады.
Қүжаттар əртүрлі пiшiнде болуы мүнкін.
Сапа жүйесi қүжаттарынын қүрылымы.
Сапа жүйесiн қүжатын пішіндеуін дайындау төрт денгейден түрады, атап айтканда:
- Сапа жөнiндегi басшылық – сапа саласындагы үйым саясатын қамтиды.
- Жүмыс əдicтepi (процедуралар), олар сапа жөнiндегi басшылықта кездеседi .
- Жүмыска арналған нүскаулар
- Анықтамалық қүжаттар, мысалы тiкеу журналдары, стандарттар, оқу қүралы, т. б сапа
жүйесi жүмысына кажеттi күжаттар.
Сапа жөнiндегi басшылық (EN ISO 9001, тарау 4.2.2 )
Үйымда сапа жөнiндегi басшылық бөлу керек.Бүл сапаны баскару жүйеciн сипаттайтын
процедураларға сайкес нүсқаулар болуын камтамасыз етедi.Жүйелi сипаттаудың жане
процесстердiн өзара əрекеттестiктерi де басшылықтын қүрамында болуы тиiс.
Сапа жөнiндегi басшылық – бүл ең жоғарғы денгейдегi қүжаттын сапа жуйесi . Мүнда
берiлген ұйымнын тұтас сапа жүйесi қарастырылған, сол себептi оны маркетингтiк құрал
ретiнде колдануға болады.
Сапа жөнiндегi басшылықтын мақсаты болып мыналар табылады :
- Түтас үйым шегiндегi сапаға қатысты мəдени фирмалық компания қуру көмек беру .
- Үйым қабiлеттiгiн түтынушылар алдында көрсету жане сапа жүйесiн колдау.
- Осы үйымның тутынушыларының нақты талаптарына жауап беру(егер сапа жүйесi
үйымға келiсiм шарт талаптары бойынша енгiзiлген болса).
- Үйым шегiндегi сапаға қатысты қызметтiн барлық түрлерiн анықтау жане сипаттау.
- Үйым iшiндегi коммуникациясын, хабарландыруын жақсарту.
- Үйым жеткiзушiлер басшылығына қызмет ету.
- Аудит жуйесiн камтамасыз ету.
- 4.2.2.EN ISO 9001 тарауынын талаптарын орындау.
Сапаны басшылық ету мазмұны.
Сапа жөнiндегi басқару əр мекемеде əртүрлi үйымдастырумен, көлемiмен, қүрылысыман,
мазмұнымен ерекшеленедi, қызметтiн сипаттiзiмiне тауелдi жане басшылық талаптарына
тауелдi, бiрақ мыналардан турады:
-Үйым сапасы саласындагы саясат
- Үйымдық қурылым
- Сапа жүйесiнiң қысқа мазмұндамасы
- Сол үйымнын ерекшілігне баиланысты сипаттiзiмдiк түсiндiру талаптары стандарт ISO
9001жасалады(кейбiр жағдайларда нақтылау əдiстердi, процедуралары үстануы мүмкiн ,
егер басшылық сапа жөнiнде жəне əдiстер (процедуралар) басшылық қүрамына
бiрiктiрiлген жағдайда).
Сапаны басшылық ету қүрылымы.
Сапа жөнiндегi қүрылым құрамына мынандай элементтер болады:
-лауазымдык бет
- мазмұн
- кезектi тiзiм басылымдары
- толықтырушы тiркеуi
- автор жөнiндегi ақпарат, бекiтiлген тулға жəне басшылықпен қарастырылған
- басшылық мақсаттарынын мазмұны
- ISO 9001 Стандарттарына нұскау
- беттердiн номерленуi жане олардын тексеру ахуалы
9. Сапа?
Өнімнің сапасы туралы қазіргі заманның түсінігі тұтынушының талаптарын жəне
ниеттерінің толық орындалу мақсатына негізделген жəне де бұл əрбір өнімнің жоба
негізінде болу тиіс. Өнімнің тұтынушылары жеке адамдар да ,адамдар ұжымы да бола
алады: мекемелер, ұйымдар немесе жалпы қоғам. Замандас сапа комплексті ұғым, оған
əр түрлі анықтамалар беріледі. EOQ (европалық сапаны анықтау ұйымы) анықтамасы
бойынша өнімнің тұтынушы талаптарына сəйкестік дəрежесі, өнім сəйкестік дəрежесін
қанағаттандыру. ИСО 9000:2000 стандарты, анықтамасы «сапа дегеніміз –өзінді
сипаттамасы жиынтығымен тұтынушының талабын орындауы», ИСО халықаралық
стандартында мағына сапасы бойынша жиынтық сипаттамасына белгіленеді, объекті 8402 мінездемесі қатысты жəне шамаланған қажеттіліктерді қанағаттандыру.
Əзірлеушіге сапа өнімінің анықтаушысы болып оның өндіруші өндіріс -
шаруашылық қызметі болып табылады, бірақ сапа деңгейін көтеру үрдісі
түтынушылардың ниеті де ескерілу керек. Бұл мақсат үшін əзірлеушіге мына шарттарды
қажетті түрде орындау керек:
- Тұтынушыларды табу жəне олардың өнімге талаптарын анықтау.
- Техникалық шарттарға тұтынушы талаптарын қайта құру ,
- Өнімді даярлау технологиялық процес кезеңдері анықта , процес белгілерін істеп
шығару,
- Нəтижелер жəне тұтынушы қанағаттанушылық дəрежесі бағалау .
Өтім базар жаулап алу стратегиясы қамтамасыз етуде болады емес. Сапа деңгейі
жəне жаңа қасиеттер бір уақытта өнім беру , тұтынушыға арналған тартымды тағы көбірек
оның істеушінің. Жапон коры сапаның 4 деңгейін концепция анықтайды .
Базарды жаулап алу стратегиясы қамтамасыз етуде сапа деңгейін жəне өнімге
жаңа қасиеттер бір уақытта беру арқылы оны тұтынушыға тартымды етіп жасау. Жапон
концепциясы сапаның 4 деңгейін анықтайды.
1 деңгей – стандартқа сəйкестікгі,
2 деңгей – қолдану сəйкестігі. Өнім стандарттардың талаптарына сай болуға тиісті
, сонымен қатар пайдалану талаптарына қанағаттандыру болып келеді.
3 деңгей –базардың нақты талаптарына сəйкестік болуы керек. Ол деген сапаның
жоғары болуы . жəне бағаның төмен болуын тиімді болуы керек. Сапаның жоғары болуы
жəне де бағаның төмен болуына өнімнің ақаусыз шығуына байланысты болады.
4 деңгей –жасырылумен ( жасырынмен ) қажеттіліктерге сəйкес. өнімді өтім
жағынан алады яғни жасырылу қажеттіліктерін еске алып отыру қажет. тұтынушы өзі
не керек екіні ақырына дейін білмейді , не ол қалайды . Ол тек қана қызығушылығы бол
зат көргенде ғана сол зат керек екенін біледі.
11. Өнімнің бәсекеге төзімділігі
Өнімнің бəсеке қабілеттілігі
Өнім сапасының категориясы жалпы құралу жəне көріну сферасынан құралатын
бəсекеге қабілеттілікпен тығыз байланысты. Бірақ сапа категориясы өзгермейтін ұйымдық
- өндірістік шарттары мен ғылыми – техникалық прогрестің жеткен жетістіктері кезінде
құрастыру тұрақтырақ жəне статикалырақ болып келеді. Бəсекелестік дегеніміз- тез
ауысатын, жəне де тұтыну өзгерісі мен мінезіне, рынок жағдайына, сатып алушының
төлем қабілеттілігіне жəне де қызмет көрсетуіне байланысты динамикалық категория.
Бəсекеге қабілеттілік белгілі уақытта нақты нарықта өз бағасы бойынша жүзеге
асырылуына қажетті жəне жеткілікті өнімнің тұтынушылық қасиеттері жиынтығымен
анықталады.
Тұтынушылық қасиеттер- бұл тауарға оны тағайындалуына байланысты қолдану
шартын ескере отырып, тұтынушы талаптарын қанағаттандыруға бағытталған тауар
мінездемесі. Мысалы, автокөлікке келесі талаптар қойылады: двигательдің қуаты,
сыйымдылығы, жанар майдың шығыны, басқаруыңғайлылығы, қызығарлық сырт пішін,
габариттер жəне т.б. Автомобильдердің əрбір түрі түрлі үйлесімдерде осы параметрлерге
ие. Олар нақты пайдалану шарттарына жəне тапсырыс беруші талабына байланысты түрлі
қолданыста жəне мағынада болады. Мысалы, бір тұтынушыға жуу автомобилі керек жəне
оны ол машинаның кузовы жəне де двигатель қуаты, сыртқы көрінісі жəне автомобильдің
сыртқы түсі қызықтырмайды. Ал басқа тұтынушыға жанар-майды аз жағатын, кузовының
сыртқы түрі əдемі, бояуының түрлі-түсті жəне т.б. жеңіл автокөлігі қажет. Бұл мысалда
сапа жəне тауар бəсекелестігі ұғымдарының қабілеттілігі айырықша жақсы біледі. Ең
жоғары сапалы тұтынушы талаптарын қанағаттандырмаййынша өз тұтынушысын
таппайды. Өнімнің сапасы қолдану байланысты өзгерілмейді жəне тəуелсіз. Бұйым
пайдалылығы сапа деғгейі жағынан бір талаптарға байланысты болуы мүмкін, ал кейбір
жағдайларда оның деңгейі нолге тең болады. Осыған байланысты сапа мен тұтыну
құнының арасындағы негізгі айырмашылығы мен өнімнің негізгі бəсекелестігін көруге
болады. Сатып алушы тауарды сатып алу үшін ғана емес ол соның тұтынушы
талаптарына сай болу керек деп алады.о
12. Сапа көрсеткіш классификациясы
Өнім сапасының көрсеткіштерінің құрамы жəне топтастыру
Өнім сапасының көрсеткіштерінің топтастыруы ( ӨСК ) МЕСТ 22851-77 түріне
келтірілген жəне ол келесі түрде болады.
Сапа көрсеткіш классификациясы толық мына лектен оқысаңдар болады