Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық


е, о, ө дыбыстарын ІІ дəрежелі ашық деп жіктесе, Қ.Кемеңгерұлы о



Pdf көрінісі
бет233/248
Дата06.01.2022
өлшемі3,26 Mb.
#14345
түріБағдарламасы
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   248
Байланысты:
zhubaeva o khkh gasyr basyndagy kazak tili zhonindegi zertte

е, о, ө дыбыстарын ІІ дəрежелі ашық деп жіктесе, Қ.Кемеңгерұлы о, 
ө дыбыстарын жартылай ашық деп, ал е дыбысын жартылай қысаң 
деп  топтастырады.  Сол  себепті  А.Байтұрсынұлы  үш  деңгейде, 
Қ.Кемеңгерұлы төрт дейгейде жіктеген, айырмашылық – е дыбы-
сына байланысты. Ə.Жүнісбеков «Қазақ тіліндегі дауыстылар» де-
ген еңбегінде Н.Созонтов пен Г.В.Архангельский кітаптарында е 
дыбысының орыс тіліндегі осындай дыбыстан бөлектігі, өзгешелігі 
туралы айтқандарын жоғары бағалай келіп былай дейді: «К сожа-
лению, весьма интересные замечания названных выше исследова-
телей (Н.Созонтов пен Г.В.Архангельский – О.Ж.) по поводу глас-
ного  (е)  в  последующем  никем  не  развивались,  наоборот  этому 
гласному приписывалось широкое образование, аналогичное рус-
скому е. Как будет показано в дальнейшем, результаты экспери-
ментального анализа говорят в пользу высказываний Н.Созонтова 
и Г.В.Архангельского» (Джунисбеков А. Гласные казахского язы-
ка. – Алматы: Наука‚ 1972. -9-с.). 


638
639
Дауыстыларды  жақтың  қатысына  қарай  жіктеуде  Т.Шонанов 
ө дыбысының ғана ерекшелігін сөз етсе, Білəл Малдыбайұлы да-
уыстыларды  жоғары  демесін,  орта  демесін,  төменгі  демесін  деп 
бөледі. А.Байтұрсынұлы, Қ.Кемеңгерұлы, Б.Малдыбайұлы сияқты 
зерттеушілер  дауыстыларды  жақтың  қатысына  қарай  топтасты-
руда  бірізділік  танытып,  дауыстыларды  тек  ашық  пен  қысаңға 
ғана  топтастыруға  болмайтынын,  аралық  дыбыстардың  (о,  ө,  е
болатынын,  оның  құрамын  дұрыс  байқаған.  Х.Досмұхамедұлы 
«Қазақ-қырғыз тіліндегі сингармонизм заңы» деген мақаласында 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   248




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет