Жеміс тұҚымбағын ұйымдастырудың білім алушылар үшін маңызы
жүктеу/скачать 27,05 Kb.
|
Қыдырбаева Ардақ мақала
|
ӘОЖ – 58.006 ЖЕМІС ТҰҚЫМБАҒЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ БІЛІМ АЛУШЫЛАР ҮШІН МАҢЫЗЫ Қыдырбаева А.Б. Ғылыми жетекші: Адманова Г.Б , б.ғ.к., аға оқытушы Аманжолов университеті, Өскемен қ., Қазақстан Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе Өңірлік Университеті, Ақтөбе қ., Қазақстан ardashym@mail.ru Жеміс тұқымбағы – міндеті жеміс дақылдарының жоғары сапалы ассортиментін өсіру болып табылатын мамандандырылған шаруашылық. Жеміс тұқымбағының құндылығыерекше үлкен. Көгалдандырудың болашағы жеміс тұқымбағында жақсы жасалған жұмыстарға байланысты. Себебі, бұл жерде өнімді тұқымдар мен сорттарды таңдайды және қарқынды көгалдандырудың негізін құрайтын ерте өнім беретін, баяу өсетін, сорттық –тамырлы комбинацияларды құру, жеткілікті мөлшерде сау және сапалы отырғызу материалдарын шығарады.[1] Питомникте технологиялық циклдердің барлық кезеңдерінде отырғызылатын материалдың сорттық тиесілігін, саны мен сапасын қатаң есепке алу жүргізілуі тиіс. Мұның бәрі тәлімбақтың бақылау күнделігінде атап өтілуі керек, бұл оның қызметінің негізгі құжаты. Сонымен қатар, тұқымбақтың қызметі басқа нормативтік құжаттармен, атап айтқанда, отырғызу материалдарының сапасына арналған стандарттармен, карантиндік куәліктермен және т. б. реттеледі.Питомниктің өнімділігін арттыру үшін тек жеміс-жидек қана емес, сонымен қатар басқа да өсімдіктерді көбейту мен өсірудің әртүрлі әдістерінің үйлесімін қолданған жөн. Бұл өндірісті ұтымды ұйымдастыруға, оның маусымдық тәуелділігін азайтуға мүмкіндік береді. Өндірілген көшеттердің көлемі мен ассортименті бойынша жеміс, жидек немесе аралас тұқымбақтар ерекшеленеді.Тұқымбақтардың негізгі міндеті-өсімдіктердің барлық түрлерінің әртүрлі мақсаттағы отырғызу материалдарын өндіру. Тәлімбақтарда көбеюден бастап өнім шығаруға дейінгі барлық жұмыс циклі жүзеге асырылады. Отырғызу материалы негізінен ашық жерде өсіріледі.Ауа-райына ерекше сезімтал өсімдіктердің аз ғана бөлігі әйнек, пленка немесе көлеңке астында көбейеді және өсіріледі. Тәлімбақтар шығаратын отырғызу материалы әртүрлі қажеттіліктерді қанағаттандыруы керек, мысалы, жоғары өнімділік және климаттық жағдайларға төзімділік, сонымен қатар жемістердің жоғары сапасы. Білім ордасында жеміс - жидек бақшалары мен тәлімбақтардың жұмысын ұйымдастыру өте маңызды. Өсімдіктерді өсіру, олардың өсуі мен дамуын бақылау, бақта әртүрлі тәжірибелер жүргізу, білім алушылар биологияны практикада терең зерттейді, мектепте алған теориялық білімдерін шоғырландырады, жеміс өсімдіктерін өсірудің ауылшаруашылық технологиясында жүзеге асатын кейбір практикалық дағдыларды игереді. Бұл жұмыстың ең басты артықшылығы -бақшада жұмыс істеу білім алушылардың оқу үлгерімінің жақсаруынакөмектеседі, өзін-өзі тәрбиелеуді, өздігінен жұмыс жасауды және инициативті дамытады. Тұқымбақта жүргізілетін барлық жұмыстарда жетекші болып биология пәні мұғалімі немесе биология мамандығы бойынша қосымша білім беру мұғалімі тағайындалады. Мектеп бақшасындағы тәлімбақ -бұл ашық аспан астындағы зертхана, онда әркім өзіне ұнайтын хоббиін таба алады. Мүмкін, бақшада жұмыс істеу болашақ мамандықты таңдауға көмектесетін болар. Мектеп бақшасында жеміс тұқымбағын ұйымдастыру үшін мен Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласы «Эльмира» шаруа қожалығындағы тұқымбақтың тәжірибесімен танысып шықтым. Жеміс өсімдіктері дәнді және басқа дақылды өсімдіктерден тек өмір сүру ұзақтығымен ғана емес, сонымен қатар көбею әдістерімен де ерекшеленеді. Тұқым себу кезінде жеміс тұқымдарының көптеген түрлері мен сорттары тұқым қуалайтын белгілерді сақтамайды және қиылысты тозаңданумен байланысты қатты ауытқулар болады. Бұрынғы уақыттағы жеміс өсімдіктерінің барлық сорттары жабайы орман формаларынан шыққан, сондықтан тұқымдармен таралған кезде атавизм жағдайлары жиі кездеседі, яғни, жабайы ата-аналық формаларға оралу. Жеміс өсімдіктерінің жекелеген түрлері бар, мысалы, жаңғақ, өрік және басқа да түрлер тұқым себу кезінде олардың тұқым қуалайтын белгілерін сақтайды, бұл өсімдіктер көбінесе тұқыммен таралады. Жеміс-жидек тұқымдарының барлық басқа түрлері көшеттер алу үшін вегетативті жолмен таралады, тек селекциялық мақсаттар үшін (жаңа сорттарды өсіру кезінде) жыныстық көбею қолданылады. Жеміс өсімдіктерінің вегетативті көбеюін қолданудың келесі себебі-тұқымның көбеюінен алынған өсімдіктердің жеміс беру кезеңіне кеш енуі. Жақсы жағдай жасау үшін өмірінің алғашқы жылдарында өсімдіктер жеміс тұқымбағы деп аталатын арнайы бөлінген жерлерге орналастырылады. Жеміс тұқымбағын ұйымдастыруға Совет Одағының биолог, селекционері, әртүрлі сорттағы жеміс– жидек сорттарының авторы, биология докторы И.В. Мичурин үлкен мән берді. Тұқымбақтардың басты міндеті-көшеттердің өнімділігін арттыру және олардың сапасын жақсарту. Тұқымбақ кәдімгі бақпен салыстырғанда салыстырмалы түрде аз аумақты алып жатады, бірақ ол жоғары қарқынды жұмыс істеуді талап етеді. Тұқымбақта бірқатар бөлек және сонымен бірге өзара байланысты учаскелері (бөлімдер) бар.[2] Жеміс тұқымбағының құрылымы келесілерден тұрады: Көбейту алаңы; Аналық екпе ағаштар учаскесі; Егу шеберханасы; Жасыл телімге арналған қондырғы; Қалыптастыру учаскелері. жүктеу/скачать 27,05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|