Жоспар: Түйс к туралы

Tүйсік 
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY
QalybekQyzy AIKENZHE
AidarQyzy ASEL

suleyman demirel university
Түйсік
Жоспар: 
1. 
Түйс к туралы
ұғым 
3. 
Түйс кт ң
заңдылықтары 
2. 
Түйс кт ң
түрлер

1. Түйсік туралы ұғым 
Түйсік деп – қоршаған сыртқы дүниедегі
заттар мен құбылыстардың жеке
қасиеттерінің сезім мүшелерімізге әсер
етіп, миымызда бейнеленуін айтамыз. 
Түйс к арқылы заттардың түс н, и с н, дәм н, қатты-жұмсақтығын, кед рбұдырлығын
т.б. осы сек лд қасиеттер ажыратылады. 
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

"Талдағыш"
Жауап қайтару реакциясы эфферентт к
нерв арқылы бер лед . Ми
қыртысындағы ӛтк зг ш нервтер мен
учаскелерд И.П.Павлов талдағыш деп
(
анализатор) атады.
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

#1. 
шетк (перифериялық) мүше —
бұл сез м мүшелер , рецепторлар деп
аталады; 
#2. 
өтк зг ш бөл м — рецепторларды
ти ст орталықтармен байланыстырып
отыратын афферентт к және
эфферентт к жолдар
#3. 
мидағы орталықтар. 
Талдағыштар
үш бөл ктен құралады
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY 

БЕркли джордж
юм дэвид
Осы оқымыстылардың айтуынша түйс ктерд ң мазмұны сыртқы
т т ркенд рг штерд ң, яғни сыртқы дүниедег заттар мен құбылыстардың
қасиеттер не байланысты емес, ол түгелдей сез м мүшелер н ң өздер н ң жұмыс
стеу қасиеттер мен белг ленет н болады деп тұжырымдайды
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

Түйс ктер сез м мүшелер м зге байланысты:
көру түйс г , есту түйс г , дәм түйс г , и с
түйс г , тер түйс г , кинестезиялық,
статикалық, вибрациялық және
органикалық түйс ктер болып б рнеше түрге
бөл нед . 
2. Түйсіктің түрлері. 
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

Бұл рецепторлар арқылы адам өз денес н ң сыртында тұрған
заттар мен құбылыстардың сипаттарын бейнелейд . Бұлшық
еттерде, тарамыс пен с ң рлерде орналасқан сез м
мүшелер н проприорецептор деп айтады.
экстерорецепторлар
Ағзаның сыртында орналасқан көз,
құлақ, мұрын, т л, тер мүшелер —
экстерорецепторлар. 
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

3.Түйсіктің заңдылықтары. 
Түйс кт ң нег зг заңдылықтарына:
сезг шт к табалдырықтары
адаптация 
өзара әсер(сенсибилизация)
қарама-қарсылық (контраст)
синестезия
б р зд бейнелер
SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY

Сезг шт к
Түйс к қарқыны мен т т ркенд рг штер күш арасындағы психологиялық тәуелд л к сипаты
түйс к табалдырығы немесе сезг шт к табалдырығы деген ұғым б лд ред .
Адаптация
Сез м мүшелер н ң сезг шт г әсер етет н т т ркенд рг штерге б рт ндеп бей мделу н
адаптация (бей мделу) деп атайды. Сез м мүшелер н ң бей мдел ну түйс кт ң кез келген
түр нде кездесед . Өм рде адаптация кұбылысы әр адамға жақсы таныс. 
Сенсибилизация
Егер адаптация құбылысы талдағыштар сезг шт г н ң түрл жағдайларға орай бәсеңдеу н ң
кӛрсетк ш болса, ал сенсибилизация — сезг шт кт ң тек артуын ғана кӛрсетет н құбылыс.
Сез м мүшелер н ң б реу н ң әсер нен басқаларының сезг шт г артып отырады.
Контраст
Контраст деген м з — лгер немесе қосарланған т т ркенд рг ш әсер не қарай түйс ктерд ң
қарқыны, және сапасының ӛзгеру . Ек т т ркенд рг шт ң б р мезг лд әрекет нен б р
мезг лд л к контраст пайда болады.
Синестезия
Синестезия — түйс ктерд ң ӛзара байланысының шамадан тыс дамыған б р кӛр н с .
Б р зд бейнелер
Т т ркенд рг ш әсер н ң тоқтағанына қарамастан, түйс кт ң аз ғана уақыт болса да ӛз
күш нде қалатын кездер н б р зд бейнелер деп атайды. 
Түйсіктің негізгі заңдылықтарына:

Thank you for
listening!