ЖҮсіпова тұрсынкүл Әбутәліпқызы ҚР-ның оқу ісінің үздігі, №167 мектептің

6

% ^ЕХНОЛОГИЯ

б ө л і н е д і :  

ө с і м д і к  

т е к т е с ,  

ж а н у а р л а р ,  

г е о м е т р и я л ы қ  

ф о р м а д а ,  

к о с м о г е н д і к  

( а с т р о л о г и я л ы қ ) .   Б ү л а р д ы ң   ә р қ а й с ы с ы н ы ң   өзінің 

белгілі  бір  м а ғ ы н а с ы   б а р .   Мүйіз  -   қ а з а қ   о ю ы н ы ң  

н е г і з і  ж ә н е   е ң   к ө н е   м ә н е р і   О ю - ө р н е к т і ң   б у л  

э л е м е н т і   мүйіз ді  м е г з е у д е н   ш ы ққан ,  «Мүйіз»  ою- 

өр н е гі  к е й д е   ү с а қ .  к е й д е   ірі  б о л ы п   к е л е д і .   ¥ с а қ  

т ү р л е р і   а ғ а ш ,  с у й е к .  м ү й із  с и я қ т ы   н әзік   қ о л ө н е р  

с а л а с ы н д а   п а й д а л а н ы л а д ы .   Ірі  т у р л е р і   с ы р м а қ ,  

т ек ем ет,  а л а ш а ,   кіл ем ,  с ә у л е т   е н е р і н д е   с а н   түрлі 

м ә н е р д е   қ о л д а н а д ы .   « Г үл»  о ю -ө р н ег і  б а р л ы қ   гул 

т ү р ін   т ү с п а л д а й д ы .   Б ү л   ө р н е к т і ң   тү р і  қ о л ө н е р  

б ү й ы м д а р ы н д а   үш  ж а п ы р а қ т а н   б а с т а л ы п ,   он  екі 

ж а п ы р а қ т ы   о ю - е р н е к к е   д е й і н   к е з д е с е д і -   К е с т е  

тіккенде  ж ә не   ки ім -кеш ектер д ің   ж иегіне  с а л ы н а д ы .

Арпабас,  көбелек,  су  өрнегі

« С у   ө р н е г і »   д е п   ә р б і р   ө р н е к т і 

б өліп  түрған   ж о л а қ т ы   а й т а д ы .   Су 

өрнегі  екі  қ а т а р   с ы з ы қ   а р а л ы ғ ы н д а  

и р е к с ы з ы қ ж а с а й   оты ры п ,  д ө ң г е л е к . 

ф

  С С г   "%  

тө р т б у р ы ш   б е й н е л е р   ж а с а й д ы ,

«Қош қармүйіз»  ою -ө рнегі  қ о й д ы ң  т ө б е с і  м е н   екі 

жаққа  иіріле  ту скен   муйіз  б е й н е с і н д е   келіп,  о н ы ң  

қолтық тү с ы н а н   қ о йд ы ң қулағы н д о л б а р л а й т ы н  тағы 

бір  ш о л а қ   м у й із  т ә р і з д і   екі  б у ы н   ш ы ғы п   т ү р а д ы .  

О д а н   б а й қ а ғ а н   а д а м ғ а   қ о ш қ а р д ы ң   т у м с ы қ   пішіні 

а ң ғ а р ы л а д ы ,  Т е к е м е т т е ,  с ы р м а қ т а , 

б а с қ у р д а ,  

а л а ш а д а .  

к і л е м д е ,  

б ы л ғ а р ы ,   с у й е к ,   а ғ а ш ,   з е р г е р л і к  

б ү й ы м д а р д ы ң   б а р л ы қ   т ү р і н д е  

к е з д е с е д і .

«А шатуяқ»  өрн егі  к е й д е   « а й ы р »  

өрнегі  д е п   те  а т а л а д ы .   Піш ен  а ш а л а й т ы н   а й ы р ғ а  

уқсас  келеді.

« Т ү й е т а б а н »  - т ү й е н і ң  б а с қ а н   ізін д о л б а р л а й т ы н  

к у р д е л і   о ю - ө р н е к .   О л   к е й д е   « қ а р т а » ,   « қ а р ғ а » ,  

« қ ы з ы л а й ы р »   о ю -ө р н е г ін е  ұ қ с а й д ы .  Қ а т а р т у р ғ а н   S 

тәрізді  екі  с ы з ы қ   қ а т а р л а с ы п   қ о с ы л м а й т ы н ,  түйенің 

т а б а н ы н а   ү қ с а с   ек і  ж а р т ы  

с о п а қ ш а   д ө ң г е л е н і п   к е л е т ін   ою.

«Қ ұсқанаты »  ою -өрнегі  мүйіз 

о ю ы м е н   н е   ш а х м а т   ш а қ п а қ -  

т а р ы н ы ң   і з і м е н   б е й н е л е н г е н  

қ у с т ы ң   қ а н а т ы   т ә р і з д е с   о ю -  

ө р н е к .  

Б у й ы м д а р д а  

кө п  

қ о л д а н ы л а т ы н   б ү л   ою   қ а н а т ы н   ж айы п   уш ы п   к е л е  

жатқан  құсты  т ү с п а л д а й д ы .

« К е м п і р қ о с а қ »  

о ю - ө р н е г і  

б і р н е ш е   т ү с т е р д е н   ж о л а қ т а р  

ж а с а п   а л м а - к е з е к   о р н а л а с а д ы .

Қ а з а қ т а р д а   к е й б і р   т у с т е р д і ң  

с и м в о л д ы қ   м ә н і   б а р ,   Көк  т ү с   -  

а с п а н н ы ң ,   а қ   т ү с   -   а қ и қ а т т ы ң ,  

қ у а н ы ш т ы ң .   с а р ы   т ү с   -   а қ ы л  

п а р а с а т т ы ң ,  қайғы  муңның,  ж а с ы л  т ү с -  ж асты қты ң. 

көктемнің  с и м в о л ы ,  Қ о л е н е р   б у й ы м д а р ы н   ж а с а у д а  

ә р б і р   тусті  б ел гіп і  т ә р т і п п е н   к е м л і р қ о с а қ   көркіне

л а й ы қ т а п  о р н а л а с т ы р ы л а д ы ,   Бул 

ө р н е к т е р   а л а ш а ,   қоржын,  б а с қ ұ р  

то қ у д а  жиі  п а й д а л а н ы л а д ы

« Ө р к е ш »   о ю - е р н е п  түйенің  қос 

о р к с ш і н   б е й н е л е й д і .   С ы р м а қ ,  

т е к е м е т ,  ту с к и із д е р г е   с а л ы н а т ы н  

о ю - ө р н е к  

к о м п о з и ц и я с ы н д а  

көбірек  к е з д е с е т і н   э л е м е н т .  Қ азақ 

о ю ы н д а   м а л   м е н   а ң н ы ң   қос  мүй із ін .  т ү й е н ің   қос 

ө р к е ш і н ,   б и е н і ң   қ о с   е м ш е г і н   б е й н е л е у   б е р е к е -  

бірліктің,  к ө б е ю д і ң   с и м в о л ы н   біл д ір ед і.

« Қ у с т ұ м с ы қ »   -   б у л   ө р н е к   қ у с т ы ң   т у м с ы ғ ы н  

т у с п а л д а у д а н  

т у ғ а н .

« Қ у с т ү м с ы қ »  

т а р м а қ т ы  

м ү й із д е р   м е н   с ы з ы қ т а р д а н  

\   /  

\   /  

қ у р а л а д ы .  

О ю - ө р н е к т і   И Л / / Ч  

/ W

/ Ч  

қ и г а н д а  

ОЮ  пптягкінпягм 

с ы з ы қ  

у ш ы  

қ у с т ы ң  

т у м с ы ғ ы н а  

ү қ с а с  

е т і п  

қ и ы л а д ы .  «Қ устұм сы қ»  жүзік 

н е м е с е   « т о п с а л ы »   ж ү зік  

с ә л е м д е м е   р е т ін д е   т у ы с т а р  

а р а с ы н д а   д ә н е к е р   қ ы з м е т і н  

а т қ а р г а н   Қус  б е й н е с і   х а л ы қ  

түсінігінде  а з а т т ы қ т ы ң   белгісі.

О ю - ө р н е к т е р д і   қ у р а с т ы р у  

ушін  ш е б е р л е р   ө с ім д ікт е р   мен 

г ү л д е р д і ң  

с у р е т т е р і н

қ о л д а н ғ а н  

О с ы д а н   ө р н е к т е р   б а р л ы қ   ә л е м  

х а л ы қ т а р ы н ы ң   м ә д е н и е т і н д е   кө п   к е з д е с е д і  

Ө с і м д і к т і  

о ю л а р  

қ а з а қ т ы ң  

қ о л д а н б а л ы  

ш ы ғ а р м а ш ы л ы ғ ы н д а   л а й ы қ т ы   о р ы н   а л а д ы .   О л а р -  

ж а п ы р а қ т а р ,   ж а л ы р а қ ш а л а р ,   у ш   ж а п ы р а қ т ы  

есім д іктер ,  г ү л д е р   Ш е б е р   ә й е л д е р   киім-кешектерді 

ә ш е к е й л е г е н д е   өсімдік  е р н е к т е р д і   жиі  қ о л д а н а д ы .

К урделі  к о м п о з и ц и я   қ ү р а й т ы н   ою -ер нек тер ін ің  

б ір  тү р і  - т а б а қ .   О н ы ң   ж и е г і  су  о ю - ө р н е к т е р д е н  

ә ш е к е й л е н г е н .   Ал  о р т а с ы н д а   күлте,  ж ап ы р ақтар , 

ш ы р м а у ы қ т а р   о р н а л а с т ы р г а н .   Т а б а қ   ою ы   а с   үй 

ж и һ а з д а р ы   м е н   т у с к и і з д е р д і ,   а я қ қ а п т а р   м е н  

д а с т а р қ а н д а р д ы   ә ш е к е й л е у д е   п а й д а л а н а д ы .

К і л е м д е р ,  т е к е м е т т е р ,   а л а ш а л а р   өсімдікті  ою- 

е р н е к к е   ө т е   б а й  

К е й д е   а р а л а с   е р н е к т е р  

б у й ы м д а р д а   к е з д е с е д і .  О н ы ң   көрнекті  улгісі  -   киіз 

уй.  Киіз  ұй  іші  е р е к ш е   қ у м а р л ы қ п е н   ж а с а л г а н   Ою- 

ө р н е к п е н   ә ш е к е л е н г е н   ж и һ а з ,   ы д ы с - а я қ ,   ш и д е н  

ж а с а л ғ а н   ө р н е к   т о қ ы м а ,  к е с т е   б у й ы м д а р .   түскиіз 

киіз  ү й д і ң   ішін  ж а й н а т ы п   ж і б е р е д і  

Б у л   ө н е р  

ұ р п а қта н   у рп аққа  ж а л ғ а с ы п   к е л е д і

К о с м о г о н д ы қ   ө р н е к т е р   г а р ы ш п е н   б а й л а н ы с т ы  

ж у л д ы з д а р д ы ,  

к у н д і ,  

а й д ы .  

ж а р т ы  

а й д ы  

к е м п і р қ о с а қ т ы   б е й н е л е й д і   Ұ л а н - ғ а й ы р   д а л а д а  

кешіп-қонып  ж урген  к ө ш п е н д іл е р д і  ғ а р ы ш   пен   ә л е м  

қүпиясы н  үн ем і  қы зы қ ты р ғ ан.  Ө ткен і  о л а р д ы ң   туні 

б о й ы н е ш е   түрлі  о ю -өрн екті  қ ураған   ж у л д ы з д а р д ы ң  

ға ж а й ы п   ә л е м і   к өм періп  турған.

%

«Мектептегі технология.  Технология

  в 

школе»

№6/2010

$ ^Е Х Н О Л О ГИ Я

Ш ы н  м ә н і н д е ,   т а б и ғ а т   а я с ы н д а ,   о н ы м е н  

үйлес ім д і  өмір  с у р ге н   көш п елі  қ а з а қ т а р   а р м а н ш ы л  

халық  еді.  Киіз  үй  көш п елі  ө м ір ге   б е й і м д е л г е н ,   е р т е  

з а м а н н а н   к е л е   ж а т қ а н   б а с п а н а .   О с ы   ж е ң і л   д е  

ж и н а қ т ы  

к и і з  

ү й  

к ө ш п е н д і л е р д і  

ғ а р ы ш п е н  

б а й л а н ы с т ы р ғ а н .  Б ү л   б а с п а н а н ы ң  б ү р ы ш ы  жоқ,  ж ер  

ш а р ы  секілді  Т ө б есінің  д ө ң г е л е н е  ж а с а л у ы  -  а с л а н , 

а л   е д е н і   -   ж е р ,   ш а ң ы р а қ   ж е р д і ң   кіндігі  б о л ы п  

қ а б ы л д а н ғ а н   О ю -ер н ек тегі о с ы н д а й  ү й л е с і м д е р   көк 

т ә ң ір ге   с ы й ы н у д а н   ж а л ғ а с ы н   т а п қ а н .   О ю -ө р н е к т і 

өмірінің  сә ні  м ен   м ә н ін е   а й н а л д ы р ғ а н   х а л қ ь ім ы з д а  

"Ою  хан  м е н   Ж о ю   хан"  д е г е н   а ң ы з   бар-

Ертеде  бір  әділ хан  болыпты.  Соның жарлыгы 

бойы нш а  қол  а ст ы н д а ғы   халы қт ы   оюләу. 

өрнектеу.  кестепеу бедерлеу.  тоқу,  бәдіздеу.  тігу, 

шекімелеу,  қую.  лажылау  өнерлерін  меңгергені 

соншалық.  үйлерінің  іш і-сы рт ы

, 

киім-кеш ект ері 

түгепдей  оюланып,  өрнектвлген  әдем  орі  көркем 

екен,  Олар бір-бірімен  ою  тілінде  сөйлесе алатын 

болыпты.  Сондықтан  да  хан  -   Ою  хан  атанып 

кетіпті.

Күндердің  бір  күнінде  діні  бөлек,  бөтен  елден 

хан  согыс  ашыпты.  Ою  ханды  тагынан  түсіріп. 

зынданга  салып.  билікт і  езі  жүргізіпт і.  Ол  ескі 

салт,  көне  дәстүр,  байыргы  әдет,  бурынгьі  әдеп. 

е ж е т і  өнер,  буган  дейін  мәдениет   мураларын 

бәрін  жойып,  жаңаша  қурмақ  болыпты.  Вірақ  ескі 

оюдың  орнына  жаңа  ою  таба  алмалты.  Жаңа 

дегенінің  бәрі  узаққа  бармай.  умыт  бола  бсріпті 

Бүрынгы  өнердің  мәні  квтіп.  сол  өнерді  жасаушы 

шсбер  азайып  біртіндеп  жогалуга  айналыпты.

-Уа.  хан  ием!  Мына  райы ңы здан  қайтыңыз. 

теріс  жолмен  кетіп  бара  жатырсыз.  -   деп,  жән 

айтқанның

  da, 

айтпақ  болганың  да.  тіпті  ондай 

адам дарм ен  п ік ір л е с   б ол ган д ар д ы ң   да  кә зін  

жойыпты.

С онды қт ан  да 

оны  халық  Жою хан 

деп  атапты.

Бул 

кезде 

зы нданда  ж ат қан  

Ою  хан  жагдайдың 

бәрін  естігі  біліп.  ел

б  и  л е у ш і г е  

м ы на нд а й   ою -хат  

жолдайды.

Одан Жою хан:

-Хан  ием.  сен  қазір  үлкен

 

»  

күш  иесі  болып  отырсың. 

А

Екі  иыгыңда  қолдаушы  екі

 

^  

әбжыпаның  бар. 

*

v ------ ---------------- ? 

Ш

*

7

v  

С е н  

өз басыңды ойлап,  әз 

(  f

 

\ 

д ә у л е т ің м е н  

ш ект ел іп

„  

)  ' 

қатан  жансың.

К үн д е р д ің   кү н ін д е   с е н ің  

хандыгың да

, 

әзің де құбыжыққа 

а йн а л а сы ңд а р ,

 

-  

двген  

сөздерді  оқиды.

Ә йт се  де, 

ол  хат т агы 

сә зд ер д і  қа пе рін е   алм ай.  өз 

б іл г е н ін  

іс т е й  

б ер ед і.

BypbiHfbicbiHLua  ха л ы қт ы   ш ем іш т ен  қағып. 

аштыққа  урындырады.  Адамдар  қырылады.  Ою 

хан  шыдай  алмай,  тагы  да  ою-хат  жазады.

Жою  хан  бул  хаттардың  астарында 

«Қырылган халық рухы  ажал қусына...  айналып

, 

сенің  тәбеңде  отыр

Ал  сенің  кез  алдыңдa  әлген  адамдардың  етін 

қарга.  қузгын  шоқып  жеуде.

Бүйте  берсең,  а жал  қусына  жем  боласың»,  ~

деген  ащы  ш ы нды қ  айт ы лганы н  т ү с ін е д і. 

Түсінсе  де.  түсібегендей  болады.

Ы р  к ү н і  ж алгы з  ул ы   саят қа  шыгып,  аң 

ат аулы ны ң  еті  мен  т ерісіне  қарық  болм аққа 

аттанады.  Ол  ойына  алганын  істеп.  аңдарды 

қырып- жойып келе жатқанда.  бір  үкі муның бетінс 

шапшиды

, 

Бала жанталаса  қорганып  үлгергенше. 

үкі  оның  екі  кезін  ойып  жібереді.

Су  қараңгы   соқы р  болы п.  т ен т ір еп   келе 

жатқанында.  бір  жардың  басынан  қүлап  өледі, 

Бул  кезде  Ж ою  хан  баласы на  іздеу  салып 

жатқан  еді.

- 

Кімде  кім  баламның  өлімін  естіртер  болса. 

басын  аламын.  -  деп жарлық  берген  соң.  ешкімнін 

батылы  бармайды

Муны  ест іген  Ою  хан  бананы  іздеуге  әзінің 

баргысы  келетінін  хабарлайды  Жою  хан  оны

«Мектептегі технология.  Технология

  е 

школе»

№ 6/2010

8

%?ЕХНОЛОГИЯ

зынданнан шыгарып,  жолга аттандырады  Ою хан 

дәрі-дәрм егін  қурал-сайм аны н  алып,  орманды 

аралап  келе  жат ы п,  бір  т аст ы ң  а ст ы нан: 

«Жойылсын.  Жою  хан!»  -   деп  қиналган  дауысты 

естиді.  Тасты  көтеріп  қалса,  оқ  тиіп,  жамбасы 

қираган  сұр т ы ш қан   ж ат ады .  Ою  хан  дереу 

жамбасын  таңып

, 

дәрі жагып,  жөніне  жібереді.

Ою  хан  жолында  кезіккен  жаралы  аң-қустың 

бәрін  емдеп,  дәрі  береді.  Қанаты  сынган  үкіні 

емдел  турып:

-  Орманнан  Жою  ханның  баласын  көрдің  бе? -  

деп  сурайды

-  Қаны пезер  хан  баласы   жолы нда  кезіккен 

сүрт ы ш қанды ,  а рқарды ,  бугыны,  қодаст ы , 

ж о лб ары ст ы   ж а ра ла п , 

балы қт ы   қургаққа 

тастап,  бәрін  қайта  айналып  келіп,  сойып  алмақ 

болганда,  мен  оның екі көзін ойып  алдым.  Өйткені 

ол  ж а р а л а н ға н н ы ң   б ә р і  о рм ан ны ң

  е н  

соңгы 

аңдары  еді,  хан  баласы  қазір  көл  түбінде  өліп 

жатыр,-  дейді  үкі

Болган  жайдың  шындыгында  көзі  жөткен  Ою 

хан  үйіне  қайт ы п  ке л ген не н   кейін.  о қиғаны ң 

желісін сырмақ бетіне түсіреді де:  әлгі сырмақты 

Жою ханга алып жүреді.  Мүны көрген аш-жалаңаш 

халық  оның  соңынан  ереді.  Хан  сарайына  кірген 

соң,  Ою хан сырмақты Жою ханның алдына жайып 

тастайды.

Сырмақтыһі  оюы  көз  жауын  алардай  көрікт і

, 

бояулары  адам  жанын  баурап  алатын  сиқырлы 

болады

.

Жою  хан  сырмақтын  оюына  қарап,  ойланып 

узақ  отырып,  ондагы  оқиганы  іштей  былайша 

тарқатады

Ж үрген 

ж о лы нда 

уш қа н  

қуст ар м ен 

беттесіпті.

Тау  тагысы  арқар  да  жолыгыпты

Алдынан қодас  шыққан  кврінеді.

Сорлы  балам  жолбарыспен  де  арпалысыпты 

Балыққа  да  ушырасыпты,

Ж оргалаган 

с ү р - 

_

т ыш қандар  да  қарсы 

Ш Щ

ё ы

М  

келген  көрінеді. 

Щ

  Щ Г »

« Б алаң 

е кіге  

б өлініп,  ж аны   р ухқа, 

я К  

тоні аруаққа  айналды» 

деп  тұр  ма?

 

J B "

Бугы  кездесіпті

-  0 , 

жалган! Менің жалгыз улым шынымен өлгеі 

екен?  Өлтірем!!!

 — d e n  

қыпышын суырып алып.  Ою 

ханга  төнеді,

Сонда  Ою хан:

- 

Дат.  т ақсыр!  Сенің  «Кімде  кім  баланың 

ө л ім ін   е ст ірт се   соның 

басы н  алам ы н»,  деген 

жарлыгың бар емес ne edi? 

-  

дейді,

-  Иә, 

бар!  -   дейді 

қаьарлы  хан

-  Ендеш е,  балаңны ң 

ө л ге н ін   мен  де,  м ы на  х а л ы қ  та  сізд ің   өз 

аузыңыздан  естіп  тұрмыз.  «Ханның  екі  айтқаны

—  өлгені».

- 

Алынса  сенің басың алынуы керек,- дейді  Ою 

хан  саллай.  Бүкіл  халық  оны  қолпаштай  жөнелді. 

Сөйтіп,  Ж ою  ханны ң  өз  жарлыгы  әзінің  басын 

алуга  себепкер  болды.

П а й д а я а н ғ а н   ә д е б и е т .

1 

Ө м і р б е к о в а   M.LU  Қ а з а қ   х а л қ ы н ы ң   д ә с т ү р л і 

өн ер і.  2 0 0 4   ж.

2.  "М ектептегі  т е х н о л о г и я .  Т е х н о л о ги я   в  школе"

ж у р н а л ы .

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№6/2010

%?ЕХНОЛОГИЯ

9

Г.  МУҚЫШҚЫЗЫ,

Ш .Батталова атындағы орта  мектебінің  еңбек пәні муғалімі  Шет ауданы.  Қарағанды облысы

“O JOÆ rpie^Jc

е ы р  

ш е р і п е а і  ”

М ақ саты : улттық  өнерге  сүйіспеншілікті  арттыру

Аннотация:  улттық  қолөнерді дам ы ту  мақсатында 

ж асанды киізден сы рмақ жасау.

О ю -ө р н е к   т ү р л е р і н   д а м ы т у   б а р ы с ы н д а   үлтты қ 

қолөнеріміздіңбіртүрі  сы рмақ жасау.

Зерттеу жүмыоы бойынша  қаз-ақ үлттық мэдениетінің 

еңбайырғы  аса қ унд ы салалары ны ңб ірі-қолөн ері  оның 

іш ін де  о ю - ө р н е к   б о л ы п   т а б ы л а д ы   О ю - ө р н е к т е р  

әсемдікпен,  сәнділіктің белгісі ғана е м е с , с онымен бірге 

халыктың арман-ойының, тілек мүдцесінің нышаны,  осы 

турғыдан  ал ы п   қараған да  ою-өрнектің  мазм унд ы лы қ 

ерекшеліктері  сан  алуан  

Бүгінгі  урпац 

өзінің

  үлттық 

сезімдерін, өнерін жогалтпауы  қажет.  Өнер адам ға жақсы 

эс е р   ететін  және  оны  т ә р б и ел ей тін   нәзік  дүние  Оның 

қундылығы орасан зор.

I  бөлім  “Ө н е р   ө р г е   ж е т е л е й д і " .

" Ө н е р т а у с ы л м а с а з ы қ   с а р қ ы л м а с б а й л ы қ '  - д е й д і

халы қ  д а н а л ы ғ ы   Қ азақты ң   қолөнері  д е   халы қты ң  

дан алығы.  Қазақ қоленері  көркемдік  мән-м ағы насы мен 

х а л қ ы м ы з д ы ң   ғ а с ы р л а р   т а л ғ а м ы н а н   ө т к е н   а с ы л  

қазынасы.  Б а б а л а р д а н   қалған  өнер  қазынасы ны ң  бірі 

ою-өрнек,  О лард ы  ж оғалтпай  үйретіп,  әрі  қарай дамыту 

біздіңміндетіміз.  Ертеде халқымыз  гутынған нәрселерінің 

бәріноюменәшекейлепбезендір ген  Қазақ  хәлқыныңою- 

өрнекке деген  ы нтасы  ж әне сүлулыққа деген  көзқарасы 

ө те жақсы дам ыған деп ойлаймы н.

Ою-ернек  мағынасы  бір-біріне  ө те  жақын  сөздер. 

М а г ы н а с ы   сән д еу ,  ә с е м д е у   д е г е н   с ө з д е н   шыққан 

Қолөнерде ою-өрнек с а л м а й  жасаған бүй ы мдард ы  көре 

ал м ай сы з  Киіз басуд ы ң әзінде киіздің үстіне басқа түсті 

жүн  жабыстыру  арқылы  түрлі  ою ды  ойласты рып,  мол 

мағына беріп  жасаған  Кесте  өнерінде текемет,  аяққап, 

қоржын  сияқты  б ү й ы м д а р д ы   к е с т е л е у д е  

ою-өрнек 

қолданамыз.  Ою-өрнек салып жасаған бүй ы м дар көздің 

ж ау ы н ал ад ы .  ет е әдем і  көрінеді.

Ө н е р д і ң   б а с қ а   т ү р л е р і   с е к іл д і  о ю - ө р н е к т щ   д е  

оқушылардыңой-өрісі мен білімдерін жан-жақтьі дамытуға 

әсері мол.

II  бөлім.  Ою-өрнек түрлерг мен атаулары,

Қазак^гың  улттық  ою-ернектері  мен  оның  а тау л ар ы

көп  Ғалымдар әзірше 200 -дей түрін ғана анықтады  Халық 

а р а с ы н д а   кеп  та р а ғ а н   мүйіз  т е к т е с   ою  ө те  көп.  Ою- 

өрнектщ  бүл  тобын.  қазақ  хал қының  ою-өрнектерінің 

төркінідеуге болады.  Бүл дүрыссияқты,  өйткені  «мүйіз» 

ө р н е г і  е т е   ес к і  е р н е к   ж а н е   о л   к е б і н е с е   м а л  

шаруашылыгымен ай налы сқан  көшпелі е л д е р д ің  негізгі 

мәнері  рет ін де  жиі  кездесед і  Х алқы мызды ң  қоғамдық 

қурылысы,  кәсібі  мен  күнкерісі,  уғымы  үнемі  езгеріп, 

үнемі дам у  үстінде болған ын ес ке алға н жөн.  Халықтың 

ою- ернеп үнемі өзгеріп дамып отырды  Демек, қошқардың 

екі мүйізін межелеп бейнелеген оюлар бірте-бірте малдың 

және  аңның төбесін,  қүлағын,  түмсығын  қоса ел е с т е т ш

түтас  бір  композиция  ж асайд ы   Сөйтіп,  мүйіз  кейіптес 

өрнектерд ің  барлы ғы н  қосып,  «мүйіз  оюы»  деп  атаган 

қ о ш қ а р м ү й і з   а р қ а р м ү й і з ,   қ ы р ы қ м ү й і з   қ осм үй із, 

сыңармүйіз, сынықмүйіз,

Суреті  композициялық ырғағы, түсі жөнінен әсем де 

үилесімді,  с а н с ы з түрдегі алуан өрнектер қазактың халық 

ернегіне е т е  тән

Осы ою-өрнектерді  зерттей келе,  мен д е  оны езімнің 

жумысы ма  қолдануды дү р ы с кәрдім

А т а - б а б а л а р ы м ы з д ы ң   дәстүрлі  тесеніші  болған  үй 

ж и һ а з ы н ы ң   бірі  -   с ы р м а қ .   С о н ы м е н   қ а т а р ,   ол 

халкымы зды ң бай  қолөнерінің  қа й т а л а н б а с  туындысы 

Түр м ы с ы м ы зғ а  ш рік  б е р е р   сәнді  б ү й ы м д а р д ы н   бірі. 

С ы р м а қ   к иізден  ж а с а л а д ы   О ны   қ о зы н ы ң   жүнінеи 

ж асайд ы   Бетін е ақ киіз бен  қара  киізден оюлап басқан, 

астын  кенеппен  ас та р л а га н

Ал мен қазіргі уақытта киіз баспайтындықтан жасанды 

киізді  а л д ы м   Бул  киіз  өте жеңіл  қылшыһггары жоқ,  таза 

соның  бетіне  оюлап  м а т а   басты рып,  сол  оюдың  шет- 

ш етінеж иек  б асты м   Бүн дай сы рмақты  тускиіз ретінде 

д е   п аи д алануғ а  болад ы .  О сы н д ай   сырмакггар  жасап 

көпшілік алды на шығарса, казакггың әр үйініңтөрінен орын 

а л а д ы  д е л  сенемін

Қорыта келе,  біздіңбасты міндетіміз  бабаларымыздан 

жеткен асы л   мүраны  шаң басқан   жерінен сілкіп,  кейінгі 

урпаққа  жеткізетін  кез  жетті  д е п   о й л а й м ы з   Біздерге 

көркем  қ о л ө н е р д ің   б е р е р   ы қп алы   ө те  зор  Бүгінде 

тәуелсіздіпміздің арқасында а т а -б а б а  дәстүрі жалғасын 

табуда  Абай айтқандай.  з ер ек те,  іскер  б е с  саусағынан 

ө н е р   т а м ғ а н   з а м а н д а с т а р ы м а   осы   үлтты қ  мүран ы  

умытпаи үрпақтан урпаққа жалғастыра береиік демекпін 

З е р т т е у   ж у м ы с ы н а   б е р і л г е н   баға.

Қазіргі  к е з д е   з а м а н   т а л а б ы н а   с а й   м е к т е п т і ң  

у с т а з д а р д ы ң   а л д ы н д а   қ о й ғ а н   м а қ с а т ы   м е к т е п  

қ абы рғасы нд а  тәр б и ел ен іп   келе  жатқан  жас  үрпақты 

у л т ы м ы з д ы ң   к е н е д е н   к е л е   жатқан  с а л т -д ә с тү р ім е н  

таныстыру еңбекке деген шеберлігі мен икемділіпн  анерге 

деген   сүйіспеншілігін  арттыру  Халық  қоленерінің  бай 

м уралары н  жинап  суры птай  отырып  оның  ішінде  ою- 

ө р н е кт е р д ің   т ү р л е р ін   зе р т т е п .  қолөнеріміз дің   а д а м  

айтқысыз қымбат, з а м ан д ар  бойы тарих жасап қалдырған 

асы л  мура екеніне көз жеткізді.  Ө з жүмысын орындауда 

көптеп  ізденіп  энц и клопеди я,  кітаптар,  ж урналдарды 

утымды пай д алан а білдік.

Қ о л д а н ғ а н   ә д е б и е т т е р :

1  Т ө л е п б а е в   С 

Ө м і р б е к о в а   M  Қазақ тың  ою- 

өрнектерініңжалпы  жолдары.  1993 ж,

2  ‘ Қазақстан әйелдері'  журналы  1996 ж  № 5 ,2 6  бет

3. "Мектептегі  технология" 

журналы.  №1/2006  14

бет.  №  6 /2006 20  бет,  №7-  8 /2 0 0 6  22 бет.

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№6/201 и

жүктеу/скачать 3,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: