ЖҮсіпова тұрсынкүл Әбутәліпқызы ҚР-ның оқу ісінің үздігі, №167 мектептің
жүктеу/скачать 3,46 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТЕХНОЛОГИЯ - Ш ЕБЕРЛIK, ІСКЕРЛІК, Б ІЛ П Р Л ІК М ЕКТЕБІ ТЕХ Н О Л О ГИ Я - Ш КОЛА М АСТЕРСТВА, ИСКУССТВА И УМ ЕНИЯ
- «Мектептегі технология. Технология s школе» №6/2010
- «Мектептегі технология. Технология в школе»
| ЖҮСІПОВА Тұрсынкүл Әбутәліпқызы ҚР-ның оқу ісінің үздігі, №167 мектептің технология пәнінің мұғалімі, Алматы қ ал асы Ай сайын шығатын республикалық әдістемелік журнал Ежемесячный республиканский методический журнал ISSN 1819-2564 ТЕХНОЛОГИЯ - Ш ЕБЕРЛIK, ІСКЕРЛІК, Б ІЛ П Р Л ІК М ЕКТЕБІ ТЕХ Н О Л О ГИ Я - Ш КОЛА М АСТЕРСТВА, ИСКУССТВА И УМ ЕНИЯ М¥ҚЫШҚЫЗЫ Гүлбаршын, технология пәнінің мүғалімі Караганды о б л ы с ы , Шет ауданы , Ақжан кенті АБДРАХМАНОВА Алмагүл Х ам аридденқы зы , технология пәнінің мүгалімі, Караганды о б л ы с ы , Жезқазған қ аласы
А қы лдастар алңасы Р едакционны й совет Б .А . Э л м у х а м б е т о в - п е д а г о г и к а г ы л ы м ы н ы ң д о к т о р ы Л.А. В ильданоиа - Теміртау қ а л а с ы н д а ғ ы № 27 орта м е к т е п т щ т е х н о л о г и я п ә н і н і ң ж о ғ а р г ы с а и а т т ы м уғ ал ім і К .A. Д ү й с е н б а е в - п е д а г о г и к а ғ ы л ы м д а р ы н ы ң д о к т о р ы п р о ф е с с о р М .М . Ж а л е л о в - А л м а т ы о б л ы с т ы қ м а м а н д а р к әсіб ін д а м ы т у и н с т и т у т ы н ы н т е х н о л о г и я біл ім с а л а с ы н ы ң б а с м а м а н ы Н.С. З ұ р м а н ға л и е в а - Ж а р к е н т г у м а н и т а р л ы қ - т е х н и к а л ы қ к о л л е д ж і н і ң ж о ғ а р ғ ы с а н а т т ь і технологи я пәні ә д іс к е р -о қ ы т у ш ы с ы Б. Қалназаров - ҚР білім бер у ісінің үздігі К.Ө.
Ө с т е м ір о в - п е д а г о г и к а г ы л ы м д а р ы н ы ң д о к т о р ы , п р о ф е с с о р Ж.
Пшукова - А лм аты қ а л а с ы н ы ң N993 ж алпы білім беретін м е к т е п т щ т е х н о л о г и я пәні мугалімі Д.И. Үркінбаева - А лм аты и д у стр и алд ы -пед аго ги - к а л ы қ а к а д е м и я с ы н ы ң «Кәсіптік п е д а г о г и к а ж ә н е псих о л о г ия » к а ф е д р а с ы н ы ң м ең геруш іс і Н.Р. Ш а м е то в - А л м а т ы и н д у с т р и а л д ы - п е д а г о - г икал ы қ а к а д е м и я с ы н ы ң р е к т о р ы Бас редакторы - Әбиева Ф арида Б е йб ітқы зы 8 701 6 7 7 0 7 3 8
8 727 397 73 64 Қ у р ы л та й ш ы с ы : « Н ¥ Р » ө н д ір іс т ік - мәдени д и за йн о р та л ы ғы ЖШС У чредитель: ТОО ПКДЦ «Н¥Р» Кош іріп басуда « М е кт е п т е гі т е х н о л о г и я . Т е х н о л о г и я в ш ко л е» ж урнапы на сілт еме жасаңы з Редакция ж арнам алы қ м ат ериал- дардың мазмұны мен дұрыстьігына жауап 6 ермейді. қолжазба мен фотосуретт ер рецензияланбайды жәнө қайтарылмайды Редакцияға арналған хаттар мен м ақаланы мына а д р е ске ж о л д а ң ы зд а р :
e
школе» журналы ны ң редакциясы на E-mail: t e h n o k a z @ r a m b l e r , r u Меншік иөсі «Н¥Р» ө н д ір іс т ік - мәдени дизайн орталыгы ЖШС РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАИЫ: А л м а т ы қ а л а с ы , Л Х а м и д и к ө ш е с і ( М .М а қ а т а е в к ө ш е с ім е н қ и ы л ы с ы н д а ) А -'Д"
іо т й -Я и п л я а Б¥Л С А Н Д А : М .Ж . А С А Н ¥ Л Ы Ата-баба ШАПХАНАСЫ дамытамыэ д е с е к..........................~ ............ -..... ....................... 3 Е. Ж АРЫ ЛГ АСЫ НОВ Окушыларды дәстурлі сәндік қоленерінің турлерімен таныстыра отырып, шығармашылыкқа баулу. 4 Ө.С, САТТАРОВА. Л. БЕИСЕМБЕКОВА О ю -ернек................... 5 Г. М ¥ҚЫ Ш ҚЫ ЗЫ "Ою-орнек сыр шертеді" ...
.9 Н.С. ОРАЛБАЕВА Қазақтың улттық киімі - қамзол І0 Ж.Қ. ТӨЛЕУБЕКОВА Қамзолдың жиегін оқалап тігу жумы сы ........................................................................................ 1 1 Ж.Н. АРЗЫ КУЛО ВА ¥птты қ ою-өрнекпен буйымдарды ешекейлеу....................... ....................... .............12 К.Б. МАРАКУЛОВА Халықтың дәстурлі өнері ою-ернек салып уйренейік.................................................. ............13 Б.Д, М¥САБЕКОВА Керкем еңбек......................................... 15 Т.Ә. ЖҮСІГІОВА Екі жактама шым кесте тігу........................ 17 Ж.У, АЛИМ БЕКО БА М ашикатану ............ ................................. 18 Д.Ж. Ш АҒЫРОВА Жапсырма калтаны ө ң д е у ..........................20 Ж.С. ИМАНҒАЛИЕВА 6-7 сыныптарга арнзлып жасалған «Тагам даярлау технологиясы» және «Қолөнер, тігін буйымдарын модельдеу» белімдері бойынша тест та п сы р м ал а р ы ........................... .................... ..........................
Б.Ғ. АЛТЫ БАЕВ Мерекелік жене фуршет дастарқанын жасақтау................................................................... 25 Ж.А. Қ¥САИНОВА Мамандық таңдау - маңызды іс, .26 А.Х. АБДРАХМАНОВА 'Мамандығым - мәқтанышым' 26 А.Қ. ҚЫ ЗЫ Л Ғ¥Л Табиғи материалдардан бұйымдар дайындау.................................. ..................28 Ө. КЕНЖЕБАЕВ Бәйтерек - ел.іміздің мақтанышы.... ...........30 С. Ш ЕБЕКО В М амандык таңдау.................... .............................. 31 А. АУБАКИРО В Қуранды е р ......... ...................... .......................... 32 Т. ҚАЗИЕВ, Б. МЬІРЗАЕВ Электр келісін жасау................ 33 Л. ЗАИТҚАЛИ УЛЫ Технология пәні мугалімдеріне пайдалы кеңестер..................... ..................................................... 34 С. ҚАЛЫ Ғ¥Л Сендік қолданбалы енер.......................................35 Г.Ә, АБЕЛМАНОВА Жалақы және оның турлері.......................36 В НОМЕРЕ: Г.К. МУСИНА Роль практики в профессиональной подготовке специалистов индустрии сервиса. 39 Э.Д. БЕКБАЕВА Творческое и эстетическое развитие учащихся и привитие практических навыков и умений на уроках технологии....................... ................................................41 Н.Б. МИРОШХИНА Бутерброды Продукты для приготовления бутербродов.........................................................42 ПОНОМАРЕВА Вышивание салфетки. Технология выполнения тамбурного ш ва................................. .44 Н.А. ХЕН Цветы е нашей жизни. Искусство составления букета...................................................... 45 Т.П. ЛЯШ ЕНКО О работе школьного творческого кружка в Актюбинской областной специальной (коррекционной) ш коле-интернате для детей с нарушением слуха.......................... .............47 С.А. ОМАРКУЛОВА Подарок к празднику, 48 Г.С. НАДИ РБЕКО В Программа прикладного курса «СЕЛЬСКИЙ МЕХАНИЗАТОР» для учашихся 11-12 классов общеобразовательной школы. ............48 Н.А УМБЕТБЕКОВ Изготовление изделий из сортового проката металлов с применением основных слесарных операций изготовление вешалки для одеж ды ..,............................................... '............... ....54 Н.М. СУЛТАНОВА “ Рельефная скульптура” ............................ 55
-7.?. кс тал Ре-сп у б ляж-а
си Моденмет , а дгл
ара т wfw
е ИЫ'-а иди к ксл iciu ни нм- e-vpji irz ия е
.'002 л-ылы 3 I
йілдёде. есеп ке п
рк&л±и, №3069-ж куәдігі борип-ен . Журнал до.сгаолей на а Мик
м cwcpcTEta к у si ь
тури, Шіфориацин и оЗіііес: гне.чн ого согласия Республики #аядхс-т<эн СпидотелисРвс №3069-Ж от 3 июня
2002 гада. АИ САЙЫН ШЫҒАТЫН РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖУРНАЛ М ЕКТЕПТЕГІ Т Е Х Н О Л О Г И Я В Ш К О Л Е ЕЖЕМЕСЯЧНЫЙ РЕСПУБЛИКАНСКИЙ МЕТОДИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ V -
------------------- 2003 ЖЫЛДЫҢ ҚАҢТАР АЙЫНАН № 6 ]&•: , f | .. ШЫҒА БАСТАДЫ ' ИЗДАЕТСЯ С ЯНВАРЯ гОвЗ.ГОДА b М А У С Ь Щ ^ Ю Н Ь а т ы и. д п. f t : ы л ы м и
ҚҮРМЕТТІ О ҚЫ РМ АН ДАР! БАСПАС Ө ЗГЕ Е КІН Ш ІЖ А Р Т Ы Ж Ы Л Д Ы Қ Қ А Ж А З Ы Л У ЖҮРІП Ж АТЫ Р 1. Ж у р н а л ғ а б а с у ғ а а р н а л ғ а н м а т е р и а л д а р ө з е к т і , с а у а т т ы ж а з ы л у ы т и іс , қ о л д а н ы л ғ а н ә д е б и е т т е р міндетті т ү р д е көрсетіл уі ж ә н е ә д і с т е м е л і к м а т е р и а л д ы ң қай с ы н ы п қ а а р н а л ғ а н ы ж а з ы л у ы тиіс; 2. Міндетті т ү р д е ж у р н а л ғ а ж а з ы л у қажет, к в и т а н ц и я н ы ң к өш ірм есі ж іб ерілу қажет; 3. М а т е р и а л к о м п ь ю т е р д е теріліп. д и с к к е ж а з ы л г а н б о л у ы к е р е к ж ә н е к,ағаздағы н у сқасы қ о с а б о л у ы шарт; 4. М а т е р и а л д ы ң к ө л е м і 3 б е т т е н кем б о л м а й , 8 б е т т е н а с п а у ы тиіс (ш р и ф т ің к ө л ем і - 12), м а т е р и а л Microsoft W o r d 2 0 0 3 текстік р е д а к т о р м ә т і н і н д е теріл іп. с а қ т а л у ы қажёт; 5. М ұқабаға а р н а л г а н ф о т о с у р е т т е р а р н а й ы ф о т о а п п а р а т т а түсірілуі қажет, ұ я лы т е л е ф о н а р қ ы л ы түсірілген ф о т о с у р е т , кеш ір м е о у р е т ж а р а м а й д ы ; 6. А втор т у р а л ы м ә л і м е т т о л ы қ ж а з ы л ы п , б а й л а н ы с т е л е ф о н ы көрсетіл уі керек; 7 М а т е р и а л д ы е г е р п о ш т а б ө л і м ш е с і а р қ ы л ы ж о л д а й т ы н б о л с а ң ы з д а р м ы н а м е к е н ж а й ға ж о л д а ң ы з д а р : 0 5 0 0 1 0 , А л м а т ы қ а л а с ы , а б о н е н т жәшігі № 6 2 «Мектептегі т е х н о л о г и я » ж у р н а л ы н а ; 8. А л и н т е р н е т а р қ ы л ы м а т е р и а л с а л с а ң ы з д а р , м а т е р и а л д ы ж і б е р г е н с о ң р е д а к ц и я ғ а х а б а р л а с у қ а ж е т ( с е б е б і кейбір ж а ғ д а й д а к ел ген м а т е р и а л а ш ы л м а й қ а л а д ы ) , e-m ail: t e h n o k a z @ r a m b l e r . r u Ж УР Н АЛ Д АР Ғ А Ж АЗЫ Л УД Ы КАЗПОЧТА, ЕВРАЗИЯ-ПРЕСС, ЭВРИКА-ПРЕСС МЕКЕМЕЛЕРІ Ж ҮРГІЗЕДІ. У В А Ж А Е М Ы Е Ч И ТАТЕЛИ ! ИДЕТ ПОДПИСКА НА ВТОРОЕ ПОЛУГОДИЕ 1 П р е д о с т а в л я е м ы е м а т е р и а л ы д о л ж н ы б ы т ь г р а м о т н о н а п и с а н ы , с у к а з а н и е м и с п о л ь з у е м о й л и т е р а т у р ы , а т а к ж е к л а с с в к о т о р о м б ы л п р о в е д е н урок; 2 В о б я з а т е л ь н о м п о р я д к е д о л ж н ы п р е д о с т а в л я т ь с я копии к в и т а н ц и й о подписке; 3 М а т е р и а л д о л ж е н б ы т ь н а б р а н и о т п е ч а т а н на к о м п ь ю т е р е , в б у м а ж н о м в а р и а н т е и на д и ск е; 4. Р а з м е р м а т е р и а л а о т 3 д о 8 с т р а н и ц , ш р и ф т - 12, м а т е р и а л д о л ж е н б ы т ь н а б р а н и с о х р а н е н в т е к с т о в о м р е д а к т о р е Microsoft W o rd 2003; 5. Ф о т о г р а ф и и д о л ж н ы б ы т ь ч е т к и м и , я с н ы м и , с с о т о в ы х т е л е ф о н о в и копии ф о т о г р а ф и й н е п р и н и м а ю т с я ; 6. М а т е р и а л н а п р а в л я т ь ч е р е з п о ч т о в ы е о т д е л е н и я по с л е д у ю щ е м у а д р е с у : 0 5 0 0 1 0, г. А л м а т ы , а /я № 6 2 , ж у р н а л “Т ех н о л о ги я в школе"; 7. Ч е р е з и н т е р н е т : e-m aîl: t e h n o k a z @ r a m b l e r . r u ( П о с л е о т п р а в л е н и я м а т е р и а л а н е о б х о д и м о с в я з а т ь с я с р е д а к ц и е й д л я у то ч н ен и я д о с т а в к и ) ; 8. О б а в т о р е д о л ж н ы п р е д о с т а в л я т ь с я т о ч н ы е и п о л н ы е д а н н ы е с у к а з а н и е м контактных т е л е ф о н о в . ПОДПИСКА ПРОИЗВОДИТСЯ ЧЕРЕЗ ОРГАНИЗАЦИИ КАЗПОЧТА, ЕВРАЗИЯ-ПРЕСС, ЭВРИКА-ПРЕСС ж ЕХНОЛОГИЯ М ах ан б ет Ж әнібек АСАН¥ЛЫ, Қ азақ С С Р оқу ісінің үздігі, жоғарғы с а н а т т ы ү й ір м е жетекшісі, Қ а з а қ с т а н с у р е т ш і л е р о д а ғ ы н ы ң мү шесі
Абай атамыз "Егер мал керек болса, қолөнер уиренбек болар. Мал жутайды, ен ер ж утам айд ы 1 деген болатын. Қазақ халқының қолөнері сан ғасырлық ақыл-ойдың тәжірибесі ж әне табиғатты түсіне білудің, сонымен қоса шеберлік пен суреткерліктіңқудіреттітуындыларыдесек, ө н е р п а з ш е б е р л е р д і ң ж ан д ү н и е с і н е н ө з і н д ік ерекшелігімен өріліп шыққан ен ертуы н ды сы ад ам ж ан ы н рухани ба й ы ты п , т а л ғ а м ты н ы с ы н , көңіл кекжиегін кеңейту қуралы Ө н е р ту ы н д ы с ы н а н а л а т ы н л ә з з а т ш е б е р ге дег ен р и з а л ы қ сезімге у л а с а д ы . Себебі, шебердің ол маңдай тері, ақыл парасаты, талғам түсінігі түрлі ғ ы лы м дар с а л а с ы н д а ғ ы білімі, дүни етаны м ы өзіндікерекшелігімен қайталанбасқолтаңбасынан көрінісі. Қазақ қолөнерінің бугінп халіне карасақ, өкінішке орай, улттық өнер, к е р е м е т а т а - б а б а мурасы ны ң қайсыбір түрлері әр түрлі тарихи с е б е п т е р м е н жаллы ағымға. техникалық прогреске. қалалы қ сәнге. т.б байланысты көпе-көрінеу ескіріп еткен өмір еншісіне айнал уда. оған ешкім мән б е р м е у д е Киім-кешектен б а с т а п қүрал- сайманға, сан алуан жиһаздарға дейін дүкеннен н емесе б а з а р д а н жарты лай ф а б р и к а т т ы ң өнімін сатып алуға б о л а т ы н д ы қ т а н , б у р ы н ғ ы д а й уй ж а ғ д а й ы н д а а ғ зш үцсатылмайтын тері иленбейтін. шекпен тоқылмайтын, киім тігілмейтін болды Табиғи бояулар шығаоудан, желім жасаудан. сабын қайнатудав қалғалы қашан. Қазақтың қүрал-сайманын қару-жарағын, ал тынмен аптаған, куміспен күптеген заттарын тек музейден көруге болады. Ал қасабаны, қарқараны, куранты сулам ан ы, күндікті, кудері бешпентті, жаргақ тонды, ішікті
, көксауыр ш егір ен е т ік т е р д і, к е б і с - м ә с і н і м у з е й д е н д е т а б а алмайсыз. Оқа, зерлі кесте, бізкесте ілме кесте тігуден шеркет тоқудан д а кез жазып қалдық. Қазаі^тың қалы кіл ем ж ің н у с қ а л а р ы м у л д е л ж о ға л ы п кетті. Бурын қурылыс ісінде п айд аланған қыр оюы, қырма өнерінен қазіргі журттың білетіні ш а м а л ы б о л са, оны оры ндаған ш еб ерлердің әдіс-тәсілд ер і өзд ерім ен бірге кетті десек те бо лар Қүрметті әріптестер, сіздер мен біздер бо л аш ақ ушін бүпнгі урпаі^ты білімді, өнер лі болуға баулу багыты нда еңбек етудеміз. Әр урпақ өэінен кейінгі урпақтың кей себ елтерм е н әлсіз ту стары н а мән беріп оны жөндеуге ықпал етеді. Сол қағидаға сүйене отырып, біз д е бүгінгі жастардың кейбір істеріне көңіліміз толыңқырамайды . Себебі, өмірде көріп жүрген, болып жатқан жайларға көз салсақ, а л д ы м ы з д а н білім мен еңбек дағды сы н алып, өмір деген қиын д а ауы р тірлікке а р а л а с ы л бо л аш ақ негізін қалайды де ген ж а с т а р ы м ы зд ы ң бо йынан улттық енерге, еңбекке деген көзқарасы мен бейімділігінің кемшін тустарын көріп келеміз Мысалға, қоғам өзгеруіне сәйкес өм ірге н а р ы қ з а м а н ы е н у ін е б а й л а н ы с т ы е ң б е к к е икемсіздігінің н ә т и ж е с ін д е е л ім ізд егі ж у м ы с с ы з д ы қ ж а с т а р е н ш і с і н е к ө б і р е к т и ю д е . Е г е р м е к т е п қабыргасында қолөнердің бастау ынан нәр алған жастар болса өмірде е з орнын т а б а р еді деп ойлаймын Қолөнер дегенім із кәсіптің бірі де, бірегейі. Ал, кәсіпшілік ол а д а м з а т т ы ң тіршілік кезі Ал неліктен осы қолөнерге деген халыкггың ы нта-ы қыласы төмен «Не с е б е п ’ » д е г е н сураққа жауап ретін де мы нан даи үш себёпті усынар едім Б і р і н ш і с і , қ о л үзіп б а р а ж а т қ а н а т а к әсіп к е жанашырлық танытып, оны да м ытамы з деп журген елдегі қоленер ш еб ерле рін е қамқорлық жасалу қажет Екіншісі дүкен, б а з а р д а ғ ы ж арты лай фабрикатты қ турмыс заттарымен бірге улттық қолөнер шеберлерінің осы з а м а н т а л а б ы н а с а й д а м ы т ы п , ж етілдіріл г ен бу йы м дары н турм ы ста п ай д алан у қажет. Үшіншісі, м е к т е п қ а б ы р ғ а с ы н д а ул т т ы қ е н е р д і насихаттап оны жас урпақ бойына сіңіре білсек утарымыз көп Осы үш себеп оң шешімін тауып ж атса бүгінгі заман т а л а б ы н а сай ж а с т а р ы м ы з д ы ң ең бек етіп өмір сүруі жақсарып, олардаеліміз дің әлеуетін көтеруде өзіндік үлес қосар еді Ғылым мен ө н е р егіз д е с е к ғылыммеи уштасқан өнер үлкен ен ертапқыштық деңгейге жетелер еді М ы сал ға, қ а р а л а й ы м ж а п о н д ы қ А м ери ка ат ом б о м б а с ы н е л і н е т а с т а ғ а н н а н к ейінп бүлінш іл ік те и.ашылып қалған дүн иелер арасы нан велосипед пен бір кішкене м о т о р т а у ы п а л ы п , м о т о р д ы в е л о с и п е д к е орнала сты ры п о д а н әрі ізденудің арқасы нда әл емге т а н ы м а л «Хонда» мотоциклін ду ниеге келтірген өнер шебері өзінің жалгы з улын ф и р м а д а қара жумыстан б астаты п , ав токөлік ж а с а у өндірісінің барлы қ
са л а с ы н а н өткізіп, өндіріс жайын көзбен көріп. қолымен орындатып істетуден баласы н ы ң қарым қабілетіне көңілі т о л г а н ә к е с і ә з о р н ы н б а л а с ы н а сеніл т а п с ы р ы л дем алы сқа кеткен екен. Ал, қазір осы компанияның атәқ- даңқын ә л е м мойындап отырған жоқ п а ? Ал, бізде осы үрдю қалай қалыптасуда'? Ауқаттылар е м е с өзіміз секілді қарапай ым о т б а с ы л а р д ы ң өзд ері улы мен қызын қол ең беп м ен айналы сқан ы на ар ланы п қызметтік орыннан көргісі кел етін і етірік е м е с М ектеп қ а б ы р ғ а с ы н д а б а л а л а р ы н ы ң белгілі бір өнер турін б ойы на дарытуына мән б е р е ал м а у ы н ы ң с а л д а р ы н а н бар мумкіншілігін тауысыл оқытып, қызметке турғызады, қызмет өмірлік емес, Қазақта «Тулаі^ган шыққан дыбысқа сабау да ортак, т у л а қ т а ортақ» д ег ен с е з бар, Сондықтан, сіздер мен біздер ертеңгі елдің болашағы деген жастар бойына еңбек дағдьісының қалануына, ата- анасы а т а -б а б а д а н ам а н а т т а л алып келе жатқан улттық дәстүріміз бен қолөнерімізді урпақ бойына сніруге бірлесс еңбек е т е р бо лсақ, «С алақтан олақ жаман» дегендеи мектеп қ абы рғасы нан олақ ж астар шықпаседі. Ш ы н ды ғы к е р е к д ә л қазір қыз. жігіттер ім іздің б а с ы м б ө л іп о л а қ С о н ы м е н бірге ағарту с а л а с ы б а с ш ы л а р ы кеңес кезеңіндегідей мектептердегі еңбек пәнін үйлестіретін орталықж умысы н жанд андырса және д е ел ішінде небір алты н қолды қолөнер ш еберлері бар ш ы л ы қ . О с ы н д а й ә н е р ш е б е р л е р ін ің оры ндаға н шы гарм аш ы лы қ жумыстары нан көрме, әрі шеберлік сабақтарын үздіксіз мектепте өткізуге қол жеткізсе деген тілепмізбар, Сонымен, ойды ой қозғайды деген, кәкейдегі ойды оқы рм анд арды ң о й т а р а з ы с ы н а усына отырыл әйтеуір тамш ы дай болса д а бір пайдалы іске қозғау болар деген үмітпен ойы мд ы аяқтаймын «Мектептегі технология. Технология s школе» №6/2010 4 %^ЕХНОЛОГИЯ О қ у ш ы л а р д ы д ә с т ү р л і с ә н д і к қ о л ө н е р і н і ң т ү р л е р і м е н т а н ы с т ы р а о т ы р ы п , ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ қ а б а у л у Е рболат ЖАРЫЛҒАСЫНОВ, А.Байцыдыров атындагы с а з мектебінің сурет сы ны бы ны ң оқытушысы, Тарбағатай ауданы, ШҚО Халық ортасы сәндік-қолданбалы өнердің қайнар көзі. О қуш ы ларм ен ж ум ы с б а р ы с ы н д а сән дік-қолд анб алы өнер д ің ж алп ы с и п а т т а м а с ы ж әне оның б а с қ а өнер түрлерін ен ай ы рмаш ы лы ғы , өзінің ерекшелігі туралы тұсінік қалыптастыры п халыктық сәндік өнердің непзп көркемдік тілі, б е й н е л е у ш і қ у р а л д а р ы қ о л д а н б а л ы б у й ы м д ы ж асау мен ә ш е к е й л е у д ің негізгі көркемдік принципі туралы жүйелі түсінік берілуі тиіс. Ж ум ы с б а р ы с ы н д а қазакггың киіз уйі, ою -өрнек және о н ы ң кең т а р а г а н негізгі т ү р л е р і м е н . с и м в о л д ы қ б е л г іл е р ім е н , бояу т у с т е р ім е н , а ғ а ш т а н ж а с а л а т ы н с а н д ы қ к е б е ж е , қ о б д и ш а , а ғ а ш т ы е ң д е у а р қ ы л ы ж асалаты н агаш қасық, тостаған, ожау буй ы м дары м ен таныстырып, о л ар д ы ж асау және ә ш ек ей леу жолдарын үйреттім Соны мен қатар музыкалық асп аптар туралы тусінік беріп, ш е б е р л і к с а б а қ т а р ы н д а д о м б ы р а н ы ң қурылысы ж әне оның ж асалу жолы мен танысты рдым Қазак халқының т у р м ы с ы н д а кеңінен қолдан ы лған теріден жасалған торсық, кесеқап, сәндік белдіктер жэне о л ар д ы ою-өрнекпен ә ш е к е й ле у әдістерін уйретіп, ер-турман, қамшы, жүген, ноқта сия^ты ат әбзелдерін ің турлерім ен т а н ы с т ы р д ы м Әр с а б а қ т а окуш ы лард ьщ қ аб ы л д ау мумкіндігіне с ә й к е с э с т е т и к а л ы қ турғыдан с ә л а с ы м е н т ә р б и е л і к м ә н і қ у н д ы с ә н д і к ө н е р туы н д ы л а р ы н ы ң суреттері мен с л а й д т а р ы н такырып м а з м у н ы м е н уйпесімді т у р д е п а й д а л а н д ы м Сәндік- к олданбалы ө нер т у ы н д ы л ар ы н қабы лдау с а б а і ^ а р ы н әңгіме. сурақ-жауап, о қ у ш ы л а р д ы ң е н е р шыға рмалары н ез бетінше талдай, зерттей білу, өз ойлар ы мен әсерлерін тужырымдап айта білу дагды ларын дамытуға бағытталған п ракти калы қ ж ум ы с т ү р л е р ін у й ы м д а с т ы р у аоқылы жургіздім С о н ы ң іш інде а ғ а ш т ы ең д еу , ә р л е у ж эн е о д а н буйы мдар жасау әдістерін е тоқтала кетпекпін Ағаш - а д а м б а л а с ы жер бетінде пайда болған кезде алғаш тутынған материалдыңбірі болып саналады. Қазіргі ғылым мен техниканың қарыштәп өскен зам анында біздің күнделікті өмірімізде а ғ а ш т ы ң алаты н орны зор Дүн ие жүзінің көптеген х а л ы қ т а р ы ағаш ты киелі санаған. Африка е л д е р і н д е ағаш ты жықпастан бурын тубіне п а л ь м а н ы ң м ай ы н қуяды екен, Поляктар жай с о қ қ а н а ғ ә ш т ы , е з е г і б а р қ а р а г а й д ы қ у р ы л ы с қ а пайдаланбайды Орыс шар уалары нд а жөке ағашын қиған а д а м о р м а н д а ад асы п кетеді дег ен сенім болган, Сол сияңты қазақта д а ағаш ты артық қиюға тыйы м салаты н ырымдар болған. О сы дән бары п е р т е кезден -ақ а д а м з а т с а н асы н д а э к о л о г и я л ы қ т е п е -т е ң д ік т і с а қ т а у ғ а у м т ы л у ш ы л ы қ, табиғатты аялау, қорғау сияқты ізп ниет болғандығын байқаймыз. Қазак ш е б е р л е р і музы ка а с п а п т а р ы н жасауда төмендегідей ағаштүрлерін пә йд аланад ы Бурын қоленер шеберлігіне қажетті агаш тың бәрін устал әр тікелей өз қолымен даярлаған, Өз маусымында кескен, мезгілінде кептірген ¥ с т а л а р агаш кесу жумыстары на ара мен балтаны, ш аб у ісіне турлі ш о т т а р д ы , тегіс теу ушін үстірікті, қырғыны жоңгыны, түрпіні, ойып өрнек салу үшін п ы ш а қ т ы . қ а ш а у д ы , т е с у үшін б у р ғы м е н үскіні пайдаланған Қазіргі замәнда әғаш өңдеу механикаланған М еханикаланган қу р ал -сай м зн ға электр ара, электр сүргі, электр бурғы. электрлік ж әне пневматикалы к а ж а р л а у а с л а п т а р ы ж а т а д ы Ж и н а қ т а л г а н кескіш бәкілерм ен қатар метрлік өлш епш , сызғыш, деңгейлік рейсм ус д е п а т а л а т ы н әлш еу-б елгілеу аспаптары да ү с т а б а л ғ а с ы аға ш б а л ға . қысқыш, тістеуік, егеу, қашау тәрізді көмекші асп аптар д а қажет Енді ағаш оюға тоқталсақ.оның бірнеше тәсілдері бар Бедерлеп ою деп тегіс тактаның бетіне өрнек салуды. шығыңқы етіп мүсіндік бей нелерді жартылай көлемімен мусіндеуді, яғни агашқа бедерленетін барельефті атэуға болады. Ж ум ырлап ою агаш уқсату шеберлігінің ең курделі түрінің бірі бо лып с а н а л а д ы , Мөлтек ағаштан тутас ш аб ы латы н келі-келсап. аяқ-табақ. ожау сияқтыларды ж асау тәсілін жумырлал оюға жатқызамыз Бурама сапты ағаш касықты 3-сынып оқушыларына жасатты м. Сырт қар ағанда, бул карапайым ғана мүлік керінгенімен, муны мө лтек ағаш тан тутас шауып шығу оңай іс ем ес. Мундай дун ие ж асап жатқанда сынып н емесе кейін шытынап кетпеуі үшін тутас ағаштың бойын куаламай, беріктік ыңғайына орай көлбеу шаптық Б е д е р л е п оюдың езін оры ндалу әдіс-тәсіліне қарай тарқатуға келеді, Егер тақтага қашау ізін тік салсаң қиып ою де л, қашау жүзін келбеу салып нуқи ойсаң кертіп ою деп аталады Ағаш оюға кірісу үшін не жагдай керектігіне тоқталсак ш е б е р х а н а т е м п е р а т у р а с ы турақты жел соқпайтын, ә у а с ы ы л ғ а л с ы з . қурғақ б о л у ы керек. Ағаш оюға жарықтың д а ә с е р і б а р Ж ар ы қ аг аш оятын орынға қар сыдан не с ол жақтан тусуі тиіс. Сонымен қатар арнайы үстел (верстак) болганы жөн Егер қарапайым үстел болса, ойып жаткан тактай сыргып кетпеуі ушін арнайы тежегіштерді п айдалану керек, Өткір қ у р а л д а р м е н ж ум ы с істег ен д е қауіпсіздік е р еж елер ін булжытпай оры ндаған жен Бедерлеп ою қолдың күшімен жасалатындықтан, бос қолды пышақжузі журетін бағытқа апаруға бо лм айды, Ағашты әрлеу жумыстары на келетін болсақ, кейбір өрнектер бірінен бірі саусақ бойы тереңдікте бөлектеніп туратындықтан, ою лары да р а л а н ы п , сәнді көрінедіде, бояп әр леуді цаж ететпейді, Ағашты ә р л еу д ің лактау. э м а л ь д а у . жалатпалау тәрізді тәсіл дері бар. Оюлы ағаш еңін езгерту,
Ағаш аттары Қарағай Сипаты
Сүрегі ашық қоныр тусті ----- L-
Қасиеті Д ы бы с шығару қасиеті жоғары Үйенкі Сүрегі біртекті ақ сарғыш тусті Қатты әрі тығыз: I Емен Сүрегі сарғыш қоңыр тусті Өте қатты, тығыз, берік I Қайың
Сурегі біркелкі ақ тусті Т Ыстық, суыққа төзімді Терек i -i Сурегі ж умсақ ақтусті Көп ж ары лм айды , т е з қатаяды «Мектептегі технология. Технология в школе» №6/2010 ж ^ ЕХНОЛОГИЯ Ағаш ою тәсіл д ер і б е д е р л е п ою қиып ою
жұмырлап ою кертіп ою шыдамдылыгы н арттыру үшін мо рилка тәрізді даиы н боягыштарды, майлы бояуды қолдануга б о л а д ы Жоса, қына. томэр бояу тәрізді табиги б ояуларды д а қолдануға болады.
Шеберге бояу үйлесімділігін сақтаи отырып, күндь, шы ғарма; ж асау үшін көп еңбектену қажет, Қорыта келгенде, оқуш ы лард ы үрпақтан үрлаққә жалғасы п келе жатқан сәндік-қолданбалы өнерге баулу, олардың шеберліктері мен үлттық кэркемдік талғамдарын арттыруға с.елтігін тигізеді. Пайдаланылған әд еб иеттер 1 Нөлібаеа А. Ағаш ою, Алматы, «Өнер» 199-4. 2. Курдаков Е.В Л е с и м а с т е р с к а я А лм а-А та «Кайнар» 1986 3 ШоқпарұлыД Қазақтың қолөнері. Алматы. «Өнер» 2005. 4 Щ е р б и к Г,А О ч е р к и н а р о д н о г о и с к у с с т в а Восточного Казахстана Усть-Каменогорск 2008 ҒЫ Л Ы М И -Ш Ы ҒАР М А Ш Ы ЛЫ Қ ЖОБА жүктеу/скачать 3,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|