К ә с І п т І к б І л І м б е ру г. В. Ярочкина электротехника негіздері

Тҧйықталған тізбек ҥшін Ом заңынан алатынымыз: 
E = IR + IR
i
 = U + IR
i
, (2.2)
Мҧндағы, 
IR
— R кедергідегі кернеудің тҥсуі, яғни, сыртқы 
тізбекте немесе энергия кӛзі (генератор) қыстырғышында; 
IR
i
— 
R
i
кедергідегі кернеудің тӛмендеуі, яғни электр кӛзі (генератор) ішіндегі 
болып табылады.
 
Есте сақтаңыз 
Ом заңы барлық тізбек үшін ғана емес, оның барлық бӛліктері үшін де 
тура электр тізбегі бӛлігіндегі ток күші осы бӛліктегі қысқыштарының 
кернеуін оның кедергісіне бӛлгенге тең.
Тізбек бӛлігіндегі кернеу ток кҥші менің осы боліктегі кедергісінің 
туындысына тең, яғни
U = IR.
Электр тізбегіндегі ток кҥшін ӛлшеу ҥшін 
амперметр
қҧралын, кернеуді 
ӛлшеу ҥшін – 
вольтметрді 
қолданады.
Ток тізбегіне амперметрді қосу ҥшін, ток ҥзіліп, сол жерлерге қысқыш 
арқылы амперметр қосылады (2.5 сурет). Сӛйтіп, бҥкіл ӛлшенетін ток қҧрал 
арқылы ӛтеді. Вольтметр тізбектің басына және соңына қосылады. 
Вольтметрдің бҧндай қосылуы 
параллельді
деп аталады (2.5 суретті қараңыз).
Вольтметр сол бӛліктегі кернеудің тҥсуін кӛрсетеді. Егер вольтметрді сыртқы 
тізбектің басына – энергия кӛзінің оң полюсіне қоссақ және сыртқы тізбектің 
соңына - энергия кӛзінің сол полюсіне қоссақ, ол бҥкіл сыртқы тізбектегі 
кернеудің тҥсуін кӛрсетеді. Бҧл энергия кӛзі қысқышындағы кернеу болып 
табылады.
Формуладан (2.2) энергия кӛзі қысқышындағы кернеу (генератордағы)
 
U = E - IR.
Бос жҥріс кезінде сыртқы тізбек тҧйықталмаған және тізбекте ток жоқ, 
соның нәтижесінде, 
U = E.
Тҧйықталған тізбекте кернеу ЭҚК тең емес және 
тізбектегі ток кӛп болған сайын, кернеу ЭҚК алшақтай береді.
Егер электр энергиясының қысқыштарын кедергісі нӛлге тең ӛткізгіштерге 
қоссақ формула (2.1) келесідей тҥрге енеді: 
 
Бҧл ӛрнек аталған ток кӛзі тізбегінен алынатын, ең кӛп токты анықтайды. 
Сыртқы электрлік тізбетің кедергісі нӛлге тең болса, онда ондай режим 
қысқа 
тұйықталған
деп аталады.

Есте сақтаңыз 
Қысқа тҧйықталу тізбекті апаттық режимге алып келуі мҥмкін.
Ішкі кедергісі аз кӛздер ҥшін, мысалы, электр генераторлары және 
қышқылдық аккумуляторлар ҥшін, қысқа тҧйықталуы ӛте қауіпті.
Қысқа тҧйықталу жиі орын алады. Мысалы, қабылдағыш пен электр 
энергиясын қосатын сымдардың оқшаулануы бҧзылған жағдайда орын 
алады. Электротехникалық қҧралдарды қысқа тҧйықталулардан қорғау 
ҥшін автоматты сақтандырғыш қҧралдарды қолданады.

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: