К ә с І п т І к б І л І м б е ру г. В. Ярочкина электротехника негіздері
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сіз білетін боласыз:
- магниттік ӛрісті сипаттайтын шамаларды; - магниттік тізбектерінің элементтері; - толық ток заңының теңдеуі; - магниттік ӛрісінің токты ӛткізгішіне әсер етуі; - электрмагниттік индукция заңы; - ӛзіндік индукция ЭҚК шамасын және бағытын; - ӛзара индукциясын және осы қҧбылысты ӛнеркәсіпте қолдануын; - қҧйындық токтар; - магниттік ӛрістерді техникада қолдану саласы. 3.1. МАГНИТТІК ТІЗБЕКТЕР 3.1.1. МАГНИТТІК ӚРІС ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТТЕР Магниттік ӛріс дегеніміз магниттің әсері осы арқылы басқа денелерге берілетін ерекше заттан ӛзгеше материяның тҥрі. Магниттік ӛріс қозғалыстағы электр зарядтарының және тҧрақты магниттер айналасындағы кеңістікте пайда болады. Ол тек қана қозғалыстағы зарядтарына әсер етеді. Электрмагниттік кҥштерінің әсерінен қозғалыстағы зарядталған бӛлшектер ӛздерінің бастапқы жолынан ӛріске перпендикуляр бағытына қарай ауытқиды. Магниттік және электрлік ӛрістері ажырағысыз байланыста болады және бірлесіп бірыңғай электрмагниттік ӛрісін тҥзеді. Электрлік ӛрісінің қайсы бір ӛзгерісі магниттік ӛрісінің пайда болуына әкеліп соғады. Және керісінше, магниттік ӛрістің кез келген ӛзгерісі электрлік ӛрісінің пайда болуымен сҥйемелденеді. Электрмагнитті ӛрісі жарықтың жылдамдығымен тарайды. Яғни, 300000 км/с. Тҧрақты магниттердің және электрмагниттердің ферромагниттік денелеріне әсер етуі, магниттердің полюстарының және ӛзара әрекет етулерінің (әр аттас полюстар бір біріне тартылады. Бір аттастар – кері тартылады) болуы және ажырағысыз тҧтастығына әсері жалпыға мәлім. Жердің магниттік полюстарына ҧқсастығы бойынша магниттер солтҥстік және оңтҥстік болып аталады. Магниттік ӛрісі кӛрнекі тҥрінде магниттік кҥш сызықтарымен бейнеленеді. Олар магниттік ӛрістің кеңістіктегі бағытын береді (3.1.- сурет). Аталмыш сызықтардың басы да, аяғы да жоқ. Яғни, олар тҧйық болып табылады. Тік сызықты ӛткізгіштің магниттік ӛрісінің кҥш сызықтары – сымды қармап тҧрған концентрлік шеңбер. Ток неғҧрлым кҥшті болса, соғҧрлым сымның айналасындағы магниттік ӛрісі кҥштірек болады. Токты сымнан алыстаған сайын магнитті ӛрісі әлсізденеді. Магниттің немесе электрмагниттің айналасындағы кеңістігінде магниттік кҥш сызықтарының оң бағыты шартты тҥрде солтҥстік полюстан оңтҥстікке қарай деп аталады. 3.1.-сурет. Магниттердің магниттік ӛрісі: а – тік, б – таға тәрізді Магниттік ӛрісі неғҧрлым қарқынды болса, кҥш сызықтарының тығыздылығы соғҧрлым жоғары. Магниттік кҥш сызықтарының бағыты бҧрғы қағидасы бойынша анықталады. Егер винтті токтың бағытымен бҧрандалатын болса, онда магниттік кҥш сызықтары винт жолымен бағытталатын болады (3.2а-сурет). Кҥштірек магниттік ӛрісін алу ҥшін сымнан жасалған орамасымен индуктивті шарғыны қолданады. Мҧндай жағдайда индуктивті шарғының жекелеген орамдарының магниттік ӛрістері бҥктеледі және олардың кҥш сызықтары жалпы магниттік ағынға қҧйылады. Магниттік кҥш сызықтары индуктивтік шарғысынан ток сағат тіліне қарсы бағытталған ҧшында шығады. Яғни, бҧл ҧшы солтҥстік магниттік полюсы болып табылады (3.2, б-сурет). Индуктивтік шарғының ішіндегі токтың бағыты ӛзгерген жағдайда магниттік ӛрісінің де бағыты ӛзгереді. жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|