К ә с І п т І к б І л І м б е ру г. В. Ярочкина электротехника негіздері

 
ҥшін  пайдаланылады.  Оларды  қолдану  тҧтынушыларға  электр 
энергиясын  ҥнемді  тҥрде  тасымалдаумен  қамтамасыз  етеді.  Ал  оны  беру 
жоғарылатылған  кернеу  арқылы  жҥргізіледі.  Бҧл  электр  тасымалдау 
желісінің (ЭТЖ)  кесілуін және ондағы қуаттың жоғалуын азайтады. 
30  қараша  1876  ж.  —  орыс  ғалымы  және  ӛнертапқышы  П.  Н. 
Яблочковтың  патент  алған  кҥні  еді.  Сондықтан  да  бҧл  кҥн  бірінші 
трансформатордың  туылған  кҥні  болып  саналады.  Бҧл  орамдар  оралатын  
ӛзек  болып  саналып,  ажыратылған  ӛзекті  трансформатор  болатын. 
Ажыратылған  ӛзекті  алғашқы  трансформаторлар  1884  ж.  Англияда 
ағайынды Джон және Эдуард Гопкинстармен жасалған. 
Трансформаторлар  қолданылуы  бойынша  кҥштік  және  арнайы 
қолданыстағы  (ӛлшеуіш,  пісіргіш,  келістіруші)  болып  бӛлінеді.  Кҥштік 
трансформаторлар бір және ҥшфазалы, жоғарылатушы  және  тӛмендетуші 
болып  келеді.  Трансформатордың  шартты  графикалық  белгілері    6.1 
суретте кӛрсетілген. 
Трансформатор  тҧйықталған  болат  магнит  өткізгіштен  және  екі 
немесе одан да кӛп ӛзара индуктивті байланысқан орамнан тҧрады.  
Магнитӛткізгіш орам арасындағы электрмагнитті байланысты кҥшейту 
ҥшін  қажет.  Қос  орамдық  трансформатордың  схемалық  қҧрылғысы  6.2 
суретте кӛрсетелген. 
Бір фазалы трансформатордың сыртқы кӛрінісі 6.3 суретте кӛрсетілген. 
Электр энергиясы кӛзінің желісіне қосылған орам бірінші реттік орам 
деп  аталады.  Ал  электр  энергиясы  қабылдағышқа  берілетін  —  екінші 
реттік  орам  деп  аталады.  Қҧйынды  токтан  шығынды  азайту  ҥшін 
трансформатордың 
магнит 
ӛткізгішін 
0,35 
немесе 
0,5 
мм 
электртехникалық 
болат 
бетінен 
жинайды. 
 
 
6.1 сурет. Трансформаторлардың 
шартты графикалық белгілері:  
а — қосорамды; б — ҥшорамды 
6.2. сурет. Трансформаторлардың 
схемалық қҧрылғысы: 
1  —  бірінші  реттік  орам;  2  — 
екінші реттік орам 

 
 
 
 
 
Беттер 
бір-бірінен 
арнайы 
металлургиялық 
ӛңдеу 
арқылы 
алынатын  лакпен,  жҧқа  қағаз  немесе 
қабыршақ  қабатымен  ажыратылады. 
Әдетте  беттерді  ҥсті-ҥстімен,  яғни 
саңылауларды  жабумен  жинайды.  Бҧл 
магнит  ӛткізгішті  жоғары  магнит 
ӛтімділігінен  қамтамасыз  етеді  және 
қҧйынды  токтардың  кіру  жолдарын 
шектейді. 
       Трансформаторлар  орамы  әдетте 
дӛңгелек  немесе  тік  қиманың  бір-
бірінен  ажыратылған  жез  немесе 
алюминий  цилиндрлік  шарғы  тҥрінде 
орындалады.  
Жоғары  кернеулі  желімен  байланысқан  орам  жоғары  кернеу  орамы 
(ЖК), ал басқасы — тӛменгі кернеу орамы (ТК) деп аталады. 
6.3  сурет.  Бір  фазалы 
транс-форматор 
сыртқы 
кӛрінісі 
 Трансформатордың  әрекеті  электрмагнитті  индукция  қҧбылысына 
негізделеді. 
Трансформатордың  әрекет  ету  принциптерін  бір  фазалы  қосорамдық 
трансформатордың  мысалында  (6.2  суретке  назар  ауд.)  қарастырамыз.  
Трансформаторда  индуктивті  байланысқан  екі  орам  бар:  w
1 
орам  санымен 

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: