Картографиялық проекциялар
Картографиялық проекциялардың жіктелуі
жүктеу/скачать 307,27 Kb.
|
Лекция 4 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Цилиндрлік проекциялар
| 4.1 Картографиялық проекциялардың жіктелуі
Барлық географиялық карталардың проекцияларын әр түрлі белгілерімен топталып жатады: а) көмекке алынған геометриялық пішінімен және оларды бағдарлаумен; б) бұрмалану түрімен. Картографиялық проекциялар және оның бағытталумен қазіргі уақытта карталардың картографиялық торы аналитикалық заңымен салынып тұрады. Бірақ та проекцияларды атаған кезде салт бойынша терминдер сақталған «цилиндрлік», «конустық» және басқалар геометриялық пішіндеріне байланысты. Бұл терминдерді қолданған кезде картографиялық тордың ерекшеліктерін түсіндіруге көмектеседі. Қазіргі кезде осы классификациялық түр нормальді картографиялық тор ретінде қолданылады. Цилиндрлік проекциялар. Цилиндрлік проекцияларды құрған кезде қиылысу нүктелері алынады, яғни градустық тордың сызықтарын глобустың жазықтығында жобалайды цилиндрдің сыртқы жазықтығында, глобустың осімен сәйкес келетін, ал екі дененің диаметрі тең (сурет 5). Қосымша жазықтық ретінде цилиндрді қолданғанда алады, экватордың қиылысу нүктелері – A, B, C, D және басқалар бірге глобуста берілген және цилиндрде. Ал басқа қиылысу нүктелері глобустан цилиндрдің жазықтығына көшіріледі. Сонда, Е және F нүктелері, бір меридианда орналасқан. С нүктесімен, көшіріледі Е/ және F/ нүктелеріне. Сонымен қатар ол цилиндрде түзу, экватордың перпендикуляр нүктесінде орналасқан. Бұл осы проекцияда меридиан пішінін анықтайды. Цилиндр жазықтығына параллель дөңгелек пішіндес жобаланады, экваторды параллель сызықтарына (мысалы, параллель, Е/ және F/ нүктесі орналасқан). Сурет 5. Цилиндр бетін жазықтықта жайған кезде картографиялық тордың барлық сызықтары түзу болады, меридиандар параллельдерге перпендикуляр және олар бір- бірінен бірдей арақашықтықта болады. Картографиялық тордың жалпы көрінісі осындай, цилиндр көмегімен салынған, глобуспен бір осьті қабылдайды. Мұндай цилиндрлік проекцияларда нольдік бұрмалану сызығы болып экватор болып табылады, ал изоколдар түзу сызықты болады, экваторға параллель болатын. Басты бағыттар картографиялық тордың сызықтарымен бағыттас, сонымен қатар экватордан алыстаған сайын бұрмалану көлемі көбейеді. Бұл проекцияларда глобустың диаметрінен кіші цилиндрдің диаметрі жобаланады және глобуспен әр түрлі орналасқан. Цилиндрдің орналасу жағдайына байланысты картографиялық торлар (проекциялар тәрізді) нормальді, қисық және көлденең деп аталады. Нормальді цилиндрлік торларды цилиндрде құрады, осьтері глобустың осімен сәйкес келеді: қисық – цилиндрде, глобустың осімен сүйір бұрыш жасайтын; көлденең торлар цилиндр бойынша құрылады, глобустың осімен тік бұрыш жасайды. Нормальді цилиндрлік картографиялық тор жанама цилиндрде экваторда нольдік бұрмалану сызығы болады, орналасқан параллельдер бойында цилиндр мен глобустың қиылысында (φ1 және φ2 ендігімен). Сонымен қатар, тор бөлігінің қысылуы нольдік бұрмалану сызығы арасында, ұзындық масштабы параллель бойынша басты масштабтан аз болады; нольдік бұрмалану сызығынан тыс жерде ол бас масштабтан үлкен – параллельдердің созылуы глобустан цилиндрге жобаланған кезде. Қисық цилиндрлік тор қиылысу цилиндрінде солтүстік бөлігінде нольдік бұрмалану сызығы түзу түрінде болады, картаның орта меридианына перпендикулярлы және параллельмен жанама φ ендігімен; тордың сыртқы көрінісі меридиан мен параллельдердің қисық сызығы ретінде көрсетілген. Көлденең цилиндрлік проекцияларға Гаусс – Крюгер проекциялары мысал бола алады, сондағы әрбір көлденең орналасқан цилиндр жер бетінің бір Гаусс зонасын жобалау үшін қолданылады. жүктеу/скачать 307,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|