Кд I n т ш р с с в у б ш а с и щ Үяттық п т ю м м с м к к т а п Х а н а теріииндерінін сөздігі (2000 термин) Алмгггы. 2010 Ъ

БАЙҚАУ  БАСЫЛЫМ Ы  (пробное  издание;  sample
issue)  -   толық  таралымын  басу  алдында  талқылау,  ескер- 
тпелер  мен  түзетулер  жинау  мақсатында  шагын  таралыммен 
шығарылған басылым.
БАИЛАНЫС  (связь;  communication) -  екі немесе бірне-
ше  даналар  немесе  баска  да  қарапайым  немесе  біріұгас
нысаңдардын,  мысалы  дерекгерді  беру  құралдарының  жиын-
тығы,  нысандар  арасындағы  қарым  қатынас,  өзара  қатынас 
механизм і.  Байланыс  түрлері  қауымдасты,  бағьпталған,  қи- 
сынды,  ақпараттық,  кері  жэне  белгілері  мен  өзгешелігі 
бойынша сөздік, ілеспе, қызметгі болады.
БАИЛАНЬІСТЫРУ  (связывание;  communicate)  -   бағ-
дарламалар жэне оілімдер, әр түрлі  құрылымдар мен деректер 
катынасгары ның арасыңда байланыс орнату.
БАЙТ (байт;  byte) -  ақпарат мөлшерінің бірлігі  немесе  8 
битке (екілік сан) тең компьютердегі жад.
БАЛАЛАР  КГГАПХАНАСЫ  (детская библиотека; chil­
dren’s  library) -   мазмұны  мен  бағытьта  сәйкес дәсгүрлі  және 
электрондық-библиографиялык  ақпаратты  дайындап  тарата- 
тын, балаларға кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсе- 
тетін кітапхана.
БАЛАМА  Ж ІКТЕУ  БӨ Л ІГІ  (альтернативное  клас­
сификационное  деление;  alternative  classification  division)  — 
жүйелеуші екі  немесе  бірнеше жіктеу бөліктерінен таңцалған 
жіктеу  бөлігі.  Балама  жіктеу  бөліктері  бір-бірін  әдістемелік 
күс қаулар  және/немесе  сілтемелер,  қайыра  сілтемелермен
езара байланыстырады.
БАННЕР (баннер; banner) -  интернет-ресурстарға, гапер-
сштемелерге  негізделіп  мазмұндалған  анимациялық,  белгі- 
ленген көлемдегі жарнамалық кескіндеме.
БАННЕРДІ  КӨРСЕТУ  (показ  баннера;  banner display)
— баннерді  пайдаланушыға  көрсету.  Пайдаланушының  брау- 
зерін баннер толтырса көрсетілім орындачды дсп есептеледі.
БАР-КОД  (бар-код;  bar-code)  -   эртүрлі  кашықтықга,
эртурлі  калыңдықта  косарланған  белгілік  сызықтармен  типо- 
графияльіқ  эдіспен  жүргізілген  комбинацияның  көмегімен 
ақпаратты  таңбалау  әдісі.  Арнайы  оптикалық  құралмен  оқы- 
лады.  Автоматгандырылған  ақпараттық-кітапханалық  жүй-
33

оқырман  билеттерімен  басылымдарды  таңбалау  үшш
қолданылады. 
• .   ,
БАС  АНЫ ҚГАМ АЛЫ Қ  КАРТОТЕКА  (главная  спра­
вочная картотека; main reference card file) -  кітапхана қорыңда 
бар-жоғына  қарамастан  мерзімді  жэне  жалғасты  басылым- 
дардан, жинақтардан материалдарды көрсететін дэстүрлі жэне 
электрондық библиографиялық картотека
__ ӘРШ   (буквица; initial) -  кітаптағы тақырып оасыи
таңбамен берілген бас эріп (аты-жөнінің бас эрпі). Син
Аты
КАТАЛОГ  (генеральный  каталог
gue)  -   дэстүрлі  жэне  электрондық  түрдегі  библиографиялық 
құрал;  кітапхананын  кітап  қорын  түгел  көрсететін  жэне 
кызметтік каталог жұмысын атқаратын кітапханалық каталог.
ТАҚЫ РЫ П  («шапка»; «crown») -  кітаптың немесе
оның  бөлімінің,  тарауының  және  одан  ірі  аралықга
түратын  мәтіннің  жогаргы  жагында  орналасатын  библио-
графиялық ақпар аттьщ қосымшалық элементі.
БАСҚА  ТАҚЫ РЬШ   (другое  заглавие;  other  title)  -
негізгі тақьфыппен  грамматикалық байланысы  жоқ басылым-
ның мұкабасында көрсетшген басқа тақырып.
БАСҚЫ   ӘРШ   (аббревиатура;  abbreviation)  -   атаулар-
дың  бастапқы  әріптерінен  немесе  сөздердің  басқы  буында-
рынан құрылған, қысқартылған сөздер.
БАСҚЫ   БЕТ  (титульный  лист;  title  page)  -   негізгі  мэ-
ліметтері  бар,  басқа басылымдардан  айыруга мүмкіндік бере- 
тін,  библиографиялык  сипаттама  құруға  негіз  болатьін  басы- 
лымның (кітап,  кітапша,  жалгасты  басылым  және т.б.)  негізгі
алғы
оет
пердебет болып ажыратылады
БАСҚЫ   БЕТ  РЕДАКТОРЫ  (титульный редактор; title
editor)  -   авторлар  жұмысына  басшылық  ететін,  шыгарманың 
алгы бет парагында аты-жөні керсетілетін беделді маман.
БАСПА  (печать;  print)  -   біртұгас  баспа  өнімі  жэне  мер-
зімді басылымдар жиынтыгы; библиографиялау  нысаны,  басу 
құралдарына мәліметтерді жіберу мен нэтижесін алу.
БАСПА-КІТАПСАУДА  БИБЛИОГРАФ ИЯСЫ   (изда­
тельско-книготорговая  библиография;  publishing 
booksales
34

bibliography) -  кітап саудасы ұйымдарына келіп түскен белгілі 
бір  баспа  орындарының  және/немесе  баспасөз  туындылары- 
ның өнімі, нысаны болып табылатын библиография.
БАСПА  ОРНЫ   (издательство;  publishing  house)  -   бас- 
пасоз шығармаларын басып шығаратын, заң жүзінде танылған 
шаруашылық есептегі кәсіпорын.
БАСПА  ОРНЬШ Ы Ң  БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  Қ ¥- 
РАЛЫ (издательское библиографическое  пособие;  publisher’s 
catalogue)  -   бір  немесе  бірнеше  баспалардан  басылып  шыға- 
рылган  немесе  шығаруға  белгіленген  өнімдерді  көрсететін
библиограф иялық кұрал.
БАСПА 
ӨШ М І  (издательская  продукция;  publishing
production) — дэстүрлі және электрондық библиография  ныса­
ны,  шыгарушыньщ  шыгарылатын  жэне/немесе  шьгғарылған 
электрондық  жэне  дэстүрлі  (полиграфты  түрде  орындалган)
басылым дар жиынтыгы.
БАСПА  ТАБАҚ  (печатный  лист;  leaf)  —  баспа  тәжі- 
рибесінде жэне полиграфия өндірісінде колем есебінің өлшемі 
(16 бет / 1  баспа табак).
БАСПА  ТАҢБАСЫ  (издательская  марка;  pulisher s 
mark)  -   басылымның  басқы  бетінде,  пердебет  мұқабасында 
немесе  түптемесінде  басылған  кітап  шыгарған  баспаны 
бейнелеп  көрсететін  сюжетгі,  көркем  немесе  арапас  бей-
неленген таңба.
БАСПА ТҮПТЕМЕСІ (издательский переплет;  pulishing
cover)  — баспаның  нұсқауымен  баспаханада  жасалган  түп-
теме.
БАСПА  ІСІ  (издательское  дело;  publishing  business)  -  
мәдениет  пен  өндірістің  баспа  өнімдерін  дайындау,  шыгару 
жэне тарату жұмыстарына байл анысты саласы.
БАСПАГЕР  (издатель;  publisher) -  баспа өнімдерін дай­
ындау  жэне  шыгару  жұмыстарымен  айналысатын  мекеме
немесе жеке тұлға.
БАСПАЛЫҚ  КАРТОЧКА  (печатная  карточка;  printed
card) —
 баспахана немесе басқа тэсілмен басьшган каталог-кар-
точкасы.
35

БАСПАЛЫҚ  КАТАЛОГ 
(печатный  каталог); 
prim*
catalogue)  -   Қараныз:  Кітап  басылымы  түрщ деп  ютапхана
каталога
БАСПАЛЫ Қ  ПАРАҚ  (печатный  лист,  printed  sheet) 
стандарт  пішінді  қағаз  парағының  бір  жағына  тен  жэне
теріпім  парағының  пішініне,  ерекшеліктеріне  қараи  түрлі
баспа  белгілерінен  түратын  баспасөз  шығармасынъщ  бірл 
өлшемі.  Нақтылы  баспа  парағының,  шартгы  немесе  баспа 
парағына  кешірілген  бірлігі  -   60x90  см.  Ол  түрлі  пішшдеп 
қағазға  басылған  басылымдардың  баспа  көлемш  салыстыру
қызметін атқарады. 
.імвв\
БАСПАСӨЗ  РЕЛ И ЗІ  (пресс-релиз;  press-release)^
баспасөз  бегіне жариялауға ұсынылатын оқиға туралы даиын 
МЭЛ1БАСПАСӨЗ  СТАТИСТИКАСЫ   (статистика  печати;
statistics on press) -  баспасөз  шығармалары туралы 
мэліметтерін жинау, өңдеу, талдау жэне жариялау.
БАСПАСӨЗ  Ш Ы ҒАРМ АСЫ   (произведение  печати;
„1VM  product) -  басу  арқылы  алынган  полиграфия 
бұйымы.  Басылым  немесе  баспа  өнімінін  басқа  турі  (бланк
жэне т.б.) бола алады.
БАСТАПҚЫ  БИБЛИОГРАФ ИЯ  (первичная  библио­
графия;  primary  bibliography)  -   сигналды  ағымдағы  ^гггық 
библиография.  Терминді  гылыми  айналымга  енпзген  И.Фор-
стиус.
БАСТАПҚЫ  ҚҮЖАТ  (первичный  документ;  primary 
document) -  зерггеу,  дайындау,  бақылау,  талдау,  жэне/немесе 
қызметтің  басқа  түрлері,  баяндау  (сипатгау)  үлгісіндегі 
мағына,  талдаудың,  зертгеудің  нэтижесі  үдерісінде  алынған 
мәліметгердің  шығысы  жазылған  қүжат,  деректік  ақпарат 
көзі;  библиографиялау  нысаны  немесе  дзстүрлі  және  элек- 
трондық библиография қүралдарымен екінші қүжат жасау. 
БАСТАПҚЫ  ҚҮЖ АТТЫ Қ  АҒЫ М   (ӘДЕБИЕТТЕР
АҒЫМЫ)  (первичный  документальный  поток  (поток  лите­
ратуры);  primary documentary stream (literature  stream) -  агым- 
дағы  библиографиялық  қүралдарда,  дерек  қорда  көрсетіле- 
тін  жэне  әлеуметтік  байланыс  жүйесінде  қызмет  ететін.
36

қозғалыста  болатын  алғашқы  құжаттардың  ұйымдасқан
жиынтыты.
БАСТАПҚЫ  ІРПСТЕУ  (первичный  отбор;  primaiy
selection) — библиографиялayдың бастагіқы  сатысында жүзеге 
асы-рылатын  құжаттар, ДҚ,  БА дереккөзіне енгізуге жататын 
ірікгеу.
БАСТЬІ  БАСҚЫ   БЕТ  (главный  титульный  лист;  main 
title  page) — бүтіндей  алғанда  көп томдық және/немесе  серия- 
лы басылымдар турапы мэліметтері бар алғы бет.
БАСШ ЫЛАРДЫ 
ҒЫЛЫМ И-ТЕХНИКАЛЫҚ  АҚ- 
ПАРАТПЕН  САРАЛАП  ҚАМТУ  (дифференцированное
обеспечение  руководства  научно-технической  информацией; 
differentiated  maintenance o f management  with  the scientific and 
technical  information) -  эр  саладагы  баспіыларды  арнайы  дай- 
ындалған ақпаратпен қамтамасыз ету.
БАСЫ  АРТЫ Қ  ҚОРДЫ Ң  БЕРП С П П   (запас  проч­
ности  избыточного  фонда;  collection  safety  factor) — пайдала- 
нушылардың  ақпараттық  қажетгіліктерін  қанағаттандыратын 
пайдаланылмаған қордың кабілеті.
БАСЫЛЫМ   (издание; edition, publication) -  анықталған 
шыгу  мәліметгері  (библиографиялық  ақпарат)  бар,  редакция- 
лық-баспалық  өңдеуден  өткен,  безендірілген,  мазмұнындағы 
ақпаратгы  таратуға  арналган  дәстүрлі  жэне  электрондық
кұжат.
БАСЫЛЫМ   АППАРАТЫ   (аппарат  издания;  edition 
device)  — негізгі  мэтінді  толықіыратын,  оны  жақсы  түсінуге 
көмектесетін,  басылымның  пайдалануын  жеңілдететін  ғылы- 
ми-анықтамалық,  түсіндірмепік  мэліметтер,  басылымның
косымша бөлігі.
БАСЫ ЛЫ М   Б Ө Л ІІI  (часть  издания;  part  of  edition)  -  
басылымның  нөмірі  және/немесе  тақырыбы  бар  ірі  құрылым- 
дық-композициялық бірлігі.  Жеке кітап болып  шыгарылуы да 
мүмкін.
БАСЫ ЛЫ М   КӨЛЕМ І (объем издания; edition volume) -  
кагаз,  баспа (шартты  жэне  нақтылы) түрінде,  есепті-басылым 
парақтары,  баганалары  берілген  басылымнын  сандык  сипат- 
тамасы.
37

БАСЫ ЛЫ М  О РН Ы  (место  издания;  place of publication, 
place of printing) -  қүжатгы шығарған баспаның немесе баспа-
reP^
S
S
L  ОРЫ НДАРЫ НЬЩ   КӨМ ЕКШ І  КӨР-
СЕТКІШ І  (вспомогательный  указатель  мест  издания,  auxi
Uary  index  ot  ришісапоп 
-   библиографиялық  қуралда
керсегілген құжат басылымдарынын орнын бшдіретш геогра-
фиялық атаулардын алфавит тізімі. 
....  ч
БАСЫ ЛЫ М   ӨЛШ ЕМ І (размер  издания,  size  o f edition)
_  басылым  биікгігі  мен  көлденеңі  сантиметрленген  библио-
графиялық 
сипаттама элементі. 
м
л
а
а
л
КАГЫ ЛЫ М   ТТГППНТ  (КӨЛЕМ І)  (формат  (размер)
беттерінін
БАСЫ ЛЫ М
издания;  format
милиметрде  жэне  сантиметрде  көрсетшген  (ені,  ұзындығы; 
көлемі.  Қүжатгың  көлемі  шығарылым  мәлімегггершде  жэне 
библиографиялық жазба элементгерінде қосымша көрсетіледі.
БАСЫ ЛЫ М   САЛАСЫ  (область издания; edition area)
басылымның  қайталанымдығы,  осы  қркатгын  басқа  жария- 
ланымдардан  сол  басылымды  айыратын  немесе  оның  оасқа 
жарияланымдармен  пара-парлығы,  ерекшеліктері  туралы  мэ- 
ліметгері бар библиографиялық сипатгама саласы.
БАСЫ ЛЫ М   ТУРАЛЫ   М ӘЛІМ ЕТ  (сведение  об  изда­
нии;  edition  statement)  -  библиографиялық  мекеменің дайын-
даған кұжаіъі нда беріпген басылым ерекшеліктерін көрсетепн
мәлі меттер.
БАСЫ ЛЫ М ДАҒЫ   КАТАЛОГТАУ  (каталогизация  в 
издании:  cataloging in publication)
лей  кітаптың  алгы  бетінің  екінші  жағында  оасылатын  иріа- 
лыктанган дэстүрлі немесе электрондық каталогтау түрі.
БАСЫ ЛЫ М ДЫ   БЕЗЕНДВРУ  (оформление  издания,
edition  designing)  -   түрлерін  белгілеуді,  таңбанын  таңдаулы 
суретгерін  дайындауды  жэне  т.б.  қамтитын,  басылымга  ішкі 
жэне  сыртқы  аякталган  түр  беру;  басылымның  ішкі  жэне
сыртқы түрі.
БАСЫ ЛЫ М ДЫ   БЕЗЕНДІРУШ І - СУРЕТКЕР  (худож­
ник-оформитель  издания;  graphic  artist o f edition) -  басылым- 
uliu
  копкрмпік  жобасын  жасайтын  жэне  осы  безендіру  эскизі
каталогтық
ңүсқасын даиындаиі
38

БАС Ы ЛЫ М НЬЩ   АЛФАВИТТІК  КӨРСЕТКПШ   (ал­
фавитный указатель к изданию;  alphabetical publication  index)
-  алфавит тізбегіне сэйкес құрастырылған басылымньщ алфа-
виттік көрсеткіші.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ   ГЕОГРАФИЯЛЫҚ  КӨРСЕТШ Ш І
(географический  указатель  к  изданию;  geographical  index)  -
басылымның  негізгі  мэтінінде  көрсетілген  географиялық 
нысандардың  атауларынан  тұратын  дәстүрлі  немесе  элек- 
трондық түрдегі көрсеткіш.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ  ЖҮЙЕЛПС КӨРСЕТКІШ І (система­
тический указатель  к изданию;  classified  index to  an edition) -  
айдарлары  білім  салалары  бойынша  орналасқан  басьшым- 
дярдьгн мазмұнына берілген көрсеткіш.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ   КӨРСЕТКШ П  (указатель  к  изда­
нию;  index to an edition) -  басылымдағы  шығарманың кұрамы 
мен  мазмұнын  ашатын  басыпымның  анықтамалық  аппараты, 
библиография элементі.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ   КӨРСЕТІЛГЕН  Б АҒАСЫ  (номи­
нал издания; value o f the edition) — шығару деректерінде жэне 
түптеменің арткы ұшпасьінда (тысының 4-ші жағьгада) таңба- 
ланған  құжаттардың,  мерзімді,  бейнелік  немесе  басқа  басы- 
лымдар бір данасынын бөлшек сауда бағасы.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ  ӨТЕ  СИРЕК ТЕНДЕСІЗ ДАНАСЫ
(уникальный  экземпляр  издания;  unique  copy  of  edition)  -  
әдеби,  ғылыми,  көркемдік  манызы  (корнекті тұлғаның салған 
белгілері,  автордың  түзетулері  және  т.б.).  жеке-дара  ерек- 
шеліктері бар бірдегей дана.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ   ПӘНДПС  КӨРСЕТКІШ І (предмет­
ный  указатель  к  изданию;  subject  index  to  an  edition)  -   аты 
атал-ған  немесе  оның  мазмұны  толық  қамтылып,  бепгтері 
көрсетіл-ген  белгілі  бір  ұғымдардың  алфавиттік  тізбесінен 
тұратын көрсеткіш.
БАСЫ ЛЫ М НЬЩ   ХРОНОЛОГИЯЛЬПч  (МЕРЗІМ- 
Д Ж )  КӨРСЕТКІШ І  (хронологический  указатель  к  изда­
нию;  chronological  publishing  index)  — тиісті  томдарға  жэне/ 
немесе  беттерге  сілтеме  жасалып,  басылымга  енгізілген 
күжаттардың  хронологиялық  (мерзімдік)  тізбесі  жазылған

жэне/немесе  алгашкы  жариялангаи  уакьггы  керсетшген
КӨРС^ С Ы Л Ы М Н Ь Щ   Ш ЫГУ  М ӘЛІМ ЕТТЕРІ  (выход­
ные  сведения  издания;  target  data  o f  the  edition) 
библио-
£
£
£
 өңдеу мен стисгикалык есеп, паі*ал»
аюіарат беру, онын безендірілуіие арналган жэне басылымды 
сипаттайгын  мэлімеггер  жиыягығы.  Басылымдар  такирыбы
такырыгаиалары  жзие  шығарылым  мәліметгерш  K¥P“ ™P>™
катысқан  талғалар  жайлы  маглұматгар,  авторлық  құқыкгы 
к Г а П е Г с і ,   кұжапъ,  сакгау  шифры,  кітап  саудасынын
жұйелі нұсқатанба-шифры, мұкаба бетіндеп, сыр т№ б егад а
айдарлар  коды,  халықаралық  стандартгык  нөмірлері,  жіктеу 
Г З і а л а р ы ,   баспалық  кыска  мазм^ндадуы,  катало™  
карголкалардың  кыска  мазмұндалу  бейнесі  жэне  тага  баска
МЭЛ^А С Ы Л Ы М И Ь Щ   Ш ЫҚҚАН  КҮШ   (дата  издания;
date of publication) -  құжатга көрсетілген немесе құжат мазмұ-
ньш  талдау  негізінде  немесе  басқа  да 
д е р е к т е р  
боиынша
қойылған басылымнын шыққзн күні (жылы, аи-күні).
БАСЫ ЛЬШ   ІІІЫ ҒУЫ   (выпуск  в  свет;  publishing)
баспадан басылымнын (шығарма) басылып шьпуы.
БАСЫ ЛЫ П  Ш ЫҚҚАН  Ж Ы ЛЫ   (год  издания;  year  ot
the edition) -  басылымның жарыққа басылып шыққанжьшы. 
БАСЬШ   Ш ЫГАРУ  (распечатка;  printout)  -   ЭЕМ  ақпа-
ратгын  алфавиттік-сандык  баспа  құрылғысысының  өңдеуі 
нәтижссінде  алынған  библиографиялық  ақпаратгы  қағаз
түрінде тасымалдау.
БАУЛЫ   БЕТБЕЛ ГІ  (ленточка-закладка;  пЬЬоп-ооок-
mark) -  кітаіггын бетін белгілеуге
Син.: Тоқыма бау, таспа.
БЕДЕ.ЛДІ М Ә ЛШ ЕТТЕР (авторитетные данные;  autho­
rity  data)  -   мемлекетгік  библиографиялық  орталықтармен  бі- 
рыңғайланып,  бекітіліп,  таратылган  мэліметтер.  Басылым- 
дарды  дайындауға  қатысқан  авторлар,  кұрастырушылар  жэне 
т.б. түлғалардың аты-жөндері, ұжымдар, авторы белгісіз клас- 
сикалык  шығармачар  тақырыптары,  нұсқатаңбалау  термин- 
дері,  серия  атауы,  басылым орны, баспа жэне типографияның
атауы.
салынған
40

БЕДЕЛДІ  ФАЙЛ  (авторитетный  файл;  authority  file)  -
мөлшерлі 
сипатгаманың  машинамен 
оқылатын  жазбасы. 
Мөлшерлі  жазба -  ЭЕМ-да сақталады  жэне  көбінесе  «мөлше- 
рлі  мәліметтер»  — деп  аталатын  мөлшерлі  жазбалар  файлы
түрінде беріледі.
БЕЙНЕБАСЫ ЛЫ М   (изоиздание; graphic edition) -  қыс- 
қаша  түсіндіретін  мәтінді  немесе  мэтінсіз  бейнелеу  графи- 
калық құралдар арқылы мазмұны айтьшған басьшым.
БЕЙНЕЖАЗБА  (видеозапись;  videorecording)  -   бейне- 
жазбалық  акпараттар  енгізілген,  оны  жаңғыртып  көру  үшін 
ЭЕМ  немесе  баска  да  сәйкес  құрал-жабдыктарды  қолдануды
қажет ететін құжат.
БЕЙНЕКЕСКІН (видеоизображение; video image) -  ЭЕМ 
монитор  бетінде  немесе  теледидардағы  графикалык  жэне 
мәтіндік  мэліметгердің  бейнежазбалық  кескінінің  қортын-
дысы.
БЕЙНЕҚҮЖАТ (видеодокумент; videodocument) -  ақпа- 
ратгық 
бейне  жазбалар  енгізілген,  оны  қайта  жаңғырту  үшін 
ЭЕМ  немесе  басқа  да  сәйкес  құрал-жабдыктарды  қолдануды
қажет ететін құжат түрі.
КҒ.ЙШІЛКЙТІН  ҚҮЖАТ  (изобразительный  документ;
art document) -  қайсыбір нысаңцардың бейнесі арқылы айтыл-
ған хабар мазмұнын беретін құжат.
БЕЙНЕЛЕУ  АШ ЫҚ  ХАТЫ  (изобразительная  открыт­
ка;  art  postcard)  -   бір  жағы  өнер  туындыларьшың  көшірме 
өнімі  немесе  фотосуретті  болып  келетін,  ал  екінші  жағы 
бейнеленген  суретгерді  түсіндіретін  хатқа  немесе  мэтінге
пайдалануға болатын ашык хат.
БЕЙНЕЛЕУ  МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ  ҚОРЫ   (фонд
изобразительных материалов;  collection  of  visual  materials) -  
көркем  репродукциялардан,  бейнелік  плакатгардан,  ашык 
хаттардан жэне бейнелеу өнері  шығармалары альбомдарынан, 
өрнек  жазуларынан,  фотосуреттерінен  және  т.б.  тұратын
кітап-хана қорының бөлігі.
БЕЙНЕЛЕУ  ПЛАКАТЫ  (изобразительный  плакат;
graphic) -  түсшдірме  мэтінді  немесе  мәтінсіз  суреттері,  фопго-
суреті, 
монтажы 
немесе 
арнаулы 
бейнесуретп 
бейне
басылым.
41

БЕЙНЕМ ӘТІН  (видеотекст;  videotext)  -   пайдаланушы- 
лардың  көпшілігіне  бір  мезгілде  ұсынылатын  ақпарат,  теле-
дидар 
экрандарында 
немесе  дербес  дисшіеқде  беинеленетш
аКПТ Е Й ю д а Л Г Е Н   БАСЫ ЛЫ М   (адатированное  изда­
ние;  adapted  edition)  -  дайыидығы  жегкіліксіз  пайдшаиушы-
ның мұмкіндігіне карай жаршланган кркат мапнш  беиімдеп
ықшамдау, жеңілдету, қысқарту.
БЕЙ Ш Д ЕУ   (ИНФОРМАТИКАДА)  (адаптер  (в  инфор^
матике);  adapter  (in  computer  science)  -   әртүрлі  деңгеидегі 
ақпарат арналарының келісімді түрде өзара ақпарат алмасуын
жузеге асырэтын құрылғы. 
___
БЕЛСЕНДХ УАҚЫТ  (ИНФОРМАТИКАДА)  (аиивное
время  (в  информатике) 
|  
ИВ
өзінің  қызметтік  міндегіне  сәйкес  есептеуіш жүиен.  паидала
нудағы белсенді уақьгг. 
„ 
_____| Г | ___ f
Б Е Р ІЛ Ш  БЕЛ ГІС І (критерии
lating) -  ақпаратгық ізденіс  барысьшда сұраныс  боиынша құ- 
жаттарды  немесе  дерекгік  хабарларды  беру  туралы  шешім
қабылданатын ережелер жиынтығы.
БЕСТСЕЛЛЕР (бестселлер; bestseller) -  үлкен сұранысқа
ие жэне көпшілік оқырман қауымға арналған, көп таралыммен
шығарылған кітап басылымы. 
_   _ 
.
БЕТ (страница;  page) -  басылым  парағының бір  беті,  оір
баганалы
ОРЬШ  (поля страницы; marj 
іемесе  басылған  графикалық
айналасындағы басылмаған Ьос орны.
БИБЛИОБУС  (библиобус;  bookmobile)  -   арнаулы  жаб-
дықгалған  автомашинамен  жүретін  жылжымалы  кітапхана 
бөлімшесі.  Библиобус  қызмет  ерекшелігіне  немесе  тұрмыс 
жағдайына  қарай  тұракты  кітапхананы  пайдалана  алмайтын
оқырмандарға қызмет көрсету үшін қолданылады.
БИБЛИОГРАФ (библиограф; bibliographer) -  пайдалану- 
шыларға  дәстүрлі  жзне  электрондық  библиографиялық  ақпа- 
рат қүралдары  көмегімен толық қолжеткізуді қамтамасыз ете-
тін кітапханалық-ақпараттық мекемелердегі мамандық иесі.
42

БИБЛИОГРАФИЯ  (библиография;  bibliography) -  биб-
лиографиялық  ақпаратты  дайындауды,  таратуды  жэне  пайда- 
лануды камтамасыз ететін ақпараттық инфрақұрылым.
БИБЛИОГРАФИЯ 
(БИБЛИОГРАФИЯЛАУ) 
НЫ-
Г  АН Л АР Ы  
(объекты  библиографии  (библиографирования); 
objects of bibliography (bibliographing) — библиографиялық қыз- 
меттің (библиографиялаудың) негізгі  құраушылары, қүжатгық 
қарымқатынас (коммуникация) жүйесінің -  құжат (библиогра- 
фияньгң тікелей нысаны)-тұтынушы-жанама түрдегі нысаны.
БИБЛИОГРАФИЯ  ІС І  (библиографическое дело;  bib­
liographical  business) -  Қараңыз: Библиографиялық қызмет.
БИБЛИОГРАФИЯЛАУ  (библиографирование;  biblio­
graphing)  — дәстүрлі  және  электрондық  библиография  құрал- 
дары арқылы библиографиялық ақпаратгы дайындау үдерісі. 
БИБЛИОГРАФИЯЛАУДБЩ   ДАЙЫНДЫҚ  КЕЗЕЩ
(подготовительный  этап  библиографирования;  preparatory 
stage  of  bibliographing)  -   тақырыпты  жинау  мен  зерттеу, 
құралдың жобасын жасау,  оның оқырмандық жэне мақсатгық 
міндетін  белгілеу,  қүрамының  күрьшымдарын,  бастапқы 
эдебиеттерді  анықтауды  қосатын библиографиялық қүраддың 
дәстүрлі  немесе  электрондық  түрін  құрудағы  жұмыстың
бастаггқы кезеңі.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  АҚПАРАТ  (библиографичес­
кая информация; bibliographical information) -  тіркелген мэтін- 
дерді  жэне  олардың  жиынтықгарын  сипатгайтын  библио- 
графиялық деректер;  құжатгар туралы  мәліметтерді жариялау 
мақсатында  іздейтін,  біріктіретін,  талдайтын,  насихаттайтын
және пайдаланатын ақпарат.
БИБЛИОГРАФИЯЛБЩ  АҚПАРАТ  БЕРУ  (библиогра­
фическое информирование; bibliographical  informing) — пайда- 
ланушылардың  ақпараттық  қажетгіліктеріне  сәйкес  жүйелі 
түрде  ақпаратпен  қамтамасыз  ету,  библиографиялық  қызмет 
корсету. Син: Ақпараггық-библиографиялық қызмет көрсету. 
БИБЛИОГРАФИЯЛБЩ  АҚПАРАТТЫ ТҮТЫНУШЪІ
(потребитель библиографической информации;  user  of biblio­
graphical  information)  -   библиографиялық  ақпаратты  алатын 
жэне пайдаланатын жеке тұлға немесе үжым.

ЖҮ
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АҚПАРАТТЫ Қ-В
Й Е С І  (библиографическая  информационно-поисковая  сис­
тема; reference retrieval  system) -  
библиографиялық ақпаратты
іздеуді қамтамасыз ететін құжаттык 
тип.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АҚИАРАТТЫ Ң  БАҒАЛЫ Қ 
(КҮНДЫ-БАҒДАРЛЫ)  Қ Ы ЗМ ЕТІ  (оценочная  (ценностно-
орентировочная)  функция  библиографической  информации;
estimated function of bibliographical information) -  релевантіық, 
партиненттік  құжатгардың  сапалы  белгілері  бойынша  оқыр- 
мандарға  ұсыныс  арқылы  атқарылатын  библиографиялық
ақпараттьщ негізгі қоғамдық қызметінің б ір і.__
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АҚПАРАТТЬЩ   Ж Ы ЛДАМ -
ДЫ К  БЕЛ ГІС І  (критерии  оперативности  библиографичес­
кой  информации;  criteria  o f  efficiency  o f 
bibliographical 
information) -  есепке алынатын кезеңдегі басылым ныц 50 паи- 
ызын  жаңа  әдебиетгердің  корсететілуіне  сэйкес  ағымдағы
библиографиялық құралдардың багасы. 
___
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АҚПАРАТТЫ Ң  КОММУ- 
НИК АТИВ ТІ  (КОММУ Н ИКАЦИАЛЫҚ)  ҚЫЗМКТ1 (ком­
муникативная  (коммуникационная)  функция  библиографи­
ческой  информации;  communicative  function  o f bibliographical 
information)  -   библиографиялық  ақпаратгы  сапалы  жеткізуді 
қамтамасыз ететін,  элеуметтік байланыс жүиесінде тарататын
әлеуметтік қызмет.
БИБЛИОГРАФИЯЛ Ы К  АНЫҚТАМА  (библиографи­
ческая  справка;  bibliographical  inquiry)  -   библиографиялық 
акпараттын  дәстүрлі  жэне  электрондық  түрлерінде  орындал-
ған  бір  жолгы  сұраққа  жауап.  Адрестік  (мекендік),  тақы- 
рыптык, аныктау (нақгылау) аныктамалары болып бөлінеді.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АНЫҚТАМА  Ж О ЛЫ   (путь 
библиографической справки; way o f a bibliographical  inquiry) -  
кітапханада  библиографиялық  анықгамаларды  орындау^опе­
рация л ары  мен  үдерістерінің  белгіленген  бірізділігі 
графиялық  анықгама  жолы  -   ережелер  жинагы  тү{
қауларда тіркеледі.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  АНЫ ҚТАМ АЛЫ Қ
нұс
графи
аныктамалык
анықтамалық
44

фиялық  кызмет  атқаратын,  библиографиялық  жэне  пакты 
деректік  мэліметтерді  қамтыған  дэстүрлі  және  электрондық- 
библиографиялық құралдар жанры.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  АНЫҚТАУ  (библиографи­
ческое  выявление;  bibliographical  revealing)  -   библиография- 
лау  нысандары  регінде,  оларды  кейінгі  библиографиялық 
өңдеу (сипаттама құрасгыру, іріктеу, топтау және т.б.) арқылы 
құжатгарды табу.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  БАСЫЛЫМ  (библиографи­
ческое  издание;  bibliographical  edition) -  жеке (мерзімді  емес) 
парақшалар,  плакаттар,  сериялық  мерзімді  немесе  жалгасты
библиографиялық құрал.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  БЕТБЕЛГІ  (библиографичес­
кая  закладка;  bibliographical  bookmark) -   оқырманга арналған 
кітаптың  мазмұнымен  үндес,  кітаптың  ішіне  белгі  түрінде 
қойылған  қысқаша ұсынылатын  әдебиеттер тізімі.  Негізгі  екі 
түрі бар:
1.  Алғашкы танысуға ар налган кітаптың тақырыбына сай 
әдебиеттерді ұсынатын «Неден бастау керек» деген белгі.
2.  Кітапта  эңгімелеген  мәселені  терең  және  жан-жақгы 
зертгегісі  келген  оқырманға  арналган  «Ары  қарай  не  оку
керек» деген белгі.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  БЮ ЛЛЕТЕНЬ  (библиогра­
фический  бюллетень;  bibliographical  bulletin) -   дәстүрлі  жэне 
электрондық  библиография  жанры;  агымдагы  библиогра­
фиялык 
құралдың эртүрлі мерзімдегі дәстүрлі жэне электрон- 
дык түріндегі бюллетеннің нұскасы.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  ДЕРЕК  ҚОР  (библиографи­
ческая  база  данных;  bibliographical  database)  — электрондық 
түрде  жазылган  библиографиялык  жазбаларды  кұрайтын 
кұжаттардың электрондық библиографиялық қоры.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  ДЕРЕКТЕР  (библиографи­
ческие  данные;  bibliographical  data)  —  Қараңыз:  Библиогра­
фиялык мәліметтср.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  ДЕРЕКТЕР  БАНКІ  (банк 
библиографических  данных;  bibliographical 
databank)  — 
ақпарат-тық  дерекгер  базасы  мен  автоматгандырылган 
басқару  жүй-есінің  құрылымдық  бөлігі  болып  табылатын,
45

ақпаратгық  жүй-елердің  көмегі  арқылы  жүзеге  асырылатын
ЭЕМ  жадында  файл  түрінде  сакталған 
библиографиялық
деоектердің жиынтығы.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  ЖАЗБА  (библиографическая 
запись;  bibUographical  entry)  -   библиографиялық  ақпаратгы 
іздеү  мен  жариялау  мақсатында  оны  теңестіреггін/  сэйкес- 
тендіретін  бағыты,  қальшы,  құрамы  мен  мазмұнын  ашатын 
құжат  туралы  мәліметгерді  қамтитын  биошографиялық 
ақпарат  элементі,  дерекгі  түрде  тіркелген  библиографиялық 
хабарлама;  библиографиялық жэне ақпаратгық басылымдарға 
енгізілген  баспа  шыгармасы  (бір  бөлігі  немесе  шығармалар 
тобы)  туралы  мэліметгер  жиьштығы.  Библиографиялык 
жазбаларда библиографиялык сипатгама, пэндік айдар, жиегеу 
нұсқатаңбасы, қысқамазмұн немесе қысқабаян көрсетшеді.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  ЖАЗБА  (ДЕРЕКТЕР)  АЛА­
Н Ы   (поле  библиографической  записи  (данных) 
liographical  record)  -   белгілі  бір  дерекгерді  жазуды  белгілеу
үшін ақпарат тасымалдағыштағы орын.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  Ж АЗБАНЫ Ң  ТА ҚЫ РЫ БЫ  
(заголовок  библиографической  записи;  heading,  entry  word  -  
тақырып  автордың  аты-жөні  (авторлар  ұжымы),  ұйымның 
атауы  немесе  құжаттың  таңбалануы  мен  түрі.  Библиогра­
фиялык  жазбаларды  тэргіпке  келтіріп  іздеу  үшін  пайдала- 
нылатын  жэне  библиографиялық  сипаттама  алдында  орна- 
ласқан  басқа  да  материалдары  бар  библиографиялық  жазба
элеменгі.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ ЖАРНАМА  (реклама библио­
графическая
дәстүрлі жэне злек-
трондық 
ЬА 
құралдарымен  іске  асырылатын  құжатгар
қорларының жарнамасы.
БИБЛИОГРАФ ИЯЛЬЩ   ЖАРНАМА НЫ   ТҮТЫ НУ- 
Ш Ы  (потребитель  библиографической  рекламы;  user  o f bib­
liographical  adverticement)  -   мақсатгы  аудитор ияпарға  жедел
эсер  ететін  жарнамалық  хатгар,  брошюралар  жэне  т.б  мэтін 
құралдары  арқылы  жегкізілетін  жарнамалық  библиогра­
фиялык акпаратты пайдалаиушы жеке тұлға немесе ұжым.
46

БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  Ж ¥М Ы С   (библиографичес­
кая работа; bibliographical work) — Қараңыз: Библиографиялық
қызмет.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  Ж ¥М Ы С  ТУРАЛЫ   ЕРЕЖЕ 
(положение  о  библиографической  работе;  terms  of bibliogra-
— 
елде,  аймақта,  салаларда  жеке  кітаітханалық- 
библиографиялық  мекемелерде  дәстүрлі  және  электрондық- 
библиографиялық  жұмысты  (қызметгі)  ұйымдастырудын 
тэртібін белгілейтін мөлшерлік құжат.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  ЖІКТЕУ  (библиографическая
phical  work)
классификация 
лық  жіктеу  н«
ical  classification)  -  библиография-
көмекші  кестелерден,  алфавитгік
көрсепсіштен  қүралады.  Библиографиялық
ерекшеліп
кітапхана  багыгына  қарай  біртекті
сриалдарды әр тұрғыдан жистеуге мүмкщщк бере
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  КАРТОТЕКА  (БК)
. г_г ._____ картотека  (БК);  bibliographical  card  file)  -   биб-
лиографиялық  ақпаратган  тұратын,  карточка  турінде  орын- 
далған  библиографиялық  құрал.  Алфавиттік,  жүйелік,  пәндік 
жэне  т.б.  картотекалар  болып  бөлінеді.  Библиографиялық 
картотеканың  кітапханальщ  каталогтан  өзгешелігі  кітапхана 
корында жоқ құжатгар жайлы мэліметтер енгізіледі.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ 
КАТАЛОГ 
(библиографи­
ческий  каталог;  bibliographical  catalogue)  — белгілі  бір  қүжат- 
тар корының (кітапхана, ғылыми-техникалық ақпарат ұйымы, 
мұрагат  жэне  т.б.)  құрамы  мен  мазмұнын  толык  ашыіі 
көрсететін дэстүрлі жэне электрондық түрдегі құрал
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  КЕҢЕС  (библиогр 
консультация;  bibliographical consultation) -  
іздеудің өзіндік жолы мен эдісін қамтитын жауап.
БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  КӨРСЕТКПП  (библиографи­
ческий указатель; bibliographical  index) -  дзстүрлі және элект- 
рондық-библиографиялық  кұралдар  жанры,  библиография- 
лык  жазбалар  мен  гылыми-аныктамалық  аппараты,  библио­
графия  элементтерінің  кеиіені  (алгы  сөз,  мазмұн  жэне  т.б.) 
көмекші  көрсеткіштері  бар.  көлемді,  құрылымы  күрделі
библиографиялык кұрал.
іфическая
библиографиялык
47

БИБЛИОГРАФ ИЯЛЫ Қ  Қ ¥РА Л   (библиографическое 
пособие;  bibliographical manual) -  

жүктеу/скачать 17,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: