Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
8e10fd01cc60087f7a7a338573861826
| й+ұ+у, й+ү+у, й+о дыбыс тіркесін беретін болды. э – әрпі тек
кірме сөздерде, ал у, и таңбалары ый, ій, ұу, үу – дыбыс тіркестерін белгіледі. Щ әрпі қос ш-ны таңбалады. Сөйтіп, қазақ әліпбиінде бес әріп қосар дыбыс таңбасын бе- реді. Олар: /я/ – [йа], [йә]; /ю/ – [йұу], [йүу], /у/ – [үу], [ұу], [у]; /и/ – [ый], [ій]; /щ/ – [ш+ш]. Сонымен, қазіргі әліпбиіміздегі әріптер 1әріп:1фонема, ды- быс тіркесі: 1 әріп қатынасына құрылған дейміз. Және соңғы қатынасты көре отырып, әріп саны фонема санынан артық шыққан әліпби қолданып отырғанымызды көреміз: 9 дауысты фонема: 9 әріп, 17 дауыссыз фонема: 21 әріп, 3 дыбыс тіркесі: 3 әріп, сонда 26 фонема: 33 әріп (Мұнда цитаталық принцип үшін алынған орыс жазуының әріптері есепке алынған жоқ). Бүгінде, қазақ жазуының латын графикасын қабылдау қарсаңында алдымен әліпбидегі әріп саны мен тілдегі фо-нема қатынасы ғалымдар назарын аударып отыр. Өйткені қолданыстағы әліпбиде 42 әріп, латын әліпбиінде 26 әріп бар. Жалпы жазу теориясында әріп саны фонема санынан кем әліпби – жетілген, әріп саны фонема санына тең әліпби – жетілдіруге болатын, әріп саны фонема санынан көп әліпби – жетілмеген, жетілдірілуі тиіс алфавит болып саналады. Біздіңше, бұл – жазу дәстүрі қалыптанған, жазу графикасы тұрақты ағылшын, фран- цуз, неміс жазулары тарапынан шығарылған теория. Сондықтан жазу үнемділігін жасаған қазіргі әліпбидегі таңбалар туралы ойлану керек. Мысалы, и, у, ю (и әрпінен басқа тіркесімде), я (и әрпінен басқа тіркесімде) таңбалары қазақ графикасына жазу үнемділігін әкелді. Тек й, ы, і әріптері бола тұрып, осы дыбыстардың тіркесін беретін и әрпінің алынуы, у әрпінің [ұу], [үу] тіркесінде, [у] дауыссыз фонемасын беруіне сәйкес емес. Яғни жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|