Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет141/202
Дата18.05.2023
өлшемі1,82 Mb.
#94432
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   202
Байланысты:
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

і таңбасы алынған соң, <і> фонемасы /j/ әрпімен таңбаланатын 
болды, мысалы: tjl (тіл), zjl (зіл). Бұл орфограмманың да тый, 
сый сөздерінде бұрынғы емле сақталатыны туралы ескерту бол-
ды. 
1938 жылы “Қазақ әліппесі мен орфографиясын біраз өзгерту 
туралы” қаулыдан соң әліпбиге f (ф), x (х), v (в) әріптері енді. 
<ы> – ь, <у>-u, <в>-v, <ұ>- ŭ, <ү>-y, <ф>-f-мен берілді, ю-іu, 
я-іа тіркесімен таңбаланатын болды. Әліпбиде е, ц, ч, щ, ъ, ь, э, 
ю, я таңбалары болмады. 
Қысаң езуліктердің таңбалары (ь, j) мазмұнға ие болып тұрса, 


256
257
жазылуы керек делінді. Бірақ бұл емле ала-құлалығын тудырды: 
topьraq, pьcad, tjrek, kjlem, ьras, ьrai. Сондай-ақ түбірдің соңғы 
буынында <ы>, <і> дыбыстары естілетін сөздерге тәуелдік 
жалғауы қосылғанда, қысаң езуліктер түсіп қалса, түбірде жа-
зылмайды, ал түсірілмесе түбірде жазылуы керек делінді. 
мысалы, көрк, себебі көркімкөрік, себебі, көрігі (ұстаның). 
Пысықтау сұрақтары
1. Қ.Жұбанов ұсынған әліпбиде не себептен 24 әріп, бір дәйекші 
болды? 
2. Кірме сөздерді таңбалауда Қ.Жұбановтың ұсынысы қандай бол-
ды? 
3. 1938ж. әліпби мен емледе болған өзгерістердің себебі неде бол-
ды?
4. uv (ұу) мен yv (үу) қосар әріп орнына бір ғана u жазу не себептен 
қабылданды?
5. С.аманжоловтың қандай ұсыныстары қазіргі қазақ емлесінде 
сақталған?
1-тапсырма
1938 ж. әліпбиге түзету енгізгеннен кейінгі төмендегі ем-
леге сипаттама беріңіз.
Provinsia, pozitsia, Эspania, artileria, aviatsia, armia,
aia
ƣь. 
2-тапсырма
1938 ж әліпбимен жазылған термин сөздердің, төл 
сөздердің, күрделі сөздердің, қосымшалардың емлесіне тал-
дау жасаңыз: 
Испаниа, Еспан ушаскесі, позитсиа, артиилериа, оператсиа, 
авиатсиа, самолөт, килограммалық, танк екипажы, Григори, 
Мехаил, оқитын, Қыир шығыс, лұқсат, Қалқ Комиссары, аброй, 
комсомолетс, дайарлайтын, кәзір, колхоз председателі. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   202




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет