Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет132/202
Дата18.05.2023
өлшемі1,82 Mb.
#94432
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   202
Байланысты:
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

Қысаң езуліктердің емлесі туралы:
- сөз аяғындағы ы, і езуліктері қосымша жалғағанда түсірілсе, 
түбірде де жазбау (т.Шонанұлы); 
- қысаң езуліктерді мүлде таңбаламау: млтқтң (Байділдин, 
Әлібаев; // қысаңдарды барлық позицияда таңбалап отыру 
(е.Д.Поливанов).
Позициялық алмасуды таңбалау туралы:
- емледе ілгерінді ықпалды ғана белгілеу (т.Шонанұлы); 
- түбір мен қосымша аралығында п-б, қ-ғ, к-г, п-у өзгерісін 
белгілеу (т.Шонанұлы);
- аталған позициядағы н-м, н-ң өзгерісін жазуда белгілемеу 
(т.Шонанұлы).
Бірге/бөлек таңбалауға байланысты:
- қосымшаларды бірге жазу, ал жартылай қосымшаларды 
бөлек жазу: “тілдің еркін дамуы үшін түбір мен жартылай 
қосымшаның бірге жазылмауын назарға алуымыз керек”;
- тілтұтынушы санасында бөлек сөз болып табылмайтын 
күрделі сөздерді бірге жазу (т.Шонанұлы); 
- бейүндес біріккен сөздерді дефиспен жазу (алибаев);
Жеке әріптердің емлесіне қатысты:
ж, ш, й дыбыстарының жіңішкеруі (шәй, жәй, тійін) тілде 
бар болса, оның емлесін айқындау (т.Шонанұлы);
ш, ж, й дыбыстарының аралығындағы [а]-[ә] дүдәмалдығын 
қосымшаның жуан жалғанатынына қарап, а ретінде таңбалау 
(т.Шонанұлы); өйткені <ж>, <ш>, <й>-лардың жіңішкеруі диа-
лектке байланысты болуы мүмкін (К. Юдахин);
- сөз аяғындағы <б>-ны таңбалау (болыб, келіб, саб, қаб).
- <к>-нің жіңішкеруі мен <қ>-ның жуандауын (әкт, пыртақол
жазуда белгілеу (Кемеңгеров);
һ әрпін әліпбиге алмау: қаћарман сияқты сөздерді қаарман 
деп жазу (Қ.Кемеңгеров, тоқтыбаев).
Кірме сөздердің емлесі туралы:
- шет сөздерді қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына икем-


240
241
деп жазу, игеру тәсілдеріне қазан төңкерісіне дейінгі дыбыстық 
өзгерістерді алу (т.Шонанұлы); шет сөздерді морфологиялық 
принцип арқылы игеру; өйткені кірме сөздердің “тасқыны” 
оларды өте аз уақытта табиғи түрде игеруге мүмкіндік бермейді 
(Қ.Кемеңгерұлы);
- шет сөздердегі <ц>-ны-[ш] етіп игеру, себебі шіркеу-церковь 
болып игерілген, <в>-ны дауысты аралығында [у], сөз басында 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   202




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет