Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
-семинар. 1929 жылғы Қызылордада өткен ғылыми
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Емле принципі
| 12-семинар. 1929 жылғы Қызылордада өткен ғылыми
орфографиялық конференция материалдары Сөйтіп, жаңа жазудың графикасы мен орфографиясы және емле принциптерін айқындау және қазақ тілі емле ережесін талқылау, қабылдау үшін 1929 жылы 2-4 маусым аралығында Қызылордада ғылыми орфографиялық конференция шақырылады. Конференцияға е.Омаров, Юдахин, т.Шонанұлы, вундцетель, Байділдин, Қ.Кемеңгерұлы, Әлібаев, Байманов, тоқтыбаев, е.Д.Поливанов, Қ.Жұбанов қатынасады. 238 239 Қазақ орфографиясына қатысты бұл алғашқы ғылыми кон- ференцияда мынадай негізгі мәселелер сөз болып, ұсыныстар айтылды. Емле принципі туралы: - емле фонетикалық принципке негізделеді. Фонетикалық принцип былай түсіндіріледі: “наш фонетический принцип – не принцип фонетической академической транскрипции. мы понимаем под словам фонетическиим принципом пере- дачу без искажения смысла слова, звуков нашей речи”. Яғни фонетикалық принцип сөз мағынасын айыратын фонеманы ғана таңбалайды дегенге саяды. Және морфологиялық принцип те фонематикалық негізде түсіндірілді. “но и там, где мы применя- ем морфологический принцип, под этот принцип подводим фо- нетическое объяснение, ибо по нашим наблюдением нет такого пункта в нашем правописании и не должно быть такого место в нашем языке, которой возможно было бы объяснить фонетичес- ки” (т.Шонанұлы). - қазақ тілінде диалект болмағандықтан морфологиялық принциптің қажеті жоқ (т.Шонанұлы, К.Юдахин, е.Омаров); түбірді фонетикалық, қосымшаны морфологиялық принциппен жазуды тіл табиғаты қалайды, бірақ морфологиялық жазуды 15- 20 жылдан кейін енгізу (е.Омаров); - шет сөзін түпнұсқа принципімен жазып, өз тіліміздің дыбыстық құндағында (н.уәлиұлының термині) оқу (е.Омаров); - құрлы, қой, қана сөздерін морфологиялық принциппен жазу (е.Омаров), (К.Кемеңгеров); - -шы жұрнақтарын (барсайшы) түбірмен бірге жазу (К. Кемеңгеров); - ғана, ғой, ма, көрі шылауларын фонетикалық принциппен жазу (е.Омаров); - барлық түркі тілдерінде палатал үндесім жетекші, сондықтан емлеге осы үндесімді негіз ету (т.Шонанұлы) деген пікірлер болды. ал ерін үндестігі туралы мынадай қарама-қарсы пікірлер айтылды (стенограммадағы сөйлеу стилі өзгертілген жоқ): - ерін үндесімі бұдан 50-60 жыл бұрын күшті болса (в.в.радлов), бүгінде құрып барады (т.Шонанұлы, Әлібаев) // ерін үндесімі мүлде құрығаны ғылыми түрде дәлелденген жоқ, сондықтан ойласу керек (Юдахин); // еріндіктерді бірін- ші буыннан артық жазбау // eрін үндесімінің күші қазақ тілін- де іі буынға дейін сақталуы тиіс және солай жазылуы қажет (К.Кемеңгерұлы). - ерін үндестігін сақтау тиімсіз, бірақ шет сөздерді игерген- де екінші буынға да жазу (е.Омаров) // кірме сөздердің соңғы буынындағы еріндікті алдыңғы буынға шығарып жазу (висмут- вұспит) (т.Шонанұлы). жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|