Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
| [а],
не [е], [ә], [э] болып оқылады. Проф. а.аманжолов көне түркі тілінде а графемасымен <а>, <е> фонемасы ғана белгіленді десе, Ғ.айдаров, С.Хасановалар <ә> фонемасы да таңбаланды дейді. Проф. Б.Сағындықұлы көне түркі тілдеріндегі алғашқы да- уысты фонема ретінде а -ны атайды). Сонда жиі дыбыстала- тын фонеманың таңбасын үнемдеу арқылы жазу экономиясы жасалған дейміз. Дауыссыз дыбыстан басталатын сөздің алды- нан түсірілген дауыстыны қателесіп қалпына келтіреміз дейтін қауіптің болмайтын себебі түркі тілінің дыбыстық ерекшелігін, лексикасын білуге байланысты. айталық, брзун (барзун) – бар - сын, мңа (маңа) – маған, мн (мен) – мен сөздері “түсірілген” а, е әріптерінен басталмайтынын тілді тұтынушы да, жазуды дыбыстық тілге кодтаушы да білуі тиіс. енді < і ы > гиперфонемасының инициал және меди- ал позицияда таңбаланып, сөз ішінде ескерілмеуі жайлы. Гиперфонеманың сөз басында көрсетілуін жоғарыда < ( ) э e a > фонемасының тұрмағанын білдіру үшін берілді дедік. в.томсен < і ы > таңбасы салынса, <і> болып оқылады, болмаса <д>- ден өзге [л] [i] ортасындағы [л] болып оқылады деген. Бұған қоса в.в.радлов та бір буындыларында э (д) – дауыстысы ғана болғанын айтқан. Сонда бір буынды сөздердің ішіндегі дауыстының өзгеруін таңба салып ескертіп отырған. Жалпы, біраз ғалымдар (Ғ.айдаров, а.аманжолов, С.Хасанова) < ы і и − > гиперфонемасының таңбасы болды деп топшыласа, С.е.малов, а.м.Щербак, м.томанов, в.в.радлов, м.рясянен, а.Шеберг, и.н.Кобещавидзе көне түркі жазуы мен тілдерінде <ы>, <і-и> оппозициясы күмәнді, мұндай жіктелісті дәлелдейтін факті жоқ екенін, әсіресе тәуелдік жалғауының сөз үндесіміне қарамай, жіңішке дауыссыз таңбасымен (н’) берілгенін айтады: кғні, қғ’н, қз’н. тіл үндестігінің бұзылуын жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|