Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
ә әрпінің жазылуы болса, Қ.Жұбанов оны: “Көп буын- ды түбірдің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың а-ә
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кірме сөздер емлесі.
| ә
әрпінің жазылуы болса, Қ.Жұбанов оны: “Көп буын- ды түбірдің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың а-ә екені дүдамал болса, немесе дүдамал болмай-ақ, анық ә дыбысы бол- са да, қосымша жуан түбірге жалғанғандағыдай жуан айтылады да, а мен е, қ мен к, ғ мен г бір келетін қосымшаларда а, қ, ғ жазылады. Оңайлық үшін ондай түбірдің соңғы буынына да ә жазылмай, а жазылады: кітапқа (кітәпке емес)” деп шешкен. Сөйтіп, а.Байтұрсынұлы жазуда лингвалды үндесім құбылысын таңбалау арқылы және ұяң дауыссыздарға артықшылық беру арқылы тілдің ерекшелігін айқындаса, Қ.Жұбанов тілдің қысаң емес, ашық сипатын, жіңішке емес жуан сипатын таңбалауды дұрыс көрді. Бұл қағида қазақ жазуының бүгінгі проблемасына қатысты. емле сөздігінің 1964ж. басылымы бұл қатарды Қ.Жұбановтың пікіріне сүйеніп, күшала, дүдамал, ділда, күнә, кінә сияқты сөздерді а- мен таңбалады. Кейін жазу практикасы мен сөздік арасында қайшылық туған соң, алдыңғысы ескеріліп, кейінгі басылымдары ә- мен қалыптандыра бастады. 2001ж. сөздік тек барыс жалғауын ғана жуан вариантта, басқа қосымшаларды жіңішке формада жалғауды ұсынды. Кірме сөздер емлесі. Ғалымның кірме сөздердің емлесі жай- лы айтқан пікірлері арнайы сөз қылуды қажет етеді. Өйткені бүгінгі таңда жаңа латын графикасына көшу қарсаңында не- месе орыс графикасынан бас тартудың себебін іздеу барысын- да, жоғарыда ескерткендей, Қ.Жұбановтың қазақ тілінің даму бағыттарына тигізген ықпалы көрінеді. Ғалым шеттілдік сөздерді орыс тіліндегі орфографиясымен қоса қабылдауды ұсынды, бұл ұсыныс қолдау тауып, қазірде біз екі түрлі алфавит, екі түрлі орфография пайдаланамыз: қазақ тілінің төл сөздерін таңбалайтын және шеттілдік сөздерді жазу орфографиясы. Жазылған сөз ішінде ц, щ, ъ, ь, ч таңбалары кір- ме сөз екеніне маркер болып тұрады. Директор деп жазып, [ди- ректр] деп оқысақ, ол орыс орфоэпиялық нормасын да қабылдап отырмыз дегенді білдіреді. “Перспектива развития казахского языка, тенденция обогащения его терминами и словами, обозна- чающими технику и действия современной культуры, из инос- транных языков не дадут возможности так просто их игнори- ровать … следует ввести f, h, x . Federatsija → Federatsijalav, klassifikatsija → klassifikatsijalav ” деп табады автор. Оның үстіне |