Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы
| қ,
ғ, ң ) қолдан жасайды, 2 әріпті ( w, j ) латыннан алады дейді. “Находите вы еще в киргизском языке особое тонкое а которое изображаете через ă . Я полагаю что ваше а по тождес- твенности своей с тонким глухим е , можеть быть безо всякого неудобство изображаемо буквою э” деп пікір түйеді. Автор к әрпімен < қ>, <к> фонемаларын, г әрпімен < ғ>, <ћ>, <г> фо- немаларын белгілеу керек, себебі бұлармен іргелес келген дау- ысты таңбасы жуан-жіңішке оқылуын айырып тұрады, жүген, кереге, қаймақ, қол сөздерін басқаша оқу мүмкін емес деді. Ң фонемасын нг немесе н деп бергенді дұрыс көреді және й әрпі тұрғанда латыннан j таңбасын алып қажеті жоқ екенін, сондай-ақ [иа] тіркесін я, [йе]-е, [иы]-йы, [йі] (ий), [йо]-йо деп беруді, сөйтіп я, ю, ъ әріптерін орыс сөздерін оқығанда оңай болу үшін, және әріп үнемдеу үшін қалдыруды ұсынады. Автор < е> дыбы- сын негізгі реңкі [je] деп табады. 178 179 Оқымысты тарапынан осындай сынға ұшырағанмен Н.Ильминскийдің орыс графикасымен берген қазақ әліпбиінің қазақ тілі дыбыстар жүйесін белгілеуде бірнеше артықшылығы бар. Ғалым түзген графикада е графемасы сөз басындағы дифтонг реңкін [je], жіңішке [й] дыбысын және жуан [e ] -ні таңбалайды. Және І-буындағы еріндіктен кейін [ө]-ні білдіреді: [тўсцр ]. Н.Ильминский ә әрпі (д) тек араб, парсы және Бәке, әтеке сияқты төл сөздерде қолданылатынын айта келіп, тілде жіңішкеру бағытының күшейгенін ескертеді. Ғалым <а>, <о>, <ұ>- дан кейін <ә>, <е>, <і> келсе, алдыңғылары велярланады дейді: [сцjерде], [сцідеіді], [бяітйді]. Сондай-ақ <й > дыбысының да сөзді жіңішкертетін қасиетін көрсетеді: бяjум, біідаі, бяіда, оілдды, баіліқ. Сонда автор әліпбиіндегі дауыстылардың әріп-дыбыс қатынасы төмендегідей: жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|