Бұл д а со н д а . 131-133-беттері

сөздерге жатады да, 
біркелкі, шекара, демстыс, кунбагыс, асцазан,
ацсацал, көзэйнек, цолтума, жарымес, көнетоз, досжар, әлдекім,
эркім
тэрізді сөздер біріккен сөздерге жатады»1. 
«Айбалта, ацса­
цал, асцазан, тасбаца, баспасөз, кезцұйрыц
тәрізді сөздер де, 
агп
шабар, иіац басар, цазан бүзар, сары май, цара май, көр тыиіцан,
жалац бас, жас ұлан, жылцышы ата
сияқты 
күрделі цүрама
сөздер де
(курсив біздікі 
— К. А.)
әуелгі жай сөз тіркестері негізінде 
калыптасқан»2. Автор кіріккен сөздердің (сіңіскен негіздер деуге 
болады) табиғатын дұрыс айқындай келіп, 
асцазан
тэрізді сөздер- 
ді біріккен сөздердің, 
көртыищан
тэрізді сөздерді күрделі қүрама 
сөздердің қатарына жатқызуды жөн көреді. Ш ындығында, 
асцазан
деген мен 
көртышцан
дегеннің құрылымы жагынан да, біртұтас 
атау ретіндегі қызметі жагынан да бір-бірінен айырмашылығы 
жоқ. Демек, бүлар күрделі сөздердің эр басқа тобына емес, бір ғана 
тобына енуі керек.
1967 жылы Қазақ ССР Ғылым академиясының Тіл білімі 
институты шығарған «Қазақ тілі грамматикасында» (кітап- 
тың «алғы сөзінде» бүл еңбек «академиялық грамматика» деп 
аталган) күрделі сөздердің жоғарыда аталған түрлері былайша 
топтастырылады:
«Сары м ай
деген күрделі сөз бастапқы анықтайтын жэне 
анықталатын екі компоненттен кұралғанм ен, оның компонент- 
тері эрі ды бы сты қ өзгеріске де үш ы рам аган, эрі өзді-өзінің 
лексикалы қ м ағы насы н да сақтаған; б ірақ лексикалануды ң нэ- 
тиж есінде екі ком поненттің әуелгі си н такси стік қаты настары
бүзы лған да, олар өзді-өзінің ертедегі грамматикалық қызмеггері- 
нен айырылган. Күрделі сөздердің бүл түрін лексикаланган қүра- 
ма сөздер деп атап, оларга 
айбалта, ацсацст, асцазан, тасбаца,
баспасөз, кезцүйрыц, цара май, ат цосшы, ж алаң бас, жалаң аяц,
цошцар ата, зецгі баба, жылцышы ата, ат шабар, атца мінер
сияқтыларды жатқызуға болады»3.
«Біріккен сөздердің кейбіреулерінің компоненттері өзді- 
өздерінің бастапқы формаларын да, мағыналарын да түгел

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: