Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


§  57.  Синтаксистік  сөз  тіркестері  тіркестіріліп  қойылған



Pdf көрінісі
бет98/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   237

§  57.  Синтаксистік  сөз  тіркестері  тіркестіріліп  қойылған, 
даяр  түрған  тіркестер  емес,  сөйлеу  процесінде  жасалатын,  яғни 
сыңарлары  сөйлеу  кезінде  бір-бірімен  тіркесетін  сөз  тіркестері 
болып  саналады.  Осыған  орай,  синтаксистік  сөз  тіркестерінің
88


кұрамындағы  бір  сөздің  орнына  ыңғайына  карай  басқа  бір  сөзді 
койып  айтуға  болады.  Осы  ерекшелігіне  сэйкес,  синтаксистік  сөз 
тіркестері  кейде  еркін  сөз  тіркестері  деп  те  аталады.  Ал  жалпы 
сөз  атаулы,  соның  ішінде  кұрделі  сөз  де,  сөйлеу  процесінде 
жасалынбайды,  бұрыннан  құрастырылған,  қалыптасқан,  даяр 
тұрған  бірліктер  ретінде  қолданылып,  сөйлем  құрамына  сол 
даяр  тұрған  күйінде  енеді.  Мысалы,  үлкен  цазан,  ас  даярлау, 
тоц  бала  тәрізді  синтаксистік  сөз  тіркестері  сөйлеу  процесінде 
құрастырылып,  айтылатын  ойдың  мазмүнына,  мақсатына  орай, 
кііиі цазан,  қара цазан,  ас пісіру,  тамац даярлау,  тоц адам түрінде 
қүрамындағы сыңарлары ауыстырылып та, өзгеріліп те қолданыла 
алса,  яғни  бүлар  сөйлеу  кезінде  құрастырылса,  асцазан,  тоц  шек 
тэрізді  күрделі  сөздер  осылайша  біріккен,  тіркескен  қалпында, 
даяр  күйінде  сөйлем  құрамына енеді.  Бұлар тэрізді  күрделі  сөздер 
сөйлеу  кезінде  күрастырылып  жатпайды,  бұрыннан  біріккен, 
қосарланған  немесе  тіркескен  күйінде,  сыңарлары  өзгеріссіз 
қалпында қолданылады.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет