§ 9. Грамматикалық тәсілдердің бірі - қосарлану тәсілі әсіресе
түркі тілдерінде жиі ұшырасады. Бір түбір (я негіз) кайталанып
немесе эр басқа түбірлер (я негіздер) қабаттасып айтылады да,
қосарлану тәсілі алуан түрлі магыналарды білдіреді. Қосарлану
тәсілінің білдіретін мағыналарының кейбіреулері мыналар: 1)
жинақтылық я жалпылық магына: ж ан-ж апуар, баңа-шаян,
темір-терсек, цүрт-цүмырсца, цазан-ошац, өкпе-бсіуыр, ішек-
царын жэне т.б.; 2) болжалды мағына: бүгін-ертең, елу-алпыс
жэне т.б.; 3) жіктеу, топтау, саралау, даралау магыналары: өзді-өзі,
бет-бетімен, лек-легімен, қолды-цолына, алды-алдыяа жэне т.б.;
4) іс-әрекеттің, қимыл-амалдың бірнеше рет кайталану мағынасы:
коре-коре, жугіре-жүгіре, айта-айта, күле-күле, жылай-жылай,
бара-бара, жүре-жүре, сөйлей-сөйлей, тындай-тыцдай жэне т.б.
Қосарланудың ішінен жартылай қосарлану (немесе жартылай
редупликация) кос сөздер тудыру қызметінде емес, күшейту
мағынасын білдіру, сын есімнің шырай формасын жасау қызметін-
дежұмсалады. Мысалы: цап-цара, цып-ңызыл, эп-әдемі, ып-ыстыц,
сүп-суьщ, тіп-тік жэне т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
