к рсетілген қажеттілікке жауап береді. Осы
етеді. Ұсынылған параметрлік реттеу
тұрады. Сондай-ақ жұмыс макроэконо-
рытындыланады. Қаралған еңбектің әлем дік
алуға ұсынылады.
шығармалармен танысты.
түсті фотоларды да тамашалады. Сондай-
жерлерінің фотосуреттері қойылды.
Гүлзада БЕЙІСОВА
жабық бәйге ұйымдастырған еді. Сал-
жүлдегерлерді марапаттады. Шарада
шынайы алғысын жеткізді. Проза жанры-
Нұрлыбек Рахманов жеңіп алды.
9
№27-28 (1285-1286)
10 – 22 шілде
2015 жыл
АНА ТІЛІ
ӨШПЕС ДАҢҚ
Атамызды
мақтан етеміз
Б
ұл құнды дерек – Ұлы Отан
соғысы отты жылдарының
куәгері – сарғайған үшбұрышты
хат к шірмесі ҚР МОМ жанындағы «Ах-
мет және Ғазиза Жұбановтар мұрасын
зерттеу орталығы» (мемориалды му-
зей) қорынан алынды. Музейлік тіркеу
н мірі: ЖМПМ КП 623/1.
Осынау қастерлі хат нер атты ұлы
айдынға қос алып зеннің тоғысып,
бір арнада аққаны іспетті. Хат иелері
– қ а з а қ м у з ы к а с ы н з е р т т е у ш і
к рнекті ғалым, әйгілі композитор,
дирижер. Қазақстанның халық артисі
(1944), нертану ғылымының докторы
(1943), профессор (1948), академик.
Ахмет Қуанұлы Жұбанов (1906-1968)
пен қазақтың әйгілі күйші компози-
торы, дирижер, дәулескер домбыра-
шысы, Қазақ КСР халық артисі (1975
жыл), КСРО халық артисі (1984 жыл),
Халық қаһарманы (1998 жыл) Нұрғиса
Атабайұлы Тілендиев (1-сәуір, 1925ж.
– 15-қазан, 1998 ж.) есімдері т рткүл
дүниені т рт бұрышына кеңінен мәшһүр.
Сарғайған үшбұрышты майданның
хатында:
«13.10.1944 ж.
Фронттан ініңіз
Нұрғисадан Сәлем!
К ке!
Аман-есен денсаулықтың арқасында
қызметіңізді істеп жүрген боларсыз.
Сіздің денсаулығыңыздың жақсы бо-
л ы п , с і з д і ң т ә р б и е л е п , о қ ы т қ а н
ұлдарыңыздың, қыздарыңыздың алтын
саусақтарымен тартқан Домбырасының,
Қобызының үндерінің, Бұлбұлдай сайрап
мәртебелі болып суіне мен де тілектес.
Мен газеттен оқыған едім – Қуан
ағай, Захара, Сабырлар Прибалтик фрон-
тында здерінің концертін к рсетіп
қайтты деп еді, үлкен успехпен келген
болар.
Біз деген кісінің қалын білмек
болсаңыз те жақсы. Жалғыз-ақ мамам-
нан хат алмай жүрмін.
Сізден ең болмаса жауап та алмадым»
деп жазылған.
С о с ы н е к і б ү к т е л г е н о с ы ү ш б у
сарғайған хаттың сол жақ ішкі үшбұрыш
б е т і н е : « О с ы х а т т ы а л ы с ы м е н х а т
жазуыңызды сұраймын. Менен Шарга-
радскийге к п-к п сәлем! Қош болыңыз!
Тлендиев» деп жазылған. Бұдан кейін
үшбұрыш бүктеліп, оның оң жақтағы
қиығына майдан поштасының қос м рі
басылған. Сол жақтағы екінші қиығында:
«Каз. ССР. Г. Алма-Ата. ул. Пушкин-
ская, № 45. Казгосфилармония. Ахмета
Жубанову. Полевая почта 49941 «ж»
Тлендиеву Нургиса» деген жазу бар.
А.Жұбанов – қазақ халқының қазіргі
заманғы кәсіби музыкасының негізін
қалаған аға буын композиторлардың
бірі. Ол халық күйлерін оркестрге
лайықтап, нотаға түсірді және қазақ му-
зыкасын күрделі аспаптық симфониялық
шығармалармен байытты. Олар «Тәжік
биі», «Қазақ билері», «Т леген Тоқтаров»,
«Ария», «Вокалдық сюитасы», «Абай
сюи тасы», тағы басқалар. А.Жұбановтың
қазақ музыка тарихына сіңірген еңбегі
ұшан-теңіз.
Н ұ р ғ и с а Т і л е н д и е в М ә с к е у д і ң
П . И . Ч а й к о в с к и й а т ы н д а ғ ы
к о н с е р в а т о р и я с ы н ы ң д и р и ж е р л і к
факультетін (профессор Н.П. Аносовың
класы бойынша) бітірді. Қазақтың Абай
атындағы опера және балет театрын-
да (1953-1961), қазақтың Құрманғазы
атындағы Мемлекеттік Академиялық
халық аспаптар оркестрінде (1961-1964)
және тікелей зінің ұйымдастыруымен
дүниеге келген «Отырар сазы» халық
аспаптары оркестрінде (1981-1998) бас
дирижер қызметін атқарды. Сондай
ақ 1968 жылдың «Қазақфильм» кино-
студиясы музыка редакциясының бас
редакторы болып істеді. Қазақстанның
халық артисі, Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік сыйлығының иегері, КСРО
ның халық артисі. Қазақстан Респуб-
ликасы Президентінің Жарлығымен
Н.Тілендиевке 1998 жылы «Халық
Қаһарманы» атағы берілді.
Н ұ р ғ и с а Т і л е н д и е в қ а з а қ т ы ң
музыкалық мәдениетіне композитор,
ХХ ғасырдың зінде халқымыз небір
нәубеттерді бастан кешті, ашаршылыққа,
қуғын-сүргінге ұшырады. Ұлы Отан
соғысының қайғысы мен қасіретін з ба-
сынан ткерді.
Кеңес одағы тұсында, 1941 жылы соғыс
басталғанда, бір халық болып жауға қарсы
шықты. Ол бірлік болғанын к рсетеді,
соның арқасында КСРО жеңіске жетті.
Бұл да бір дәлел. Біздің ұрпақ осыны да
білуге тиіс. Жеңістің 70 жылдығы аясында
тәрбиелі істер атқарылса, ол да игілікті
іс болмақ. зім жас кезімде Волгоград
қаласында оқып, жоғары білім алдым.
Ол соғыс кезінде кескілескен шайқастар
ткен әйгілі Сталинград қаласы екені
анық. 1967 жылы Мамай қорғанында бой
к терген алып ескерткіштер кешенінің
салтанатты ашылу рәсімі тті. Ол кезде
бірінші курста оқимын, біздер де сапта
тұрдық. те ерекше есте қаларлық оқиға
болды. СОКП Орталық Комитетінің
Бас хатшысы Л.И.Брежнев пен КСРО
Қорғаныс министрі А.А.Гречко келіп,
ашып еді.
«Отан-Ана» монументінің зіндік
ерекшелігі к п. Мүсіннің жалпы биіктігі
85 метрді құрайды, оның ішінде әйел
бейнесі 52 метр болса, ананың қолындағы
қылыштың ұзындығы 33 метр. «Отан-
Ана» монументі сол кезде әлемдегі ең
үлкен мүсін ретінде Гиннестің рекордтар
кітабына енген.
С о л к е з д е М а м а й қ о р ғ а н ы н ы ң
ескерткіштерін к руге бір адам болып бар-
сам, ал одан басқа адам болып шықтым.
зге адамдар да осындай сезімге б ленді
деп ойлаймын.
М а м а й қ о р ғ а н ы ү ш і н б о л ғ а н
кескілескен ұрыстар тарихтан белгілі.
Алапат соғыс кезінде болған оқиғаларды
к з алдыңа әкеледі. Бұл тарихтың шынайы
келбетін, оның ұрпақ санасында алатын
айрықша р лін к рсетеді. Жас ұрпақты
тәрбиелеудің бір жолы да осы болмақ.
з к зіңмен к ргенің жан дүниеңе ерекше
әсер етіп, ұмытылмастай болып есіңде
қалады. Аға ұрпақтың ерлігіне бас иесің.
Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне
құрмет к рсету – бізде қалыптасқан
дәстүр. Олардың ерлік істерін ұрпаққа
жеткізу – баршамыздың міндетіміз әрі
борышымыз.
Тәуелсіздік те аспаннан түсе қалған
жоқ. Содан бергі кезеңде де қаншама
қ и ы н д ы қ т а р д а н т т і к . Е л б а с ы н ы ң
атқарған қызметінің зі қыруар. Бірнеше
қаржы дағдарыстарынан тіп келе жа-
тырмыз. Қаншама қиыншылықтар кез-
дескенмен, Мемлекет басшысы елімізді
зінің дәстүрлі жолымен алып келе жатыр.
Мұндай жетістікке жеткен елдер де бар,
жете алмай қалғандар да аз емес. лемде
қандай оқиғалар болып жатқанын бәріміз
де к ріп отырмыз.
Мемлекет басшысының Жарлығымен
2015 жыл – Қазақстан халқы Ассамблея-
сы жылы болып белгіленді. Еліміздегі
ынтымақ пен бірлік – қоғамымызға,
экономикамыздың, әлеуметтік саланың
дамуына зінің үлесін қосып отырған
факторлардың бірі.
ткенімізді ескеріп, аға ұрпақты
құрметтей білсек, біз ркендеген ел бо-
ламыз. Сонда ғана мір сүріп отырған
қоғамымызда тәуелсіз елдің білімді,
тәрбиелі жастары сіп шығады. Бірлік,
еңбек, білім болған жерде, елдің эконо-
микасы да алға басады. Дамыған отыз
мемлекеттің қатарына кіру мақсатымызға
жетеміз. Тарихын құрметтеген ұрпақ та, ел
де алға басады.
Жексенбай ДҮЙСЕБАЕВ,
ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты,
«Нұр Отан» партиясы
фракциясының мүшесі,
экономика ғылымының кандидаты
АСТАНА
Тарихын құрметтеген
ұрпақ та, ел де алға басады
Бүгінгі таңда Мемлекет
басшысының бастамасы бойын-
ша атқарылып жатқан істер аз
емес. Үстіміздегі жылы Жеңістің
70 жылдығы елімізде жан-
жақты аталып өтуде. Халықты
ізгілікке, бірлікке бастайтын,
ал жастарымыздың бойына
патриоттық сезімді ұялататын
осындай іс-шаралардың
ұйымдастырылуы біздің қоғам үшін
өте маңызды. Халық өз тарихын
білмесе, өткенін бағалай білмейді,
болашағын болжай алмайды.
бастыртқан, тағдырдың жазуындай
орайлы сәтке Нұрғиса он т рт жасында
кезікті. Кезігушісі – қазақ музыкасына
пайғамбардай шапағаты тиген әйгілі
Ахмет Жұбанов еді. Жеті қабат жер асты-
нан жаңа ғана бұлқынып шығып, булыға
ағып, енді ғана жүлге тарта бастаған
кәусар бұлақтың тегеурінін жазбай тани-
тын қарт бағбан сияқты, бала Нұрғисаның
бойындағы бұла дарынды дана Ахмет те
бірден таниды. Таниды да, Нұрғисаны
қолынан жетектеп алып келіп, қазақ
ұлт аспаптар оркестрінің домбыра-
шылар тобына қосады. Бұл, жазмыш
дегенді қойсайшы, оркестр құрамындағы
ңшең дәулескер домбырашылардың
ішінен домбырашылықтың дүлдүлі Қали
Жантілеудің оң жағынан Нұрғисаға орын
тиеді. Қалидың алдын к рген құймақұлақ
Нұрғиса кешікпей-ақ, бұрын күйді
қызығып тартса, енді күйді құнығып тар-
татын болады, бұрын күйді еліріп тартса,
енді күйді елігіп тартады. Міне, осының
бәрі де Нұрғиса әлеміне тапжылмас
тұғыр болды, осының бәрі де Нұрғиса
дарынының сарқылмас қайнар к зі еді.
шпес отты күндердің бұл белгісі
нер атты ұлы айдынның түбіндегі бір
інжу маржандай к рінді бізге...
Алпысбай ШЫМЫРБАЙҰЛЫ,
журналист,
Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік
орталық музейінің жетекші редакторы
«Аққу», «Аңсау», «Арман», «Ата толғауы»,
« лқисса», «Қорқыт туралы аңыз»,
«К ш керуені», «Махамбет», «Фараби
сазы» сияқты күйлері мен «Саржайлау»,
«Алатау», «Ақжайық», «Ақ құсым», « з
елім» сияқты ондаған әндері халықтық
б о я у н а қ ы ш ы н ы ң қ а н ы қ т ы ғ ы м е н ,
зіндік қолтаңбасының айқындығымен
жұртшылықтың сүйіп тыңдайтын рухани
қазынасына айналған.
Нұрғиса аға Ахмет Жұбановты:
« нердегі ұстазым – Ахмет Жұбанов.
Ахаң халық үшін туған, халықтың
перзенті еді ғой» деп бағалаған.
...Үлкен нердің сара жолына қадам
дирижер, орындаушы ретінде шпес із
қалдырған суреткер. Ол 500-ден астам
музыкалық т л туындылардың авторы.
Осынау мол мұраның жанрлық аясы
да қайран қалдырады: ән, күй, романс,
увертюра, поэма, контата, опера, балет.
Сүйікті шығармаларынан «Достық жо-
лымен» (1958), «Менің Қазақстаным»
контатасын (1959), Қ.Қожамяровпен
бірлесіп жазған «Алтын таулар» опера-
сын (1961), «Ата толғауы» және оркестр
үшін жазылған шығармаларын (1962),
«Халық қуанышы» (1963), «Қайрат»
(1964), «Жеңіс солдаты» (1975) сияқты
увертюраларын атауға болады. Оның
Бұл – жауынгер Нұрғиса Тілендиевтің бұрын жарияланбаған
Ахмет Жұбановқа жазған майдандық хаты еді...
«Әкемнің аты өшпеуі үшін
еңбектендім...»
Осылайша ауыр күрсінген Алматы
қаласының байырғы тұрғыны, медицина
ғылымының кандидаты, к п жылдар бойы
балалардың жұқпалы ауруларын емдеген
білікті дәрігер, бүгінде зейнеткер Толқын
Қазмағамбетова апайымыз әңгімесін баста-
ды.
– кем Рақымжан 20 жасында Орал
об лысының Шыңғырлау аудандық комсо-
мол комитетінде белсенді жұмыс атқарып
жүрген кезде оған «жапон тыңшысы» деген
айып тағылыпты. Нақақтан жала жабыла-
ды. Алдымен зі тұратын ауданға қарасты
Шилі түрмесіне тоғытылады. Бірде анасы
Шәйзада тамақ пісіріп, түрмеге алып ба-
рыпты. Түрме кезекшілігінде бір ағайындас
жездесі отырғанын к ріп, қатты қуанады.
Алайда жездесі ішінен хат немесе ақша
секілді бірдеңе тауып алам ба деген желеу-
мен кострюльдегі тамақты жерде жатқан бір
таяқпен былғап-былғап араластырыпты да,
ештеңе ілікпеген соң, «халық жауына тамақ
алмаймыз» деп ақырып, анамды әкеммен
жолықтырмастан бос қайтарыпты. Осы
жайды айтып жылап келгенде мен бес жа-
ста едім. Сол жездей кейін әкем соғыстан
оралып, қызметке тұрған кезде ештеңе
болмағандай талай жылдар бойы т рімізде
отырды. Анам бастауыш сыныптың мұғалімі
еді. кеме жабылған жалған жаланы ашу
үшін Жоғарғы Кеңеске, Ворошиловтың
зіне хат жазған еді. Алайда жергілікті
әкімшілік істің байыбын саралап жатпады.
Ақырында кедей-кепшіктерге, оқимын
деген жастарға к мектескен игі істері, ел
үшін жасаған жұмыстары зіне кінә болып
тағылғандықтан, 1937 жылы әкем Магаданға
жер аударылады. Түрмеде азаптап, ит әбігерін
шығарады.
кем 21 жасында Отан алдындағы әскери
міндетін орындауға аттанады. Сол жылы
үйленген екен. Үш жыл Қиыр Шығыста кава-
лерлер полкінің курсанты болған кезде орыс-
шаны, жазуды, тіпті ән айтуды да үйреніпті.
скери борышын теп елге оралған соң
комсомол комитетінде еңбек етеді. Қараусыз
қалған жетім балаларға к мек қолын созып,
олардың оқып-жетілуі жолында біршама
тер т геді. С йтіп жүрген кезде, «жапонның
шпионы» деген жалған айып тағылып, 1938
жылы Магаданға айдалады. Мен ол кезде бес
жаста ғана екенмін. Анам күндіз ешкімнің
к зіне к рінбестен тек түн мезгілінде жаяу-
лап-жалпылап жүріп, «Тұңғыш» ауылынан
Тұздықалаға жетеді. Сол жерде Цивилинка
тауар пойызы тоқтап тұрғанын к ріпті.
Қолындағы «Москва. Кремль. Ворошиловқа»
деген мекенжай ғана к рсетілген тілімдей
қағазда күйеуінің жазықсыз жапа шеккені
жайлы толық ақпарат жазылған к рінеді.
Осындай үшбу хат кездейсоқ жолыққан
маржаға табысталады да, арыз жоғары
жаққа жетіпті. Нәтижесінде «Жергілікті жер
жағдайдың ақ-қарасын анықтасын» деген
үшбу хат келіп жетеді. Алайда 20 жылға сот-
талып кеткен әкем қағаз жүзінде 1939 жылы
ақталса да, елге қайта алмай к п қиындық
к ріпті. Жолға қаражат табу мақсатында
әртүрлі қара жұмыстарды істейді. Ақырында
жүк пойызының үстіне жасырынумен, одан
әрі отын тиеп келе жатқан теміржол к лігімен
Мәскеуге әзер жетеді. С йтіп жүргенде, 1941
жылы Ұлы Отан соғысы басталып, сол жерден
тура майданға аттанады. Ал 1942 жылы жедел
түрде әскери дайындықтан тіп Воронеж
майданына ж неледі. Екінші Украина май-
данында Воронеж, Орел-Белград қалаларын,
Ресейдің әрбір хуторын жауға бермей, қорғау
жолындағы жанталасқан қырғын соғыстың
ортасында жүреді. Неміс әуе күштерінің,
танктерінің бораған оғынан қорғана жүріп,
қалаларды жаудан азат ету мақсатында
201-танк бригадасының құрамында болып,
жойқын шабуылдарға қатысады. С йтіп,
Гремячий деген жерде жамбасынан жарақат
алып, Саратов госпиталінде емделеді де,
қайтадан 1-4 Украина армиясына қосылады.
1943 жылы 201-танк бригадасының
с а п ы н д а Г р е м я ч и н х у т о р ы н қ о р ғ а у
жолындағы к рсеткен ерлігі үшін «Отан
соғысының екінші дәрежелі» орденімен
марапатталады. Сонымен, 1945 жылға
дейін Орел, Белгород, Воронеж, Украина
майдандарындағы ұрыстарға қатысып, небір
жойқын шабуылдардың, ал 3-қыркүйек күні
Жапонияның кеңес еліне қырғиқабақ таны-
туына байланысты далалық майданның да
ортасында жүреді.
Қазіргі таңда немерелері мен ш берелерін
алданыш етіп мір сүретін Толқын апаның
т сегінің бас жағында ата-анасының суреті
тұр. Жап-жас жарасымды жұп мірге
ғашық к збен қарайтындай. ттең, мір біз
қалағандай ағынмен жылжымайды емес пе?!
Достарыңызбен бөлісу: