Келісім министрлігінде тіркелген. Куәлік№2988-ж 2008 жылдың 25 наурызы
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ХАБАРШЫ «Филология ғылымдары» сериясы 2008 жылдан шыға бастады жылына 4 рет шығады
№ 6 (20) /2013 ВЕСТНИК Серия «Филологические науки»
основан в 2008 году выходит 4 раза в год
АСТАНА 2013
ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ
КАЗАХСКИЙ ГУМАНИТАРНО- ЮРИДИЧЕСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
2 УДК 811 ББК 81.2 Журнал Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінде тіркелген. Куәлік№ 2988-Ж 2008 жылдың 25 наурызы.
Журнал зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и общественного согласия Республики Казахстан. Свидетельство № 2988-Ж от 25 марта 2008 года. ISBN 9965-513-84-8 ҚазГЗУ Хабаршысы. «Филология ғылымдары» сериясы». № 8 (17). – Астана, 2013 – б. Вестник КазГЮУ. Серия «Филологические науки». № 8 (17). – Астана, 2013 – с. ҚазГЗУ Хабаршысы. «Филология ғылымдары» сериясы журналында оқырмандарға маңызды ғылыми жаңалықтар, дайындалып жатқан және өтетін конференциялар туралы ақпарат беріледі. Филологияның, аударма теориясы мен практикасының өзекті мәселелеріне арналған зерттеулер мен орта мектеп мұғалімдері мен жас зерттеушілердің әдістемелік мақалалары жарияланады. Қазақстанның барлық аумағының және шетел мемлекеттерінің ғалымдары ҚазГЗУ Хабаршысы. «Филология ғылымдары» сериясы мақалаларының авторлары болып табылады. Журнал Вестник КазГЮУ. Серия «Филологические науки» информирует своих читателей о важнейших научных событиях, готовящихся и состоявшихся конференциях. Публикуются исследования по актуальным проблемам филологии, теории и практике перевода, методические статьи учителей средних школ и работы молодых исследователей. Авторами статей Вестника КазГЮУ являются ученые из разных регионов Казахстана, а также из стран ближнего зарубежья. ISBN 9965-513-84-8 УДК 811 ББК 81.2 © Қазақ Гуманитарлық Заң Университеті, 2013 © Казахский Гуманитарно-Юридический Университет, 2013
3 Бас редактор:
Бейсенова Ж..С. жалпы тіл білімі және аударма ісі кафедрасының менгерушісі профессор, филол.ғ.д.
Бас редактордың орынбасарлары:
Егорова О.Г. профессор, филол.ғ.д. (Ресей, АМУ).
Жауапты редакторлар:
Сапина С.М жалпы тіл білімі және аударма ісі кафедрасының доценті филол.ғ.к. Байгозинова Д.Е. жалпы тіл білімі және аударма ісі кафедрасының оқытушысы филол. магистрі
Редакция алқасы:
Дюсупбаева К.С. филол.ғ.к. Ибраева А.Б. филол.ғ.к. доцент Исенова Ф.К. филол.ғ.к. доцент Канафиева К.К. п.ғ.к. доцент Утанова А.Қ. филол.ғ.к., доцент Юзупанова И.Н.филол. магистрі Кучумова Г.Ф. филол. магистрі
4
Главный редактор:
Бейсенова Ж.С. заведующий кафедрой общего языкознания и переводческого дела д.филол.н. профессор
Заместители главного редактора:
Егорова О.Г. д.ф.н. профессор (Россия, АГУ)
Ответственные редакторы:
Сапина С.М. доцент кафедры общего языкознания и переводческого дела к.филол.н. Байгозинова Д.Е. преподаватель кафедры общего языкознания и переводческого дела, магистр филологии
Редакционная коллегия: Дюсупбаева К.С. к.ф.н. Ибраева А.Б. к.ф.н. доцент Исенова Ф.К.. к.ф.н. доцент Канафиева К.К. . к.п.н. доцент Утанова А.К. . к.ф.н. доцент Юзупанова И.Н. магистр филологии Кучумова Г.Ф. магистр филологии
5 ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАНДАР! ҚазГЗУ Хабаршысы. «Филология ғылымдары» сериясы ғылыми басылымы құрылтайшылардың, редакция алқасының жоспарына сәйкес қазақстандық ғалымдардың, сондай-ақ жақын және алыс шетел тілшілерінің тіл білімі, аударматану, тілдер мен әдебиетті оқыту әдістемесі мәселелеріне арналған мақалаларын жинақтайды. «ҚазГЗУ Хабаршысының» тұрақты айдарларында жарияланатын материалдар Қазақстандағы қазіргі заманғы әлеуметтік-мәдени кеңістікте және басқа елдерде ерекше маңызға ие болып отырған теориялық мәселелердің кең ауқымын қамти отырып, осы өзекті мәселелердің шешімін де көрсетуге бағытталған Редакция алқасы
6 УВАЖАЕМЫЕ ЧИТАТЕЛИ! Научное издание Вестник КазГЮУ. Серия «Филологические науки» по замыслу учредителей, редакционного совета собрало под свою обложку статьи казахстанских ученых, а также филологов ближнего и дальнего зарубежья, посвященные актуальным вопросам лингвистики, переводоведения, методики преподавания языков и литературы. Постоянные рубрики «Вестника КазГЮУ» охватывают широкий круг теоретических проблем и одновременно нацеливают на решение актуальных вопросов, которые обретают особое звучание в современном социокультурном контексте Казахстана и других стран. Редакционная коллегия
7 МАЗМҰНЫ СОДЕРЖАНИЕ ФИЛОЛОГИЯНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ФИЛОЛОГИИ Абдулла Е.А. Бейвербалды қарым-қатынас және
оның компоненттері
Мотивологическая картина тюрко-славянского мира в терминологии
Die besonderheiten der wiedergabe von metaphern aus russischem ins deutsche und englische
The dynamics of the conception “man and nature” in the literary creation of kazakh and english speaking prose writers
Поэтика житий юродивыйх-мужчин
Кустубаева Б.С. Қосымшасыз форманың септік жүйесінен алатын орны
материал
Мауленова Г.Ж С. Бегалиннің «Шоқан асулары» повесінің директілік сипаты, көркемдік ерекшелігі
Мукушева А.Н. Қазақ әдебиетінде бейнеленген тұлпар образын ашудын жолдары
Нурканова Ж.Т. Примбетова М.Б. Қазақ тіліндегі көптік мәнді көлем, салмақ өлшеулерің сипаті
Жаңа Қазақстан: білім жайындағы ілімдер
Проблемы обучения переводу в Казахстане
ӘДІСТЕМЕНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ МЕТОДОЛОГИИ
Қазақ хандығының хvі – хvіі ғасырлардағы дамуы.Сабақтың тақырыбы: «тәуекел хан – қазақ халқының тарихындағы орны» (1582 – 1598 жж).
Применение инактивных образовательных ресурсов на уроках русского языка как средство
8 повышения положительной мотивации Образцова Я.С. Юзупанова И.Н. О проблеме мотивации студентов к обучению русскому языку
ҒАЛЫМДАР ГАЛЕРЕЯСЫ ГАЛЕРЕЯ УЧЕНЫХ Сапина С.С. Примбетова Маржан Бектұрсынқызы
Художественная литература и мастерство переводчика Московский педагогический государственный университет X Международная научно- практическая конференция «Иноязычное образование в современном мире».
образования Международная научно-практическая конференция
9 ФИЛОЛОГИЯНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ФИЛОЛОГИИ Абдулла Е.А. БЕЙВЕРБАЛДЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ abdulla.18@bk.ru erlan.abdulla@mail.ru
Бұл мақалада аудармашы үшін мәдениаралық коммуникацияны іске асыруда маңызды болып саналатын бейвербал коммуникацияның басты компоненттеріне шолу жасау жасалған. Мақала авторы бейвербал коммуникация басты компоненттерінің классификациясын көрсетіп, әрбір ым- ишараны жете суреттеп, оларға анықтама береді.
жанасу, түйісу; көзқарастың түйісуі; кеңістіктегі іс-қимыл; фразеологизмдер. Аннотация Данная статья посвящена обзору основных компонентов невербальной коммуникации, что имеет важное значение для переводчика в осуществлении межкультурной коммуникации. Автор статьи приводит классификацию основных компонентов невербальной коммуникации, детально описывает каждый жест и дает им определения. Ключевые слова: невербальная коммуникация, жесты, движения экспрессивно-выразительные; тактильные движения; взгляд визуально- контактный; пространственные движения; фразеологизмы.
The article is about the review of major components of non-verbal communication which a translator has to know within the context of intercultural communication. The author of the article gives a classification of major components of non-verbal communication, describes each gesture anddefines them.
gestures; eye contact gestures; spatial gestures; phraseological units
Адамдар арасында қарым-қатынас жасау үшін бейвербалды қарым- қатынастың көптеген түрлері қолданылады. Олар адамның бет әлпетінің өзгеруі, ым-ишара және дене қимылы арқылы ақпарат алмасу. Бейвербалды қарым- қатынастың түрлері бет әлпеттің өзгеруі, ым-ишара және эмоция. Бейвербалды қарым-қатынастың ең басты түрлерінің бірі бет әлпеттің өзгеруі арқылы белгілі эмоциялардың берілетін түрі.[10,78б] Еуропалықтар мен америкалықтардың жиі қолданатын ым-ишараларының бірін басқа халықтар мүлдем қолданбайды, мысалға адамға қолмен көрсету.
10 Италия халықтарының ым-ишараларының бірі адамға сұқ саусағын көрсетіп оны айналдыру бір адамға адамның ризалығын білдіреді бірақ бұл ым-ишара әлемнің басқа еш жерінде қолданылмайды. Бет әлпеттің өзгеруі, ым-ишара мен іс әрекет әрдайым сөйлемді толықтыру үшін қолданылады. Бет әлпеттің өзгеруі, ым- ишара мен іс әрекет арқылы әзілді,кекесінді және скепсисті жеткізуге болады. Бейвербалды түрде еріксіз білдірген әсеріміз арқылы біздің ойымыздағы нәрсені айтпағанымызды білуге болады. Кейдебейвербалды қарым-қатынастың көптеген түрлері әңгімелесушіге байқалмай қалады. Бет әлпеттегі шынайы қуаныштан пайда болған күлімсіреу әдетте төрт-бес секундқа созылады. Егерде күлімсіреу одан артық уақытқа созылса онда оның жасанды екенін білуге болады.[5,93б] Алғашқы болып ым мен ишараттың мағынасы бойынша классификацияны ұсынғандардын бірі Е.Д. Поливанов болды. Ол ым мен ишараттарды символдық, экспрессивтік эмоцияны білдіретін немесе табиғи және сиппатамалы деген үш түрде бөледі[6,28б]. Бейвербал амалдардың құрылымын анық түсіну үшін,оларды топқа бөліп қарастырайық:
Жанасу, түйісу (амандасу, иықтан немесе арқадан қағу,жанасу,сүйісу);
Көзқарастың түйісуі (көз тастау, оның ұзақтығы);
Кеңістіктегі іс қимыл (бағыт, ара қашықтық, үстелдегі отырған орнына қарай)[7,169б]. П. Экман адамнын эмоциясын білу ушін бет-әлпеттін турлі бөліктеріне эксперимент жасап байқаган. Сонда онын көзі беттін томенгі бөлігінде ашу, қуану, қайғыру, яғни жағымсыз реңкі бар эмоция анық білінетіндігіне; ортаңғы бқлік арқылы қуану, қайғыру, қорқу cезімі нақтырақ беріліп ал жақтыртпау cезімін ортаңғы бөлімнен көре алмайтындыңына анық жеткен. Сөйлеушінің басқада ым-ишарасына назар аудармай тек бір ғана іс әрекеті мен ым-ишарасына қарап ол туралы шешім қабылдай алмамыз. Сол себепті ол туралы толық шешім қабылдау үшін, алдымен оның физикалық және психологиялық жағдайын ескеру керек. Жалпы алғанда, адамнын өз ішкі сезімін мимикалык немесе бет-пішіннің қимылдары арқылы жеткізу мумкіндігі зор[1,36б]. Айқын ым-ишара және дене күйі. Екі қолының арасы ашық, алақандары аспанға қаратылып, басы тік орналасқан, иықтары бос, көзқарасы тік, бет әлпеті табиғи бос болсасөйлеушінің дене күйі оның жылы шырайлы шынайылығын білдіреді. Сонымен қатар екі қолымен қысып амандасу достық қарым-қатынастың мықты екендігін көрсетеді. Ұнату.
Бейвербал қарым-қатынастың бірі ішкі түйісу. Ішкі түйісу деп екі адамның бір-бірінің ым-ишарасын, іс әрекетін көшіруін айтамыз. Ішкі түйісуді көбіне ерлі-зайыпты жұбайлардан байқауға болады. Егер сіз кісінің ойымен толық келісетініңізді білдіргіңіз келсе онда оның отырған отырысын толық көшіріп қайталаңыз. Жасырын ым-ишара және дене күйі. Өтірік айту.
11 Әңгіме барысында бір адамның қолдарын тығып немесе мұрнын түртіп, көзін сүртіп, қолдарын қалтасына салып тұрған болса ол адам бір нәрсені жасырып не өтірік сөйлеп тұрғанын білдіреді. Әрине осы бейвербал амалдар барлық жағдайда адамның өтірік сөйлегенін білдірмейді. Қорғаныс. Адамның қорғану мақсатында жиі жасалатын іс әрекеттерінің бірі екі қолын және аяқтарын айқастырып отыру. Көздерін жиі жыпылықтату адамның сасқалақтағанын және қорғанып жатқанын білдіреді. Ойлау ым-ишарасы мен бағалау. Шоғырланушылық. Екі көзін жұмып кеңсірігін қайта-қайта қасыса немесе бір нүктеге қадала қараса адамның ойын жинап шоғырланғанын байқауға болады. Сынау. Егер адам екі қолын иегінің астына қойып,көздерінің астымен қарасы онда ол біреуді сынап жатқанын білдіреді. Күдіктену және жаңсақтық. Сенімсіздік. Лекция уақытында студенттердің өздерінің ауыздарын жауып отырғанын көргенсіз бе? Егер көрген болсаңыз, онда ол олардың лектордың ойымен келіспейтіндігін білдіреді. Егер сіз әңгіме барысында досыңыздың осы ымды істегенін байқасыңыз, әңгімеңізді ары қарай жалғастырмасаңызда болады.
Жаңсақтық. Саусақтарын қытырлатып, құлақтарын түрте берсе адамның өз-өзіне сенімсіз екенін жаңсақтығын көрсетеді. Бөтен ортада өзіне не керек екендігін білмейді. Көзқарастың түйісуі. Бейвербал қарым-қатынастың маңызды түрлерінің бірі көзқарастың түйісуі. Көзқарастың түйісуі арқылы біз әңгіме барысында көптеген ақпаратты бере аламыз. Психологияда көзқарастың көптеген түрлері бар, солардың әр қайсысы бейвербал қарым-қатынаста маңызды орын алады. 1)Іскерлік көзқарас – әңгімелесушінің маңдайына немесе көзіне қарау. Көбіне біз бұл көзқарасты бастықпен немесе таныс емес адамдармен сөйлескенде қолданамыз. 2) Әлеуметтік көзқарас – әңгімелесушінің аузы-мұрнына қарау. Таныс және жақын адамдармен сөйлескенде қолданамыз. Кеңістіктегі іс әрекет. Адамдар арасындағы ара қашықтық олардың арасындағы достық,туыстық, әлеуметтік орнын және жас ерекшеліктерін көрсетеді. Сонымен қатар олардың қарым-қатынасының беріктігінде байқауға болады. Психологтар бейвербал қарым-қатынастың осы түрін күнделікті тәжірибеде жиі қолданады. Мысалға: қала азаматтары мен ауыл азаматтарын салыстыратын болсақ олардың арасындағы ара қашықтық әр түрлі. Ауыл адамдары үшін 2-5 метр ара қашықтықта тұрып әңгімелесу үйреншікті жағдай. Ал қала адамдары көбіне 1-2 метр ара қашықтықта тұрып сөйлесе береді. Сол себепті қалаға жаңа келген ауыл азаматтары кең кеңістік таппай қысылады. Екі адамның үстел басында
12 отырған отырысына қарап олардың қарым-қатынасының деңгейін байқауға болады. Үстелдің бұрышында орналасу позициясы. Үстелдің бұрышында орналасып әңгімелесу мұғалім мен оқушыға, бастық пен жұмысшыға қолайлы жағдай жасайды. Екеуіде өздерінің ойларын жинақы жеткізе алады. Бәсекелестік-қорғаныс позициясы. Айтыс-тартыс, талқылау және пікірталас кезінде қолданылатын бейвербал амал. Әңгімелесушілер бір-біріне қарама-қарсы отырып өздерінің пікірлерімен бөліседі. Пікірталасушылардың орталарында үстел болады, егер олардың айтыс- тартысы түсінішпеушілікке жетіп қол бұлғауға дейін барса арадағы үстел оларға қорғаныс ретінде қызмет атқаратын болады. Тәуелсіз позициясы. Бейвербал амалдың бұл түрінде әңгімелесушіер үстелдің әр бұрышында шашылып отырады. Бұл амал олардың әңгімелескісі кемейтіндігін білдіреді. Егер біреуді жақын отыруға шақырған жағдайда өзінің ашуын көрсетуі мүмкін. Бұл бейвербал амалдардың негативті түрлерінің бірі. Достық қарым-қатынасты күшейтуге бағытталған позиция. Бұл позицияда сұхбаттасушылардың араларында ешқандай физикалық зат болмайды. Аралары өте жақын болады және қалаған тақырыпта әңгіме жүргізе алады [4, 256б]. Тілде бейвербал амалдарсөз немесе фразеологизмдер арқылы жеткізіледі. Мысалы: күлу, өкіну, қол қусыру,зыр жүгіру, қолдан қолға түсірмеу,қошемет көрсету [8]. Сонымен, әр ұлттың, әр халықтың өзіне тән бейвербал амалдары болады. Бейвербал амалдарды біз күнделікті өмірде жиі қолданамыз.Қай кезде болмасын, адамнын қандай топтын өкілі екендігі ымы мен ишараттарынан, іс әрекетінен байқалып тұрады.Адамнын манерасы, өзін-өзі үстауы да бейвербалды амалдарынан анық байқалады дегенде осындай жағдайларды айтуға болады.Бейвербал амалдардың күнделікті өмірде толық қарым-қатынас жасауға көп көмегін тигізеді.[3,9,10] Сонымен, бейвербал амалдар
дегеніміз вербалды амалдарды толықтыратын, оларға қосымша мағына беретін, коммуникативті актынын жалғасуын жане адамдар арасындағы тусіністікті қамтамасыз ететін коммуникация түрлерінін бірі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.
Андриянов В.В. Сравнительная характеристика жестов русских и французов // Национально-культурная специфика речевого поведения. - М.: Наука, 1977. - С. 36-45. 2.
Бейсембаева С.Б. Невербальные компоненты коммуникации в казахском языке: Дис. канд. филол. наук: 10.02.02. - Алматы: КазНУ, 2003. - 119 с. 3.
лингвострановедческих пособий по русскому языку. – М, 1977. – С.58-66. 4.
Крейдлин Г.Е. Невербальная семиотика: Язык тела и естественный язык. - М.: Новое литературное обозрение, 2002. - 592 с. 5.
Новгород: Ай-Кью, 1992. - 262 с.
13 6.
Поливанов Е. Д. По поводу звуковых жестов японского языка // Статьи по общему языкознанию. - М.:Наука, 1968. - С. 23-31. 7.
Садохин А.П. Введение в межкультурную коммуникацию. - М.: В.Ш. – 2005. – 310 c. 8.
Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. – Алматы: Ғылым, 1998. - 130 б. 9.
10.
Филиппов А.В., Кутловская В.Д. Фразеологизмы и жесты // Русский язык в школе. - 1975,. - №3. – С. 78-80.
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|