Кәсіптік бейімдеп оқыту әдістемесі (12 жылдық мектеп)
жүктеу/скачать 5,35 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. English for specific purposes (ағылшын тілінде) 2. Химия (жетік деңгей) 3. Биология (жетік деңгей)
- ХИМИЯЛЫ Қ-БИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІН ЖАРАТЫЛЫСТАНУ -М АТЕМАТИКАЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР ФИЗИКАЛЫ Қ-МАТЕМАТИКАЛЫҚ БЕЙІН
- БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1. English for specific purposes (ағылшын тілінде) 2 . Әлеуметтік-эконом.география
- 7. Этика ТАРИХИ-ҚҰҚЫҚТАНУ СӘЙКЕС МАМАНДЫҚТАР БОЙЫНША ЖОО-да ОҚУДЫ ЖАЛҒАСТЫРУ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1. Қазақ тілі
- 2. Қазақ әдебиеті 3. Орыс тілі 4. Орыс әдебиеті 5. Мәдени мұра 6. Әлем әдебиеті
- БЕЙІНДІК ПӘНДЕР ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЙІН
- 2 «Мектеп-колледж-жоғары оқу орны» жүйесінде білім алушылардың кәсіптік-бағдарлы білім мазмұнының сабақтастық моделін негіздеу
3. Ф изика (жетік деңгей) 2. Қолданбалы м атем атика 3. Астроф изика 4. Ком пью терлік м одельдеу 5. Граф ика және жобалау Нәтиже: СӘ ЙКЕС М АМ АНДЫ ҚТАР БО ЙЫ НША ЖО О -да О ҚУДЫ ЖАЛҒАСТ Ы РУ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1. English for specific purposes (ағылшын тілінде) 2. Химия (жетік деңгей) 3. Биология (жетік деңгей) 4. Физикалық химияға кіріспе 5. Биохимия және биотехнология негіздері 6. Экология және тұрақты даму 7. Технологиялық процестерді модельдеу ХИМИЯЛЫ Қ-БИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІН ЖАРАТЫЛЫСТАНУ -М АТЕМАТИКАЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР ФИЗИКАЛЫ Қ-МАТЕМАТИКАЛЫҚ БЕЙІН 11 5-сурет – Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бейіндік пәндер Осы бейіндік бағыттарға байланысты оқушылардың қалаған
мамандықтарына икемделуіне жағдайлар туындайды. Сонымен қоса «мектеп- колледж-ЖОО» жүйесінің сабақтастығының болуы негізгі шарт болып есептелінеді. Бейімдік оқыту жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық бағытта жүзеге асырылуда бірге келесі жағдайларды ескеру қажет. Біріншіден, бейіндік оқытуды анықтауда, 11-12 сынып оқушыларының жекелеген қабілеті мен қызығушылығын ескеру үшін білім беру мазмұнының құрамы мен құрылымы педагогикалық жағдайлар жасауға бағытталуы керек. Екіншіден, екі бағыт шеңберінде білім беру мазмұнын анықтауда оқушылардың базалық жалпы білім беру даярлығын аяқтауды қамтамасыз ететін міндетті оқу пәндерінің көлемін азайтып, базалық мазмұндағы пәндер үшін оқу-әдістемелік кешендердің саны оңтайландырылып, республикада қалыптасқан вариативті білім берудің және т.б. институционализациялау Бейіндік оқыту жүйесінің үйлесімділігі аралас оқу пәндерінің есебінен қамтамасыз етіледі және оқу мазмұнының элементтерінің келесідей типтерін: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер (инвариантты компонент), жалпы білім беретін бейіндік пәндер және таңдау бойынша міндетті пәндер (вариативті компонент), таңдау бойынша курстар (мектеп, оқушы компоненті) енгізеді. 12 сыныптың түлектерінің жетістігі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптары деңгейімен біріңғай ұлттық тестілеу нәтижесі бойынша анықталады. •БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1. English for specific purposes (ағылшын тілінде) 2. Әлеуметтік-эконом.география 3. Қазіргі әлемдегі Қазақстан 4. Қолданбалы экономика 5. Әлеуметтану 6. Кәсіпкерлік негіздері 7. Ақпараттық және коммуникация- лық технологиялар БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1.English for specific purposes (ағылшын тілінде) 2.Қазақ тілі 3.Қазақстан тарихы 4. Қазіргі әлемдегі Қазақстан 5. Қазақстандық заңнама 6. Дүниежүзі тарихы 7. Этика ТАРИХИ-ҚҰҚЫҚТАНУ СӘЙКЕС МАМАНДЫҚТАР БОЙЫНША ЖОО-да ОҚУДЫ ЖАЛҒАСТЫРУ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР: 1. Қазақ тілі 2. Қазақ әдебиеті 3. Орыс тілі 4. Орыс әдебиеті 5. Мәдени мұра 6. Әлем әдебиеті 7. Шетел тілі 8. Журналистикаға кіріспе ФИЛОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІН КОҒАМДЫҚ-ГУМ АНИТАРЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ БЕЙІНДІК ПӘНДЕР ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЙІН 12 Таңдау бойынша пәндерге оқушылар үшін қатысу міндетті. Берілген компонент білім беру мазмұнының вариативті элементімен қарастырылып, мектеп өздігінен ұйымдастырады. Міндетті пәндер «толықтыру» қызметін орындап, «өзге» бағыттағы мазмұн есебінен білім беруді толықтырады. Оқушылар басқа бағыттағы жалпы білім беретін бейіндік пәндердің тізімінен екі оқу пәнін таңдау мүмкіндігін алады.
білім беретін бейіндік пәндердің қолданбалы сипатын қамтамасыз ету. Екінші міндет - оқушылардың жеке қызығушылығын қанағаттандыру бойынша таңдаған бейіні шеңберінде білім беру мазмұнын іске асыруды қамтамасыз ету. Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің, бейіндік жалпы білім беретін пәндердің, таңдау бойынша міндетті пәндердің, таңдау бойынша курстардың шамамен көлемдік ара-қатынасы 56:30:16 пропорциясымен анықталады. Бейіндік оқытуды іске асыру жалпы білім беретін мектептерде, гимназияларда, лицейлерде, дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептерде, мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған арнайы мектептерде жүзеге асырылады. Материалдық-техникалық жағдайын, кадрлық әлеуеті мен оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді ескере отырып, үшінші сатыдағы бейіндік оқыту төмендегі ұйымдастыру нысандары бойынша қарастырылады: 1. Бір бейінді мектеп – бір бейінді оқытуды іске асыру; Бір бейінді оқыту кезінде (грек сөзі - monos - біреу, жалғыз) оқу орны бейіндік оқытудың бір бағытын іске асырады. (лицейде жартылыстану-математикалық немесе
гимназияда қоғамдық-гуманитарлық). 2. Көп бейінді мектеп – бірнеше бейінді оқытуды (жалпы білім беретін мектептер) іске асыру. Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі polys – көптеген, есепсіз, көлемді) оқу орны бейіндік оқытудың 2-3 бағытын іске асырады (жаратылыстану-математикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық). Бейіндік оқыту міндеттерін іске асыру мақсатында 3 деңгейде вариативтік білім беру
жүйесіне құрылды: институционалдық, мазмұнды және технологиялық. Институционалдық деңгейі – 11-12 сыныптарда жалпы орта білім беретін оқу орнының көп қыры мен түрлі деңгейін анықтайды. Әр түрлі жалпы білім беретін мектептер, гимназиялар (11-12 сыныптар), академиялық лицейлер (5-12 сыныптар), бейіндік (11-12 сыныптар ) мектептерді қамтиды. Бұл деңгейде ауылдық жердегі мектептердің әлеуметтік маңызы ескеріле отырып, жалпы білім беретін мектептер сақталып және одан әрі дамыту қарастырылады. Жалпы білім беретін мектептер 1-4, 5-10 сыныптардың бағдарламаларына және 11-12 сынып оқушыларының бейіндік оқыту бағдарламаларын толық іске асырады.
13 Қалалық жерлерде тек қана 11-12 сыныптардың бағдарламалары жүзеге асатын Қазақстан үшін жаңа типті оқу орны институционалды - бейіндік мектептер құрылуда және бейіндік мектепті «мектеп–колледж», «мектеп– ЖОО» кешені жүйесінде құру мүмкіндігі шешілуде. Техникалық және кәсіптік білім беретін мектептердің 1-2 курстарында білім алушы 11-12 сыныптың оқу бағдарламасын орындайды. Сол себептен оқытылатын базалық пәндер жалпы бейіндік мектеп жоспарымен сәйкес болу керек. Ал кәсіби бағытта арнаулы білім беру ұйымдарының желісі (хореграфиялық, спорттық, көркем өнер, кадеттер мектебі және т.б.) сақталуып, бейіндік мектеппен сабақтастық орнату мәселесі қарастырылуда. «Назарбаев зияткерлік мектептері» дарынды балаларға арналған арнаулы мектептер жүйесі дамып, онда 12 жылдық мектеп жүйесі жүзеге асумен қоса іс- тәжірибесі таратылу қолға алына бастады. Қазіргі кезеңде аталған білім беру мекемелерінің көп қырлы жағдайында бірыңғай білім беру кеңістігі, білім беру стандарттарымен қамтамасыз етіліп, онда білім берудің базалық мазмұнының құрамы мен құрылымының жалпы талаптары, жалпы орта білім берудің күтілетін нәтижелері анықталу қарастырылуда. Мазмұнды деңгей – оқу бағдарламалары мен оқу әдебиеттерінің вариативтілігін, кіріктірілген оқу курстарын енгізуді, мектептің бейіндік оқыту бағыттарын, оқушының таңдау бойынша курстар құрамын таңдау мүмкіндігін қарастырады. Оқу процесі – оқытудың жинақталған жүйесі негізінде құрылады. Технологиялық деңгей – оқытудың тиімді технологиясын енгізумен анықталған. Оқу бағдарламалары тек қана оқылатын материалды ғана емес жоғары сыныптағылардың қызмет түрлерімен анықталады: зерттеу, пікірталас, құрастыру, жобалау және т.б. Бейіндік оқытуды ұйымдастыру мен дамыту негізі - білім беру процесінің барлық субьектілерінің ақпараттық мәдениеті мен технологиялық мәдениетін дамыту мен қалыптастыру болып табылады. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу жағдайында оның құрылымы оқытудың мақсаты мен міндеттерінің арасындағы байланысты құру, әрбір жас сатыларында оқушыларды тәрбиелеу мен дамытуды олардың психологиялық, физиологиялық және жас ерекшеліктерне қарай қамтамасыз етуге тиіс. Қазақстан қоғамының қазіргі геосаяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайы, әлемдік білім кеңістігіне кірігуі Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңғыртуды, атап айтқанда, орта білім мазмұны мен құрылымын, мақсаттарын қайта қарауды және оқыту мерзімін кеңейтуді талап етеді. Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз. Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастап, барлық кеңестік кезеңнен кейінгі елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір, бірыңғай
жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия, 14 арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер) моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен ерекшеленді. Бейіндік оқытуды деңгейлеп, саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыру үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін ұйымдастыру қажет. Бейіндік оқытуды ұйымдастыруда кәсіби пәндерді оқытуды ғылым магистрлері арқылы шешу қарастырылуда. [5] Қазақстандағы бейіндік оқыту идеясын жүзеге асыруда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандарты «Негізгі ережелер» ҚР МЖБС 2.003. – 2008 енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғары сатысына сипаттама беріліп, Қазақстандағы бейіндік оқытудың ұйымдастыру мен 11-12 сыныптардағы оқытудың нормативтік мерзімі 2 жыл болып анықталған. Бейіндік оқытудың міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап, жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру жатқызылды. Бейіндік оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім беруді қамтамасыз ету үшін толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы орта білім беру сатыларының бастауыш, негізгі, жоғарғы сабақтастығына сәйкес іске асырумен сипаталынады. Осындай сипатта ұйымдастырылатын бейіндік оқыту бастапқы кәсіптік, орта
кәсіптік, жоғары
білім алу
жүйесімен сабақтастық қарастырылуда. Республиканың мұғалімдері инновациялық қызмет жағдайында 11-12 сынып оқушыларының бейіндік оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірлеу қарастырылуда. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңымен ара қатынасын, әлеуметтік тәжірибенің дамуын ескере
отырып, қоғамдағы жаңа құндылықтарды, бейіндік оқуды ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесін зерделей, 12 жылдық білім беруге көшуде бейіндік оқыту моделін құрастыруға қажетті, төрт принціпін көрсету маңызды : - бейіндік оқытудың міндеттерін жетістікпен іске асыру жағдайында негізгі орта білім беру деңгейінде оқушылардың бейіналды дайындық жүйесін ұйымдастыруды қарастыру қажет; - бейіндік оқыту міндеттеріне оқушылардың кәсіби бағдары мен кәсіби бағдарламаларын жетістікпен игерудегі даярлығын іске асыру; - бейіндік оқытуды ұйымдастыруды орта білім берудің барлық
деңгейінде, соның ішінде – техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында байланыста қарастыру қажет; - бейіндік оқыту моделі оқу орындары моделдерінің деңгейінде білім беру вариативтілігін, білім беру мазмұнын, оқыту процесін, 11-12 сыныпта оқытатын мұғалімдердің бейіндік мектепте оқытуға даярлау қажеттілігін алдын-ала ескеру керек.
15 Қазіргі кезеңде әлемдік тәжірибеде 12 жылдық мектепте есептелген белгілі бір халықаралық білім беру стандарты қалыптасты. Осыған орай, қазақстандық 12 жылдық мектеп өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, үштілді, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыруы міндетті Қазіргі кезде бейіндік оқытуды ұйымдастырудың келесі мүмкіндіктері бар: - 11-12 сыныптардағы бейіндік оқытудың мақсат міндеттері мен екі бағытта оқуды ұйымдастырады; - бейіндік оқытуды ұйымдастыру бағыттарын мектеп анықтайтап, мектеп бейіндік оқыту шеңберінде бейіндік оқытуды ұйымдастырады; - оқу орны бейіндік оқытудың мектеп және оқушы компонентін жүзеге асыруда оқушылардың білім нәтижесі кадрлық және оқу-әдістемелік базасына байланыстығын ескеруі керек; - бейіндік оқытуды ұйымдастыруда «мектеп - колледж - ЖОО»
сабақтастығымен оқу жоспарлары іске асырылады; - бейіндік оқытуды ұйымдастыруда кредиттік, дистанциондық технология элементтерін ендіру арқылы жүзеге асады; - бейіндік оқытуда кәсіптік пәндер мазмұны мектеп және оқушы компоненттерімен толығады; - оқу жоспарының оқушы компоненті бала қызығушылығын қамтамасыз етіледі; - білім берудегі күтілетін нәтижелер метапәндік және пәндік нәтижелер арқылы қалыптасатын құзіреттіліктермен анықталады.
бірдей қабылдайтын қабілетті, жоғары әдептілік құндылықтар негізінде жасампаз қоғам өмірінде өзінің ролін таба білу біліктілігі, азаматтылығы мен елжандылығы. Бұл құзіреттілік өмірдегі түрлі жағдайларда шешім қабылдай білу білігін қамтамасыз етеді;
білім ала білуі) – бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу, талдай, таңдай білу, өзгерте білу, сақтай білу, білім мен ақпаратты ақпараттық технологиялар мен техникалық объектілердің көмегімен жеткізуді жүзеге асыра білу және интерпретациялау білігі;
жазбаша және нәтижелі қарым-қатынас жасауға қабілеті) - адамдармен өзара әрекет пен қарым-қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана 16 алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін, халықаралық қатынаста шетел тілінде, қатынас дағдылары болуын қарастырады;
еңбек, экономикалық, саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық тәжірибе мен білімге ие болуды білдіреді. Бұл құзырет әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға нақты талдау жасай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білуді, кәсіби бағдарын саналы таңдай алуды қарастырады; тұлғалық (өзіндік іске асыру, өзін-өзі жетілдіру, өмірлік және кәсіби өзін- өзі анықтау, төзімді болу қабілеті) - бұл құзыреттілік отбасылық, еңбек, экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық қызмет білімі мен тәжірибесінің болуын білдіреді. Құзырет нақты әлеуметтік қоғамдық жағдайларға талдау жасай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда, яғни өзінің мүмкіндігін нақты перспективалық жоспарлаумен салыстыра білуді, қызметін өзіндік қадір-қасиет сезімімен ұйымдастыра білуді, өзінің өмірі мен ісіне жауапты қарауды, жеке және қоғам пайдасына сәйкес шешім қабылдауды және ықпал етуді қарастырады. Оқушының зерттеу әрекеті мен білімді қолдана білу құзіреттілігі өзіндік оқу- танымдақ процесін
қамтамасыз ететін
кешенді құзыреттілік. Бұл құзыреттіліктер өзінің білімділік қызметін ұйымдастыра білуді, білімді тиімді қолдана білуді, функционалдық сауаттылықтың қалыптасу негізіндегі білімді игеруде, кәсіби бағыттылықты түсінуге, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын игеруге мүмкіндік беретін өзінің әрекетіне талдау және қорытынды жасау тәсілдерін кешенді көрсеткіші. азаматтық (қазақстандық сана-сезім мен мәдени ұқсастық негізінде өзінің отаны үшін жауапкершілікті сезіну қабілеті) - жалпы адамзаттық мәдениет жетістіктері негізіндегі іс-әрекет тәжірибесін және қоғамдағы дәстүрлер мен жеке, отбасылық және әлеуметтік өмірдің мәдениет негіздерін, этномәдениеттік құбылыстарды игеруге мүмкіндік беретін ұлттық
ерекшеліктерін тани білуде көрініс береді. Өз халқының мәдениеті мен әлемнің мәдени көптүрлілігін түсіну және бағалауға мүмкіндік беретін мәдени-демалыс қызметін тиімді ұйымдастыру тәсілдерін игеру, рухани келісім мен толеранттылық идеяларына бейім болуда көрінеді. Ең бастысы, өз елінің патриоты болу, азаматтық белсенділігін көрсету, саяси жүйені түсіну, болып жатқан әлеуметтік жағдайларға баға бере білу;
ішінде ғылыми, сандық технологияларды пайдалану қабілеті) - компьютер жұмысының тиімділігін құрайтын ғаламтор желісінің қызметін пайдалану. Ғаламтор желісіндегі қажет қажет материалдарды игеру. Қашықтықтан ұйымдастырылған әр түрлі байқаулар мен олимпиадаларға қатысу арқылы дүниетанымын кеңейтіп, оқуға деген қызығушылығын арттыру. Компьютер техникасын тиімді пайдаланудың өлшемі болып, оны басқа да пәндерді оқыту кезінде қолданады.
17 Негізгі құзыреттіліктен басқа жекелеген пәндік салалар шеңберінде пәндік құзыреттілік: оқу пәні шеңберінде меңгерілген ерекше білім, іскерлік, дағды қалыптасуымен ерекшеленеді. Метапәндік және пәндік құзыреттіліктер білім берудің нәтижесі ретінде нақты, өлшемді, қолжетімді, шынайы болуы қажет. Пәндік нәтижелер сондай-ақ, мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытуға және негізгі, пәндік құзыреттіліктерге қол жеткізуге бағдарланады. Аталған құзыреттіліктерді игеру оқушының бейіндік мектеп жағдайында нәтижелі әлеуметтенуіне игі ықпал етеді.
Өркениетті елдерде ұлттық білім жүйесін дүниежүзілік тенденциялармен байланысты жетілдіру процесі жүріп жатыр. Ол сапаны көтеруге, өз бетінше шығармашылық құзіреттілікті дамытудың іргелі білім жүйесінің тұтастығын жасауға негіз болуда. Негізгі тенденциялар қатарына: үздіксіз білім беруге көшу, білім берудің ашықтығы, актуальдандырылуы, іргелі білім беру, білімді ізгілендіру және білім берудегі инновация жатқызылады. Білім беру жүйесін дамытудың бұл бағыттарының бәрі жеке тұлғаға бағдарланған білім беруге көшуге ықпал етуде. Жеке тұлғаға бағдарланған білім жеке тұлғаның өзінің өсіп келе жатқан рухани, әлеуметтік мәдени, білімдік сұраныстарын қанағаттандырады, сол арқылы мемлекет қажеттілігі де қамтамасыз етеді. Бүгінгі таңда жеке тұлға өзі өмір сүріп отырған қоғамдағы өзгерістерге тиімді бейімделуге көмектесетін интеллектуалдық, адамгершілік қасиеттерін қалыптастырып отыруы қажет. Кез – келген маман иесінің кәсіби қасиеттерін қалыптастыру, жетілдіру жұмысына сапалық серпіліс жасауға, оған шын мәнінде үздіксіз, біртұтастық сипат беруге, мектептен бастап, білім беру мекемелерінің, арнаулы, жоғары білім беретін оқу орындарының бірігіп, ғылыми-практикалық және әдістемелік тұрғыда жұмыс жасауын қолға алуға, яғни үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінің біртұтастық, бірізділік, икемді, динамикалық, т.б. қасиеттерге ие интегративті сапасын өмірде пайдалануға баса назар аудару бүгінгі күн талабы болып отыр. Бірінші саты – жоғары оқу орнына дейінгі кәсіби бағдар беретін бейінді оқу, яғни бұл болашақ мамандығына кәсіби бағдар беру сатысы. Болашақ барлық маман өз бастауын мектептен алады. Бірақ солай бола тұра, сол мыңдаған жеткіншектерді өз икеміне қарай дұрыс кәсіпке бағыттаса, болашақта сапалы маманмен әр кәсіби саланы қамтамасыз етуге мүмкіндіктер туындайды. Ал кәсіби бағдарлауға мән бермесе, кәсіби маман иесіне қалыптасуы тиіс сапаларды оқуға түсіп қойғаннан кейін қалыптастыру мүмкіндігі аз болады.
18 Еліміздің бәсекеге қабілеттілігі білімді, білікті мамандарға байланысты десек, үздіксіз білім беру жүйесінің бірінші сатысын қалыптастырып, дамытудың бағдарламасын жасау, оны жүзеге асыру басты келелі мәселе болуы қажет.
Бірінші саты нәтижесі бойынша мектеп түлегі 12 жылдық білім жүйесі құрылымына сай икемі мен қызығушылығына қарай 10-сыныптан кейін колледжге немесе әрі қарай 11-12 сыныптарда бейінді оқу арқылы жоғары оқу орнына түсуге дайындалады. Міне, бағдарлама жасауда осы екі сатының бірінен- біріне өту кезеңіндегі бірізділік, біртұтастық қағидалары ескерілуі керек. Екінші саты – колледж. 12 жылдық білім жүйесінде 11-12 сыныпта оқитындар саны күрт азаюы мүмкін деген болжам бар. Бұл биылғы жылдың өзінде-ақ шындыққа айналып отыр. Оған «Келесі жылғы бірыңғай ұлттық тестілеу талабы қиындатыла түседі» деген ақпарат бірден-бір себеп болып, бұл құбылыстың басталуын жақындата түсті. Оған колледждің мамандығын қалаған талапкерлердің санының жылдағыдан әлдеқайда көп болып отырғандығы мысал бола алады. Бұл – құптарлық жағдай. Сонымен қатар, 2 сатыдан 3 сатыға өткен колледждің кейбір түлектерінің жоғары білім алуы үшін жоғары оқу орнына түскенде, базалық білімдерінің жетіспей жатуы да ойландыратын мәселе. Сондықтан үздіксіз білім беру жүйесіндегі колледж бен ЖОО-ның байланысын түрлі аспектіде қарастыру арқылы сапалық серпіліс жасау екінші келелі мәселеге жатады. Соның бірі – колледжді ЖОО-ның бір құрылымы етіп қайта құру (Мұндай құрылым тәжірибеде бар). Бұл арнаулы орта білімді маманмен мен жоғары білімді бакалавр мамандарының бірізді, біртұтастықта, сапалы даярлануларына жол ашар еді. Бұл сабақтастықты жүзеге асыру үшін техникалық және кәсіби білім беру жүйесін талдайық:
беру орта білім берудің қоғамдық-пайдалы кәсіптік қызметтің негізгі бағыттары бойынша білікті техникалық және қызмет көрсету еңбегі мамандарын даярлауға бағытталған құрамдық бөлігі болып табылады. Техникалық және кәсіптік білім беру студенттерді даярлаудың біліктілік деңгейі мен бағдарлама мазмұнына байланысты келесі оқу бағдарламаларына бөлінеді: 1) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жалпы мамандықтары бойынша кадрлар даярлауды көздейтін және оқушыға деңгейді аяқтағанда нақты кәсіп бойынша кәсіптік біліктілік (разряд, класс, категория) беретін техникалық және кәсіптік білім беру; 2) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің қиын (ұйқас) мамандықтарын, жоғарғы технология мен кәсіптік қызметпен байланысты экономиканың барлық салаларындағы мамандықтар мен тәжірибелік жұмыстарды атқаруды көздейтін және оқушыға жоғарғы деңгейді ақтағанда нақты кәсіп бойынша кәсіптік біліктілік беретін техникалық және кәсіптік білім беру; 19 3) техникалық еңбектің жоғарғы білікті мамандарын даярлауға, оларды қайта даярлау мен біліктілігін көтеруге бағытталған техникалық және кәсіптік білім беру;
Орта білімнен кейін (арнайы
медицинадан басқа)
кәсіптік оқу
бағдарламаларын игеру мерзімі келесіні құрайды: 1) жалпы орта білімі барларға – 2 жылдан кем емес; 2) техникалық және кәсіптік білімі барларға – 1 жылдан кем емес. Орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларының мазмұны жоғарғы оқу орындарының 1-2 курс кәсіптік оқу бағдарламаларымен сәйкес келетін кәсіптік, әлеуметтік-гуманитарлық және
жаратыластану ғылымдарының пәндерін оқытуды қамтиды және оқуды аяқтаған соң қызмет көрсету мен басқару еңбегінің кіші маманы біліктілігін береді. Орта білімнен кейінгі кәсіптік және техникалық білімді мемлекеттік немесе жеке меншік болуы мүмкін кәсіптік лицейлерде, кәсіптік мектептер, колледждерде алуға болады. Кәсіптік және техникалық білім беру жүйесі келесі деңгейлерден 1) бастапқы кәсіптік білім; 2) орта кәсіптік білімнен тұрады.
негізгі жалпы білімнен соң (9 сынып) алуға болады және ол еңбек қызметінің әртүрлі бағыттары бойынша білікті
жұмысшыларды (жұмыскерлерді, қызметкерледі) даярлауға бағытталған. Бастапқы кәсіптік білім алу жалпы орташа білім алумен ұқсас болып келеді. Бастапқы кәсіптік білімді жеке мамандықтар бойынша оқу мерзімінің қысқартылған түрі бойынша жалпы орта білімнен (11 сынып) соң да алынады. Бастапқы кәсіптік білім мекемелері Қазақстан Республикасының барлық азаматтарына кәсіп, мамандық
және біліктілік алуда олардың
қызығушылықтары, мүмкіндіктері мен денсаулықтарына байланысты тең мүмкіндіктер қарастырған. Кәсіптік білім беру білім беру қызметін іске асыру құқығын беретін лицензия болған
жағдайда өндірісте, оқу-өндірістік комбинаттарында, оқу орталықтарында, курстарда және тағы басқа жұмысшыларды даярлайтын оқу- өндірістік құрылымдарда жүргізуге болады. Кәсіптер бойынша оқу бағдарламаларының мазмұны, оларды игерудің нормативтік мерзімдері білім берудің жалпыға міндетті стандарттарымен анықталады және бастапқы кәсіптік білім мекемелерімен жасалған жұмыс оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады. Бастапқы білім беру мекемелерінде техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті кадрларын даярлау, оларды қайта даялау мен біліктілігін жоғарылату оқу орындары мен жұмыс берушілер, жұмыспен қамту қызметтері және жеке азаматтармен бірігіп анықтаған кәсіптер (мамандықтар) және кәсіптер топтары бойынша жүргізіледі. Бастапқы кәсіптік білім мекемелерінде күндізгі, кешкі және қашықтықтан оқыту түрлері бойынша мемлекеттік және орыс тілдерінде білім алуға болады. 20 Филиалдар, біліктілікті көтеру мен кадрларды қайта даярлау курстары, кәсіптер топтары бойынша кешкі (ауысымдық) бөлімдер (топтар), оқу шаруашылықтары, полигондар және басқа да құрылымдар құрылуы мүмкін. Өндірістік оқытулар оқу-өндірістік шеберханаларда, лабораторияларда, полигондарда, оқу
орындарының оқу
шаруашылықтарында, құрылыс
нысандырының оқу орындарында, алаң, ферма, тапсырыс беруші-өндіріс өнеркәсіптерде, яғни жұмыс берушілерде жүргізілуі мүмкін. Өндірістік оқыту процестерінде, сонымен қатар оқудан тыс уақыттарда өндірістік және ауылшаруашылық, халық тұтынатын тауарларын өндіру көзделеді. Өндірістік тәжірибе кәсіп бойынша бейімдік ұйымдарда (өнеркәсіпте, мекемелерде) өткізіледі.
білім негізінде орташа кәсіптік білім беру мекемелерінде (колледж, оқу орындары) конкурстық негізде беріледі және ол орташа кәсіптік білімді мамандарды даярлауға бағытталған. Жалпы орта, туыстас мамандықтар бойынша бастапқы кәсіптік білімі бар азаматтар орта кәсіптік білімді қасқартылған, жеделдетілген бағдарламалар бойынша алуға болады. Орта кәсіптік білім беру мекемелерінде оқу күндізгі, сырттай, кешкі, қашықтықтан оқыту түрлері бойынша және экстернат бойынша жүргізіледі. Орта кәсіптік білім беру мекемелеріне қабылдау тәртібі техникалық және кәсіптік оқу бағдарламаларын жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің № 587 2007 жылғы 29 қарашадағы бұйрығымен бекітілген білім мекелеріне оқуға қабылдау ережелеріне сәйкес жүргізіледі. Өндірістік тәжірибе кәсіп бойынша профильдік ұйымдарда (өнеркәсіпте, мекемелерде) өткізіледі.
2013 жылғы 1 қаңтарға қарағанда Қазақстанда 894 кәсіптік және техникалық білім беретін оқу орындары жұмыс жасайды, 185 мамандық және 495 біліктілік бойынша кадрларды даярлау жүзеге асырылады. Қаржыландыру көлемі 52,9 млрд. теңгені (республикадағы барлық білімді қаржыландырудың 6,6 % ) құрайды. Сонымен қатар кәсіптік және техникалық білім оқу орындарында барлық оқушылардың 13,7% білім алады. Жыл сайын кәсіптік және техникалық мамандықтарға кадрлар даярлауға мамлекеттік тапсырыс (білім гранттары) өсуде. Оқу ақысы 2013 жылы республика бойынша мемлекеттік тапсырыс бойынша 1 оқушыға: кәсіптік лицейлерде - 203,3 мың теңге, колледждерде – 191,1 мың теңгені құрады. 2013 жылы кәсіптік және техникалық оқу орындарына 216,8 мың адам, соның ішіндемемлекеттік тапсырыс бойынша (республикалық және жергілікті бюджеттен ) 90,6 мың адам қабылданған. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде 45 мың инженерлік- педагогикалық қызметкерлер, соның ішінде 5,7 мың өндірістік білім беру шеберлері жұмыс істейді.
21 Мемлекет техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің дамуына жүктеу/скачать 5,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|