Қабылдаған: Үсембаева И Орындаған: Өмірбек Е Топ: ЖМ-113 Тақырыбы: ДНК-ның фотохимиялық түрленуі. Люминесценттік таңбалар мен сорғылар және олардың медицинада қолданылуы
СӨЖ Алматы -2022 ж
Фотохимиялық реакциялар.Жарық әсерінен жүретін реакцияларды фотохимиялық реакциялар д.а.
Фотохимиялық реакциалардың жүруі заттқа сіңірілген жарық сәулелердің әсеріннен екенін алғаш рет1818 ж.орыс ғалымы Х.Гротгус айтқан.Осы кездегі фотохимияның анықтамасын Бунзен ұсынды. Ол былай айтылды:көбейтінділері бірдей,ал интинсивтіктері әр түрлі жарық ағындары бірдей фотохимиялық әсер туғызады.Фотохимияның негізгікванттық эквиваленттік заңын 1912ж.А.Эйнштейн ашқан.Сіңірілген бір фотон бір молекуланы ғана өзгертеді,яғни бір моль затты фотоөзгеріске ұшырататын жарық энергиясының мөлшері 6,02 -1023 һv не бір эйнштейн.Фотохимия реакциясының түрлері көп-ақ.Фотоканденсациялау,фотықтыру,фотогидролиз, фотоыдырау және т.б. фотохимиялық реакцияның нәтижесінде озон атмосферада қорғаушы қабат құрады.Озон ултракүлгінді реакцияны сіңіріп,тірі организмге өте зиянды қысқа толқынды күн сәулелерін жер бетіне жеткізбейді.Фотохимиялық процестер бромды күмістің фотохимиялық ыдырауына негізделген.
Триплетті тиминнің дәрежесі яғни көрші тимин молекуласымен әсерлесетін және димер циклобутандық типпен орнығады Басқа да көптеген ойлар кездеседі,тиминнің димері тек қана эксимерден құрылады,шығады,яғни стадия лабилдік химиялық фотозаттан құрылады.Көріп тұрғанымыздай димераның структуралық формасы,көміртегінің байланысу токұру екі тимин молекуласының арасында бесінші және алтыншы кезендерде болады.
Фотохимиялық реакцияның үшінші типіне жатады.ДНҚ пиримидиндік негіздерде болады.УФ –жарық акцепторлары екі компонентте болады. Бұл механизм ақуыздың амино кислоттық қалдығына жабысумен қатар СН және ОН топтары ДНҚ-ның С5 немесе С6 цистозин не тиминдерімен анықталады.
Фоторегуляторлы және фотодеструктивті процестер
Гидратацияның димиризация реакциясына қарағанда фотоқайтымды емес.Сонда да гидраттар температураның жоғарлауына байланысты бұзылуы мүмкін (^300С) және ерітінділердің иондық күштері болғанда рН өзгеруіне байланысты бұзылады.Фотогидратацияның жылдамдығы Н2О-ның D2O-ға айналғанда азаяды.Гидраттардық пиримидидердің негізі болып олардың өздерінің синглетті қозу күйі екені белгілі.
Люминесценция молекулалардың, атомдардың иондардың және де баска күделі комплекстердың қозған бейтарап күйге өтер кездегі жарық шығаруын айтады.Атомдардың нәтижесінде денелердің жарық шығаруын люминесценциямен шатыстыруға болмайды. Жарықтың шағылуы, шашырауы, Вавилов Черенков эффектісі және денелердің басқа да жарық шығаруы люминесценцияға жатпайды, Солтүстік жарқыл кейбір жәндіктердің,минералдардың, шіріген ағаштардың жарқырауы табиғатта кездесетін люменесценция құбылысына жатады. Люминесценция құбылысы 19 ғасырдан бастап зерттеле бастады. Әр түрлі заттардың жарқырауын зертей жүріп К. Ренген өзінің атымен аталатын сәулелерді ашқан болса, Беккерель радиоактивтік құбылысты ашты. Люминесценцияның негізгі заңдарын ашуда С.И.Вавилов бастаған ,ғалымдардың еңбегі аса зор.
Биологиялық процестердің енді бір тобына жарық нәтижесінде тірі нәрсенің зақымдалуы,биологиялық маңызды қосылыстардың бұзылуы жатады.Бұл кезде энергиясы өте көп қысқа толқынды ультрокүлгін сәулелерінің фотоны жұтылады.
Фотосинтез нәтижесінде 145 миллиард тонна бос оттегі бөлініп шығады.Атмосферадағы оттегінің барлығы осы фотосинтез арқасында пайда болады.Фотосинтез арқылы егіннің шығымдылығын арттыруға болады.
Фототаксис-деп қозғалғыш микрооргонизмдердің жарық стимулына көрсететін қозғалтқыш реакциясын айтамыз және фототаксиске клеткалардың ішіндегі хлоропластың жай қозғалуы да жатады.Оргонизмнің қалай қарап қозғалуына байланысты фортотаксис топотаксис және фоботаксис болып екіге бөлінеді.Топотаксистер клетка жарық көзіне қарай қозғалатын болса,онда оны теріс топотаксис деп атайды.Ал фоботаксис кезінде клетка жарықтылығы әртүрлі екі ортаның шекарасына келгенде бағытын кері қарап өзгертеді.Сөйтіп бактерияларды клеткаларды жарық әсерінен бір жерге жинауға болады.
Трибо Фосфоренценция
Флуоресценция
Био Соно Хеми Электро Катод Радио Рентген Фото Люминесценция
А.Н.Ремизов, А.Г.Максина,А.Я.Потапенко “Медицинская и биологическая физика”, М.,2004г. 466-476стр.
