Китаб-ус-салат намаз кітабы даярлаған: Хасан Яваш Жетінші басылым
жүктеу/скачать 2,61 Mb. Pdf көрінісі
|
НАУҚАСТАНҒАН КЕЗДЕГI НАМАЗ Дəреттi бұзатын нəрсенiң денеден шығуы тоқтамаса, оған үзiр дейдi. Сiдiк, iшi өту, жел шығару, мұрынның қанауы жəне жарадан қан, сары су ағуы намаз уақыты iшiнде тоқтамаса, осындай адам жəне истихаза қаны келген əйел үзiрлi (кешірімді хал) болып есептеледi. Бiтеу арқылы дəрiмен немесе намазды ыммен отырып оқып, бұларды тоқтату керек. Сiдiгi тамшылап тоқтамайтын ер кісі сiдiк жолына мақта кіргізіп қояды. Осылайша шыққан зəр мақтаға сіңіп сыртқа шықпайды, яғни дəрет бұзылмайды. Кіші дəретке отырғанда мақта өздiгiнен шығып кетедi. Егер зəр көбірек сызса, артығы мақтадан да өтіп сыртқа шығады жəне дəретті де бұзады. Бұндай кезде аққан зəр киiмдi ластамауы керек. Əйелдер зəр шығатын жерiне үнемi күрсүф деп аталатын мата қоюлары керек. Аққан нəрсенi тоқтата алмаса, əр намаз уақытында бөлек дəрет алып намазды осылайша оқиды. Осын- дай бір себеппен үзiрлi болған адам дəретпен уақыт шыққанға дейiн парыз, қаза, нəпiл намаздарын оқи алады. Құранды ұстай алады. Намаздың уақыты шығысымен дəрет бұзылады. Уақыт шықпастан бұрын үзiр болған себептен басқа дəрет бұзатын нəрсе болса, дəрет бұзылады. Мысалы, мұрын тесіктерінің біреуінен тоқтамай қан тамшылағаны үшін үзiрмен дəрет алған кісінің мұрнының екiншi тесігінен де қан аға бастаса, дəреті бұзылады. Үзiрлі болу үшiн дəреттi бұзған нəрсе намаз уақыты бойы тоқтамай ағып тұру керек. Дəрет алып сол уақыттың парызын орындай алатындай уақытта ақпаса, үзiр болып саналмайды. Малики мазһабының бiр үкімі бой- ынша бiр тамшы ақса да үзiрлі болады. Бiр кісі үзiрлi болғаннан кейін, келесi намаз уақытында үзірі бiр рет бiр тамшы ақса, үзiрлiк халі сол уақытта да жалғасады. Намаз уақытында еш нəрсе ақпаса, үзiр халі біткен болады. Үзiрге себеп болған нəжiс киiмге дирхам көлемiнен аса жайылған болса, қайта жайылуына кедергi болу мүмкiн болса, нəжiс тиген жердi жуу керек. Ғұсыл алғанда ауырып қалудан немесе аурудың күшеюiнен жəне жалғасуынан қорыққан адам тəйəммум алады. Бұл қорқыныш мұсылман жəне əділ дəрiгердiң айтуымен болу керек. Пасықтығы, күнəһарлығы беймəлім дəрiгердiң сөзi де қабыл етiледi. Суық ауа райы, жан сақтайтын үйі болмау, суды ысытатын нəрсе, қалада моншаға баруға ақша таппау ауыруға себеп болуы мүмкін. Шафииде бiр тəйəммуммен қалағанша парыз намаз оқи алады. Шафииде жəне Маликиде əрбiр парыз намаз үшiн жаңадан тəйəммум алады. Дəрет мүшелерінің жартысында жарасы болған адам тəйəммум алады. Жара жартысынан аз болса, сау болған жерiн жуып, қалған жерлеріне мəсих тартады. Ғұсыл алатын кезде дененiң жартысынан көбi жара болса, тəйəммум алады. Жарасы жартысынан аз болса, сау жерiн жуып, су тигізе алмаған жерлеріне мəсих тартылады. Жараға мəсих тарту зиянды болса, үстіндегі бинтке мəсих тартылады. Бұл да зиянды болса, мəсих тартылмайды. Дəрет пен ғұсылда басқа мəсих тарту зиянды болса, басқа мəсих тартылмайды. Қолы шолақ (жара) адам суды қолдана алмағандықтан тəйəммум алады. Жүзiн жəне қолдарын жерге (əкпен, топырақпен сыланған дуалға) үйкейдi. Қолдары жəне аяқтары кесiлген адамның жүзi де жара болса, дəретсiз намаз оқиды. Дəрет алдыратын ешкiмдi таппаған адам да тəйəммум алады. Сонымен қатар баласы, жалдамалы қызметшiсi жəрдем ету- ге міндетті. Жəрдемдi басқа кiсiлерден де алса болады. Бiрақ олар жəрдем етуге міндетті емес. Ерлі-зайыптылар да бiр-бiрiне дəрет алғызуға міндетті емес. Қан алдырып, сүлiк қолданып, жара, сыздауық, сүйегi сынып үстіне бинт (мақта, марля үстiне лейкопластырь, крем, мазь) байлаған кісі бұл жерлерiн сумен жуа алмаса, мəсих ете алмаса, дəрет пен ғұсылда осы жерлердің жартысынан көбiнің үстіне мəсих тартады. Бинтты шешу зиянды болса, онда астындағы сау жерлерiн жумайды. Бинттың арасынан көрініп тұрған сау терiлер мəсих етiледi. Бинтты дəрет алып болған соң орау да мiндеттi емес. Мəсихтен кейiн, бинт ауыстырылса немесе үстiне тағы бір неше қабат оралса, жаңасына мəсих тарту керек болмайды. Тiк тұра алмайтын адам намазын отырып, рүку үшiн денесiн бiраз иедi, сосын денесiн түзу ұстап, кейiн жерге екi рет сəжде жа- сайды. Қалай отыру ыңғайлы болса солай отырады. Тiзерлеп оты- руына да, малдас құрып отыруына да болады. Бас, тiс, көз ауруы да науқасқа жатады. Тұрғанда дұшпанға көрiнiп қалу қауіпі де үзiр саналады. Бiр нəрсеге сүйенiп тіке тұра алатын адам сүйенiп намаз оқиды. Көп тұра алмайтын адам ифтитах тəкбiрiн тұрып, ал ауыра бастағанда намазын отырып жалғастырады. Жерге сəжде жасай алмайтын адам аяқта оқып, рүку жəне сəжде үшiн отырып ишарат етедi. Отырып оқығанда рүку үшiн азырақ, ал сəжде үшiн одан көбiрек иiледi. Денесiн ие алмаған адам басын иедi. Бiр нəрсенiң үстiне басын қою шарт емес. Бiр нəрсенің үстiне сəжде ететiн болса, сəжде үшiн рүкуден көп иiлген болса ғана намазы дұрыс болғанымен мəкрух болады. Сүйенiп отыруға мүмкiндігі бар кісінің ишаратпен жатып оқуы жаиз емес. Хазреті пайғамбарымыз - 118 - НАМАЗ КІТАБЫ - 119 - НАМАЗ КІТАБЫ алейһиссалам бiр ауруды зиярат еткенде оның қолымен жастықты көтерiп, соған сəжде еткенiн көрiсiмен жастықты алып тастады. Ауру адам ағашты көтерiп, оның үстiне сəжде еттi. Ағашты да алып тастады. Кейін былай дедi: «Күшiң жетсе жерге сəжде ет, жерге иiле алмасаң бетiңе бiр нəрсе көтерiп оның үстiне сəжде етпе. Ишарат етiп оқы, сəждеде рүкуден көбiрек иiл.» « Бахр-ур- Раиқ» атты кітапта бұған қосымша ретiнде келтірілген Ал-Имран сүресiнiң 191-аятында: «Намазды күшi жеткен түрегеп оқиды. Күшi жетпеген отырып , бұған да күшi жетпеген жатып оқиды», деп бұйырады. Имран бин Хусайн науқастанғанда Расулуллаһ алейһиссалам оған: «Тұрып оқы, шамаң жетпесе отырып оқы, бұған да күшiң жетпесе жантайып немесе шалқайып жатып оқы» деп бұйырған. Бұлардан көрініп тұрғанындай, тұрып оқи алмаған ауру отырып оқиды, отыра алмаған жатып оқиды. Бірақ орындық жəне креслоға отырып оқуға рұқсат етілмеген. Науқастың немесе автобус не ұшақта сапар шегіп бара жатқан кісінің креслода намаз оқуы исламға сай емес, жерге отырып немесе тұрып оқу керек. Жамағатқа барғанда тұрып оқи алмайтын адам үйiнде тұрып оқиды. Төмендегі 20 нəрсенің бiреуiнiң болуы жамағатқа бармау үшiн үзiр болады: Жаңбыр, қатты ыстық жəне қатты суық, өміріне жəне дүниесiне қастандық жасайтын дұшпан қауіпі, жолда жалғыз қалудан қорқу, түннiң қатты қараңғы болуы. Қарызы көп кедейдің көшеге шыққанда қарызын төлемегені үшін тұтқындалып зынданға таста- лудан қорқуы. Көрсоқыр болу, жүре алмайтындай мүгедек болу, бiр аяғы жоқ болу, ауыру, əлсiз болу, жолдың қатты балшық, лай болуы, жүре алмайтын қария, аз кездесетін маңызды фиқһ дəрiсiнен қалып қою, жақсы көрген тамағын жей алмаудан қорқу. Сапарға шығуға дайындықта болу. Орнына адам таппаған ауруға қараушы. Түнде қатты дауыл болуы, дəреттің қысып тұруы. Аурудың күшейуiнен жəне асқынуынан қорыққан ауру жəне ауруы қараусыз қалатын ауру күтушiсi жəне қатты қартайғандықтан жүруi қиын болған жұма на- мазына бармау үшiн де үзiр болып саналады. Жамағатқа жаяу бару көлiкпен барудан абзал. Мешiтте орындықта, креслода отырып ишаретпен оқу жаиз емес. Исламның əмiр етпегеніндей ғибадат жасау бидғат болады. Бидғат iстеудiң үлкен күнə болғандығы фиқһ кiтаптарында жазылған. Бiр нəрсеге сүйенiп отыра алмаған ауру, шалқасынан жатып, шалқасынан да жата алмаса, оң жағына жатып басымен ишарат етедi. Қыблаға бетiн бұра алмаған адам оңтайлы жағына қарап оқиды. Шалқасынан жатқан адамның басының астына бiр нəрсе қойып, жүзiн қыблаға қаратады. Тiзелерiн бүгіп аяғын қыблаға созбау абзал. Басымен ишарат жасай алмаған адам намазын қазаға қалдыруы жаиз. Намаз арасында ауырып қалған адам күшi жеткенінше жалғастырады. Жерде отырып оқыған ауру адам намаз оқып жатқанда жазылса, келген жерiнен тұрып жалғастырады. Ақыл- есiнен айырылған адам намаз оқымайды. Бес уақыт намаз өтпестен бұрын жазылса, намаздарының қазасын өтейдi. Егер 6 намаз өткiзсе еш қаза қылмайды. Оқи алмаған намаздарын ишаратпен болса да өтеуі парыз. Қазасын өтей алмаған кісі өлер алдында оқымаған намаздарының исқаты үшiн артта қалдырған мүлкінен фидия беруiн өсиет етуi уəжiп. Өсиет етпесе ата-анасы, тіпті бөтен кісі өз мүлкінен исқат етуі жаиз болады делiнген. Қаза намаздар Намаз денемен орындалатын ғибадат болғандықтан басқа адамның орнына оқып беруге болмайды. Əркiмнiң өзi орындауы қажет. Уақытында оқылған намазға ада ету делінеді. Кез келген уақытта қайта оқуға иада ету деп айтылады. Мəселен, мəкрухпен оқылған намаздың уақыты шықпастан, бұған мүмкіндігі болмаса, кез келген уақытта иада етуi уəжiп. Парыз жəне уəжiп болған намаз- дарды уақыты шыққаннан соң оқу - қаза ету болады. Бiр күндiк бес уақыт парыз бен үтiр намазын оқығанда немесе қаза еткенде тəртіппен оқу парыз болады. Яғни намаз оқығанда ретiн сақтау керек. Бестен артық қаза намазы жоқ кісі тəртiп иесi деп ата- лады. Жұманың парызын сол күннiң бесiн намазы уақытысында оқу керек. Таң намазына тұра алмаған адам хутба оқып жатқанда есiне түсiрген болса, дереу оны қаза етуi керек. Бiр намазды оқымай жа- тып, одан кейiнгi бес намазды оқу жаиз болмайды. Хадисі шəрифте: «Бiр намазды ұйықтап немесе ұмытып өткізіп алған адам кейінгі намазды жамағатпен оқып жатып есiне түсiрсе, имаммен бірге намазды бiтiрiп, содан кейiн алдынғы намазын қаза етсiн, бұдан кейiн имаммен оқыған намазын қайта оқысын» - деп бұйырылған. Тəртіп иесі болмаған, яғни қазасы бестен көп болғандар бұған қарамайды. Парызды қаза ету парыз. Уəжiптi қаза ету де уəжiп. Сүннетi қаза ету əмiр етiлмеген. Ханафи мазһабының ғалымдарының барлығы бiр ауыздан былай деген: Сүннет намаздарын тек уақытында оқу əмiр - 118 - НАМАЗ КІТАБЫ - 119 - НАМАЗ КІТАБЫ алейһиссалам бiр ауруды зиярат еткенде оның қолымен жастықты көтерiп, соған сəжде еткенiн көрiсiмен жастықты алып тастады. Ауру адам ағашты көтерiп, оның үстiне сəжде еттi. Ағашты да алып тастады. Кейін былай дедi: «Күшiң жетсе жерге сəжде ет, жерге иiле алмасаң бетiңе бiр нəрсе көтерiп оның үстiне сəжде етпе. Ишарат етiп оқы, сəждеде рүкуден көбiрек иiл.» « Бахр-ур- Раиқ» атты кітапта бұған қосымша ретiнде келтірілген Ал-Имран сүресiнiң 191-аятында: «Намазды күшi жеткен түрегеп оқиды. Күшi жетпеген отырып , бұған да күшi жетпеген жатып оқиды», деп бұйырады. Имран бин Хусайн науқастанғанда Расулуллаһ алейһиссалам оған: «Тұрып оқы, шамаң жетпесе отырып оқы, бұған да күшiң жетпесе жантайып немесе шалқайып жатып оқы» деп бұйырған. Бұлардан көрініп тұрғанындай, тұрып оқи алмаған ауру отырып оқиды, отыра алмаған жатып оқиды. Бірақ орындық жəне креслоға отырып оқуға рұқсат етілмеген. Науқастың немесе автобус не ұшақта сапар шегіп бара жатқан кісінің креслода намаз оқуы исламға сай емес, жерге отырып немесе тұрып оқу керек. Жамағатқа барғанда тұрып оқи алмайтын адам үйiнде тұрып оқиды. Төмендегі 20 нəрсенің бiреуiнiң болуы жамағатқа бармау үшiн үзiр болады: Жаңбыр, қатты ыстық жəне қатты суық, өміріне жəне дүниесiне қастандық жасайтын дұшпан қауіпі, жолда жалғыз қалудан қорқу, түннiң қатты қараңғы болуы. Қарызы көп кедейдің көшеге шыққанда қарызын төлемегені үшін тұтқындалып зынданға таста- лудан қорқуы. Көрсоқыр болу, жүре алмайтындай мүгедек болу, бiр аяғы жоқ болу, ауыру, əлсiз болу, жолдың қатты балшық, лай болуы, жүре алмайтын қария, аз кездесетін маңызды фиқһ дəрiсiнен қалып қою, жақсы көрген тамағын жей алмаудан қорқу. Сапарға шығуға дайындықта болу. Орнына адам таппаған ауруға қараушы. Түнде қатты дауыл болуы, дəреттің қысып тұруы. Аурудың күшейуiнен жəне асқынуынан қорыққан ауру жəне ауруы қараусыз қалатын ауру күтушiсi жəне қатты қартайғандықтан жүруi қиын болған жұма на- мазына бармау үшiн де үзiр болып саналады. Жамағатқа жаяу бару көлiкпен барудан абзал. Мешiтте орындықта, креслода отырып ишаретпен оқу жаиз емес. Исламның əмiр етпегеніндей ғибадат жасау бидғат болады. Бидғат iстеудiң үлкен күнə болғандығы фиқһ кiтаптарында жазылған. Бiр нəрсеге сүйенiп отыра алмаған ауру, шалқасынан жатып, шалқасынан да жата алмаса, оң жағына жатып басымен ишарат етедi. Қыблаға бетiн бұра алмаған адам оңтайлы жағына қарап оқиды. Шалқасынан жатқан адамның басының астына бiр нəрсе қойып, жүзiн қыблаға қаратады. Тiзелерiн бүгіп аяғын қыблаға созбау абзал. Басымен ишарат жасай алмаған адам намазын қазаға қалдыруы жаиз. Намаз арасында ауырып қалған адам күшi жеткенінше жалғастырады. Жерде отырып оқыған ауру адам намаз оқып жатқанда жазылса, келген жерiнен тұрып жалғастырады. Ақыл- есiнен айырылған адам намаз оқымайды. Бес уақыт намаз өтпестен бұрын жазылса, намаздарының қазасын өтейдi. Егер 6 намаз өткiзсе еш қаза қылмайды. Оқи алмаған намаздарын ишаратпен болса да өтеуі парыз. Қазасын өтей алмаған кісі өлер алдында оқымаған намаздарының исқаты үшiн артта қалдырған мүлкінен фидия беруiн өсиет етуi уəжiп. Өсиет етпесе ата-анасы, тіпті бөтен кісі өз мүлкінен исқат етуі жаиз болады делiнген. Қаза намаздар Намаз денемен орындалатын ғибадат болғандықтан басқа адамның орнына оқып беруге болмайды. Əркiмнiң өзi орындауы қажет. Уақытында оқылған намазға ада ету делінеді. Кез келген уақытта қайта оқуға иада ету деп айтылады. Мəселен, мəкрухпен оқылған намаздың уақыты шықпастан, бұған мүмкіндігі болмаса, кез келген уақытта иада етуi уəжiп. Парыз жəне уəжiп болған намаз- дарды уақыты шыққаннан соң оқу - қаза ету болады. Бiр күндiк бес уақыт парыз бен үтiр намазын оқығанда немесе қаза еткенде тəртіппен оқу парыз болады. Яғни намаз оқығанда ретiн сақтау керек. Бестен артық қаза намазы жоқ кісі тəртiп иесi деп ата- лады. Жұманың парызын сол күннiң бесiн намазы уақытысында оқу керек. Таң намазына тұра алмаған адам хутба оқып жатқанда есiне түсiрген болса, дереу оны қаза етуi керек. Бiр намазды оқымай жа- тып, одан кейiнгi бес намазды оқу жаиз болмайды. Хадисі шəрифте: «Бiр намазды ұйықтап немесе ұмытып өткізіп алған адам кейінгі намазды жамағатпен оқып жатып есiне түсiрсе, имаммен бірге намазды бiтiрiп, содан кейiн алдынғы намазын қаза етсiн, бұдан кейiн имаммен оқыған намазын қайта оқысын» - деп бұйырылған. Тəртіп иесі болмаған, яғни қазасы бестен көп болғандар бұған қарамайды. Парызды қаза ету парыз. Уəжiптi қаза ету де уəжiп. Сүннетi қаза ету əмiр етiлмеген. Ханафи мазһабының ғалымдарының барлығы бiр ауыздан былай деген: Сүннет намаздарын тек уақытында оқу əмiр - 120 - НАМАЗ КІТАБЫ - 121 - НАМАЗ КІТАБЫ етiлген. Уақытында оқылмаған сүннет намаздары адамның мойнына қарыз болмайды. Сондықтан уақытынан кейiн қаза ету əмір етілмеді. Таң намазының сүннетi уəжiпке жақын болғандықтан сол күнi түстен бұрын парызымен бірге қаза етiледi. Таң намазының сүннетi түстен кейiн жəне басқа намаздардың сүннеттерi ешбiр уақыт қаза етiлмейдi. Қаза етсе, сүннет сауабын алмайды. Нəпiл оқыған бола- ды. «Ибн Абидинде» жəне «Тарғиб-ус-салаттың» 162- бетiнде: «Сүннеттердi үзірсiз отырып оқуға болады. Ал оқымау күнə. Па- рыздарды үзiрмен отырып оқу жаиз.» – делінген. Парыз намаздарды бiлiп тұрып жəне үзiрсiз тəрк ету үлкен күнə. Уақытында оқылмаған мұндай намаздарды қаза ету керек. Парыз бен уəжiп намазды бiлiп тұрып қазаға қалдыру үшiн екi үзiр бар; бiрiншiсi дұшпан қарсысында тұру, екiншiсi сапарда болған кiсi, яғни үш күндiк жол жүруге ниетi болмаса да, жолаушының ұры, жыртқыш аң, сел, дауыл сияқтылардан қорқуы. Бұндай жағдайда болғандар кез-келген бағытқа қарай немесе жануардың үстiнде иша- ратпен де оқи алмаған кезде қаза етуiне болады. Осы екi себеппен парыздарды қазаға қалдыру, ұйықтап қалып жəне ұмыту себебімен өткізіп алса, күнə болмайды. «Aшбаһ» атты кiтапта: «Тұншығып жатқан адамды немесе сол сияқты оқыс оқиғаларға тап болған кiсiлердi құтқарумен бо- лып, намазын уақытысынан кешіктіріп алған кісінің бұл нама- зын келесі уақытта оқуы да сахих болады.» делінген. Бiрақ бəрібір үзiрді кешірімді жағдайы бiтiсiмен дереу қаза етуі парыз. Харам болған үш уақыттан басқа бос уақыттарында оқу шартымен, бала- шағасына ризық табатындай уақытқа, қаза өтеуді кешiктiру жаиз бо- лады. Одан да көп уақыт кешiктiрсе, күнəға бата бастайды. Өйткені, Пайғамбарымыз Хандек соғысының қаһарынан оқи алмаған төрт на- мазды ардақты сахабалардың (радыяллаһу анһум) жаралы əрi қатты шаршағандығына қарамай сол түнi жамағатпен қаза қылып оқыды. Сүйiктi Пайғамбарымыз алейһиссалам: «Екi парыз намазды бiрге бiрiктiру үлкен күнəлардан»- деген. Яғни бiр намазды уақытында оқымай, уақыты өткеннен кейiн оқу ең үлкен күнə. Басқа бiр хадисте: «Бiр намазды уақыты шыққаннан кейiн оқыған адамды Аллаһу та’ала сексен хуқба тозаққа тастайды»- делiнген. Бiр хуқба сек- сен ахырет жылы, ахыреттiң бiр күнi болса дүниенiң мың жылына тең. Бiр уақыт намазды уақыты өткеннен кейiн оқудың жазасы осы болса, оқымағанның жазасы қандай екенін ойлану керек. Пайғамбарымыз алейһиссалам: «Намаз - дiннiң тiрегi. На- маз оқыған дiнiн берiк ұстанған болады. Намазды оқымаған дiнiн құлатқан болады»- деген. Тағы бiр хадис шəрифте: «Қиямет күнi иманнан кейiнгі сұралатын алғашқы сұрақ намаздан болады» - деген. Аллаһу та’ала былай бұйырады: «Ей, құлым! Намаздың есебiн дұрыс беретiн болсаң, құтылу сенiкi. Басқа есебiңдi жеңiлдетемін». Анкабут сүресi 45-шi аятында: «Кемшiлiксiз оқылған бір намаз адамды лас, жаман iстер iстеуден сақтайды.» - делінген. Пайғамбарымыз алейһиссалам: «Адамның Раббына ең жақын болған уақыты намаз оқып жатқан уақыты - дейдi. Бiр мұсылманның қандай да бiр намазды уақытында оқымауы екi түрлi болады: бiрiншiсi, үзiрмен оқымау; екiншiсi, намазды мiндет деп санап мəн бере тұра жалқаулықпен оқымау. Парыз намазын ешбір үзiрсiз уақыты өткеннен кейiн оқу, яғни қазаға қалдыру харам əрi үлкен күнə. Бұл күнə қаза оқумен кешiрiлмейдi. Қазасы оқылғанда тек намазды оқымау күнəсi кешiрiледi. Адам намаздарының қазасын өтемейiнше тəубе ете салу- мен кешiрiлмейдi. Қазасын орындағаннан кейiн тəубе етсе, кiшiрiлуi үмiт етіледi. Тəубе етумен бірге, оқымаған намаздарының қазасын да өтеу керек. Қазасын оқуға күшi жете тұрып орындамаса, айрықша үлкен күнə жасаған болады. Бұл үлкен күнə əр намаз оқу үшiн кететін (алты минут) бос уақыт өткен сайын көбейіп, жоғарыда айтылғандай азап уақыты да арта түседi. Өйткенi намазды бос уақыт тапқан кез- де дереу қаза ету де парыз. Қаза етуге мəн бермейтіндер мəңгi отқа жанады. «Умдат-ул-ислам» жəне «Жами-ул-Фатава» кітаптарда: «Дұшпан алдында бiр парыз намазын оқуға мүмкiндiгi бола тұрып тəрк еткен кісі жетi жүз үлкен күнə жасаған сияқты болады» - делінген. Қазаны кешiктiрудiң күнəсы уақытында оқымаудың күнəсынан да өте көп. Бiр намаздың алғашқы қазасын өтеуге ниет етiп, бiр қаза намаз оқыса, бұл күнəлардың бəрi кешiрiледi. ТҮСIНIКТЕМЕ: Сүннеттер орнына қаза оқыла ма? Абдулқадір Гейлани «Футух-ул-ғайб» кiтабында былай дейдi: «Мүмiннiң ең алдымен парыз намаздарын орындауы керек. Парыз- дар бiтiсiмен сүннеттердi орындайды. Одан кейiн нəпiл намаздар- ды оқиды. Парыз қарызы бола тұрып, сүннеттермен өмір өткізу барып тұрған ақымақтық. Парыз намаздан қарызы бар адамның сүннетi қабыл болмайды. Əли ибн Əбу Талиб Пайғамбарымыздан: «Мойнында парыз қарызы болған адам, қазасын оқымай, нəпiл оқыса босқа əуреленген болады. Бұндай кiсi қазасын өтемейiнше Аллаһу та’ала оның нəпiл намаздарын қабылдамайды» хадис - 120 - НАМАЗ КІТАБЫ - 121 - НАМАЗ КІТАБЫ етiлген. Уақытында оқылмаған сүннет намаздары адамның мойнына қарыз болмайды. Сондықтан уақытынан кейiн қаза ету əмір етілмеді. Таң намазының сүннетi уəжiпке жақын болғандықтан сол күнi түстен бұрын парызымен бірге қаза етiледi. Таң намазының сүннетi түстен кейiн жəне басқа намаздардың сүннеттерi ешбiр уақыт қаза етiлмейдi. Қаза етсе, сүннет сауабын алмайды. Нəпiл оқыған бола- ды. «Ибн Абидинде» жəне «Тарғиб-ус-салаттың» 162- бетiнде: «Сүннеттердi үзірсiз отырып оқуға болады. Ал оқымау күнə. Па- рыздарды үзiрмен отырып оқу жаиз.» – делінген. Парыз намаздарды бiлiп тұрып жəне үзiрсiз тəрк ету үлкен күнə. Уақытында оқылмаған мұндай намаздарды қаза ету керек. Парыз бен уəжiп намазды бiлiп тұрып қазаға қалдыру үшiн екi үзiр бар; бiрiншiсi дұшпан қарсысында тұру, екiншiсi сапарда болған кiсi, яғни үш күндiк жол жүруге ниетi болмаса да, жолаушының ұры, жыртқыш аң, сел, дауыл сияқтылардан қорқуы. Бұндай жағдайда болғандар кез-келген бағытқа қарай немесе жануардың үстiнде иша- ратпен де оқи алмаған кезде қаза етуiне болады. Осы екi себеппен парыздарды қазаға қалдыру, ұйықтап қалып жəне ұмыту себебімен өткізіп алса, күнə болмайды. «Aшбаһ» атты кiтапта: «Тұншығып жатқан адамды немесе сол сияқты оқыс оқиғаларға тап болған кiсiлердi құтқарумен бо- лып, намазын уақытысынан кешіктіріп алған кісінің бұл нама- зын келесі уақытта оқуы да сахих болады.» делінген. Бiрақ бəрібір үзiрді кешірімді жағдайы бiтiсiмен дереу қаза етуі парыз. Харам болған үш уақыттан басқа бос уақыттарында оқу шартымен, бала- шағасына ризық табатындай уақытқа, қаза өтеуді кешiктiру жаиз бо- лады. Одан да көп уақыт кешiктiрсе, күнəға бата бастайды. Өйткені, Пайғамбарымыз Хандек соғысының қаһарынан оқи алмаған төрт на- мазды ардақты сахабалардың (радыяллаһу анһум) жаралы əрi қатты шаршағандығына қарамай сол түнi жамағатпен қаза қылып оқыды. Сүйiктi Пайғамбарымыз алейһиссалам: «Екi парыз намазды бiрге бiрiктiру үлкен күнəлардан»- деген. Яғни бiр намазды уақытында оқымай, уақыты өткеннен кейiн оқу ең үлкен күнə. Басқа бiр хадисте: «Бiр намазды уақыты шыққаннан кейiн оқыған адамды Аллаһу та’ала сексен хуқба тозаққа тастайды»- делiнген. Бiр хуқба сек- сен ахырет жылы, ахыреттiң бiр күнi болса дүниенiң мың жылына тең. Бiр уақыт намазды уақыты өткеннен кейiн оқудың жазасы осы болса, оқымағанның жазасы қандай екенін ойлану керек. Пайғамбарымыз алейһиссалам: «Намаз - дiннiң тiрегi. На- маз оқыған дiнiн берiк ұстанған болады. Намазды оқымаған дiнiн құлатқан болады»- деген. Тағы бiр хадис шəрифте: «Қиямет күнi иманнан кейiнгі сұралатын алғашқы сұрақ намаздан болады» - деген. Аллаһу та’ала былай бұйырады: «Ей, құлым! Намаздың жүктеу/скачать 2,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|