Күні: Сынып: 10 Пәні: Биология Сабақтың тақырыбы
жүктеу/скачать 33,37 Kb.
|
тұқым қуалаушылықтың хромосомалық (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- К россинговер.
| Ғ 1
қара денелі жетіл-ген қанатты — 50% Сұр денелі жетіл меген қанатты — 50% Бір хромосомада орналасқан гендердің бірлесіп тұкым қуалауы гендердің тіркесуі немесе тіркесі, тұқым қуалау деп аталады. Морган заңы деп те атайды. Толық тіркесу Бір хромосоманың бойында орналаскан және тіркесіп тұқым қуалайтын гендер тіркесу тобын құрайды.тіркесу топтарының саны әр организмнің жұп хромосом санына байланысты. Мыс.др.шыбынында 8 хр-м болса 4 тіркесу тобын құрайды. Тіркесу топтарынын саны хромосомалардың гаплоидті жиынтығына сәйкес келеді. Мысалы, дрозофила шыбынында — 4 тіркесу тобы, бұршак-та — 7, жүгеріде — 10, ал адамда 23 тіркесу тобы болады. К россинговер. Ұқсас жұп хромосомаларды бойлай бірнеше аллельді гендердід орналасатындығы анықталған. Кейде осы жұп хромосомалар айқасып, нәтижесінде X тәрізді фигуралар (пішіндер) — хиазмалар пайда болады. 1911 жылы Морган ашқан бұл күбылысты хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп атады. Бір хромосомада орналаскан екі ген (кызыл хромосомалардағы ақ дактар) айкасу нәтижесінде әр түрлі ұқсас хромосомаларға ауысады.Кроссинговердің нәтижесінде гендердің алмасуы жүреді, соған байланысты сапа жағынан мүлде жаңа хромосомалар түзіледі. Демек, ұрықтану кезінде хромосомаларда гендердің жаңа үйлесімдері пайда болады. Мысалы, Морган дрозофила шыбынына тәжірибе жасағанда, 17%-ы ата-аналарына ұқсамайтын, жаңа белгілері бар шыбындар больш шыккан. Ол белгілер:шыбындардың 8,5%-ы жетілген қанатты, қара дененің болуы, 8,5 %-ы жетілмеген қанат пен сұр дененің пайда болуы. Ол жасушанын мейозды бөлінуі кезінде хромосомалардьщ бір-бірімен айкасып, сәйкес үлескілерімен алмасуының нәтижесі болып есептеледі.Гендер неғүрлым бір-біріне жақын орналасса, хромосома олардың тіркесу мүмкіндігі артып, алмасуға ұшырауы сирек байқалады. Керісінше, бір-біршен алшақ орналасқан гендердің тіркесіп тұқым қуалауы банұсқасы төмендеп, алмасуға жиірек ұшырайтындығы байқалған. Хромосомалардьщ айкасуына байланысты гендер үнемі алмасып отырады.Кроссинговерге ұшырған хромосомалары бар гаметалар аиқасу сыз кроссоверлі, ал ұшырамаған хромосомаларды кроссоверленбеген деп атайды. Хром-ң айкасу мөлшерін, кроссоверлі даралардың пайызын ұрпақтың жалпы санына шағып есептейді. Айкасудың өлшем бірлігіретінде оның бір пайызға тең мөлшері алынады. Оны Т.Морганның кұрметіне морганида, кейде сантиморган (Морганньщ өлшемі) деп атайды Бұл теорияның негізгі кағидалары мынадай: Тест сұрақтары. 1. Хромосомада тендер біріне-бірі жақын болса, соғүрлым: а - олардың арасында айкасу сирек болады; ә - олардың арасында айкасу жиірек болады; б - айқасу болмайды. 2. Гетерогаметалы:а - гаметаның бір типін түзеді; ә - гаметаның екі типін түзеді; б - гаметаның үш типін түзеді. 3. Тұқым қуалаудың хромосомалык теориясын ең алғаш қалыптастырған: а - Г. Мендель; ә - Т. Морган; б - Г. де Фриз; в - Н. Вавилов. 4. Егер диплоидты жиынтык 8-ге тең болса, дрозофилада жыныс-тың тұкым қуалауына хромосомалардың неше жұбы жауап береді? а - 4 жұп ә - 2 жұп, б -1 жұп жүктеу/скачать 33,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|