Книга предоставлена исключительно в образовательных целях

61
мең ге ру ші сі, Се мей де гі «Қа зақ ті лі» га зе ті нің ре дак то ры, 1922–1923 жыл да ры 
Қар қа ра лы да мек теп мұ ға лі мі болған, 1925–1926 жыл да ры Орын бор әс ке ри 
мек те бін де са бақ бер ген. 1923–1926 жыл да ры «Ақ жол» га зе ті нің ре дак ция-
сын да (Таш кент) бө лім бас ты ғы, Таш кент ағар ту инс ти ту тын да, 1923–1924 
жылдары Орын бор да Ха лық ағар ту инс ти ту тын да мұ ға лім, 1926–1929 жыл-
да ры Шым кент пе да го ги ка лық тех ни ку мын да ди рек тор бо лып іс те ген. 1929 
жы лы «Қа зақ стан да ғы ұлт шыл дық ұй ым мен бай ла ны сы бар» де ген сыл тау мен 
тұт қын да лып, 1931 жы лы жа зық сыз аты лып кет кен.
Жүсіпбек­Ай­мау­ытұлы­қан­дай­жанр­лар­ға­қа­лам­тарт­қан?
Жү сіп бек Ай мау ытұлы ның ал ғаш қы өлең де рі мен әң гі ме ле рі, ма қа ла ла ры 
«Қа зақ», «Са ры ар қа» га зет те рін де, «Абай» жур на лын да жа рия ла нып тұр ды. 
ХХ ға сыр дың ал ғаш қы жар ты сын да ғы қа зақ хал қы ның ру ха ни өмі рі нің жа ңа 
ар на ға бет бұ ры сы оқу оқып, бі лім алу, ғы лым ға ден қою, қа зақ әй ел де рі нің бас 
бос тан ды ғы мен аху алын, ел ішін де гі ала уыз дық ты, әл ді лер дің әл сіз дер ге зор-
лы ғын, адам бой ын да ғы түр лі ке лең сіз мі нез-құ лық ты, отар шыл дық си пат ты, 
күн де лік ті өмір ге ете не еніп жат қан жа ңа лық ты су рет те ді. Осы си яқ ты өмір 
құ бы лыс та ры Ж.Ай мау ытұлы ның «Бая ғы жұт Қо ян да» (1915 ж.) ат ты 
ал ғаш қы бас па жү зін көр ген өле ңі нен бас тап, 1917 жыл да ры жаз ған «Жа зу-
шы лар ға», «Не қып жа тыр?», «Ота ға сы», «Ах-ха-ха- хау», «Ұр шық», «Ұран», 
«Әс кер мар сельеза сы» және «Кө шу» (1918 ж.), «Жә ми ла» (1920 ж.), «Тұң ғи ық 
түп сіз ас тын да» (1924 ж.), «Жа ман ты мақ» (1927 ж.), «Нұр күйі» (1929 ж.) 
си яқ ты өлең де рі нен кө рі ніс тап ты. Осы өлең де рі нің іші нен оның «Ар ғы атам – 
ер тү рік, Біз – қа зақ елі міз. Са мал тау, шал қар көл, Са ры ар қа же рі міз», – деп 
бас тала тын «Әс кер мар сельеза сы» сол кез де гі қа зақ ин тел ли ген ция сы ның 
ар ман-аң са рын анық та ны та ды. Ежел ден етін оқ тес се де, бе ті еш жау дан қайт-
па ған, ер тү рік тің ұр па ғы ен ді «Ат мін сек, жел бо лып... «Алаш» деп шап қан да, 
Жау ға ой ран са ла мыз»... «Алаш тың жо лын да, жан қи сақ  – шейіт піз, сау 
қайт сақ – бо ла мыз қа зақ тың шын ұлы, қа һар ман сар ба зы, Жа са сын, сақ та сын, 
Алаш тың ор да сын» деп ша быт та на жыр лай ды. «Не қып жа тыр», «Ұран» де ген 
өлең де рін де де «Ұра ным, қор ға ным, сен  – Алаш» деп тәу ел сіз дік ті аң са ған 
алаш шыл идея сын анық та ны та ды.
1920–1930 жыл дар да рес пуб ли ка лық мер зім ді бас па сөз бет те рін де «Өмір 
де ген осы ма?», «Мы сық қа ой ын, тыш қан ға өлім», «Елес», «Қой шы тас та мақ», 
«Жи де бай дың ба ян да ма сы», «Ән ші», «Көш пе лі Кө же бай», «Жол үс тін де», 
«Бо ран ды бол жа ған әу лие» т.б. әң гі ме, но вел ла ла ры оқыр ман жү ре гі нен жол 
та ба ды. Бұл қа тар да «Жа ра сым ды сү гі рет тер», «Жа ңа өмір ге аяқ бас ты», 
«Орал дан пой ыз өт кен де», «Кү мәж нек» (Әмиән), «Ті ні кей ді не ой лан дыр ды?», 
«На ғи ма», «Соп-соп», «Қыр сық ты сү лей», «Ша ма жай», «Кен жем ат ты», «Бе-
тім-ау, құ да ғи ғой!», «Де ле бе сі қоз ған жі гіт», 
«Ба ла лар мен әң гі ме», «Мен қа лай үй лен дім?» 
де ген әң гі ме ле рін де атау орын ды.
«Рә би ға», «Қа на пия мен Шәр ба ну», «Ман-
сап қор лар»  – ал ғаш қы аты «Же бір бо лыс», 
«Сы лаң қыз», «Ел қор ға ны», «Шер нияз» пьеса-
ларын жазған жә не орыс ті лі нен «Тас мей ман» 
Жү сіп бек  Ай мау ытұлы 
си яқ ты  ше бер  жа зу шы ны 
бұ рын­соң ды көр меп пін.
Бейімбет­Май­лин

жүктеу/скачать 3,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: