225-бап. Жылдық жиынтық кіріс
…
2. Мыналар салық салу мақсаттарында кіріс ретінде қарастырылмайды:
…
22) жергілікті атқарушы органдардан электр беру ұйымының меншігіне өтеусіз негізде қабылдаған, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес иесіз деп танылған электр желілерінің құны;
…
29)жоқ;
225-бап. Жылдық жиынтық кіріс
…
2. Мыналар салық салу мақсаттарында кіріс ретінде қарастырылмайды:
…
22) электр желілерінің құны:
электр беру ұйымының меншігіне өтеусіз негізде қабылдаған, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес иесіз деп танылған;
энергия беруші ұйым "электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 13-1-бабының 1-тармағына сәйкес беру кезінде электр энергиясын беру жөніндегі қызметті жүзеге асырмайтын электр желілерінің меншік иелерінен теңгерімге өтеусіз негізде қабылдаған; …
29) Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес Қор нысанында құрылған коммерциялық емес ұйымнан жарғылық капиталына мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлға қайырымдылық көмек шеңберінде өтеусіз алған мемлекеттік меншік объектілерін мүліктің құны, күрделі жөндеу, реконструкциялау құны.
51 қадам – "Ұлт жоспары - 100 нақты қадам" электр желілерін ірілендіру шеңберінде энергия беруші ұйымдар (бұдан әрі-ӨЭК) электр желілерін, сондай-ақ иесіз электр желілерін мемлекеттік немесе жергілікті атқарушы органдардан немесе басқа энергия беруші ұйымдардан, жеке және заңды тұлғалардан теңгерімге немесе сенімгерлік басқаруға, сондай-ақ өтеусіз пайдалануға қабылдау бойынша жұмыс жүргізеді.
"Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 13-1-бабына сәйкес ӨЭК заңды және жеке тұлғалардан бағалау құны шамамен 1,720 млн.теңге болатын энегоқұрылғыларды қабылдады, онда КТС бойынша төлемдер 345,014 млн. теңгені құрады.
Оның ішінде, 2018 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі кезеңде "Алатау Жарық компаниясы" АҚ меншік иелерінен бағалау құны 365,3 млн.теңге электр желілерінің теңгеріміне қабылданды.
Осыған байланысты КТС бойынша шамамен 73,1 млн.теңге қосымша міндеттемелер пайда болды, бұл ретте КТС бойынша шығыстар тарифтің бекітілген деңгейінде ескерілмейді, өйткені ҚР Табиғи монополиялар саласындағы қолданыстағы заңнамасында тұтынушылардың тарифтік жүктемесін төмендету мақсатында электр желілері мен жабдықтарды қабылдау кезінде қалыптасқан тарифтік сметадағы шығындарды ескере отырып, бекітілген ұзақ мерзімді тарифтердің қолданылу кезеңінде ӨЭК тарифін ұлғайту мүмкіндігі тыйым салынған.
Жергілікті атқарушы органдардан электр желілерін қабылдау тетігінен айырмашылығы, меншік иелерінен тікелей ӨЭК қабылдау қабылданатын энергия объектілеріне уақтылы және кедергісіз қызмет көрсетуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Меншік иелерінен қабылданатын электр желілері мен жабдықтардың әлеуметтік сипатта болуы маңызды факторлардың бірі болып табылады, өйткені осы желілер бойынша берілетін электр энергиясының негізгі тұтынушылары: халық, жеке кәсіпкерлер, заңды тұлғалар және т. б. болып табылады.
Қолданыстағы заңнама шеңберінде электр желілерін ӨЭК теңгеріміне тікелей қабылдау меншік иелерінің мынадай факторларға байланысты бірқатар проблемаларын шешуге мүмкіндік береді:
- білікті қызмет көрсетуші персоналдың болмауы;
- жоғары тариф бойынша тұтынылған электр энергиясы үшін төлем;
- тұтынушылар үшін жеке дербес шоттар ашу мүмкіндігі;
- тұтынушыларды сенімді электрмен жабдықтауды қамтамасыз ету;
- тұтынушылар арасында әлеуметтік шиеленісті болдырмау.
КТС төлеуге арналған шығыстар ӨЭК тарифтік сметасының шығын бөлігінің ұлғаюына және тиісінше пайданың төмендеуіне алып келеді. Бұл ретте тарифте ескерілетін пайда инвестициялық бағдарламаны іске асыруға, қарыз қаражатын, үздіксіз электр беру үшін қажетті жұмыстарды қайтаруға бөлінеді.
ӨЭК табиғи монополиялар субъектілері болып табылады және олардың есебінен электр желілерін қабылдаумен туындаған салық міндеттемелерін орындауға болатын қосымша пайда көздері жоқ, яғни осы салық салу ӨЭК-тің тікелей шығындары болып табылады.
Бұл:
1) ӨЭК табиғи монополиялар субъектілері болып табылады және қосымша пайда көздері жоқ;
2) қабылданатын желілер пайда көзі болып табылмайды, тек қызмет көрсетуге және салық төлемдеріне қосымша шығындарды көтереді;
3) "Табиғи монополиялар туралы" Заңмен электр желілерін қабылдау кезінде ӨЭК тарифін ұлғайтуға тыйым салынады;
4) мемлекет Басшысының тапсырмасымен тарифтерді ұлғайтуға мораторий жарияланды, оның ішінде ӨЭК;
5) ӨЭК желілерін уақтылы қабылдамау уақтылы қызмет көрсетпеуге, тозу мен апаттылықтың артуына, энергиямен жабдықтаудың үзілуіне әкеп соқтырады, бұл кейіннен тұтынушылардың иығына түсетін үлкен шығындарға әкеп соғады.
Бұдан басқа, электр желілерін кез келген беру/қабылдау уәкілетті органдармен келісіледі және заңнама нормаларымен реттеледі,
"Электр энергетикасы туралы"Қазақстан Республикасы Заңының 13-1-бабының 1-тармағына сәйкес электр энергиясын беру жөніндегі қызметті жүзеге асыруға құқығы жоқ меншік иелерінен өтеусіз негізде алынған электр желілерінің құнын алып тастау қажет;
* ҚР "Электр энергетикасы туралы"Заңының 13-1 бабы
Электр энергиясын беру жөніндегі қызметке қойылатын талаптар
1. Электр энергиясын беру жөніндегі қызметті көрсететін электр желілерінің меншік иесі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тікелей электр желілеріне қосылған энергия беруші ұйымға өзінің электр желілерін өткізуді (сатуды), өтеусіз негізде немесе сенімгерлік басқаруға беруді жүзеге асыруға құқылы.
Электр желілерінің меншік иесі мұндай электр желілерін өздері электр желілеріне қосылмаған энергия беруші ұйымға беруге құқылы емес.
2. Өз мұқтажы үшін пайдаланылатын электр желілерін қоспағанда, мемлекеттік заңды тұлғалардың шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы электр желілері өздері қосылған электр желілеріне тікелей энергия беруші ұйымдарға сенімгерлік басқаруға немесе өтеусіз пайдалануға беріледі.
3. Электр энергиясын беру жөнінде қызмет көрсететін электр желілерінің меншік иесі:
1) Осы баптың 1-тармағына сәйкес энергия беруші ұйымның қарамағына толық берілгенге дейін оларды жұмыс жағдайында ұстауға және олардың сақталуы мен тұтастығын қамтамасыз етуге міндетті;
2) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, өзінің электр желілеріне қосылған тұтынушыларды электрмен жабдықтауды тоқтатуға әкеп соғатын іс-әрекеттерге жол бермеуге міндетті;
3) өз желілері бойынша тұтынушыларға электр энергиясын беруді тоқтатуға, сондай-ақ өзінің электр желілерін бұзуға, бөлшектеуге, бүлдіруге, жоюға, қасақана бүлдіруге (бүлдіруге) әкеп соғатын іс-әрекеттерге жол бермеуге міндетті.
4. Электр желілерінің меншік иесі өзіне меншік құқығымен тиесілі электр желілерін өздерінің желілеріне тікелей қосылған энергия беруші ұйымға сенімгерлік басқаруға немесе өтеусіз негізде беруге ниет білдірген жағдайда, өңірлік электр желісі компаниясы мұндай беруге кедергі жасауға құқылы емес.
