Көне түркі жазуының дыбыстық жүйесі «Алтын ғасыр»
жүктеу/скачать 71,62 Kb.
|
1 2
Байланысты:анализ
|
Көне түркі жазуының дыбыстық жүйесі «Алтын ғасыр» кезіндегі (VIII ғ. б.з.) әліппеге 38 таңба және сөзбөлу нышаны кіреді. Жазу бағыты дерелей, оңнан солға. Жіңішке мен жуан дыбыстылары жазуда айырылмайды, дыбыссыздардың бір бөлшегі артынан жіңішке не жуан дыбысты келгенін сыңар нышандармен белгіленген. Сөз бөлу нышаны сөз арасына қойылады, сөйлем соңы белгіленбейді. Бас-кіші әріпке айырылмайды. Ең ежелгі (V—III ғғ. б.з.б.) жазбалар Қырғызстанда (Иссык, Талас, Балыкчи т.б.) табылған. Қызыл (Тыва) қаласындағы тасжазба Жазу түп-тегі анықсыз. Көп нышаны таңбалармен сәйкестігін белгілейді, дыбыс мағынасы акронимнен шыққан деп. Кейбір нышандарға (қырлы келген, жазу бағысы, дыбыс мағынасы сәйкес) қарап ерте семит жазуына туысқандығы ұйғарылып тұр: Библос жазуы және Пүн (финикиялық) жазуы. Орхон-енесай жазбаларын бастапқы кезіндегі зерттеуінде кейбіреулер осы жазу сұғдақ доғал жазуынан шықты деп болжалаған, немесе тіпті қытай жазуының дыбыс белгілейтін нышаншадан шықты деп болжалаған. Соңғы кезде кейбір зерттеушілер кһароштһи жазуынан, немесе бір тамырдан түп-тегін болжалаған. Моңғол басымы кезіне (XIII ғ) дейін әліппе араб, тағы басқа түркі жазуымен қысып шығарылған. Көне Түркі жазуынан басқа көп руника жажулар шыққан - бұлғар руналары, Сәркел қаласындағы (Хазар қағандығы) саз жанғышақтардағы жазбалар, мажар жазуы, талас жазуы және т.б. Ғылыми зерттеуінің негізі XIX ғ. аяғында құрылған. 1893 жылы 25 қазан айында дания лингвисті Уильям Томсон жазу мұқамын шешкен. Бірінші таныған сөз — Теңрі (Тәңірі). Ескерткіштердің лингвистикалық ерекшеліктері -yg / -ig ішіндегі шылау формасымен, кейінгі «z» және «y» орнына сөздің ортасында және соңында «d» дыбысы, дауыссыздардың диссимиляциялық тіркесуімен сипатталады ». lt «,» rt «,» nt «орнына қазіргі ассимиляциялық» ld «,» rd «,» nd «, толық аяқталмаған бастапқы жағдай, -мышта қатысушы, -tachi-де болашақ шақ, -sar-да шартты көңіл-күй, [b] сөздердің басында [m] орнына, ішінара нақты, бірақ негізінен түркі тілдеріне ортақ сөздік қор. жүктеу/скачать 71,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2