Конференция материалдары
жүктеу/скачать 3,73 Mb. Pdf көрінісі
|
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1
| бай, жан, гүл
т.б. компоненттерінің орын өзгеруі негізінде жасалған антропонимдер ерекше, себебі компоненттердің орын тәртібіне қарай мағыналық реңктік ерекшеліктер байқалады. Оны кесте түрінде төмендегідей көрсетуге болады. Кесте – 2 Антропонимдер компоненттерінің орын тәртібіндегі мағыналық реңктік ерекшеліктер компонент антропоним мағыналық реңк антропоним мағыналық реңк Бай Байзақ Екінші компоненттің алдыңғы әрпі түсіп қалуына байланысты мағынасы қазіргі кезде күңгірт, алайда қазіргі кезде Байзақ батыр болғаны белгілі сонымен бірге батыр атымен аталған ауыл Жамбыл облысында Ұзақбай 1. өмір жасы ұзақ болсын мәнінде, яғни бай компоненті «көптік» әрі «бақуыатты, дені сау» мағынада; 2. өмір бойы бай болсын деген тілек. 32 бар. Жан Досжан барлығына дос, бауыр Жандос нағыз, қимас дос Гүл Гүлнұр гүлдің әдемілігі Нұргүл Нұрдың гүл сияқты түрлі-түсті шуақ шашуы Бек Бекболат нағыз болат, мықты, нығыз. Болатбек екінші компоненті – отбасындағы өзге балалар атына ұйқастырып қою үшін қолданылған қосымша Нұр Бекнұр Нағыз шуақ, нағыз нұр Нұрбек екінші компоненті – отбасындағы өзге балалар атына ұйқастырып қою үшін қолданылған қосымша. Жол Жоламан бастапқы мәні: көші- қон кезінде жол бойында аман-есен өмірге келген Аманжол өмір бойы алды ашық, аман-есен болсын деген тілек. Наз Назгүл нәзік, сән келтіретін, әдемі гүл Гүлназ Еркесі жарасқан әдемі. Ай Айжарқын бастапқы мәні: жарық, толған ай кезінде дүниеге келген Жарқынай ақкөңіл, ашық мінезді болсын деген тілек. С.Аманжолов этнонимдердің сөйлеу ерекшеліктері бойынша таралу ареалын анықтаған. Бұл біздің бір тайпада жоғалып, екінішісінде сақталған тарихи ұлттық дәстүрімізді түгендеуде маңызды. Дегенмен осы тұрғыдан тайпа атауының шығу тегіне байланысты генонимдердің ерекшеліктерін зерттеген кешенді еңбектер әлі де жоқ десе де болады. Бұл – болашақта мәселенің зерттеу аспектісін айқындап тұрған бірден бір еңбек, ғалымның болашақ ғылымға қсоқан үлесі. Ғ.Қоңқашбаев, Е.Қойшыбаев, Т.Жанұзақов сынды ғалымдардың зерттеу объектісі болған жер-су атауларының этимологиясы қазірдің өзінде өзектілігін жоғалтқан жоқ. Мұның бастапқы себебі бір түркі қабатына (басқа қабаттарды айтпағанда) жататын құрамында географиялық (биологиялық т.б.) терминдер бар мағынасы көмескіленген топонимдерді анықтау – көптеген мәселенің басын ашатыны анық. Мәселен, Далқоңыр (түркі-монғ. дал ~ тал – «үлкен кең дала», «жазық» мағынасын білдірсе, екінші сыңардағы қоңыр «қоңырқай түс»), Дардамты (түрк., монғ., ир. дар – (варианттары: дара – дере ) «шатқал, сай», «тау аралығы», және дам – том – томб – «жота, төбе», «тау» мағыналы сөздеріне көне түрік, монғ. тілдеріне тән - ты жалғуының жалғануы арқылы жасалған), Дүбін (монғ. дов – «төбе», «төбешік», бур. добо – «төбе», «шоқы» мәнін білдірсе, атаудың екінші сыңарындағы жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|