Конрад Аденауэр атындағы Қор

256
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Мысалы, ХЕҰ сарапшыларының айтуынша, Қазақстан Республикасы-
ның «Кәсіподақтар туралы» 2014 жылғы 27 маусымдағы № 211 (бұдан әрі – 
Заң) қолданыстағы Заңы бірлестіктер бостандығы құқығын бұзады және 
еңбек саласындағы халықаралық-құқықтық нормалар мен стандарттарға 
қайшы келеді 
9
:
1. Ең алдымен ХЕҰ № 87 «Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар 
туралы халықаралық пактіде Ұйымдастыру бостандығы және Ұйымда-
стыру құқығын қорғау туралы» ХЕҰ конвенциясы негізінде құрылған 
кәсіподақтардың құқығы бұзылады, екі құжатты да Қазақстан Республи-
касы ратификациялаған.
Қазіргі уақытта әрбір кәсіподақ немесе кәсіподақ бірлестігінің жоғары 
кәсіподақтар бірлестігінее мүше болуы үшін міндетті талаптар белгіленеді.
2. Кәсіподақты тіркеу туралы хабарламаның сипаты және кәсіподақтың өз 
қызметін ұйымдастыру және ХЕҰ 87-конвенциясымен бекітілген жарғысын 
әзірлеу құқығы.
ХЕҰ № 87 конвенциясы кәсіподақты тіркеу туралы хабарламаның сипа-
тын қарастырады. Атап айтқанда, Конвенцияның 2-бабы бойынша, қыз-
меткерлер мен жұмыс берушілер ешқандай айырмашылықсыз, алдын 
ала рұқсатсыз өздерінің таңдаған ұйымдарын құруға, 
 
сондай-ақ осын-
дай ұйымдардың жарғыларына бағынудың бірыңғай шартына қосылу 
құқығына ие.
Бұл ереже жұмысшылар және бизнес-құрылымдардың федерациялары 
мен конфедерацияларына да қатысты.
Заңның 33-бабына сәйкес, кәсіподақтар Заңның қолданысқа енгізілген 
күнінен бастап бір жыл ішінде құрылтай құжаттарына және ұйымдасты-
рушылық құрылымдарға осы Заңның талаптарына сәйкес өзгерістер 
енгізуге міндетті.
Алайда, Конвенцияның 3-бабы бойынша, жұмысшылар мен іскер ұйым-
дар өздерінің жарғыларын және әкімшілік ережелерін әзірлеуге, олар-
дың өкілдерін еркін таңдауға, олардың қызметкерлерін және олардың 
9
 Хасенов М.Х. Еңбек қатынастары саласындағы бірлестіктер бостандығы құқығын қамта-
масыз ету бойынша Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерін орындау 
мәселелері//Қазақстан Халықаралық құқық қауымдастығының Хабаршысы, № 4 (40), 2017. 
71-79 бб.

257
Қазақстан еңбек нарығын құқықтық реттеу: проблемалары және шешімдер
қызметін ұйымдастыруға, сондай-ақ іс-қимыл бағдарламасын қалыпта-
стыруға құқылы. Мемлекеттік билік органдары осы құқықты шектейтін 
немесе оның заңды орындалуына кедергі келтіретін кез келген араласу-
дан бас тартады.
Заңда көрсетілгендей, мемлекеттік органдар жарғылардың жетілмегеніне 
сілтеме жасай отырып, кәсіподақтарды тіркеуден бас тарта алады. Заң типтік 
құрылымды анықтайды және билікті ішкі кәсіподақ қызметіне араласуға, 
оның ішінде жарғыларын өзгерту туралы талабына сай рұқсат береді.
3. ХЕҰ № 87 конвенциясында белгіленгендей ереуіл өткізу үшін кәсіпо-
дақтың құқығы бұзылады.
Заңның 21-бабында кәсіподақтар ереуілді өткізу туралы шешім қабыл-
дай алатын шарттардың толық тізімін қарастырады: 1) егер келісім 
рәсімдері арқылы ұжымдық еңбек дауын шешу мүмкін болмаса; 2) жұмыс 
берушінің келісу рәсімдерінен жалтарған немесе даудың шешімі кезінде 
қол жеткізілген келісімді орындамаған жағдайда.
4. Кәсіподақ қызметкерлерінің өкілдерінің нысандарын шектеу.
Заңға сәйкес, Қазақстанда бүгінгі күні де штаттық бастауыш ұйымдар, 
жергілікті кәсіподақтар, салалық, аумақтық және республикалық кәсіпо-
дақтар қауымдастығы болуы мүмкін. Әрине, заң шығарушы адамдардың 
осы бес формаға ғана бірігуге деген ниетін шектемеуі мүмкін. Кәсіптік 
ұйымдардың нысандарын шектеу арқылы олардың адамдарды біріктіру 
қағидаларын шектеу мүмкін емес. Себебі, ол халықаралық құқық норма-
ларына қайшы келеді.
Халықаралық нормаларға сәйкес, кәсіподақтар кәсіпке, салаға, аумаққа 
және т. б. байланысты болу принципіне сәйкес бірігуге құқылы. Ішкі құры-
лымды жұмысшылар өздері анықтайды.
Осылайша, халықаралық-құқықтық актілер еңбек қатынастарын реттеуге 
айтарлықтай әсер етеді, ең алдымен ел заңнамасында қолданылмайтын 
еңбек саласын реттеудің іргелі қағидаттары мен ең төменгі стандартта-
рын қамтиды.

258
Қазақстан экономикасының трансформациясы

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: