Интеграциялық деңгейдегі көші-қон саясаты

274
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Келісім интеграцияның үш деңгейімен: жалпы келісімдер негізінде жүзеге 
асырылатын «үйлесімді саясат» (саясатты құқықтық реттеуді үйлестіруді 
қамтитын саясат) және «бірыңғай саясат» (жекелеген салаларда саясатты 
біріздендіру және құқықтық реттеудің бірдей механизмдерін құру туралы 
саясат) белгілі бір салаларда).
2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарт 
2015 жылғы 
 
1 қаңтардан бастап күшіне енді. Қазақстан Республикасының 
2014 жылғы 14 қазандағы № 240-V Заңымен ратификацияланды.
ЕАЭО мақсаттарының бірі – бірыңғай еңбек нарығын қалыптастыруға 
ұмтылу. Еңбек көші-қоны мәселелері Шарттың 26-тарауымен реттеледі.
Атап айтқанда, осы саладағы ынтымақтастық саяси келісімділік нысанын 
(екінші дәрежелі интеграция) құрайды, яғни ол үйлестіруді (құқықтық 
реттеуді жақындастыру), сондай-ақ қызметкерлерді жұмысқа тарту және 
Шартқа мүше мемлекеттердегі еңбек қызметіне тартуға жәрдемдесу 
түрінде тартуды білдіреді.
Бірыңғай еңбек нарығы жұмысшылар мен жұмыс берушілерге, ұлттық 
еңбек нарығын қорғауға қойылған шектеулерді есепке алмай, Шартқа мүше 
мемлекеттердің жұмыс істеуге ниет білдірген азаматтарын өз жұмысына 
тартуға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, Шартқа мүше мемлекеттердің 
қызметкерлерінен еңбек жағдайында жұмысқа рұқсат алу талап етілмейді.
Алайда, бұл абсолютті норма емес, ал Шартқа мүше мемлекеттердің 
жұмыскерлеріне жұмысының, жұмыс күшінің және аумақтың болуын, 
сондай-ақ ұлттық қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету үшін 
шектеулер белгіленуі және қолданылуы мүмкін екі ерекше жағдай айқын 
анықталады. Әр мемлекеттің Заңда шектеулер орнату құқығы бар.
ЕАЭО-дағы бірыңғай көші-қон саясаты білім беру туралы құжаттарды рас-
тау рәсімдерін жүргізусіз өзара мақұлдауды көздейді. Бірақ бұл да абсо-
лютті ереже емес. Заңгерлік, медициналық немесе фармацевтік қызмет-
пен айналысуды талап ететін ерекше жағдайларда жұмыс берушілер 
Шартқа мүше басқа мемлекетте оқыған жұмыскерлерден білім туралы 
куәліктерді растау рәсімін талап етеді.
Шартқа мүше қандай да бір мемлекеттің аумағына жұмысқа орналасу 
мақсатында келген Шартқа мүше басқа мемлекеттің азаматтары, егер 

275
Қазақстан еңбек нарығын құқықтық реттеу: проблемалары және шешімдер
мұндай баж мемлекеттің заңнамасымен белгіленсе, өзі жұмысқа келген 
мемлекетке кірудің жағдайы және басқа мүше мемлекеттің аумағына кел-
ген уақыты 30 күннен асқан соң отбасы мүшелері заңға сәйкес тіркелуі тиіс.
Жұмысшы мигранттарға ұлттық режим беріледі, яғни олар жұмыс істейтін 
мемлекеттің азаматтарына қатысты барлық құқықтарын пайдаланады, 
атап айтқанда:
1.  өздеріне тиесілі мүлікті иеленуге, пайдалануға және иелігіне алуға;
2.  мүлікті қорғауға;
3.  ақшаны кедергісіз аударуға;
4.  әлеуметтік қамсыздандыру (әлеуметтік сақтандыру) (зейнетақыдан 
басқа) жұмыс істейтін мемлекеттің азаматтары сияқты және сол 
шарттарда;
5.  шұғыл медициналық көмек алу (жедел және шұғыл жағдайларда) және 
басқа медициналық көмек алу құқығы;
6.  кәсіподақтарға қосылу құқығы.
Жұмыспен қамту мемлекетінің аумағындағы Шартқа мүше басқа мемле-
кеттің еңбек мигранттарының балалары мектепке дейінгі мекемелерге 
баруға және білім алуға құқылы.
Көші-қоны миграциясы мәселелері ЕАЭО үшін басымдық болып табылады, 
ал Еуразиялық экономикалық комиссияның кеңесінде екі консультативтік 
комитет бар: 
 
Көші-қон саясаты бойынша консультативтік комитет пен Әлеу-
меттік қамсыздандыру, зейнетақы құқықтары, медициналық көмек және 
ЕАЭО жұмысшы елдерінің кәсіптік қызметі бойынша консультативтік комитет.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық шеңберіндегі бұрын қабылданған 
шарттардан Беларусь, Қазақстан және Ресей арасындағы 2010 жылғы 19 
қарашадағы үшінші мемлекеттердің заңсыз еңбек көші-қонына қарсы 
іс-қимыл туралы келісім әлі күшінде. Онда жалпы мәселелер бар, оны іске 
асыру тетігі ұлттық заңнама деңгейінде белгіленеді
19
.
19
 Еуразиялық еңбек құқығы. Оқулық. Бас редактор: М.В. Лушников, К. Раманкулов, К.Л. 
Томашевский. - М.: Болашақ, 2017. – 496 б.

276
Қазақстан экономикасының трансформациясы

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: