Хлорлы кремний - ол түссіз ұшқыш сұйықтық. Оны 400-600 температура кезіндегі құрғақ хлормен кремнийдің реакциясы нәтижесінде алады:
Немесе құрғақ хлор ағымында аморфты кремнеземді қыздырғанда:
Хлорлы кремний жеңіл гидролизденеді де кремнтй қышқылы мен хлорлы сутекті түзеді:
аммиакпен қою түтін береді, мұны түтіннен қорғанышперде жасау үшін пайдаланады.
Кремний карбиді немесе карборунд, түссіз кристалдық зат; құм және кокс қоспасынан электрлік пеште алады:
Карборундте критсталдық тор болады,ондағы кремнийдің әрбір атомы көміртектің төрт атомымен қоршалған, және керісінше. Атомдар арсындағы ковалентті байланыстар өте берік. Сондықтан карборунд қаттылығы бойынша алмазға жақын.
Карборунд қышқылдармен әрекеттеспейді бірақ сілтілермен бірге балқытқанда кремнийт және көмір қышқылдарының тұздарын түзе отырып, бұзылады:
азот пен атмосферада жоғары қыздырғанда ыдырайды да графитті түзеді.
Кремний карбидін техникада әртүрлі қайрақ тастарды дайындау үшін пайдаланылады.
Кремнийдің тотықсыздандырғыш қасиеттерін металдардың оксидтерінен кейбір металдарды алу үшін пайдаланылады, мысалы:
Кремний металдармен әрекеттескен кезде тотықтырғыштың рөлін атқарады. Осы тұста силицидтер –металдық жылтырағы бар қатты қосылыстар түзіледі:
Оларды келесі реакцияда да алуға болмақ, мысалы:
Сілтілік және сілтілікжер металдардың силицидтері жеңіл тотығады, гидролизденеді және қышқылдар мен сілтілердің ерітінділерімен әрекеттеседі.
Көптеген металдардың силицидтеріне жоғары термотұрақтылық, ылғалға тұрақтылық және химиялық енжарлық (инерттілік) бар. Мысалы, молибденнің силициді барлық белгілі қышқылдарымен және олардың қоспаларымен әрекеттеспейді.
Периодтық жүйедегі орны
Кремний 3 периодтың, 4 топтың негізгі топшасының элементі, реттік нөмірі 14, ядросында 14 протон және 14 нейтроны бар ( ). Электрондар саны да 14.
Электрондық құрылысы
Электрондық қабаттарда электрондар болып бөлінеді, валенттілік электрондары .
Оларды орбитальда орналастырсақ:
Олай болса кремний қосылыстарында 2 және 4 валенттілік көрсетеді ( және - құм, - силан)
Алынуы: зертханада
өндірісте
Кремний тау хрусталі немесе кварц ( ) құрамында болады; ол ( ) қиын балқитын, металдық жылтыры бар, сұр түсті қатты, оның қаттылығы алмаздан төмендеу, жартылай өтікзгіз зат.
Аморфты кремний қоңыр түсті ұнтақ, реакцияға түсуі оңай зат. Табиғатта кездесуі жағынан екінші орын
Химиялық қасиеті:
а) жай заттармен:
1) кремний оксиді
2) кремний фториді
3) карборунд
4) магний силициді
Достарыңызбен бөлісу: |