Лекция 1 Тақырыбы : Химиялық кинетика пәні, химиялық реакция жылдамдығы, оған әсер ететін факторлар
жүктеу/скачать 1,89 Mb. Pdf көрінісі
|
| Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті Пәннің оқу – әдістемелік кешені Басылым: бесінші ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым (19) – теңдеуден көрініп тұрғандай, уақыт өткен сайын концентрациялардың қатынасы өзгермейді. Мұндай жағдай реакция стационарлы жағдайда өткенге ұқсас, яғни және , осыдан (20) Сөйтіп, тізбектелген реакция жабық жүйеде стационарлы режимде өтпейтін болса да, кейбір, мысалы, жағдайында аралық зат пен бастапқы заттың концентрацияларының қатынасы олардың стационарлы жағдайдағы қатынасына тең болады, демек (21) Реакция өтуінің осындай режимін квазистационарлы режим деп атайды. Әдетте мұндай күй аралық заттың реакциялық қабілеті жоғары және ол тез әрекеттесіп өнімге айналатын жағдайда байқалады. Сөйтіп, болса, реакция квазистационарлы күйде жүреді, өйткені аралық зат (В) қанша мөлшерде түзілсе, сонша мөлшерде реакция өніміне айналады деп есептеледі, демек, аралық заттың концентрациясы уақытқа байланысты өзгермейді (стационарлы), яғни деп шартты түрде есептеледі. Әдетте мұндай жағдай радикалдар немесе басқа да активті бөлшектер қатысатын реакцияларда байқалады. Тізбектелген реакция әр түрлі тізбектелген сатылардан тұратындықтан практикада аралық заттардың концентрациясын бақылау өте қиын, сондықтан кинетикалық теңдеулерден аралық заттарды шығарып тастап немесе оларды белгілі концентрациялар арқылы көрсету қажет. Мұндай әдісті алғаш рет М.Боденштейн ұсынған, кейіннен Н.Н.Семенов тізбекті реакциялар кинетикасын зерттеуде қолданып, ары қарай дамытқан. Тізбектелген реакциялар әр түрлі болып келеді, сондықтан реакцияға қатысатын заттардың концентрация өзгерістерінің функционалдық және графиктік тәуелділіктері күрделі математикалық және күрделі кинетикалық тәуелділіктерімен сипатталады. тәрізді тізбектелген реакцияның кинетикалық қисықтары 3- суретте көрсетілген. 3-суретте өнімнің түзілу қисығында иілу нүктесі бар және иілу нүктесіне сәйкес уақыт аралық заттың максимумына сәйкес уақытқа тең ( ). Иілу нүктесі реакция өнімінің концентрациясының уақыт бойынша алынған екінші туындысына сәйкес, екінші туындысы: (22) |