Лекция (2 сағат). Қазіргі жас ерекшелік психологиясының пәні, міндеттері, зерттеу әдістері
- дәріс Ерте жастық шақ психологиясы
жүктеу/скачать 315 Kb.
|
Даму психологиясы дәрістер жиынтығы Office Word.doc Лиясова
| 14- дәріс
Ерте жастық шақ психологиясы Жасөспірім кезеңнен ерте жастық шаққа өту, оны шетел және кеңес психологиясында зерттеу. Жетекші іс-әрекет мәселесі. Акселерация мәселесі. Кәсіби бағдарлану ерте жастық шақтың жетекші жаңа құрылымдары ретінде. Мамандық таңдаудың психологиялық ерекшеліктері. Ерте жастық шақтағы оқу іс-әрекет. Қоғамдық өмірдегі қажеттіліктердің дамуы, жасөспірімдердің қоғамдық ұйымдарға қатысу формалары. Физикалық, ақыл-ой, әлеуметтік дамудағы индивидуалды айырмашылықтар. Ерте жастық шақтың психологиялық жалпы және басқа да қырлары. Ерте жастық шақтағы махаббат. Эмоциялық ерекшеліктері. Мотивтері мен құнды бағдарланулары. Творчестволық белсенділіктің дамуы өзін көрсету қажеттілігі ретінде. Ғылыми көзқарастардың даму жолдары. Адамның балалық шағы мен жастық шағының дәстүрлі классификатциясы ( 11 – 12 жастан, 14 – 15жас). Осы ең қысқа астрономиялық уақыт аралығында жеткіншек өз дамуында ұлы жол жүреді: олар өзінің ішіндегі конфлектілер және басқалармен кикілжіңдер, сыртқы қайшылықтардан өту арқылы өзін тұлға сезіміне ие болуы мүмкін. Бірақта қоғам туралы енді ашылып келе жатқан сезімдері оны қатыгездікке жетелеуі мүмкін. Қазіргі ақпаратты қоғамда жеткіншектің өзіне үлкен азаматтық статусын алуы – орындала бермейтін арман. Сондықтанда жеткіншек өзіне үлкен адам сезімін емес, жастық – пісіп жетілушілік сезіміне ие болады. Жеткіншек адамдық тұрмыстың құндылықтарына заттызқ әлемінен бірдестен тәуелділікке кетеді. Заттық әлемде өмір сүре тұрып бала сол заттарға табыну обектісі ретінде қарай бастайды. Жеткіншек белгілі бір қауымдастық құрамына кіргендіктен сол ортаның мінез – құлқына сай әрекет жасап, белгілі заттарды тұтынып сол заттарды тұтыну оларға өмірінің мазмұны бола бастайды. Өзіне жаңа зат ала ала отырып ол өзі және достарының алдында құндылыққа ие болады. Жеткіншек үшін белгілі бір заттарға иелік ету, ол үшін өзінің тұлғалық қасиетін ұстап тұруға әсер етеді. Қазіргі таңда, Ресейде дамыған елдердегідей тұтынушылық қоғамға аяқ алу, жастардың арасында тұтынушылық тәбеттері айтарлықтай өсуде. Әрине, заттар – ол өмір сүру ортасы, рухани және физикалық даму жағдайы, қажет және аңсаған меншік болып табылады. Бірақта тұтыну қоғамы жеткіншекке таңдау және міндетті түрде жие ауыстырып тұру деп қабылдайды. Қазіргі өмірде заттар жеткіншектерді мынадай мінез – құлықтарға бейімдеуі мүмкін: 1. негізгі құндылық болу үшін, өмірінің толықтығына деген мотивация тудырады; 2) табыну обектісі болу арқылы, заттардың құлы болуға, айналуы мүмкін. 3). Сыйлайтын адамдарды тәуелділікке қойып, қызғаныш пен агрессияға алып соқтырады. Жеткіншектік бизнесі – “ жеткіншек заттар әлемінде “ атты мәселені ғана шешіпқойып қана қоймай өзінше жеткіншекті олып жүру қиын болатын. Жеткіншектік шақ – ол жеткіншектің барлығын жаңадан өзінің отбасымен қарым – қатынасын түсіне бастайтын кезең. Үлкен тұлға деңгейіне ие болмасам мен қайтер едім деген сұрақ туындайды. Жасөспірім бойындағы тұлғалық қасиетін сезінуге отбасындағы “ біз деген ұғым және дәстүрдің оны қолдауы көп әсер етеді. Осыған орай жасөспірім әлі де болса өзінің “ мен “ дегенімен жалғыз қала алмайды. Өйткені ол әлі өзін - өзі терең және обьективті түрде бағалай алмайды, және жалғыз өзі бүкіл әлем алдына ерекше “ тұлға ретінде тұра алмайды. Оның жоғалған “ мені “, “Біз” деген ұғымға ұмтылады. Бірақ бұл жолы (“Біз” – топ.У. Г. Самнер.) оның қатарластары құрайды. Жеткіншек шақта – жасөспірім өзінің құрдастарымен қарым – қатынас пен, байланыстарын бағалай бастайды. Өзі сияқты тәжірибесі бар құрдастарымен араласу жасөспірімге өзіне жаңаша көз – қараспен қарауға мүмкіндік береді. Өзін - өзі дамытуда досқа деген мұқтаждық қатты байқалады. Досты және оған қызмет ету жасөспірім үшін үлкен орын алады. Достық арқылы жасөспірім адамдар арасындағы байланыс, әріптестік, бірін – бірі құтқару, екінші біреу үшін тәуекелге бару. Достық сонымен қатар сенім арқылы басқаны және өзіңді тереңірек тануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар әсіресе өскелең шақта жасөспірім достар арасындағы сатқындық, сырларын жария ету, ұрыс керіс барлығын түсіне бастайды. Қорыта келе, достық тек қана жақсылықтарға ғана емес ол сонымен қоса екінші бір адамға достық қатынаста қандай мінез – құлық таныту керектігін көрсетеді. Достық балалық шақта да, топпен жұмыстада жасөспірімнің тұлғалық қатынаста өзімшілдік қасиет тудыруға ықпал етеді. Көп жасөспірімдер өздерінің қабылдау, есте сақтау қабілеті, сөйлеуі, ойлау қабілеті және оларға жаңа нәр беруге тырысады. Интенсивті түрде жұмыс істеу арқылы жасөспірім өзін тиімді санайды. Жеткіншек шақ – жасөспірімді әрдайым өзін тануға деген құштарлықтарын, өз бойынан жаңа қырын ашудың өзі баланы тыныш өмір сүруге бейімдейді. Жасөспірім алып – ұшушылық мінезінде болғандықтан шекті сезімдер көп па? Көздері махаббат оты жанып тұрған кезде өз мақсатынан басқа бүкіл әлем оған ештеңе емес. Бірақ бұл уақытта өтеді, оның жанарында ұшқын оты да біртіндеп сөнеді. Азғана уақыттан соң ол жаңа мақсат отымен айналыса бастайды. Бірақта осы кезеңде жасөспірімдер өзіне және басқаларға жаңа қырларын ашып – психологиялық кризиске түсіп кету қаупі бар. Субьективті түрде бұл ауыр күйзеліс, уайымдау, бірақ өскіншектік кезеңнің күйзелісі жасөспірімді бала күнінде ойламаған біліммен байытады. Жасөспірім өзінің қиналысынан өзінің ойлары мен достары және өзі үлкен мектеп тәрбиесінен өтеді. Бұның барлығы оған тұлға ретінде құқықтарын қорғауға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 315 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|