Лекция. Әдебиеттегі «көркем образ» және «образдылық»

- лекция. Көркемдік әдіс. Әдеби бағыт, ағымдар (2 сағат) Жоспар

жүктеу/скачать 98,3 Kb. бет 10/14 Дата 15.12.2023 өлшемі 98,3 Kb. #139532 түрі Лекция

11- лекция. Көркемдік әдіс. Әдеби бағыт, ағымдар (2 сағат) Жоспар: 1. Шығармашылық және көркемдік әдіс мәселесі. 2. Көркемдік әдіс туралы толғамдар тарихына шолу жа сау. 3. Реалды және идеялды поэзия. 4. Көркемдік әдісті айқындайтын факторлар. 5. Көркемдік әдістер арасындағы байланыс-сабақтастық. Әдіс деген атаудың өзі әдебиет теориясында әр түрлі ақындалады. Біреулер оны көркемдік әдіс деп атаса, біреулер творчестволық әдіс деп, енді біреулер әдеби әдіс деп атайды. Жалып алғанда, бәрінікі – бір ұғым. Әдіс – творчестволық тәсіл,- дейді В.Щербина. Біреулер әдісті суреткердің дүние танымына байланыстыра байыптаса, біреулер бұған қарама-қарсы “әдістің таза дүниетанымын категориясымен қабыспайтынын” (Л.Новиченко) дәлелдеп жатады. Г. Амбромович “әдіс шындықты суреттеудің жалпы принипі” десе, Л.Щепилова “әдіс – өмірді образ арқылы көрудің айрыша типі.” дейді. Біреулер әдіс пен ағымды бірлікте қарайды. Жоқ, әдісті ағыммен алмастыруға да, стильмен шатыстыруға болмайды. Неге десеңіз, – стиль мен ағым тарихи ктегориялар болса, әдіс – қайталанып отыратын құбылыс. Ендеше, әдіс – стиль де емес, ағым да емес. “Тиорчествалық әдіс”- дейді профессор М.Қаратаев, - өмірді образбен бейнелеп, көркем шындық жасау жолы. Көркем әдіс деген атау әдебиеттану ғылымында төңкерістен кейін ғана қолданыла бастады. Бірақ бұл атау осылайша айдар тағып, аталмастан бұрын – ақ көркемдік әдіс мәселесі туралы Аристотельдің “Поэтикасында”, Белинский шығармаларында қарастырылғаны белгілі. Жалпы, көркемдік әдіс – алдымен, шындықты шын мәніндегі суреткердің өз көзіиен образды түрде тану жолы, содан соң, өзі таныған шындықты бар өнерін төге көркем жинақтап, өзгеге тану жолы. Көркемдік әдіс – өнер туындысында адам обрызын жасауға, сол арқылы шындықтың сырын образды түрде ашуға қажет өмір деректерін бклгілі бір эстетикалық талғам биігінен таңдаудың, қорытудың және жинақтаудың өзгеше принципі, өмір шындығына айналдыра саралап, белгілі бір қоғаьдық идея тұрғысынан қайта туғызудың айрықша типі. Сонымен творчествалық әдіс екеу –– романтизм, реализм. ХҮІІІ ғасырдың аяғы мен ХІХ ғасырдың бас кезінде феодалдық,крепоснойлық қоғам ыдырап, буржуазия қанат жая бастаған дәуірде, орыс және батыс Европа әдебиетінде қанатын кең жая бастаған әдеби метод романтизм болды. Романтизм классицизммен, оның түр мен мазмұнға белгілі бір мөлшер қоюшылығымен және жазу жөніндегі тәртіптерімен күресе отырып қалыптасты. Романтизм кім қай тақырыпты таңдайды, оны қалай суреттеп береді, бұл жағынан суретшінің ерікті болуын талап етті. Реализм – искусство мен көркем әдебиеттің негізгі методының бірі. Реализмнің негізі – өмір шындығы. Жазушы ақындардың бір алуаны шындықты көрсетуді негізгі нысанасы етеді де, өздеріндегі бар мүмкіншілікті пайдаланып, шығармаларында өмірді толық, кең түрде суреттеуге күш салады. Өмір, өмірдегі күрес, тартыс, іс-амал, қарым-қатынастар шығармада әрі толық, әрі жанды болса деген тілек қояды. Бұл идея, әдіс бір ақын не бір жазушы емес, әлденеше жазушы, ақындарға тән. Осыдан келіп, олардың пікірлестік, әдістестігі, шындық өмір құбылысын, әдебиетте творчестволық жолмен іске асыру, мәселесі туады. Міне, осындай методпен жазуды әдебиетте реализ әдісі деп атайды. Реализмнің дамыған, толысқан кезі ХІХ ғасыр. Қай елдің әдебиетінде болсын реализм методының ХІХ ғасырда дамуы кездейсоқ емес, қоғам өмірінің даму жолдарымен тығыз байланысты. Европада Бальзак, Флобер, Диккенс, орыста Пушкин, Тургенев, Л.Н. Тольстой, Гоголь, Гончаров тәрізді бүкіл дүние жүзі әдебиетіне үлгі болған ұлы реалистер, қазақ әдебиетіндегі Абай – бәрі де ХІХ ғасырдың төлдері. жүктеу/скачать 98,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу: