Лекция Электр қондырғылары және қауіпсіздік техникасы жөніндегі жалпы мағлұматтар. Электротехникалық материалдар, бұйымдар және олармен жұмыс. Жоспар Электр қондырғыларын түрге бөлу 1 лекция Электр қондырғылары және қауіпсіздік техникасы жөніндегі жалпы

Сурет-12. Екі жартыпериодты түзеткіш сұлбасы (а), кірістегі кернеу (б), жүктемедегі кернеу (в).

Түзеткіштік диодтар төмен және жоғары жиілікті, импульсті, әлсіз және қуатты токтарды түзету үшін қолданылатындықтан олардың p-n өтпесінің ауданы әртүрлі болады. Тура ток мәні ≈1А шамасында болғанда, тұтыну қуаты ≈1Вт болатын кіші қуатты түзеткіш диодтардағы n–р –өтпе ауданы үлкен болғандықтан жасанды салқындатқышсыз жасалады. Тура ток мәні ≈1000 А шамасында және кері кернеуі 1500 В болғанда, тұтыну қуаты ≈10 кВт болатын үлкен қуатты түзеткіш диодтар жасанды салқындатыштарға немесе радиаторларға орнықтырылады.

Стабилитрон. p-n-өтпенің кері қосылу режимі - стабилитронның нормальді жұмыс режимі, өтпенің электрлік ойық кернеуі - жұмыс кернеуі, ток осіне параллель орналасқан кері тармақтағы бөлігі – вольт-амперлік сипаттаманың жұмысшы аймағы (стабилизация аймағы) болып табылады. Вольт-амперлік сипаттаманың кері бұтағында ток өскенмен кернеудің тұрақты болып қалатыны көрініп тұр (сурет-13). Стабилитрон арқылы өтетін токты резистор көмегімен шектей отырып электрлік ойық күйін (немесе кернеу тұрақтылығын) ұзақ уақыт ұстап тұруға болады.
Жартылай өткізгіш стабилитрондар қоспа концентрациясы жоғары (түзеткіш диодтарға қарағанда 20-30 есе) кремий негізінде дайындалады. Осының әсерінен өтпеде өте жұқа тоқырау қабаты пайда болып, өтпеге түсірілген кернеудің кішігірім өзгерістірінде электрлік ойық қалып-күйі туындайды.
Қарапайым стабилизаторлар стабилитронның одан өтетін токтың кішігірім өзгерісінде кернеу мәнін тұрақты ұстау қасиетіне негізделген. Жартылай өткізгіш стабилитронда дайындалған қарапайым стабилизатор сұлбасы 14суретте көрсетілген. Егер желі кернеуі өскенде жүктеме кедергісінің өзгермеген мәнінде стабилизатордың кіріс кернеуі U_m өседі, сондықтан вольтамперлік сипаттамаға сәйкес стабилитрон кернеуінің кішігірім өсуі ол арқылы өтетін токтың анағұрлым өсуіне әкеледі.
Кіріс кернеуінің өзгермеген мәнінде және жүктемедегі ток мәні

I_n –ден I_{n min}-ге өзгергенде стабилитрондағы ток мәні (I_{ст min} –нен I_{ст mах}-ге ) өседі. Бұл жағдайда шығыстағы кернеу U_n өте аз өзгереді. Стабилитрон қалыптаы жұмыс істеу үшін – стабилитронның тогы жұмысшы аймақ шегінен I_{cm min} ÷ I_{cm max} шықпауы керек.

,
мұндағы стабилизациялаудың (тұрақтандырудың) номинальді тогі ( I_cm ном < 100 мА).