Лекция Электрондық эффектілер
жүктеу/скачать 1 Mb.
|
4 Электронды эффектілер
- Бұл бет үшін навигация:
- Орынбасардың әсері
- Кейбір орынбасарлардың индіктивті эффектілері
- Индуктивті эффектінің ерекшелігі
- Оң (+I) және теріс (-I) индуктивті эффектілер
- Қосарлану эффектісі
- Байланыстардың дипольдік моменттері
- Қосарлану эффектілері
- Қосарлану және индуктивті эффектілер
- Мезомерлік эффектінің заңдылықтары
- Аса қосарлану
- Бензолдың резонансты құрылымдары
4 лекцияЭлектрондық эффектілерЭлектрондық эффектілер Алкандар молекуласындағы атомдарды басқа гетероатомға (-Hal, -N, -S, -O) н/е атомдар тобына ауысуы электрондық тығыздықтың қайта таралуын тұғызады. Бұл құбылыс тәуелді:
А) индуктивті Б) мезомерлік «Реакциялық орталық» және орынбасар ұғымдары Орынбасардың әсеріОрынбасарлардың осындай әсерін “орынбасардың электрондық эффекті” деп атайды. Индуктивті эффектИндуктивті эффект функционалды топ пен реакциялық орталықтың электртерістілігінің айырымымен байланысты Сутек атомының индуктивті әсер «нөльге тең» Индуктивті Оң (+I) және теріс (-I) сызбаларда келесі түрде белгіленеді: Индуктивті Оң (+I) және теріс (-I) Оң және теріс индуктивтік әсер Эффект белгісі электрондардың ығысуы кезінде орынбасар алған зарядпен сәйкестендіріледі Кейбір орынбасарлардың индіктивті эффектілеріИндуктивтік әсер берудің заңдылықтары Егер орынбасардың әсері -байланыстың қатысында болса, байланыстың электрондық күйі өзгереді, яғни байланыс полюстенеді.
Индуктивті эффект Дипольдік моменттер () мәні =qr - мұнда байланыс ұзындығының (r ) және байланысқан атомдардағы заряд (q )функциясы. Индуктивті эффектінің ерекшелігіА) Индуктивті эффектің мәні қашықтықта төмендейді Б) Барлық қанықпаған көмірсүтектің топтар теріс индуктивті әффект көрсетеді: (-I) Эффект индукциялық н/е мезомерлік (резонансты) механизмге сәйкес жүреді. Реакция орталығының электрон бүлтын кемітетін орынбасарлар электрон-акцепторлы (-І- эффект), ал реакция орталығының электрон бүлтын арттыратын орынбасарлар электрон-донорлы (+І- эффект) деп аталады Оң (+I) және теріс (-I) индуктивті эффектілерЭффект белгісі электрондардың ығысуынан пайда болған зарядпен сәйкес болады. Барлық қанықпаған С-С-топтар - I-эффектке ие, ол гибридті байланыстардың, s-характерінің өсуіне байланысты. Еселік байланысы бар орынбасарлардың еселігі жоғары болған сайын -I-эффект жоғары болады. I-эффекттің мәні орынбасардағы зарядтың өсуімен өседі. Орынбасарды сипаттайтын элемент периодты жүйеде неғұрлым он және жоғары жақта тұрса, соғұрлым I-эффектке ие болады. Тармақталуы күштірек болған сайын алкилды топтар күштірек +I-эффект көрсетеді Қосарлану эффектісіҚосарлану эффектілеріЕгер тізбекте қысқа байланыстардың қосарлануы жүйесі немесе қысқа байланыстағы орынбасарлардың бөлінбеген электрон жұбы болса, онда берілу әсері π – байланыс және р– π – байланыс жүйесі бойынша жүреді және осы орынбасу эффектісін қосарлану эффектісі (М–эффект) деп аталады. Мезомерлі эффект немесе қабысу - орынбасарлардың электрондық әсерінің -байланыс бойында таралуы. Байланыстардың дипольдік моменттеріҚабысқан жүйе – гибридтелмеген р-орбитальдардың қосарлануы нәтижесінде түзілген біріңғай электрон булты. Біріңғай электрон бүлты кезектесіп орналасқан екі немесе одан да көп - байланыспен көршілес атомның р-орбиталі мен -байланыс арасында түзіледі. Қабысқан жүйенің электрон бүлтының тығыздығын кемітетін орынбасарлар –М-эффект көрсетіп, электроноакцепторлар болады, ал қабысқан жүйенің электрон бүлтының тығыздығын арттыратын орынбасарлар +М -эффект көрсетіп, электронодонорлар болады. Қосарлану эффектілеріФенол молекуласындағы ОН тобының + М-эффектісі http:// www.chemistry.ssu.samara.ru -Бензальдегид молекуласындағы С =О -топтын -M-эффекті http:// www.chemistry.ssu.samara.ru Қосарлану және индуктивті эффектілерМезомерлік эффектінің заңдылықтары-М-эффектінің мәні орынбасар зарядының өсуімен өседі Неғұрлым орынбасардағы атомдардың электртерістілігі жоары болса, соғұрлым -М-эффект күштірек Мезомерлік эффектінің заңдылықтарыІшкі қосарлану аз болса орынбасарлардың -М-эффект ісі күштірек болады Орынбасарлардың бірдей әсер ету сипаты Аса қосарланубайланыстың орбитальдарының көрші орбиталь-дарымен шекаралық қабысуы аса қосарлану («гиперконъюгация») деп аталады РезонансРезонанс теориясы (әдісі) – мезомерлік эфекттісі бар орынбасарлардың әсерінен π-электрондардың қозғалғыштығын көрсететін қосарланған π-жүйелердің сипаттау тәсілі Резонансты құрылымдар тек қана электронадардың орналасуымен ерекшеленеді: Резонанс әдісінің ережелері:
Бензолдың резонансты құрылымдарыРезонансты формулалар мысалдарыжүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|