Лекция Хроматография грек тілінен аударғанда түс, бояу дегенді білдіреді
жүктеу/скачать 103,12 Kb.
|
| Гель-хроматография.
Алғаш рет гелдерді 1959 жылы Порат пен Флодин сұйық қоспаларды бөлуде қолданған. Гель-хроматографияда қозғалатын және қозғалмайтын фазалар тек бір ғана сұйықтық, ол – еріткіш. Гелдің жанынан өтетін (қатты тасымалдаушы) сұйықтықтың жартысы қозғалатын фаза ролін атқарады және қоспа компоненттерін колонка бойымен тасымалдайды. Сұйықтықтың екінші бөлігі гельдің бос қуыстарына өтеді және қозғалмайтын фаза ролін атқарады. Қосылыс молекулаларының өлшемдері әртүрлі болуы және гелдің бос қуыстары өзінің диаметрінен кіші молекулаларды өткізуінің нәтижесінде заттар қоспасының бөлінуі жүреді. Зерттелетін қоспаны өткізгенде ұсақ молекулалар қуыстарға енеді, сондықтан олар қуысқа енбеген үлкен молекулаларға қарағанда гель жанынан баяу қозғалады. Гель-хроматография қосылыстың өлшемдері мен молекулалық массасына байланысты қоспаларды бөлуге мүмкіндік береді (ситалы анализ). Осыдан кейін гель қабатын таза еріткішпен жуса, онда ірі молекулалар колонка бойымен еріткіш жылдамдығымен бірдей қозғалады, ал ұсақ молекулалар гель қуыстарынан соңынан жуылып щығады. Сонымен, компоненттер колонкадан молекулалық массасының кему ретімен шайылады (мәндері және т.б мәндері болады). Гель-хроматография қоспаларды бөлудің салыстырмалы қарапайым және жылдам әдісі. Ол тек колонкалы ғана емес, сонымен бірге жұқа қабатта да жасалады. Гель-хроматографияда диаметрі 8-10м кем емес колонкалар қолданылады (капиллярлы сұйық хроматографиядан артықшылығы). Гель-хроматография негізінен жоғарымолекулалық қосылыстар қоспасын бөлуде қолданылады. Сонымен қатар төменмолекулалық қосылыстарды бөлуде де пайдалануға болады. Тұнбалы хроматография тасымалдауышқа жағылған реактивтермен зерттелетін қоспа компоненті жанасуынан түзілетін әртүрлі қоспалардың ерігіштігіне негізделген. Тұнбалы хроматографияда қолданылатын колонкалар инертті тасымалдағыш пен тұндырғыш-реактивтен тұрады. Хроматографиялық колонканы тасымалдағыш пен тұндырғышты механикалық үгіті арқылы немесе тасымалдағышты тұндырушы ерітіндісімен ылғалдандырып, соңынан кептіреді (кейде кептірмейді). Тұндырушы-реактив зерттелетін қоспа компонентімен тұнба түзеді. Бұл колонка бойымен белгілі реттілікпен әртүрлі ерігіштігіне байланысты. Тұнбалы хроматограмманы алу қиын емес. Мысалы, Al2O3(инертті тасымалдаушы) пен KI (тұндырушы) массасы бойынша 9:1 қатынаста араластырады. Шыны құбырды (трубканы) қоспамен толтырып, үстіне құрамында сынап және қорғасын нитраттары бар ерітіндіні өткізеді.Фильтрлеу кезінде Hg(II) және Pb(II) катиондары KI-пен әрекеттесіп, ерігіштігі нашар боялған тұнба түзіледі. Нашар еритін HgI2 колонканың жоғарғы жағында тоқтап тұрады, PbI2 оның төменгі бөлігіне жылжиды. Тұнбалы хроматография мына түрге келеді: колонканың жоғарғы бөлігінде сары-қызыл HgI2 аймақ, ал төменгі бөлігінде сары PbI2 аймақ байқалады. Тұнбалы хроматографияны электролиттерді, бейорганикалық заттарды және кейбір қосылыстарды таза күйінде бөлуде қолданылады. Тұнбалы хроматографияның бірталай артықшылығы бар: әрбір аймақта қоспа емес тек бір заттың тұнбасы болады; аймақтар арасында шекара анық көрінеді; кейде тұнба аймақтары таза тасымалдағышпен бөлінеді, бұл компоненттердің толық бөлінгенін білдіреді және олардың сандық анықталуын жеңілдетеді. Хроматографиялық анализ негізіндегі сорбциялық әдістер биологиялық сұйықтықтардан улы заттарды жоюда қолданылады. Осы мақсатта сорбент қабаты арқылы қан, лимфа, плазманы өткізеді. Сәйкесінше бұл процестер гемо-, плазмо-, лимфоперфузия деп аталады. Гемосорбция – улануды емдеуде қолданылған алғашқы әдіс болды. Ол үшін ағзаның артерия жүйесінен алынған қанды адсорбент бар колонкадан өткізіп, адам ағзасына қайтадан құяды. Қанды улы заттардан тазартудың қарқынды процесі клиренспен(тазарту) сипатталады. Гемосорбцияның кемшілігі – қанның жасушалы бөлшектерімен адсорбенттің тікелей қатынасы. Соның салдарынан адсорбенттер(белсендірілген көмір) жасушаның зақымдалуына әкелуі мүмкін. Сондықтан қазіргі уақытта сорбенттен қанды емес, жасушасыз орта плазманы өткізеді. жүктеу/скачать 103,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|