Лекция жинағы Шымкент, 023 лекция
жүктеу/скачать 5,68 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жанжал ұғымы.
Жанжал ұғымының көптеген анықтамалары мен түсіндірмелері бар, бірақ олардың барлығы, егер әңгіме адамдардың өзара іс- қимылы туралы болса, келіспеушілік нысанын қабылдайтын қарама- қайшылықтардың болуын атап көрсетеді. Қақтығыс (латын conflictus-қақтығыс) — нақты тұлғалар немесе топтар болуы мүмкін екі немесе одан да көп тараптар арасындағы келісімнің болмауы. Әрбір Тарап оның көзқарасы мен мақсаты қабылдануы үшін бәрін жасайды және екінші тарапқа бірдей істеуге кедергі жасайды. Адамдардың көзқарастарындағы айырмашылықтары, қандай да бір оқиғаларды қабылдау мен бағалаудың сәйкес келмеуі даулы жағдайға жиі әкеледі. Егер де қалыптасқан жағдай өзара іс-қимылға қатысушылардың ең болмағанда біреуіне қойылған мақсатқа жету үшін қауіп төндірсе, онда даулы жағдай туындайды. Жанжалды жағдайдың негізінде жиі объективті Қайшылықтар жатыр, бірақ кейде қандай да бір ұсақ-түйектер жеткілікті: сәтсіз айтылған сөздер, пікірлер, яғни қақтығыс-және қақтығыс-бауыр жанжалдың формуласын білу және оны тиімді меңгеру маңызды болуы мүмкін. Бұл келесідей: Қақтығыс = шиеленіс жағдай + оқиға Жанжал-бұл өзара жоятын мүдделер мен ұстанымдардың салдары ретінде ашық қарсы тұру. Жанжалды жағдай-бұл қақтығыстың шынайы себебін қамтитын жинақталған Қайшылықтар. Оқиға-қақтығысқа себеп болып табылатын жағдайларды жою. Қақтығысты шешу-жанжалды жағдайды жою және қақтығысты жою. Адамдар жанжал туралы ойлаған кезде, олар көбінесе агрессиямен, қатерлермен, даулармен, дұшпандармен байланыстырады. Нәтижесінде жанжал – құбылыс әрқашан жағымсыз, ол пайда болған кезде оны дереу шешу керек деген пікір бар. Келісімнің болмауы әртүрлі пікірлер, көзқарастар, идеялар, мүдделер, көзқарастар және т.б. болуымен байланысты. Алайда, қақтығыстың айқын қақтығысы түрінде әрдайым көрінбейді. Бұл орын алып отырған қайшылықтар, келіспеушіліктер адамдардың қалыпты өзара іс-қимылын бұзғанда, қойылған мақсаттарға қол жеткізуге кедергі келтіргенде ғана орын алады. Бұл жағдайда адамдар келіспеушіліктерді қандай да бір жолмен еңсеруге мәжбүр болады және ашық жанжалды өзара іс-қимылға түседі. Егер қақтығыстар негізді шешімдер қабылдауға және өзара қарым-қатынастарды дамытуға ықпал етсе, онда оларды конструктивті деп атайды. Тиімді өзара іс-қимыл мен шешім қабылдауға кедергі келтіретін қақтығыстар деструктивті деп аталады. Қақтығыстардың 80 % — ы қатысушылардың қалауымен қатар пайда болады. Бұл біздің психикамыздың ерекшелігіне және адамдардың көпшілігі не олар туралы білмейді, не оларға мән бермейді. Managementoftheconflicts-те қақтығыс қарама-қарсы, әлеуметтік өмір субъектілерінің қарама-қайшы мүдделермен, қанағаттанғысыз қажеттіліктермен қарсы іс-қимылы; шиеленісті өзара іс-қимыл, ресурстар үшін күрес, мүдделер қақтығысы, соғыс деп түсініледі. Оны агрессивті сипаттағы бір жақты әрекеттерден ажырату қажет, бірақ дау-жанжалға ұласпайтын. Бұл ретте, егер Тараптардың қарсыласуы болмаса, бір-біріне қарсы бағытталған іс-әрекеттер болмаса, онда жанжал да жоқ екенін түсіну маңызды. А. Чумиков қақтығысты белгілі бір қарама-қайшы көзқарастар, мүдделер немесе құндылықтар негізінде субъектілердің соқтығысуымен байланысты әлеуметтік қатынастардың динамикалық түрі ретінде анықтады. Әлеуметтанудағы жанжал қарама-қарсы мүдделері, мақсаттары, даму тенденциялары бар әр түрлі әлеуметтік қауымдастықтардың қақтығысындағы әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуінің шекті жағдайы ретінде қарастырылады .Энциклопедиялық әлеуметтік сөздікте қайшылық: а) философияда — қарама-қайшылықтар қарама-қайшылықтарға (полярлылық, антагонизм) айналғанда, бір-бірін өзара теріс қарым-қатынас және қарама- қайшылықтарды алып тастау сәтіне жеткен «қарама-қайшылықтар» санатының даму кезеңін (фазасы мен түрін) көрсететін санат.; б) қоғамдық ғылымдарда (тарих, саясаттану, әлеуметтану, психология) — объективті және субъективті себептермен детерминацияланатын және екі диалектикалық өзара байланысты формада — қарама-қайшы психологиялық жай-күйлер мен жеке және топтық деңгейлерде тараптардың ашық қарама- қайшы іс-қимылдарының қарама-қайшылығын дамыту және шешу процесі. Энциклопедиялық әлеуметтанулық сөздікте, позициялық жанжал — ұйымдардағы қызметкерлер мен түрлі бөлімшелердің мақсаттары мен мүдделерінің объективті алшақтығы; отбасылық жанжал; әлеуметтік-рөлдік жанжал; әлеуметтік жанжал (қарым — қатынастар мен адамдардың іс- әрекеттерінің қарама-қайшылығын дамыту және шешу процесі-ашық қарама- қайшы іс-әрекеттер мен қарама-қайшы психологиялық жағдайлар); модельдің қақтығысы сияқты қақтығыстардың түрлері қарастырылады. «Ашық қарама-қайшы іс-әрекеттер» және «қарама-қайшы психологиялық жағдайлар»тұжырымдамаларына авторлар салатыны анық емес. Қарама- қайшы жағдайлар емес, тараптардың қарсыласуы, бір-біріне қарсы әрекеттерді кез келген әлеуметтік қақтығыста көруге болады. Қақтығыс парадигмасының философиясы қарама-қайшылық ретінде осы анықтамаларда басым болады, бірақ әр түрлі авторлардың қарама- қайшылығын түсіну әр түрлі. жүктеу/скачать 5,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|