Литературалық шолуды реферативті сипаттау Мектепте иммерсивті оқыту технологияларын қолдану қауіпсіздігі мәселелерін зерттеу

Информатика кафедрасы

дамытты, бірақ ең бастысы – мектептер. Интерактивті оқыту қолында планшетпен өскен ұрпақтың зерігуі мен табандылығы мәселесін шешуге уәде береді. Білім беру ойындары күрделі мәселелерді еш қиыншылықсыз шешуге көмектеседі.

Иммерсивті оқыту технологиясы адамдарға дағдыларды игеруге және физикалық қауіпті жағдайларда әрекет етуді үйренуге көмектесудің маңызды пайдасын көрсетті-ұшақты тасымалдаушыға қондыру кезінде қызметкерлерге көмектесуден бастап, зауыттағы төтенше жағдайды тиімді басқаруға дейін. Виртуалды шындықты қолдана отырып оқыту технологиясы, егер нақты жағдайда оқыту тым күрделі, қауіпті немесе қымбат эксперимент болса, кеңінен таралуда. Бүгінгі таңда Виртуалды шындық «эмпатияның абсолютті машинасы» ретінде танылған кезде, көптеген ұйымдар адамның қабілеттерін дамыту үшін оның әлеуетін тани бастады. Атап айтқанда, эмоционалды жағдайларда адамдар өздерін қалай ұстау керектігін жиі біледі, бірақ нәзік жағдай туындаған кезде, олар көбінесе эмоцияларын жеңіп, оны шешудің ең тиімді мінез-құлқын көрсетуде қиындықтарға тап болады. Иммерсивті тәжірибе осы қабілетті дамыту үшін салдарсыз тәжірибе үшін қауіпсіз орын ұсына алады.

Иммерсивті технологиялар – бұл виртуалды әлемге немесе аралас немесе кеңейтілген шындықтың әртүрлі нұсқаларына толықтай немесе ішінара енудің тәсілі. Ол технологияларға нелер кіретінін айтатын болсақ:

Толықтырылған шындық (AR) – бұл мәтінді, суреттерді, графиканы

немесе басқа сандық мазмұнды адамның айналасындағы нақты заттарға проекциялау.

Виртуалды шындық (VR) – техникалық құралдар және программалық жасақтамалардың көмегімен жасалынған, адамға көру, есту, сезу т.б. сезімдері арқылы берілетін жасанды әлем. Виртуалды шындық технологиялары нақты әлемде формасы жоқ объектілерді құруға және дерексіз модельдер жасауға мүмкіндік береді.

Дәстүрлі оқыту әдістері білім мен дағдыларды игерудің негізгі жолдары ретінде дәрістер тыңдауды және оқулықтарды оқуды көздейді. Алайда, жадыны зерттеу нәтижелері бойынша визуалды ақпарат есте сақтаудың ең қуатты көзі болып табылады, ал визуалды сигналдар мен қызметтің басқа түрлерінің (мысалы, бақыланатын объектіге бағытталған әрекеттер) үйлесуі ақпаратты игеру тиімділігін едәуір арттырады.

Иммерсивті виртуалды шындықтың оны басқа оқу құралдарынан сапалы ажырататын кейбір аспектілері бар, сонымен қатар нақты әлемде қол

жетімсіз, кейде мүмкін емес.

Цифрлық трансформация жағдайында, мысалы, жасанды интеллект және оқыту, бағдарламалау (кодтау) және электронды спорт түрлеріне арналған жасанды интеллект және бұлтты технологиялар сияқты жетістіктерді пайдалану қазіргі заманғы мектеп білімінің тартымдылығын, сапасы мен қол жетімділігін арттырудағы ең тиімді және қолайлы шешімдер болып табылады.

Виртуалды шындықтың цифрлық қоғам мен білімнің дамуына әсерін нашар түсіну, оқытудың иммерсивті технологияларының мүмкіндіктерін жеткіліксіз зерделеу, оларды қолданудың дәлелденген және қалыптасқан әдістерінің болмауы білім беру ұйымдарында, соның ішінде орта мектептерде оқытуға иммерсивті технологияларды енгізуге қатысты бірқатар проблемалар мен алаңдаушылықтар туғызуда.

Бұл мәселелер денсаулық пен қауіпсіздікке, білім алушылардың психоэмоционалды және әлеуметтік әл-ауқатына, білім мен практикалық дағдыларды меңгеру сапасының сенімділігіне, сондай-ақ мектептер мен мұғалімдердің мектеп біліміне иммерсивті технологияларды енгізуге дайындығы туралы көптеген ашық сұрақтарға қатысты.

Жалпы білім беретін мектептің білім беру процесінде иммерсивті технологияларды қолданудың әдіснамасы, әлеуметтік-психологиялық және педагогикалық аспектілері, технологиялық және әдіснамалық ерекшеліктері бойынша мақсатты зерттеулер жүргізу қажеттілігіне байланысты болуда.

Соңғы 5 жылдықта иммерсивті технологиялар айтарлықтай үмітті ақтамағанымен, қазіргі уақытта адам басына киюге арналған шлемдер мен соған сай виртуалды контенттердің жаңа толқыны пайда болуда. Осы орайда «киберсырқат» (киберболезнь) иммерсивті технологияларды жаппай білім беруде қолдануға кедергі келтіретін негізгі мәселелердің қатарын бастап тұрғаны байқалады.

Зерттеушілер McCauley, M. E. мен Sharkey, T. J. өз зерттеулерінде иммерсивті технологиялардың перспективасы ауқымды болғанымен, оның жағымсыз әсерінің бірі «бас айналдыру» (укачивание), яғни «кибершайқау» (киберукачивание) барын атап көрсеткен. Ал Graybiel мен Knepton және Stanney сынды ғалымдар аталған технологияларды қолдануда жүрек айнуы, дене теп-теңдігін сақтай алмау, көру қаблетінің нашарлауы, ұйқының келуі, шаршау және т.б. жағымсыз сезімдерді туындататынын далелдеген. Виртуалды шынайылық технологияларын ұзақ мерзімді қолдануда жүрек айнуы және құсу сынды синдромдарды байқаған.

«Кибершайқау» (киберукалывание) мәселелерін анықтау және оны шешу жолдарын талқылау мақсатында 1997 жылы «Адам мен компьютер арасындағы қарым-қатынас» атты халықаралық арнайы отырыс өтті. НАСА қолдауымен өткен бұл отырыста, аталған мәселе бойынша жүйеленген зерттеу бағдарламасы құрылды. Оларға: пайдаланушылардың технологияларды қолданудағы бейімделу кестесін пайдалану, кішірейтілген сенсорлық кедергілерді жоюға арналған жобалауды құрастыру және енгізу, сенсорлық кедергілердің және технологиялардың жағымсыз әсер етуінің алдын алу шектерін құрастыру сияқты міндеттер болды. 2019 жылы осы көтерілген мәселені одан әрі зерттеуде және болашақта кездесуі мүмкін кедергілерді реттеу барысында Калифорния штатында «Кибершайқау: себептері және шешімі» тақырыбында ауқымды конференция өтті. Иммерсивті технологиялардың кеңінен танымал болуы, олардың сапасының артқандығын білдіруде. Бірақ, кибершайқау синдромдарыда бірге ілесуде. Lawson зерттеулерінде 1994-2010 жылдардағы виртуалды шынайылық құрылғылары пайдаланушылардың 60% жайсыз әсер етсе, ғалымдар Serge пен Moss соңғы шығарылымдағы Oculus Rift виртуалды шлемдерінің жағымсыз синдромдар қатарын азайтқандығы туралы жазуда.

Киберсырқатты тек қана иммерсивті технологиялардың әсерінен болмайтындығын, оған қоса виртуалды контенттердің әсері барын зерттеуші Gruen айқындаған. Unity, Unreal Engine және тағыда басқа құрастыруға арналған платформалар арқылы виртуалды ортаға толыққанды енуді қамтамасыз етуге болатындығын, интерфэйстерді құрастырудағы ұқыптылық пайдаланушыға үлкен әсер ететіндігін атап айтқан.

Заманауи в иртуалды щынайылық құрылғылары әліде жағымсыз әсер ететіндігі туралы басылым беттерінде ақпарат аздау болуда. Стоун өзінің зерттеу диссертациясында HTC Vive виртуалды шлемін 9 – 19 минут қолдануда пайдаланушылардың 32,8 % жүрек айнуын сезгендігін жазған болатын. Ал Дэвис Oculus Rift шлемі арқылы «Америкалық горка» контентін көрсеткендегі 12 қатысушының барлығы аз мөлшерде жүрек айнуын байқағанын жазды.

Cosmides & Tooby, иммерсивті технологиялды пайдалануда белгіленген нормаларды қолдану, адам миының виртуалды ортаға бейімделуін жеңілдететіндігін және керісінше болған жағдайда кибершайқау белгілерінің артып кететіндігін айтқан.

Қорытындылай келе, иммерсивті технологиялар мен білім-бұл ерекше үйлесім табатын екі әлем. Оқушылармен байланыс орнатуда және оларды оқуға шабыттандыруда жаңа кезеңнің қарсаңында тұрмыз. Білім алушыларға

жаңа әлемдерді бастан кешіруге, қол жетпейтін жерлерді зерттеуге және дерексіз тұжырымдамаларға визуалды контекст ұсынуға мүмкіндік бере отырып, VR, AR оқытуды көңілді және тиімді ете алады, бұл қоршаған әлеммен қызығушылық пен интерактивтілік тудырады. Дегенмен пайдаланушыға әсерін анықтау үшін көптеген зерттеулерді талап ететіні байқалуда.