Ұлттық біліктілік тестілеуге дайындалуға арналған пәндерден көмекші құрал By Talim Group
құрамы оның алдындағы этносаяси қауымдастықтардан мүлде өзгеше болды
жүктеу/скачать 0,78 Mb.
|
1 2
Байланысты:ҰБТ тест - ТАРИХ
- Бұл бет үшін навигация:
- Сюбашы 23.Қазақстандағы түрік дәуірінде кең тараған балбал мүсіндері негізінен жасалды: тастан 24.1580-1582 жылдары Қазақ хандығын басқарған: Шығай хан
- Жетісу, Торғай 29.1836-1838 жылдардағы Ішкі Ордадағы шаруалар көтерілісіне қатысқан ақындар: Махамбет, Шернияз
- Жандария бойында 33.Қыпшақ хандығының оң қанатының орталығы: Сарайшық 34.1643 жылы болған шайқас: Орбұлақ
- Алматы 36.1993 жылдың соныңа қарай Қазақстанда ресми турде тіркелген саяси партия: Қазақстан Халық Конгресі
- Жетісу облысының аумағына қоныс аударуға 38. Неолит дәуірінің Усть-Нарысы тұрағы орналасқан өңір: Солтүстік Қазақстан
- Есіл өзенінің оң жағалауы 40. Түргеш қағанатының орнына келген тайпа: Қарлұқ
| құрамы оның алдындағы этносаяси қауымдастықтардан мүлде өзгеше болды.
21.Ежелгі адамдарды егіншілік пен мал шаруашылығына алып келген жағдай: терімшілік пен аңшылық 22.Оғыз мемлекетінде әскербасылар иеленген лауазым: Сюбашы 23.Қазақстандағы түрік дәуірінде кең тараған балбал мүсіндері негізінен жасалды: тастан 24.1580-1582 жылдары Қазақ хандығын басқарған: Шығай хан 25.Орта жүз құрамына кірген ру: керей 26.ХІХ ғасырда Қарқаралы уезінде ашылған жәрмеңке: Қоянды 27.1870 жылғы Маңғыстаудағы көтеріліс басшылары: Досан Тәжіұлы, Иса Тіленбайұлы 28.1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің ірі орталықтары: Жетісу, Торғай 29.1836-1838 жылдардағы Ішкі Ордадағы шаруалар көтерілісіне қатысқан ақындар: Махамбет, Шернияз 30.ХХ ғ. 50-жылдары біраз ғалымдарына «космополит» деген айып тағылған ғылым салалары: биология, мединица 31.Қазақстан Компартиясы таратылғаннан кейін, оның орнына құрылған жаңа ұйымның атауы: Социалистік партия 32.Сақтардың Бәбіш-Молда қаласы орналасқан өңір: Жандария бойында 33.Қыпшақ хандығының оң қанатының орталығы: Сарайшық 34.1643 жылы болған шайқас: Орбұлақ 35.1960 жылдары мақта-мата комбинаты салынған қала: Алматы 36.1993 жылдың соныңа қарай Қазақстанда ресми турде тіркелген саяси партия: Қазақстан Халық Конгресі 37.Санк-Петербург бейбіт келісімшартынан келтірілген үзіндіні оқып шығып, Іле өлкесінің тұрғындарына қандай құқық берілгенін анықтаңыз: Жетісу облысының аумағына қоныс аударуға 38. Неолит дәуірінің Усть-Нарысы тұрағы орналасқан өңір: Солтүстік Қазақстан 39. Ерте темір дәуіріне жататын Ақтау бекініс қалашығы орналасқан жер: Есіл өзенінің оң жағалауы 40. Түргеш қағанатының орнына келген тайпа: Қарлұқ 4.Ұлы Жібек жолын дипломатиялық мақсатқа пайдаланған:У-Ди 5.Ақ Орда хандығының территориясы:Шығыс Дешті Қыпшақ 6.Қазақ хандығында ұлысты басқарушылар:Сұлтандар 7.1822 жылы қабылданған «Сібір қазақтары туралы Жарғының» мақсаты:Орта жүзде билікті жою 8.Қайта құру кезеңінің негізгі оқиғасы:Н.Назарбаевтың Қазақстан КП Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып сайлануы 9. «Қазақстан-2030»стратегиясындағы басты ұстанымдар:Ұлттық қауіпсіздік,Энергетика ресурстары,Кәсіпқой мемлекет 10.Савромат-сармат тайпалары санының күрт азаю себебі:қатты қуаншылық 11.Гурхан бұл:Қарақытай билеушісінің лауазымы 12.1643 жылы болған шайқас:Орбұлақ 13.1991 жылы қыркүйек 7-сінде болған Қазақстан Компартиясының төтенше сьезі қабылданған шешім:Қазақстан компартиясын тарату 14.Мәтінде сипатталған тарихи үрдіске тән емес белгі:жеке меншіктің үстемдігі 1.Неандерталь адамы өмір сүрген кезең:Палеолит 2.Қазақстанда ең алғаш пайда болған тайпалық одақ:Сақтар 3.Дамыған орта ғасырда қазіргі Монғолия жерінде мемлекет құрған қазақ тайпалары:керейіттер мен наймандар 4.Масуд Ибн Усман Кухистанидың «Тарих-и Абулхайр-хани» еңбегінде баяндалады:Көшпелі өзбектер ханы Әбілқайырдың тарихы 5.XVII ғасырдың аяғы –XVIII ғасырдын бас кезінде дүниеге келген заңдар жинағы: «Жеті жарғы» 6.ХІХ ғасырда Жетісу(Верный) уезінде орналасқан жәрмеңке:Қарқара 7.1714(1716)-1720 жылдары Ертіс өзенінің бойына салынған бекіністер:Железинск,Коряков 8.Индустрияландыру жылдарында Қаныш Сәтпаевтың сіңірген еңбегі:Жезқазған ауданындағы мыс кенін зерттеді. 9.ХХ ғ басындағы қазақ либералды-демократиялық Алаш қозғалысының өкілі:М.Дулатов 10.1947 жылы өзінің алғашқы өнімін берген өнеркәсіп орны:Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты 11.Қазақстанның тәуелсіздігін ең алғаш таныған мемлекеттер:Түркия,АҚШ 12.Қытай жылнамаларында айтылғандай б.з.б ІІІ ғасырда Қытайдың солтүстігінде Байкалдан Ордосқа дейінгі аралықты мекендеген тайпалық бірлестік:ғұндар 13.ХVІ ғасырдың 50 жылдары Ресейге қосылған хандықтар:Қазан,Астрахан 14.1960- жылдардың ішінде тоқыма фабрикалары салынған:Жезқазған,Семей,Ақтөбе 15.Қазақстан Республикасында 1993 жылы күзде қалыптасқан саяси ахуал:Кеңестер өзін-өзі тарата бастады 16.Мәтінде сипатталған еңбектің авторын анықтаңыз:М.Дулати 1.Жер бетіндегі мұз басу дәуірі тән кезең:Палеолит 2.Жетіасар,Қауыншы,Отырар-Қаратау мәдениеттері қатысты ежелгі мемлекет:Қанлы 3.Оғыздардың астанасы Янгикент орналасқан өзен бойы:Сырдария 4.VІ-ІХ ғасырда отарықшылық мәдениет орталығы болған Отырар,Йасы,Сығанақ қалалары орналасқан аймақ:Оңтүстік Қазақстан 5.Қазақ хандығын негізін қалаған сұлтандар:Керей,Жәнібек 6.Есім хан билігі кезінде алғашқы қазақ-бұхар шайқасы болған жыл:1603ж 7.ХІХ ғасырда өмір сүрген көрнекті ағартушы,этнограф:Ы.Алтынсарин 8.1710 жылы қазақ жүздерінің белгілі өкілдері жоңғарларға соққы берудің мүмкіндітерін талқылаған жер:Қарақұм 9.ХХ ғасырдың басында Қазақ газетінің шығуына атсалысқан қайраткер:Ә.Бөкейхан 10.Ұлы Отан соғысы кезінде патриоттық тақырыпта жазылған ЖЖабаевтың өлеңі: «Ленинградтық өренім» 11.1960 жылдары Мәскеуде қазақ жастарының ұлттық-демократиялық қоғамдық ұйымын ұйымдастырушы:М.Әуезов 12.Қанлылардың 16 гектар жерді алып жатқан қаласы:Алтын-асар 13.942-1212жж өмір сүрген мемлекет:Қарахан хандығы 14.Мәтінге қарап,Әбілқайыр ханның жаулаушылық соғыстарының бағытын анықтаңыз:Батыс Сібірден Оңтүстікке қарай 1. Сарматтардың б.з.б VIII ғасырдағы атауы:савроматтар 2.Қарахандықтардың астанасы:Баласұғын 3. «Этнос»сөзінің мағынасы:халық 4.Верный көпесі Вали Ахун Юлдашев алдыртқан ел :Англия 5.Мәскеу түбіндегі шайқаста ерлік көрсеткен,Кеңес Одағының батыры:Б.Момышұлы 6.Қазақ бейнелеу өнерінің негізін салушылардың бірі:Ә.Қастеев 7.1986 жылдың ақпан айында өткен сьезі:КОКП XXVIIсьезі 8.Темір дәуіріне жататын Шығыс Қазақстан жеріндегі сақ қорғаны:Шілікті,Берел 9.Оғыздармен соғысқан ел:хазарлар 10.Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдары тері илеу кәсіпорындары салынған қалалар:Жамбыл,Павлодар 11.1993 Республиканың саяси өміріндегі басты оқиға:Алғашқы Конституцияның қабылдануы. Вариант 1146 1.Ежелде Гиркан деп аталған теңіз:Каспий 2.Ұлы Отан соғысы қарсаңында алдында Қиыр Шығыстан Қазақстанға қоныс аударылған ұлт:Корейлер 3.1913 жылдан бастап Ахмет Байтұрсынов негізін қалаған басылым: «Қазақ» 4.Қазақстанда 1950 жылдары қаржының ең көп бөлігі бөлінген өндіріс саласы:ауыр өнеркәсіп 1.Қазақстанда таза көшпелі мал шаруашылығының түрі қалыптасқан өңір:Батыс және Орталық Қазақстан 2.ХVІ ғасырдың 80-90-шы жылдары билік құрған Қазақ ханы:Тәуекел 3.Мәтінде сипатталған тарихи үрдістің шамамен орын алған уақыты: «Саналы адамның шығу уақыты» 4.Әр түрлі қауымдық топтардың негізінде жаңа құрамдағы туыстас тайпаның немесе халықтың қалыптасуының ғылыми атауы:этногенез 5.Шыңғыс ханнан жеңілген Жалайыр билеушісі:Жамұқа 6.Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған ұшқыш:С.Луганский 7.Семей ядролық полигонында сынақтар өткізілген мерзім:1949-1989ж 8.1996 жылы Шанхай Ынтымақтастық ұйымына кіретін елдердің алғашқы бас қосуы өткен қала:Шанхай 9.1960-жылдары мақта-мата комбинаты салынған қала:Алматы 10.Мәтін мазмұнына мүлдем сәйкес келмейтін жауапты анықтаңыз:Жұмысшылардың талаптары тек экономикалық сипат алды 1.Энеолиттік Шебір мекені орналасқан өңір:Маңғыстау 2.Ерте темір дәуірінде мал басының көбеюіне байланысты қалыптасты:көшпелі мал шаруашылығы 3.ХІІ ғасырдың басында Қарахан мемлекетінің Шығыс хандығын басып алған найман ханы:Күшлік 4.Ұлы Жібек жолын дипломатиялық мақсатқа пайдаланған Қытай императоры:У-Ди 5.1511-15181523 жылдары Қазақ ханы болған:Қасым хан 6.Хандық дәуірдегі бүкіл қазақ ұлтының басын қосатын кеңестің атауы:Құрылтай 7.1870 жылы көтеріліс басталған өңір:Маңғыстау 8.1885-1935 жж. өмір сүрген Алаш зиларының көрнекті өкілдерінің бірі:М.Дұлатұлы 9.Б.з.б 4ғ. сақтар қоршауға алған грек горнизоны орналасқан қала:Маракана 10.1643 жылы болған шайқас:Орбұлақ 11.Мәтінде сипатталған шаруашылықтағы өзгерістердің орын алған кезеңі:Ерте темір дәуірі 1. «Қарақытай» атауын алған тайпалар :қидандар 2. ХХ ғасырдың 50 жылдарында әлеуметтік жағдайға байланысты жұмысшылар наразылығы өтті:Теміртауда 3.1598 жылы Өзбек хандығымен шайқаста Тәуекел хан басып алған қалалар:Ташкент,Самарқан 4.Мәтінде сипатталған оқиғаға қатысты Қазақ ханын анықтаңыз:Есім 1.Қазақстан аумағындағы мыс-тас ғасырының ерекше көрсеткіші:Ботай құрағы 2.Геродот шығармаларында Орталық Қазақстанды мекендеген ежелгі тұрғындар:Аргиппей,исседондар 3.Х ғасырдың аяғында оғыздармен әскери одақтас болған мемлекет:Киев Русі 4.Көне түрік жазба ескерткіштеріндегі жазу атауы:Руна 5.1680 жылы Қазақ хандығының билігін қолына алған Жәңгір ханның ұлы:Тәуке 6.Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған көтеріліс бағытталды:Патша өкіметінің отарлық саясытына қарсы 7.Әбілқайыр хандығының шығысы шектескен жер:Есіл мен Тобыл 8.Мәтіндегі сипатталған Тоқтамыс Алтын Орда билігін өз қолына алуда пайдаланған тарихи оқиғаны анықтаңыз:Алтын Орда әскерлерінің орыс әскерлерінен жеңілуін 1.Осыдан мөлшермен 13 мың жыл бұрынғы іргелі өзгеріс:мұздықтар ериді 2.Парсыларға қарсы ұрыста жеңіліске ұшыраған сақтардың көсемі:Скунха 3.Қидандардың Х ғасырда Батысқа қарай жылжыған бір бөлігінің мұсылман деректеріндегі атауы:Қарақытайлар 4.Тараз маңында орналасқан кесене:Бабаджа-қатын 5.Жәңгірге Салқам Жәңгір атағының берілу себебі:Жоңғарлаға қарсы күрестердегі ерлігі үшін 6.Хандық дәуірдегі бүкіл қазақ ұлтының басын қосатын кеңестің атауы:Құрылтай 7.Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің созылған мерзімі:10жыл 8.Мәтінде сипатталған тарихи тұлғаны анықтаңыз:Инанч 1.Сақтардың Қызылордадан 300 шақырым жердегі орналасқан қаласы:Бесшатыр 2.Қарақытай мемлекетінің өмір сүрген мерзімі:ХІІ-ХІІІғасыр 3.Бабаджа-қатын кесенесі орналасқан қала:Тараз 4.1236-1242 жж. Батый жорығыннан кейін,шығыста Ертістен ,батыста Дунайға дейінгі аумаққа билік еткен әулет:Жошы 5.1917 жылғы Ақпан төңкерісінің нәтижесі:Қос өкімет орнады 6.Халық арасында «Көмекей әулие»атанған Абылайдың кеңесшісі:Бұқар Жырау 7.ХХ ғасырдың 50-жылдары саяси қудалауға ұшыраған ғалымдар:А.Жұбанов,Қ.Жұмалиев 8.Ұйғырлар мен дүнгендердің Қазақстанға қоныс аударуы туралы тарихи құжатты анықтаңыз:Санк-Петербург келісімшарты 1.Көне түрік жазба ескерткіштеріндегі жазу атауы:Руна 2.Шыңғысханның үлкен баласына қараған аумақтың атауы:Жошы ұлысы 3.1801ж. Жайықтың оң жағасында Кіші жүзден бөлінген:Ішкі Орда 4.1993 жылы 28 қаңтарда қабылданған құжат:Қазақстан Республикасының тұңғыш Конституциясы 5.Мәтінде кездесетін «сойырғал» терминіне мағынасы жағынан ең жақын сөзді анықтаңыз: «иқта» 1. «Аргиппей» сөзінің латын тілінен аударғандағы мағынасы: «Ақ жалды жүйрік аттардың иелері» 2.Қарақытай мемлекетін құлатқан елдер:Хорезм,Найман 3.ХІV-ХV ғасырлардағы жазбаша әдеби шығарма: «Кодекс куманикус» 4. «Жеті жарғы» заңдар жинағын жасауға қатысқан Ұлы жүз биі:Төле би 5.Бөкей Ордасының негізін қалаған Бөкей ханның мұрагері:Жәңгір хан 6.1917 жылы Ақпан төңкерісінің нәтижесі:Қос өкімет орнады 7.ХІІІ ғасырда өмір сүрген Абылай ханның серігі,атақты жырау:Бұқар 8.Қазан төнкерісіне дейінгі кезеңдегі рухани мұраны зерттеуге тыйым салған Қазақстан К(б)П Орталық Комитетінің 1947 жылғы қаулысы: «Тіл және әдебиет институтының жұмысындағы саяси қателер туралы» 9.Масагеттер туралы дерек қалдырған:Геродот 1.Қазақстан аумағындағы мыс-тас ғасырының ерекше ескерткіші:Ботай тұрағы 2.ХVІ ғасырдың бас кезіндегі Қасым ханның сыртқы саясатындағы басты бағыт:Сырдария бойындағы қалаларды қарату 3.1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің ірі орталықтары:Жетісу,Торғай 4.1988 жылы Қазақстан КП Орталық Комитетінің қаулысымен ақталып,есімдері халқына қайтарылған қайраткерлер:Ж.Аймауытов,М.Дулатұлы 5.Томирис пен Кир шайқасы туралы жазған рим тарихшысы:Помпей Трог 6.Батыс-Түрік қағанатының билеушілері:Шегу,Тон 7.Мәтінде сипатталған халықаралық ұйымды анықтаңыз:ШЫҰ 1.Мыс-тас ғасырының ерекшелігі:Аталық рудың қалыптасуы 2.Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендегендер:Андрондықтар 3.Керей билеушілерінің бірі:Ван хан 4. «Жеті жарғы»заңдар жинағын жасауға қатысқан Кіші жүз биі:Әйтеке би 5.ХІХ Ресей Қазақстан арқылы сауда жасаған мемлекет:Қытай 6.ХХ ғасырдағы қазақ жазушылары:Ә.Әлімжанов,Б.Момышұлы 7.1960 жылы зерттелген Шығыс Қазақстан жеріндегі қорған атауы:Шілікті 8.Қимақ мемлекетінің құрамына кірген жеті тайпалық топтың ең ірісі:Қыпшақтар 1.Неолит дәуірінің Усть-Нарым тұрағы орналасқан өңір:Шығыс Қазақстан 2.Моңғол шапқыншылығына дейінгі кезеңге жататын мемлекет:Қыпшақ хандығы 3.Ауыр қайғы-қасірет символы «Елім-ай» әні пайда болған уақыт:ХVІІІғ 4.Ұлы Отан соғысы жылдары Қазақстанға ең жақын болған майдан:Сталинград 5.Ұлы Абайдың немере інісі,шәкірті,ақын:Ш.Құдайбердіұлы 6.1991 жылы желтоқсанның 8-күні үш славян мемлекетінің басшылары бас қосқан қала:Минск 7.Мәтінде сипатталған сұлтанды анықтаңыз:Қасым Вариант 1449 1.Палеолит кезеңінің Орталық Қазақстаннан табылған тұрағы:Шақпақата 2.Тасмола мәдениетін қалдырған тайпа:дайлар 3.Шығыс Түрік қағанатында сот істермен айналасатын адамдарға берілген атақ:бек 4.1583 жылы «Ант беріскен шартты» бұзып,Тәуекел хан Өзбек ханнан қайтарып алған қалалар:Сауран,Түркістан,Отырар,Сайрам 5.Үшір салығының мағынасы:еңбекке жарамды адамдар табысынан алынатын салық 6.Қоянды(Талды-Қоянды)жәрмеңкесі ашылды:1847жылы 7.Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1991 жылғы 16 қазандағы қаулысы бойынша:Парламент жоғарғы палатасы отырысын шақырады 8.Мәтінде Адольф Янушкеевич сипаттама берген тұлғаны анықтаңыз:Ахмет Байтұрсынұлы 9.Құжатта сөз болып отырған тарихи фактіні анықта:Қалмақтарды қоныс аудару 10.Афиныдағы ең көрікті әсем жері:агора 11.Византия империясында сауда орталықтарына айналған қала:Аахен 12. «Игорь жорығы туралы жыр» шығармасында сөз болған тайпа:оғыздар 13.Қазіргі Ресей Ғылым академиясы кітапханасының негізін қалаған император:ІІ Екатерина 14.Еуропада алғашқы есептеуіш машинасын жасаған:Г.Галилей 15.Англиядағы «Мемлекет ішіндегі мемлекет» сияқты ерекше құрылымға ие болған компания:Гаиза одағы 16.Үндістан мен Англия дәстүрлеріне сүйеніп,ұлт-азаттық күрестің жаңа түрін қолданды:Р.Ганди 17.Мәтінде сипатталған құжаттың атауын анықтаңыз:Серб собырының қаулысы 18.Мәтінде сипатталған өндірістік кеңестер туралы заңның дүниеге келуіне ықпал еткен саяси оқиға:Версаль шарты 1.Ғұндарда 24 руды басқарған:түменбасы 2.Түрік қағанаты оңтүстік-шығысында шектескен ел:Қытаймен 3.Қазақ хандығында ұлысты басқарушылар:сұлтандар 4.Үйсіндерге қатысты «Усунго», «Синго»ұғымының мағынасы:көшпелі мемлекет 1.Деректерде көрсетілген «үйсіндердің үлкен гуньмосы»тұрған қала:Чигу 2. «Алаша хан» аңызы бойынша Кіші жүз таратады:Алшыннан 3.Бөкей Ордасының басқаша атауы:Ішкі Орда 4.1988 жылы Қазақстан Республикасының Президеті Н.Назарбаевтың өкімімен Халық Қаһарманы атағы берілді:Б.Бейсекбаевқа 5.ХХ ғасырдың басына демократияшыл,ағартушылық,гуманистік бағыттағы ақын,аудармашы,философ ретінде танылған:Ш.Құдайбердіұлы 6.Тың игеру науқаны жүргізілген облыстар:Павлодар,Көкшетау,Ақмола 7.942-1212жж. өмір сүрген мемлекет:Қарахан хандығы Вариант 1192 1.Энеолиттік Шебір мекені орналасқан өңір:Маңғыстау 1.Абыз айел жерленген сармат қорымы:Бесоба 2.Байқоңыр ғарыш айлағы іске қосылған мерзім:ХХ ғ.50жылдары 3.ХІ ғасырда қимақ жерін басып алған тайпа:қыпшақтар 1.Ақ Орда хандығының территориясы:Шығыс Дешті Қыпшақ 2.1947 жылы өзінің алғашқы өнімін берген өнеркәсіп орны:Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты 1.Үйсін мемлекеттік бірлестігінің астанасы:Қызыл Аңғар 2.VІІ ғасырдың басында екіге бөлінген қағанат:Түрік 3.С.Датұлы көтерілісінің негізгі себептерінің бірі:Жайық қазақ әскерлерінің озбырлығы 4.Қарахан мемлекетінде ислам мемлекеттік дін ретінде жарияланды:Х ғасырда 5.Тарихи деректегі сипатталған оқиға:Томирис пен Кир жауынгерлерінің арасындағы соғыс 1.Осыдан мөлшермен 13 мың жыл бұрынғы іргелі өзгеріс:Мұздықтар ери бастады 2.Сақ жауынгері Шырақтың ерлігі туралы жазған грек тарихшысы:Полиэн 1.Шыңғыс ханнан жеңілген Жалайыр билеушісі:Жамұқа 2.Орта ғасырларда Қазақ хандығының құрылуы туралы жазған тарихшы :Өтеміс Қажы 3.Жошы ханның ұрпақтары басқарған хандықтарда астана рөлін атқармаған қала:Алмалық 1.Сырдария өзенінің орта ағысын б.з.б 3 ғасыр мен б.з 5 ғасыры аралығында мекендеген тайпа:қаңлылар 2.552 жылы түріктер талқандаған қоғандық:Жужан 3.Верный көпесі Вали Ахун Юлдашев кеме алдыртқан ел:Англия 4.Тың және тыңайған жерлерді игеру барысында үлкен шығынға ұшыраған сала:мал шаруашылығы 5.1993 жылдың соңына қарай танымал саяси қозғалыс: «Қазақстан халық бірлігі одағы» 1.Неандерталь адамының сүйегі табылған ел:Германия 2.ХІХ ғасырда Орал облысында орналасқан жәрмеңке :Ойыл 3.Мәтінді оқып,Қытай елімен дипломатиялық әрі туыстық қарым-қатынас орнатқан елді анықтаңыз:үйсін • Кеңес билігі тұсында еңбекшілер мүддесін қорғаған ұйым: Кәсіпшілер одағы • Әбу Райхан-әль Бирунидің еңбегі: «Бұрынғы ұрпақтар ескерткіші» • «Қалмақ қырылған» шайқасына қатысқан қазақ-қырғыз жауынгерлерінің жалпы саны: 60 мың • Ақинақ табылған Солтүстік Қазақстан қорымы: Айдабол • 1847 жылы қырғыз жеріндегі шайқаста Кенесарыдан бөлініп кеткен Ұлы жүздің сұлтаны: Рүстем • 1916 жылы жазда Қарқара жәрмеңкесін басып алған көтерілісшілер саны: 5 мың • Әбдіжәміл Нұрпейісовтың трилогиясы: «Қан мен тер» • Жетісудағы Теңлік қорымынан табылған алтын қапсырмада бейнеленген: салт атты адам • Қыпшақ мемлекетінде «яланкуг» термині қатысты: құлдарға • Тәуелсіздік жылдары құрылған өндіріс орындарын олардың шығарған өнімдерімен дұрыс сәйкестендіру: Өскеменде – қалайы ерітетін электролиз зауыты Жетісуда – құс фабрикасы Атырауда – химиялық реагенттер зауыты Шымкентте – жүн өндеу, мата шығару • Түрік қағанатының билеушісі Бумын қағанның інісі: Іштеми • Ұлы Жібек жолы өз бастауын алады: Хуанхэ өзені аңғарынан • Батыс Түрік қағанатында «шад» лауазымын иеленді: Ақсүйектер • 1980 жылдардың соңында ақталған қазақ зиялылары: Ж.Аймауытов, М.Дулатов • Мәтін:«Қала Бату хан тұсында Дешті Қыпшақтың, яғни Алтын Орданың негізгі ірі әкімшілік орталықтарының бірі болды. Өзбек хан тұсында (1312-1342) және оның баласы Жәнібек хан заманында Алтын Орда керемет күшейді. Сол кезде Өзбек ханның ұлы Тыныбек осы қалада хан болды. ...» Мәтінде сипатталған ортағасырлық қаланы анықтаңыз: Сығанақ • Үйсіндерде «бек» дегеніміз: Тайпа көсемдері • Абылай ханның кеңесшісі болған жырау: Бұқар жыру • Қазақтардың «Темірқазық» жұлдызын пайдаланудағы мақсаты: түнгі жүріс бағытын бағдарлауға • Жебе Ноян бастаған монғолдарды Жетісу халқының құшақ жая қарсы алу себебі: діни қысым жасалмады • 1993 жылы 9 желтоқсанда қабылданған жарлық: Қазақстан Республикасы Сайлау туралы кодексі • Тоқыма тоқу қалыптаса бастаған кезең: Неолит • Наймандардың астанасы Балықты қаласы орналасқан өзен: Орхон өзені бойында • 1950 жылдары қуаты ұлғайтылған ферроқортпа зауыты орналасты: Ақтөбе • Мәтін:«Ондағы шеберлер темірден ғажайып әдемі бұйымдар жасайды» - деп Әл-Идриси жазған елдер: Оғыздар мен қимақтар • 1960 ж. Мәскеуде қазақ жастарының ұлттық-демократиялық қоғамдық ұйымын ұйымдастырушы: М.Әуезов • Әлі күнге дейін тәрбиелік мәні өте зор батырлық мазмұндағы ертегілердің бірі: Жоямерген • Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы: Жетісу • Паннония мен Мезияны басып алып Франция жеріне өткен ғұн билеушісі: Аттила • Бәйте, Терең, Қарамөңке қорымдары табылған жер: Маңғыстау • Ислам дінін алғаш қабылдаған Алтын орда ханы: Берке • Мәтін:«Олардың арасындағы жауласушылық мұнымен бітпейді...»: Қыпшақ, Хорезм • Тастан және мыстан жасалған еңбек құралдарын біртіндеп өндірістен ығыстырған кезең: қола • Кеңестік жүйе кезеңіндегі алтыншы бесжылдық жылдары: 1956-60жж • 1937 ж қабылданған тарихи құжат: Қазақ КСР-інің тұңғыш конституциясы • Кеңес Одағының батыры атағын екі мәрте алған батыр: Т.Бигелдинов • Қазақ КСР-інің алтын және алмас қоры құрылды: 1991ж • Ғ.Мустафиннің повесі: Миллионер • 1980 жылдары КСРО-да қоғамды демократияландыру үдерісіне жасалған қадам: Қайта құру саясаты • Қазақстанда Зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заң күшіне енді: 1998 жылы • Қыш құмыралар заманы: Неолит • 1731жылдың қазан айында Ресей империясына өту туралы ант қабылдаған хан: Әбілхайыр • М.Әуезов жазған пьесса: Айман-Шолпан • Қарахандықтардың қарақытайларға қарсы Қатуан шайқасы болған жыл: 1141 ж • Алғашқы қазақ-бұқар шайқасы болды: Самарқан маңында Айғыржар • Е.Пугачев көтерілісі кезінде қазақтар қоршауға алған бекініс: Орынбор • Хақназар хан дос болып, өзара көмектесу жөнінде ант жасасты кіммен: ІІ Абдаллахпен • Оғыз мемлекетінің әскери басшысы: сюбашы • Ғұндардың атқа міну өнерін ерекше сипаттап жазған: Марцеллин • Сақ-тиграхауда тайпалары орналасқан аймақ: Оңтүстік Қазақстан • Қаңлылардың 20 қаладан тұратын кешені: Жетіасар • «Қазақстан-2030» стратегиясының мақсаты: дамыған ел қатарына қосылу 22.06.2020 Жоғары Кеңестің 1989 жылдың қыркүйегінде қабылданған шешім /Қазақ КСР тілдер туралы заңы/ 1937 жылы қабылданған құжат/Қазақ КСР Конституциясы/ «Ғұндар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді ,әркім қолында барымен қанағат етеді»- деп жазған рим тарихшысы /Прииск/ Ұлы Отан соғысы жылдарында марганец өндірілген кеніш/Жезді/ Ә Бөкейханов , А Байтұрсынұлы ,М Дулатов қызмет еткен жылдар/Қазақ/ «Хрущев жылымығы» басталған кезең/1950 ж 2 жартысы/ Ислам дінін тарату мақсатында Мұсаның Хотан мен Мауараннахр қалаларын жаулан алғаны туралы еңбек/Тазкира и-Боғрахан/ Қазақ хандығын билеген Бұрындық хан билеген жылдар/1474-1511/ Алтын Орданың Жерорта теңізі бойындағы қалалармен сауда қатынасын жақсартқан келісім жасалды/Византиямен/ ХІ ғасырда «Құтадғу білік» еңбегі алғаш рет осы тілде жазылған/түрік/ Қазақ КСР алтын және алмаз қорының құрылған жылы /1991/ Кіші жүздің ханы Әбілқайыр басшылық еткен шайқас/Аңырақай шайқасы/ Қаңлылардың 20 қаладан тұратын кешені/Жетіасар/ Қытай елімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан ел/қаңлы/ 1905 жылы Успен кенішінде өткен еруілге басшылық еткен ұйым /капиталға қарсы орыс-қырғыз одағы/ Кеңестік биліктің 1921 жылы наурыз айында енгізген экономикалық саясаты/жаңа экономикалық саясат/ 1917 жылы құрылған « Шура-ислами» саяси ұйымының жұмысына белсенді қатысқан саяси қайраткерлер / М Шоқай/ ХХ ғ 2 жартысы бүкілхалықтық талқылауға ұсынылған құжат/Қазақ КСР Конституциясы/ 2003 жылғы индустриялық-инновациялық бағдарламасы жоспарланды /2015 ж дейін/ Тәуке ханнан кейін билікке келді/Қайып/ Абылай шығыс өңірдегі жер мәселесі бойынша келісім жасаған ел/Цинь/ 1936 ж қабылданған құжат/КСРО Конституциясы/ Сұлтан Қожықовтың өнер саласындағы кәсібі/ режиссер/ 1990 ж жазында құрылған азаматтық қозғалыс/азат/ КСРО ға кіретін елдердің тәуелсіздік алғаннан кейін өзара міндетті қарызадрын өтей алмауынан пайда болған ұғым/төлем дағдарысы/ Шығыс Қазақстанда 1100 т қалайы өндіріп шығарған кен орындары /Нарым , Қалба / Тас дәуірінде адам баласы орталық және шығыс Қазақстан жерін игере бастаған кезең/мустье/ Алтын бесжұлдыз табылған сақ обасы/Шілікті/ Моңғолияның аумағында қалыптасқан ортағасырлық мем-к бірлестіктер/найман,керейіт/ Аргиппейлер қоныстанған аумақ/Солтүстік Қазақстан/ Ақ Орданы билеген Ұрыс хан 1368-1369 ж /өз атынан Сығанақ қаласынан теңге соқтырды/ Қазақстанда Кеңес өкіметі орнағаннан кейін болған тарихи оқиға/сауатсыздықты жою туралы қоғам құрылды/ Жалайырлар туралы жазған ортағасырлық тарихшы / Қадырғали Жалаири/ XV ғ 70 жж Шайбани хан қазақтардан жеңіліс тапқан қала /Сауран/ Қалалық мәдениеттің дамуын қолдаған Ақ Орда ханы/ Ерзен/ ШЫҰ кірмейтін ел/Корея/ Бір немесе бірнеше елдің басқа да бір елдің ішкі істеріне зорлықпен қол сұғуы/интервенция/ Ерте темір дәуірінде Жетісу жерін мекендеген тайпалар/сақтар мен үйсіндер/ «Қарағанды» романының авторы /Ғ Мұстафин/ Жаңа экономикалық саясат кезінде құрылған ұйым/ Қосшы одағы/ 1927 ж мыс өндірудің ірі орталығы/Қарсақбай/ Жаяу Мұсаның әлеуметтік әділетсіздіктен туған әні/Ақ-Сиса/ 1989 ж шілдеде жұмысшылардың бас көтеруі өткен қала/Қарағанды/ 1993 ж шілдеде жұмысшылардың бас көтеру өткен қала/ұлттық валюта теңгенің енгізілуі/ 1926 ж ашылған ұлттық қазақ театрының бастауында тұрғандар/ Ж Шанин , Қ Қуанышбаев/ Қола дәуіріндегі жартастарға салынған сурет табылды/ Таңбалытас Қаратауда/ Темір дәуірінде мал басының артуынан туындады/жаңа жайылымдарға көшу/ 1128-1213 жж Жетісу аймағында өмір сүрген мем-т/Қарақытай/ «сақ» сөзінің мағынасы иран жазбаларында/жүйрік атты турлар/ Көшпелі өзбектер мемлекетін басқарған Әбілқайырдың ел билеген мерзімі/1428-1468/ Еңбекшілерге өнеркәсіп және азық өнімдерін карточкамен өлшеп беру жойылған мерзім /1947/ Ботай тұрағы жататын кезең / энеолит/ К Қасымұлы бастаған көтерілісшілер Ресей үкіметімен қатар қарсы соғысты/қоқан, қырғыз, хандығына/ Қарахан мем-н 2 иелікке бөлген хан/Ибраһим ибн- Насыр/ 1838 ж Кенасары бастаған көтерілісшілер шабуыл жасады/Ақмола бекінісін қорғаған Карбышев бастаған отрядқа / Әбу Райхан әл-Бирунидің еңбегі/Бұрынғы ұрпақтар ескерткіші/ Кеңес билігі уақытында заң жобаларын бекітетін орган/Жоғарғы Кеңес/ Шартты түрде тоқырау жылдары басталды/1960 ж ортасы/ Ұлы Отан соғысы ж марганец өндірілген кеніш/Жезді/ ХХ ғ күйші,сазгер «Қазан» күйлерінің авторы/Ықылас Дүкенұлы/ Н С Хрущевтың тың жерлерді игеру идеясын қолдамаған басшысы/Ж Шаяхметов/ 1999 , 2009 ж Қазақстандағы болған оқиға/Әлемдік және дәстүрлі дін съезі/ Үнді-иран тілінде « арбада тұрғандар»/жауынгерлер/ Қазақ хан билік құрған ж сәйкестендір /Тәуекел 1582-1598, Хақназар 1538-1580, Шығай 1580-1582, Есім 1598-1628/ 568 ж дипломатиялық қарым-қатынаста болған/ Түрік қағанаты , Византия/ Түркістан генерал-губернаторлығына кірген облыстар/Жетісу,Сырдария/ Битянь қаласы орналасқан аймақ /Түркістан/ Батыс Қарахан мем-ң орталығы болған қала /Үзкент/ 1930 ж 2 жартысында қосылған зауыт/Балқаш мыс / Жетіқарақшы/астрономиялық сағат/ 1921 жылы жазда Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті Декретімен «аштық жайлаған аудандарға» жатқызылған губерниялар: Қостанай, Орал, Ақтөбе, Орынбор, Бөкей/ 1942 ж Сталинград майданына 45 жауынгерлік машина жіберген: Қазақстан комсомолы Тәуке хан арқа сүйеді/биге/ ХІХ ғ Александровск шабуыл жасады/адайлар көтерілісі Маңғыстау/ МОЙНАҚ-СУ ЭЛЕКТРСТАНСАСЫ ШЫМКЕНТ-ФАРМАЦЕВТИКА ҚАРАҒАНДЫ-МЕТАЛ АТЫРАУ-ХИМИЯ Созақ көтерілісі қанша адам қатысты/5 мың / Оғыз мемлекетінің жабғу кеңесшілері: күл-еркіндер 1950 жылдың екінші жартысында іске қосылған зауыт: Ақтөбе хром «Көмекей әулие» атанған жырау: Бұқар 2003 жылы қабылданған индустриялық-инновациялық бағдарлама жоспарланылды: 2015 жылға дейін Алғашқы кен өндірісінің белгілері пайда болған дәуір: неолит Қазақстанда жаппай аштық болған кезең: 1930 жылдардың басы Әскери коммунизм саясатына тән белгі: жеке кәсіпорындар мемлекет меншігіне берілді «Қазақ» газетінің бас редакторы болып қызмет атқарған алаш зиялысы: Ахмет Байтұрсынов ХХ ғасырдың 60 жылдары кабель, конденсатор, зауыттары, салынған қалалар: Семей, Өскемен Жерді жалға алуға және беруге, жалдамалы еңбекті қолдануға рұқсат берілді: Жаңа экономикалық саясат енгізілумен Кенесары Қасымұлы 1844 жылы шілдеде кімге қарсы соққы берді: Ахмет Жантөреұлының отрядына 1864 жылы генерал М.Г.Черняевтің әскери экспедициясына қатысқан ғалым: Шоқан Уалиханов 18 ғасырдың 20-жылдары қазақ жеріне жойқын шабуыл ұйымдастырған жоңғар билеушісі: Цеван Рабдан Сақ-тиграхауда мен үйсіндердің ұқсастығы: Жетісуды мекен еткен 568 жылы болған дипломатиялық қарым-қатынас жүргізген елдер: Византия, Түрік қағаны 1921-1922 жылдары аштық салдарынан Қазақстаннан тысқары аймақтарға көшіп кеткендер саны: 700 мыңнан астам Қазақстан шетелдерден инвестиция тарту жөнінен ТМД елдері ішінде алдыңғы орында болды: 1995-1998жылы 1969 жылы археолог ғалым К.Ақышев тапқан Жетісудағы оба: Есік Мәтін:«Қырғыздар (қазақтар) бұрыңғы тәртіпті қолдарына қару алып...»: 1868-1869 жж көтеріліс Мәтін:«Ресей империясының бекіністерді тұрғызудағы негізгі мақсаты»: біртіндеп отарлап алу Мәтін:«Қытайдың Хань хроникасындағы жазуға қарағанда...»: үйсін Мәтін:«Орыс губернияларынан алыс жатқан Тобылдан...»: бекіністер тұрғызу арқылы біртіндеп жаулап алу Мәтін:«Сырдария бойында дәуірлеген қалалардың бірі...»: ислам діні Тың және тыңайған жерлерді игеру туралы үкімет шешімі қабылданған жыл: 1954 жыл Ежелгі көшпелілердің қыс жақындағанда қоныстанатын мал жайылымы: қыстау Алғашқы кезде елдердің елшіліктері арасында аса құнды сыйлық болған Қытай тауары: жібек Ноғай Ордасын өз алдына жеке мемлекетке айналдырған билеуші: Нұраддин Қазақ хандығында тақ мұрагерлері: сұлтандар Энеолит кезеңі бұл- ... : мыс-тас ғасыры 1861 жылы орыс-қазақ мектебі ашылған қала: Троицк 18 ғ.қазақ-орыс сауда байланысының орталығына айналған қала: Қапал Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған ұшқыш: С.Луганский 1836-1838 жылдардағы Ішкі Ордадағы шаруалар көтерілісіне қатысқан ақындар: Махамбет,Шернияз 1962-1964 жылдары Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы: Д.Қонаев Жарлық бойынша қазақтарды Жайық оң жақ ішкі бетіне қандай шартпен жіберуді көздеді: мөлшерленген салық төлеу 138 жылы Батыс елдеріне елшілік жіберген Қытай императоры: У-Ди Созақ көтерілісіне қанша адам қатысты: 5000 Тәуке хан арқа сүйеді:биге Жетіқарақшы :астрономиялық сағат Батыс Қарахан мемлекетінің орталығы болған қала: Үзкент 1942 ж Сталинград майданына 45 жауынгерлік машина жіберген:Шымкент комсомолы н/е жастары Түркістан генерал-губернаторлығына кірген облыстар:Жетісу,Сырдария Н С Хрущевтың тың жерлерді игеру идеясын қолдамаған басшысы:Ж Шаяхметов Еңбекшілерге өнеркәсіп және азық өнімдерін карточкамен өлшеп беру жойылған мерзім : 1947 жыл Қытай елімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан ел: қаңлы Алтын Орда дәуірінде Кавказ бен Қырымды Қарақорым ,Қытаймен байланыстырған қала: Сарайшық 1942 ж Сталинград майданына 45 жауынгерлік машина жіберген: Қазақстан комсомолы Семсер-ақинақтар,ақық моншақтар табылған Жетісудағы ежелгі патша қорымы:Бесшатыр Ш.Уалиқановтың балалық шағы өткен жер: Құсмұрын,Сырымбет Тарихи оқиғаларды хронологиялық ретін анықтаңыз: Халықтар тұтастығы мен ұлттық тарих жылы-1998 жыл Ұлттық валюта енгізілуі-1993жыл Бағаның босаңсуы – 1992 жыл Қазақ даласының ежелгі өркениет ошағы болғанын дәлелдеді:Алтын адам Қайта құру жылдары:1985-1991 жыл Аргиппей,Исседон,Аримаспы мекендеген жерлер: Аргиппей – Солтүстік Қазақстан Исседон – Орталық Қазақстан Аримаспы –Шығыс қазақстан Д.Қонаевтың кітаптары: «Ақиқаттан аттауға болмайды», «Өтті дәурен осылай». 6 ғасырда сақ-парсы соғысын жазан кім: Полиэн Есік обасының диаметрі: 6/60м Шығыс Қарахан астанасы: Қашғар Қарахандар 2-ге бөлінді : 1040 жылы Ғұндар екіге бөлінген жыл: 55 жыл (оңтүстік және солтүстік) Мөде Алтай тайпаларын бағындырды: 201 жылы Бір немесе бірнеше мемлекет ісіне зорлықпен қол сұғу:интервенция Қараханның құрылуына жол ашқан: Сатық Боғраханның Оғұлшақты жеңуі Қыпшақтардың 12 ғ. Сыр бойындағы қалаларын басып алды: Хорезм мемлекеті 13 ғасырда Хорезм мен Қыпшақты басып алды:моңғолдар Сармат құрамындағы тайпалар:роксолан,аорс,сирак Лондонда акциясы бар кәсіпорындар:Спасск,Атбасар Иранның мөрі мен арпа,бидай қалдығы табылды:Күйік Мардан Қаңлылардың 16 га алып жатқан ірі қаласы:Алтын асар Сарматтарда абыз әйелдер жерленген қорым: Бесоба (Ақтөбе) Абыз асатаяғы мен көсем қару-жарағы табылды: Аралтөбе(Атырау,Жылыой ауданы) Ху тайпасын бағындырған ғұн тайпасы : Мөде «Қазақстан-2050»стратегиясы:2012 ж. Желтоқсан (30 ел қатарына ену) Қазақстан ЕҚЫҰ-ға төрағалық етті: 2010 жыл(56 елден тұратын ұйым) Оғыздарда иналды тәрбиелеуші: атабек Әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын салық:Тағар 1995 жылы ТМД елдерінен құрылған : Кеден Одағы 1207-1208 жылы Шыңғысхан:Сібір халқы мен Енисей қырғыздарын басып алды. Қимақ жеке тайпа көсемі: Шад түтік 1870жылы Александровск фортына шабуыл жасаған: Маңғыстау көтерілісшілері(10,000 адам) Сақтарда «Тақсай ханшайымы» :Орал Сақтарда «Үржар ханшайымы»:Шығыс Қазақстан Қарасиыр жерінде өткеен қазақ-жоңғар шайқасы:Қалмаққырылған 1918 жылы сәуірде құрылған:Түркістан АКСР Батыс Түрік қағанаты дулу мен нушеби мекендеді:Шу мен Іле өзені 840 ж Қарлұқтарда Білге құл Қадыр хан басып алып,өзін хан деп жариялаған қала:Испиджаб Оғыз басшы атауы: жабғу С.Мұқановтың романы: Сырдария Үйсін астаналары: Қызыл Аңғар Чигучен,Чигу(Ыстықкөл мен Іле мен Іле өзені бойында) Қазақстанда құрылыс индустриясы дамыды: Бірінші бесжылдық жылдары 1985 жылы сәуір айында қабылданды: КСРО эконом-әлеуметтік жеделдету заңы Мезолит заманында күшейген ұжымдық қауым: Рулық қауым Жалайыр тайпасынан шыққан,Темучиннің бірде ең жақын досы,кейде қас жауы болған:Жамұқа Орта ғасыр қалаларының құрылыс жүйесінің үш бөліктен тұруының негізі:Әлеуметтік теңсіздік Қазақстанда ғарышқа ұшу алаңы салынған мерзім:1950 жылдар (1955ж) Әл-Идрисидің картасында көрсетілген қимақтардың екінші астанасы:Карантия Қазақстанда құрылыс индустриясының жедел қарқынмен дамыған уақыты: бірінші бесжылдық жылдарында Ежелгі адамдардың белгілі бір материалды затқа ерекше қасиетті деп табынуы: фетишизм Ұлы Отан соғысынан кейін металлургия зауыты іске қосылған қала: Теміртау Ресей империясының I Мемлекеттік Думасына сайланған қазақ депутаты:Ахмет Бірімжанов 1930 жылы саяси қуғынға ұшыраған Алаш зиялысы: М.Тынышбаев 1824-1829 жылдары Махамбет Өтемісұлы тұрған қала:Орынбор Қазақстанның егеменді ел болуын мақсат етіп қойған қозғалыс: «Азат» Қазақстанның Еуропа Қауіпсіздігі және Ынтымақтастығы Ұйымына(ЕҚЫҰ) төрағалық еткен уақыт:2010 жылы Орта ғасырларда Византия шеберлерінің қолынан шыққан күміс құмыралар табылған қала:Тараз 1961 жылы өткен кезекті сьез:КОКП –ның XXII Ғұндар кезеңінен кейін түрік сөздері сақталып қалған Еуропа халқы:венгр Сырдарияның орта алқабындағы қазіргі Темір теміржол стансасынан солтүстік батысқа қарай 7 км жерде орналасқанортағасырлық қала:Отырар 1822 жылы хандық билік жойылды: Орта жүзде 1266 жылы Кавказ жеріне жорыққа шығып қаза тапқан Алтын Орда ханы:Берке Моғолстан мемлекетінің орталығы болған қала:Алмалық 714 жылы Испиджабқа жорық жасаған араб қолбасшысы:Кутейба ибн Муслим XVIII ғасырдың I жартысындағы қазақ халқының басына түскен ауыр қасірет: Жоңғар шапқыншылығы Ежелгі Қытай деректері бойынша шамамен 600 мың адамы және 120 мыңға дейін жауынгерлері болған ел: Қаңлы 1960 жылы Қазақстан КП Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып сайланды: Д.Қонаев Солтүстікте дүниге келіп,Қызылжар (Петропавл) қаласында медреседе білім алған атақты сазгер,әнші,ақын: Ақан сері Қорамсаұлы 1949 жылы шақырылған Қазақстан Коммунистік большевиктер партиясының сьезі:IV сьез 2014 жылы 11 қарашада Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жолдауы: «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» Қарақытай меслекетін құрған тайпа: қидандар Кесенелер туралы ақпарат: бір күмбезді кесене – Көккесене; 3- 4 күмбезді кесенелер – Отырарда; 2 бөлмелі – Арыстан баб; 35 бөлмелі – Қ.А.Яссауи (негізгі бөлмесі – кітапхана) Қала бөліктері:Шахристан(саудагерлер тұрды),Цитадель(байлар,әскерлер тұрды),Рабад(қарапайым халық тұрды) Түземдік Думаға сайланушылар: Жетісу – М.Тынышпаев ; Ақмола – Қосшығұлұлы; Орал – Қаратаев; Торғай –Бірімжанұлы; Семей – Нұрекенұлы,Бөкейханов; КОКП XX-сьездіне ақталды(1956) жылы: С.Сейфуллин,І.Жансүгіров,Б.Майлин Бес арыс ақталды:1988 жылы (А.Байтұрсынов,Ш.Құдайбердіұлы,М.Жұмабаев,Ж.Аймауытов,М.Дулатов) Моңғолиядағы Секиз өзенінің бойында мекендеген тайпа:найман Көне түрік жазуындағы тас мүсіндердің атауы: Балбық 940 жылы Қарлұқ қағанатын талқандаған:Қашқардың түрік билеушілері 1582-1598 жылдары Қазақ хандығың билеушісі болған хан:Тәуекел 1320 жылы Флоренция көпесі Пеголоттидің жазбаларында айтылған қала:Отырар Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанда өндірілген қорғасынның одақ бойынша үлесі:85% 1883 жылы Ор қалаында ашылған оқу орны: алғашқы мұғалімдер мектебі «Қазақ халқының 1000 Әні» және «Қазақтың 500 әні мен күйі » атты жинақтардың авторы: А.Затаевич XIV-XV ғасырларда қасиетті бұлақ басына ақ құйып,көктен жаңбыр сұрау ырымы: тасаттық Хатшыларын керейіт тайпасынан сайлаған мемлекет : Моңғол Қола дәуіріндегі алғашқы қала: Арқайым Қазақстан Республикасы Парламентіндегі жетекшісі: «Нұр Отан» 1773-1775 жылдары Е.Пугачев көтерілісіне қатысқан байбақты руынан шыққан батыр: Сырым Датұлы Ордабасында қазақтардың құрылтай өткізген уақыты:1726 жылы М.Дулвтовтың саяи қызметі мен шығармаларының хронологиялық ретін анықтаңыз: « Қарқаралы ереуілі», « Бақытсыз Жамал», «Оян қазақ» , «Азамат», «Терме»; «Түтін салығын» қолданысқа енгізген құжат :1867-1868 жылғы «Уақытша ереже» Ерте темір дәуіріне тән ескерткіштер табылған Маңғыстау жеріндегі аймақ: 1960 жылдары ұжымшарларды дамыту мақсатымен жаппай қолға алған шешімдердің бірі: кеңшарлар құру 1991 жылы 16 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі қабылдаған шешім:Президенттікке кандидаттарды тіркеу Мәтіндегі Г.Н.Потанин сипаттап жазған Қараөткел жері орналасқан Қазақстанның өңірі: Астана 1979 жылы неміс автономиясының әкімшілік орталығы болып белгіленген қала: Ерейментау Беларусь,Қазақстан,Ресей арасындағы Кедендік Одақ өз қызметін бастады:2010 жылы Әмір Темір мен Тоқтамыстың арасындағы қайшылықтың себебі:Тоқтамыстың тәуелділіктен бас тартуы Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр: «Орақ Мамай» Дала генерал-губернаторлығы құрамына кірген облыстар: Жетісу, Семей,Ақмола Б.з.б.II ғасырда үйсіндерді күшті ел деп сипаттаған саяхатшы: Чжан Цянь «Қаңлы елінен,алтын,күміс,асыл заттар,хош иісті майлар, кілемдер,қымбат аң терілері шығады.Көп елдермен сауда жасасқан едәуір қалаларыда болған» - деп жазылған шығарма: «Жу патшасының тарихы» ЖЭС басталды: 1921 ж. 10-сьезд Индустрия басталды: 1925 ж. 14-сьезд (бірінші бесжылдық жылдары) Ұжымдастыру басталды: 1927ж. 15-сьезд 1934 жылы күзде қайтыс болған әнші: Ә.Қашаубаев 1171-1172 жж. Қарақытайлардың Хорезмге шабуыл себебі: Динар салық төлемеуі (Жалпы, Хорезмшахы 3000 алтын динар төлеп отырған) Зауыттар: 1) Ақтөбе: хром қоспа 2) Семей: кабель, цемент 3) Кентау: трансформатор 4) Текелі: аккумулятор 5) Павлодар: трактор, алюминий 6) Алматы, Шымкент: мақта-мата 7) Жамбыл, Павлодар: тері илеу 8) Жезқазған, Семей, Ақтөбе: тоқыма Құрылыс Индустриясы қарқынды дамыды: тоқырау жылдары Секиз өзенін мекендеген тайпа: найман (мағынасы сегіз) А.Құнанбаев 150 жылдығы: 1995 жылы аталып өтті Ж.Жабаев 150 жылдығы: 1996 жылы М.Әуезов 100 жылдығы: 1997 жылы Қ.Сәтбаев 100 жылдығы: 1999 жылы Ә.Бөкейханов 150 жылдығы: 2016 жылы ШЫҰ құрылды: 1996 жылы (Шанхайда) ШЫҰ Алматыда бас қосты: 1998 жылы Астана ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу шешілді: 2012 жылы Парижде (Болашақ энергиясы) Еліміздің орталығы Ақмола деген жарлыққа қол қойылды: 1995 жылы қыркүйек Алматыдан->Ақмолаға көшірілді: 1997 жылы Астана тұсаукесері: 1998 жылы Астана қаласына ЮНЕСКО ұйымы "Әлем, бейбітшілік қаласы" атау берді: 1999 жылы Мәдениет жылы: 2000 жылы Мәдени мұра бағдарламасы: 2004 жылы Әртүрлі этнос өкілдерін біріктіретін институт: Қазақстан халқы Ассамблеясы (1995 жылы құрылды) "Абылай хан " операсы авторы: Е.Рахмадиев Тудың авторы: Ш.Ниязбеков "Халықтар тұтастығы мен ұлттық тарих жылы" деп жарияланды: 1998 жылы Астана қаласында дәстүрлі дін басшыларының алғашқы сьезі: 2003 2014 жылы 11 қарашада қабылданған Назарбаев жолдауы: "Нұрлы болашақ-болшаққа бастар жол" 2015 ж. дейін индустриялық-инновациялық заңы қабылданды: 2003 жылы Қазақстан БҰҰ мүше болды: 1992 жылы наурызда Қазақстан-2030 стратегиясы қабылданды: 1997 жылы Көшпенділер фильмі түсірілді: 2005 жылы А.Сатаев "Жаужүрек мың бала" фильмі түсірілді: 2011 жылы Сайлау туралы кодекс қабылданды: 1993 жылы 9 желтоқсанда Қазақстан Республикасы атауы қабылданды: 1991 жылы 10 желтоқсанда Мемлекеттік Егемендік туралы декларация: 1990 жылы 25 қазанда Мезолит заманында күшейді: рулық қауым Ғұндар кезеңінен кейін түрік сөздері көп сақталған Еуропа халқы: Венгр (Батыс Ғұн ұлысы 2 ғ. Венгрияда құрылды) 1995 ж Қазақстан, Ресей, Беларусь: Кеден Одағы шартына қол қойды (қызметін 2010 жылы бастады) Назарбаев ЕҚЫҰ актіге қол қойды: 1992 жылы желтоқсанда (2010 жылы төраға болды) Сенат пен Мәжіліс құрылды: 1995 жылы (1996 жылдың қаңтар айынан бастап тұрақты жұмысын бастады) Бесеудің хаты: 1932 жылы шілдеде Голощекинге жазылды Сталинге хат: 1933 жылы наурызда Т.Рысқұлов жазды Көп нүкте, тырнақшалар ........ мемлекетінде ұлы ханның қамқорлығындағы жер иелеріне арнаулы грамота тапсырылды: Қарақытай ТЫРНАҚШАЛАР «Абылай Қазақ даласына ұлы істер тындыру үшін жіберілген кұдіретті билеуші болды» деп айтты: Ш. Уәлиханов «Авеста» жазба дерегінде «тулары биік көтерілген ел» деп сипатталады: Ежелгі Бактрия «Адам суреттің көмегімен дүниені таниды. Тәжірибе-дүниетанудың бірден-бір қайнар көзі» деген тұжырым жасаған итальяндық ұлы суретші: Леонардо да Винчи «Азиянын патшасы» атанған билеуші: Александр Македонский «Айнымалы шамалар» ұғымын енгізген ғалым, математик: Р. Декарт «Ақ жалды жүйрік аттардың иелері» сөзінің латын тіліндегі атауы: аргиппей «Ақжол» ұранын .......... қолданды: Орта жүз «Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ережеге» сай Дала генерал-губернатырлығы құрылды: 1891 ж. 25 наурыз «Ақтабан шұбырынды» жылдары халыктың қайғы-қасіретінен туған ән: «Елім-ай» «Антигона» драмасының авторы: Софокл «Аспаннан тастардың құлауы мүмкін емес, өйткені аспанда тастар жоқ!» леп пікірін білдірген француз ғалымы: А. Лавуазье «Аугсбургтік дін ұстану» деген құжат бойынша: шіркеудің бастығы жергілікті кінәз деп есептелінді (Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады.) «Әмірің қатты ер Есім» жырын жазған: Жиембет «Бәрі өзімізде бар» деген үрдісте өмір сүрген кезең: Феодализм «Берлин» операциясына катысқан, екі мәрте Кеңестер Одағының батыры атанған ұшқыш: Т.Бигелдинов «Билер кеңесі» өткізілетін Күлтөбе орналасқан жер: Ангрен маңы «Бүйі» деген қосымша атқа ие болған Франция королі: XI Людовик «Бүкіл Қазақ даласы ән салып тұрғандай көрінеді» деп жазған: Потанин «Біз барлық халыктар мен патшалықгарға үстемдік етуге жаралғанбыз»,- деген Рим папасы: III Инокентий (Шіркеу және дін қызметшілері) «Біз барлық халықтар мен патшалықтарға үстемдік етуге жаралғанбыз», - деген Рим папасы: ІІІ Иннокентий «Даналық сөздер» («Хикмет») енбегінің авторы: Қожа Ахмет Йассауи «Епті адам» табылды: Кениядан «Ер Көкше», «Базар батыр» поэмалары қазақ халқының арасына тарады: Керей тілінде (Тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардан қалған жазба шығармалар) «Жерді шаруаларға беру, жер бүкіл халықтың меншігі» ұранын көтерген партия: Эсерлер ұйымы «Жерұйықты» іздеп жер кезген атақты жырау, философ: Асан қайғы «Жеті жарғы» бойынша ханның атқаратын қызметі: барлық ру бірлестігінің басшысы, хандыктың басшысы, бас қолбасшысы «Жеті Жарғыны» жасағандардың бірі, Әнет бабаның батасын алған би: Төле би «Жетісу михрабы» деп аталатын құрбандық табағы табылған аймақ: Алматы маңы «Жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден айырылды» деп жазған: М.Дулатұлы (1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс) «Кәпірлерге қарсы» қасиетті соғысты жүргізген ел: Үндістан «Кебенек киген арулар» пьесасы осы оқиғаға байланысты жазылған: Жаппай саяси қуғын-сүргін саясаты «Кодекс куманикус»: Қыпшақ тілінде тараған(Тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардан қалған жазба шығармалар) «Көшпенділер» фильмінің режиссерлері: Р. Ибрагимбеков пен Т. Теменов «КСРО-ның Халық әртісі» атағын алған қазақтын алғашкы өнер қайраткері: К.Байсейітова «Күрес пен үміт» мүсіндік композициясы бар мұражай: «Алжир» мұражай-мемориалдык кешені «Қазакстан-2030» стратегиясындағы 5-ші бағыты: Энергетика ресурстары «Қазақ» сөзінің қыпшақтар арасынан шыққандығына ешбір күмән жоқ» дейді зерттеуші: Б.Көмеков «Қазақстан -2030» стратегиясындағы басымдылықтың үшінші бағыты: экономикалық өрлеу «Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы» қабылданды: 2004 ж. «Қарабалықтағы оқиғалар туралы сөз» үнқағазын жазған публицист: С.Ужгин «Қырғыз» поэмасынын авторы, поляк азаттық қозғалысы өкілдерінің бірі: Г. Зелинский «Қытай адамы» деп аталған алғашқы адамның түрі: Синантроп «Қыш құмыралар заманы» деп атайды: Неолит «Майордом» сөзінің латынша мағынасы: үйдің үлкені «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы қабылданды: 2004 ж «Мысыр- мысырлықтарға» деген ұран тастаған ұйым: «Отан» «Наһжи әл Фарадис» қазақ халқының арасына тарады: Кердері тілінде (Тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардан қалған жазба шығармалар) «Номад» сөзінің мағынасы: көшпенді «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясына қосылды: «Қазақстанның аграрлық партиясы» «Өз билігіміз», «өз өнеркэсібіміз» ұранын ұстанған мемлекет: Үндістан «Париж ана құдайы ғибадатханасы» мен «Күлекеш адам» атты романдардың авторы: В. Гюго «Пипин сыйлығының» жұрнағы болып табылатын мемлекет: Бургундия (Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады) «Полихром стилі» барынша гүлденген уақыт: б.з. 3-5 ғғ. «Саналы адам» қалыптасқан уақыт: 40-35 мың жыл бұрын «Сары орамалдылар» көтерілісі созылды: 20 жылдай «Талас ескерткіштері» қазақ халқының арасына тарады: Дулат-үйсін тілінде (Тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардан қалған жазба шығармалар) «Тарих» атты еңбектің авторы: Геродот «Төңкеріс және қазақтар» мақаласының авторы: А.Байтұрсынұлы «Түрік шежіресі» еңбегінің авторы: Әбілғазы Бахадур «Түтін салығы» дегеніміз: Жыл сайын бір рет әр үйден ақшалай алынып тұратын салық «Ұлы бетбұрыс» мақаласы осы оқиғамен байланысты: Ұжымдастыру «Үлкен француз хроникасынан» миниатюра. Шамамен 1460 ж. Каролингтер әулетінің ең атақты королі: Ұлы Карл (Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады) «Үш жүз» партиясына қатысты мәліметтер: Саяси аренаға 1917 жылдың соңында шықты, Партияның төрағасы болып Мұқан Айтпенов сайланды, «Алашқа» қарсы белсенді күрес жүргізді «Феод» сөзінің мағынасы: Сыйға берілген жер үлесі «Ханталапай» дәстүрінің мәні: Ханнын бар малын бөлісіп алу «Хұсрау мен Шырын» шығармасының авторы: Кутб «Энеида» дастанының авторы: Вергилий 1095 жылы II Урбан папа дінбасылар мен халықтың алдында сөйлеген сөзінде: Иса табыты жатқан Иерусалимді мұсылмандардан азат етуге шақырды (VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды) ЖЫЛДАР
1147 жылы бүгінгі Ресейдің астанасы Мәскеу қаласын салдырған кінәз: Юрий Долгорукий (Табиғи шаруашылықтың үстемдік жасауы) 1147 жылы Ресейдің астанасы Мәскеу қаласының негізін қалаған: Юрий Долгорукий 1185 жылы жазылған Киев Русінің әдеби мұрасы: “Игорь жорығы туралы жыр” 1185 жылы Киевте поэтикалық тілмен жазылған авторы белгісіз шығарма: “Игорь жорығы туралы жыр” 1201 жылы өзін гурхан жариялап, таққа отырған: Жамұқа 1237 жылы болған оқиға: «Тевтон одағы» құрылды 1270 ж. сегізінші крест жорығынан кейін Батыс Еуропа басқыншылары: Мұсылман елдеріндегі барлық иеліктерінен айырылды (VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды) 1293 жылы Еуропада бірінші рет қабылданған әділеттік ережелері деген конституция бағытталды: дворяндыққа қарсы (Флоренция) 1378 жылы Флоренцияда: жалдамалы жұмысшылардың кетерілісі болды (Флоренция) 1485-1603 жж. аралығында Англияны билеген әулет? Тюдорлар 1564 нұсқа 1598 жылы Тәуекел хан баса көктеп кірді: Мәуераннахрға 1611 жылы Есімхан ... басқарған Бұхар әскерін женді: Имамқұли 1635, 1643, 1652 жылдары қазақтарға карсы жорықты басқарған қонтайшы: Батыр 1643 жылы Жәнгір ханның азғана жасағымен жоңғарлардың 50 мың әскерін жеңген жер: Орбұлақ 1660 жылы Англияда король билігі қайта қалпына келтіріліп, таққа отырды: II Карл 1681 – 1685 жылдары Оңтүстік Қазақстанға бірнеше рет шабуыл жасаған: Жоңғар хандығы 1684 жылы османдарға қарсы кұрылған «Қасиетті лига» коалициясының кұрамына енген ел (-дер): Ресей, Польша, Мальта, Австрия 1745-1759 жылдары қазақ даласы арқылы Орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны: 1 млн сом 1755 жылғы башқұрттардың Ресейге қарсы кетерілісін бастады: Батырша 1756 ж Абылай хан Қытай тарапынан жасалатын агрессияға жол бермеуіне мүмкіндік туғызатын қадам жасады: Қытаймен дипломатиялық қатынас орната бастады 1771 жылғы «Шаңды жорық» шайқасында ерлік көрсеткен қазақ батырлары: Баян, Үйсінбай, Райымбек, Жәнібек 1787 жылы қабылданған АҚШ федералдық конституциясының жобасын дайындауға қатысты: А. Гамильтон, Дж. Вашингтон, Б. Франклин 1789-1807 жылдардағы Осман империясының сұлтаны: ІІІ Селим 1793 жылы 24 маусымда Францияның жаңа конституциясын жариялаған конвент бекітті: үкіметте бір палаталы жиналыс болуын 1811-1812 жылдары Англияда кең өріс алған қозғалыс: луддашылдар қозғалысы 1814 жылы Еуропа мемлекеттерінің өкілдері қатысқан конгрес: Вена 1822 жылғы «Жарғы» бойынша дворян атағы берілді: аға сұлтанға 1828 жылы Туркманчай бітімінде Ресей пайдасына қабылданған шешім: Каспий теңізінде әскери флот ұстау құқы бекітілді 1836-1838 жылдардағы Бөкей хандығындағы көтерілістің басты себебі: Жердің жетіспеушілігі 1837 жылы Осака қаласындағы көтерілісті бастаған: Осио Хэйхатиро 1840-1842 жж. Англияның Қытайға соғыс жариялауының себебі: Пекиннің ағылшындарға апиын сатуына тыйым салуы 1856 жылы басталған Сыр бойы қазақтары көтерілісінің орталығы: Жаңақала 1858 жылғы Айгунь келісімі бойынша Ресей меншігі деп танылды: Амур өзенінің сол жақ жағалауы 1860 жылы полковник Циммерман бастаған әскер басып алған бекініс: Пішпек, Тоқмақ 1861 жылғы Ресейдегі реформаардың тарихи маңызы: Ресейдің аграрлы елден капитализмге өтуін жеделдетті 1861 жылғы Ресейдегі реформалардың тарихи маңызы: Ресейдің аграрлы елден капитализмге өтуін жеделдетті 1861 жылы АҚШ аумағында болған штаттар саны: 40 1861-1865 жылдарды қамтыған Азамат соғысы болған ел: АҚШ 1862 жылы Германияда бірінші министр болып тағайындалған қайраткер: Отто фон Бисмарк 1865 жылы кұрылған «Жаңа османдар» жасырын ұйымының жетекшісі: Намык Кемал 1865 жылы құрылған «Жаңа османдар» атты ұйымның жетекшісі: Намык Кемал 1867-1868 жж. реформаға сәйкес полицияның және тыңшылардың міндетін қоса атқарды: ауыл старшындары және болыстар 1867-1868 жылғы «Ережеелерге» сәйкес Ырғыз, Елек уездері енген облыс: Торғай 1867-1868 жылғы «Ережелерге» сәйкес орыс шаруалары пайдаланған жеңілдіктер: Құрылыстық ағаш материалдарын тегін алды 1867-1868 жылғы «Ережелерге» сәйкес Түркістан генерал- губернаторлығындағы қазақтарға тағайындалған «түтін салығының» мөлшері: 2 сом 75 тиын 1867-1868 жылғы «Ережелерге» сәйкес Түркістан генерал-губернаторлығындағы қазақтарға тағайындалған түтін салығының мөлшері: 2 сом 75 тиын 1867-1868 жылғы реформаға сәйкес әр түрлі қажеттерге жұмсау үшін енгізілген салық түрі: қара шығын 1867-1868 жылдардағы реформаларға сәйкес өмірлік зейнетақы тағайындалды: сұлтандарға 1868 жылы енгізілген «түтін салығының» Орынбор және Батыс-Сібір генерал- губернаторлығындағы қазақтар үшін мөлшері: 3 сом 1870 жылғы Маңғыстау көтерілісшілерінің рухын көтеріп, жігерлендірді: Рукиннің өзін-өзі өлтіруі 1870 жылғы Маңғыстаудағы көтеріліс басшылары: Досан Тәжіұлы және Иса Тіленбайұлы 1871 жылғы Герман империясының үкімет басшысының лауазымы: Канцлер 1876 ж. оқиғаның белгісі ретінде 1895 ж. шығарылған түрік ашық хаты. Ортада сұлтан II Абдул-Хамид, Ұлы уәзір және империяның жоғарғы дәрежелі шенеуніктері. Ортадағы әйел адам шыншыр бұғаулардан босанып, құлдықтан құтылған Түркияны бір белгісі ретінде берілген. Аспанда ұшып жүрген періште Француз революциясына меңзеп тұр. Оның ұраны: «Бостандық, теңдік, бауырластық». Бұл оқиға Стамбул қаласында болып жатыр. Танзимат реформаларының бірінші кезеңі: 1839-1853 жж. 1876 жылы Ресей мемлекеттік банк бөлімшесі ашылған қала: Орал 1884-1885 жылдары Камерун, Того және Шығыс Африканы отарлаған мемлекет: Германия 1898 жылы наурызда РСДРП-нің I съезі өткен қала: Минск 1899 жылы Африканы бөлісу туралы келісім жасаған мемлекеттер: Англия мен Франция 1905 – 1907 жылдардағы 300-400 жұмысшысы бар Қазақстанның ірі өнеркәсіп орындары: Риддер түсті металургия өнеркәсібі, Қарағанды көмір шахтасы, Успен кеніші 1905 жылы Успен кенішіндегі ереуілге шыққын жұмысшылардың талабы: Жалақыны көбейту, Тұрмыс жағдайды жақсарту, Орыс-қазақ училищесін ашу 1905-1907 жж. Успен кенішіндегі жұмысшылар саны: 300-400 1905-1907 жылдардағы қазақ-орыс еңбекшілерінің Успен (Нілді) кенішіндегі біріккен интернационалдық бас көтеруіне басшылық жасады: Л. Байшағыров, П. Топорнин, С. Невзоров 1906 жылғы I Мемлекеттік Думаға сайланған қайраткерлер:Шәймерден Қосшығұлов, Сәлімгерей Жантөрин, Ахмет Бірімжанов, Әлихан Бөкейханов 1906 жылғы І Мемлекеттік ДумағаУфа губерниясы мен Торғай облысынан сайланған казақ(-тар): Сәлімгерей Жантөрин, Ахмет Бірімжанов 1906 жылы Семей қаласында өткен қазақтардың съезінде қаралған мәселелер: Ресейден шаруалардың қоныс аударту үрдісін шектеу, Медреселер мен университеттер ашу, Дін бостандығы, Қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту 1907-1912 жж.Қазақстанға Ресейден көшірілген халық саны: 2 млн 400 мың 1912ж. 12 қаңтарда Қытайда: Цин империясының соңғы императоры Пу И тақтан түсірілді (XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті) 1914 жылы тамызда Жапония кімге соғыс жариялады: Германияға 1916 жылғы көтеріліске байланысты Түркістан генерал-губернаторы А. Куропаткиннің бұйрығы шықты: 1916 жылы 23 тамыз 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың тарихи маңызы: отаршылдыққа қарсы саяси сана қалыптасты 1916 жылғы үлт-азаттык көтеріліс: 1917 ж. 22 қарашада Бүкілтүркістандык төтеншс IV съезд ашылған қала: Қоқан 1917 жылы желтоқсанда Кеңестік Ресейден тәуелсіздігін алған ел: Финляндия 1917 жылы қыркүйекте құрылған тұңғыш мұсылман партиясы: Түркістан федералистер партиясы 1918 жылғы Жапониядағы «күріш бүліншілігі» қамтыған қалалар саны: 144 1918 жылы маусымда Орынборды басып алып, Қазақстанды Ресеймен байланыстыратын темір жолды кесіп тастаған: Дутов 1920 жылы дүние жүзінде өндірілетін шойын мен болаттың 35% -ін шығарған ел: АҚШ 1920-шы жж. басында солтүстік облыстармен бірігіп бір республиканың құрамында болу тілегін білдірді: оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстандағы қазақтар (Қазақстандағы отаршылдық саясаттың ауыр мұрасы) 1920-шы жж. Қазақстанның экономикалық күш-қуаты артты себебі: қазақ жерлерін біртұтас қазақ мемлекетіне біріктіру аяқталды (Қазақстандағы отаршылдық саясаттың ауыр мұрасы) 1921 жылы сәуірде Қытай Республикасының Президенті болып сайланған: Сунь Ятсен 1923 жыл 22 қарашада: Қазақстан Орталық Атқару Комитеті «Қырғыз (қазақ) тілінде іс жүргізуді еңгізу туралы» Декрет қабылданды 1924 жылы Түркиянын аумақтық бүтіндігі мен мемлекеттік тәуелсіздігін мойындаған халықаралық келісім: Лозанна 1930-1932 жылдары аштықтан, түрлі індеттерден халықтың ... пайызы қырылды: 40 1931 жылы қарашада құрылған Орталық жұмысшы-шаруа үкіметінің төрағасы: Мао Цзэдун 1931 жылы шыққан ең алғашқы дыбысты фильм: «Өмірге жолдама» 1933 жылдары дүниежүзілік экономикалық дағдарыс басталды: АҚШ-та 1933-1935 жж. Германияның алдына қойған басты міндеті: Версаль шарттарының баптарын жойып, қарулануға жол ашу 1934 жылы Францияда халықтық майдан құрамына кірген партиялар: Социалистік және коммунистік 1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО-да қабылданған құжат: Жаңа Конституция 1936 жылы Эфиопияны отарына айналдырған мемлекет: Италия 1938 ж. 30 қыркүйекте Мюнхен келісімінде бөліске салынған ел: Чехословакия 1939 жылғы құпия хаттама негізінде КСРО-ның «ықпалды аймақтары» ретінде аталған өңірлер: Финляндия, Латвия, Эстония, Бессарабия 1939 жылы сәуір айында Албанияны басып алған мемлекет: Италия 1944 жылы Вашингтон маңындағы Думбартон-Окста өткен конференцияға қатысушы мелекеттер: Ұлыбритания, Қытай, КСРО, АҚШ 1945 жылдың 26 маусымыңда құрылған ұйым: БҰҰ 1945 жылы 17 мамырда өткен Потсдам конференциясына АҚШ, КСРО, Ұлыбритания басшылары қатысты: Г. Трумэн, И. Сталин, У. Черчилль 1949-1963 жылдары ГФР-ын басқарды: К. Аденауэр 1951 ж. сәуірде Францияда көмір мен шойынның еуропалық бірлестігін құру шартына келіскен мемлекеттер: Франция, Италия, Бельгия, Голландия, Люксембург, ГФР 1954 жылы Қазақстанда жоспар артығымен орындалып, жыртылған жер көлемі: 6,5 млн га(Тыңды қып-қызыл зиян санап, қазаққа жасаған қиянат деп білетіндер баршылық) 1957 жылы Еуропалық экономикалық Қоғамдастық құрылған қала: Рим 1959 жылы «Мектептің өмірімен байланысын нығайту және Қазақ КСР- інде халыққа білім беру жүйесін одан әрі дамыту туралы» қабылданған заң бойынша қаралған міндет: 8 жылдык білім беруге көшу, 11 жылдық еңбек-политехникалық мектептер кұру, Мектеп-интернатгар жүйесін кеңейту, Жұмысшы жастар мектептерін көбейту 1960 жылдары іске қосылған өнеркәсіптер: Лениногор мырыш зауыты, Өскеменде титан-магний комбинаты 1960-1970 жылдары өндірістік мәні бар салаларда жетістіктерге қол жеткізген ғалымдар: А.И. Бараев, М. А. Айтхожин, У.М.Ахметсафин, Д.В.Сокольский 1960-жылдары КСРО-ның беделін көтерген жетістіктер: Адамы бар ғарыш кемелерінің аспан әлеміне шығарылуы, Атом мұзжарғыш кемесінің жасалуы, Жердің жасанды серігінің ұшырылуы, Атом және сутек бомбыларының сынақтан өтуі 1980- жылдары қазақ театрының бетке ұстар қойылымы: Ш. Айтматов «Құс жолы», Ә.Нүрпейсов «Қан мен тер» 1989 жылдың мамыр-маусым айларында КСРО халық депуттарының 1 съезінде депутаттар тарапынан көтерілген мәселелердің бірі: унитарлық мемлекетке тән хал-ахуалдың түрін өзгерту 1991 жылы 7 қыркүйекте Қазақстан компартиясының төтенше съезінде Қазақстан Компариясы таратылып, орнына құрылған партия: Социалистік партия 1992 ж. қаңтарда Президент бағаны босатуға шешім қабылдауына әсер еткен жағдай: Ресейде тұтынушылық бағаның босатылуы 1992 жылы Қазақстан мүше болмаған ұйым: ЕҚЫҰ 1993 жылдың 9 желтоқсанында Қазақстан Республикасының президенті қол қойған Жарлық: Қазақстан Республикасынын Сайлау туралы кодексі туралы 1993 жылы 13 желтоқсанда Жоғарғы Кеңестің таралғанын ресми түрде жарияаған: С. Әбділдин 1997 жылы 15-21 қыркүйекте НАТО әскери бөлімдерінің қатысуымен әскери жаттығу өткізілді: Қазақстан мен Өзбекстанда 1998-1999 жылдары Берел кезеңінің №11- обасын ашқан археолог: З. Самашев 1998-1999 жылдары Берел қорымында зерттеу жұмысын жүргізген археолог-ғалым: З.Самашев 1999 жылы ЮНЕСКО-ның шешімі бойынша Астана: «Бейбітшілік қаласы» деп атады (Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде) 20 астам елден 40 өкіл қатысқан: Әлемдік және дәстүрлі діндер басшыларының ІІ құрылтайы 2000 жылғы АҚШ президент сайлауында жеңіп шыкқан республикалық партия өкілі: Дж.Буш 2000 жылы «Еуроазиялық экономикалық қоғамдастық» ұйымын құрған мемлекеттер: Беларусь, Қазақстан, Кыргызстан, Ресей, Тәжікстан 2004 жылы Еуропалық одаққа мүше болған елдер саны: 25 2009 жылғы санақ бойынша республика тұрғындарының арасындағы қазақ халқының үлесі: 67% 30 қыркүйек -Ұлттық бірлік күні болып бекітілген жыл: 1992 ж. 475 жылы Батыс Рим империясының императоры болып жарияланды: Ромул 552 жылы Жужан қағандығы жеңіліске ұшырауының себебі: аварлардың басшысы өзін-өзі өлтіргендіктен 568 ж. жасалған сауда келісімі: Түрік мемлекеті мен Византия арасында 800 ж. Римде Карл иеленген лауазым: Император 83 жорыққа қатысқан орыс князі: Владимир Мономах 843 жылы Карлдың кіші ұлына тиесілі болған империя бөлігі: солтүстік-шығыс (Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады) 965 жылы оғыздар Киев Русі кінәздарымен бірігіп ....... қарсы одақ құрды: хазарларға РИМ САНДАРЫ I Петр Аюке ханға сыйлыққа тартты: қылышты II дүниежүзілік соғыс болған кезең: 1939 ж. 1 қыркүйек - 1945 ж. 2 қыркүйек II дүниежүзілік соғыс жылдарында «Азат Франция» қозғалысын басқарған генерал: Ш. де Голль II Филиптің маңызды істерінің бірі: Ақша реформасы IV Иван патшаның тұсында Ресейде боярлар думасының орнына құрылды: Зем соборы IV Мемлекеттік Думада 1916 жылғы көтеріліс жазалаушыларын әшкерелеп, патша өкіметін сынаған: А.Ф.Керенский IX ғ. ортасынан бастап екі ғасыр жуық уақытқа созылған папа билігінің әлсіреу себептерінің бірі: Франк империясының ыдырауы (Шіркеу және дін қызметшілері) VI ғ. екінші жартысында Түрік қағанатының терезесі тең түсті: Қытай, Иран, Византиямен VI ғ. ортасында Бумын қаған басқа елдердің алдында түріктердің беделін көтеретін, іс-әрекет жасады: өзін «елхан» деп атады VII ғ. II жартысында Болгар мемлекетінің негізін қалаған: Аспарух IX ғ. ортасынан бастап екі ғасырға жуық уақытқа созылған папа билігінің әлсіреу себептерінің бірі: Франк империясының ыдырауы X ғасырдан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл: араб XIII ғ. аяғынан бастап Венециядағы үкімет билігі бай көпестердің қолына көшті. Олар «үлкен кеңесті» сайлады. Кеңестің басында бүкіл өмір бойы сайланатын .... отырды: дож (Венециянын күшеюі) XII-XIV ғғ. басында Еуропа елдерінде қалыптасқан билік түрі: Сословиелік-өкілдік монархия XIV ғ. 40-50 жж. Сарай Беркені көркейткен Алтын Орда билеушісі: Өзбек XIX ғ орта кезінен бастап жергілікті халықтың наразылығының жаңа түрі-ереуілге шығу пайда болды, ереуілшілердің қатарында болды: жұмысшылар (XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясының экономикасы шапшаң қарқынмен дамып келе жатты) XIX ғ соңы мен XX г басында Қазақстанда тау-кен өнеркәсібінің тез дамуынан: жұмыс қолының тапшылығы туындады (XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясының экономикасы шапшаң қарқынмен дамып келе жатты) XIX ғ соңы мен XX ғ басында Қазақстанда өнеркәсіптің дамуы Ресей үшін қажет етті: Мамандырылған жұмысшы таптың қалыптасуын (XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясының экономикасы шапшаң қарқынмен дамып келе жатты) XIX ғ. 20-шы жж. Ресей Ұлы жүз қазақтарын империяның құрамына алуды уақытша тоқтатқан себебі: Декабристер көтерілісі болды, І Александрдың өлімі XIX ғ. 50-жылдарындағы Англиядағы кәсіподақ ұйымдары: тред-юниондар XIX ғ. ағылшындардың Үндістанда жергілікті тұрғындардан құрған әскері: сипайлар XIX ғ. америкалық экономиканың «королі» ретінде шетке шығарылған басты тауар: мақта XIX ғ. екінші жартысында патша өкіметі қазақтарды отырықшылық салтына көшіруді ойластырудағы мақсаты: қазақтарды қатаң бақылауда ұстауға мүмкіндік жасау XIX ғ. екінші жартысында патша өкіметі шаруаларды Сібір мен Қазақстанға жаппай қоныс аударту шараларын ұйымдастыру жөнінде шешім қабылдау себебі: шаруалар бүлігінің өрши түсуін болдырмау үшін XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясы қоныс аударушы шаруалар есебінен қазақ даласында өзіне сенімді тірек қалыптастыруға жоспарлауының себебінен: қазақ шаруаларының наразылығы күшейді XIX ғ. ортасында Қокандық діни қайраткерлер ғазауат соғысын жариялау қажеттігі туралы идеяны насихаттады: Ресейге қарсы XIX ғ. патша өкіметінің Қазақстанда жүргізген түрлі реформаларының нәтижесінде: Қазақ жерін экономикалық тұрғыдан отарлау ойдағыдай болды XIX ғасырда Германияның партиялар тізіміне кірмеген: «Виги партиясы» XIX ғасырдың 50-60 жылдарында Шыңжаң мен саудаға тартыла бастаған елді мекендер: Қапал, Верный, Аягөз XIX ғасырдың 70-жылдары Түрік езгісінде болмаған елдер: Бессарабия, Черногория XIX ғасырдың 80 жылдары 70-тен астам жәрмеңкелер ашылған аймақ: Шығыс XIX ғасырдың аяғында Омбыда ашылған Қазақстан үшін маман кадрлар даярлайтын оқу орны: Мал-дәрігерлік фельдшерлік мектебі, Мұғалімдер семинариясы, Техникалық училище XIX ғасырдың аяғындағы Қазақстан жерінде кұрылған кешенді зерттеу орындары: Орынбор ғылыми мұрағат комиссиясы, Орыс географиялық қоғамы, Статистикалық комитеттер XIX ғасырдың аяқ кезінде көпке танымал болған қазақ саудагері: Жандыбайұлы XIX ғасырдың екінші жартысында АҚШ құрамына енген жерлер: Аляска, Тынық мұхит алабындағы аралдар XIX ғасырдың екінші жартысында Омарта шаруашылығымен елеулі түрде айналысқан осы уездердің тұрғындары: Өскемен, Семей XI-XII ғғ. жататын «қоржын үй» табылған қала: Құйрықтөбе XI-XII ғғ. Тараз қаласының маңында тұрғызылған әйгілі кесене: Айша бибі XIX-XX ғғ. бас кезінде Қазақстанда халыққа білім беру бағыты: зайырлы, діни XV ғасырдың аяғынан бастап белгіленген Юрий күнінің (ескі стиль бойынша 26 қараша) мағынасы: шаруалардың өз қожайынынан кетуге рұқсат етілген күн XV ғасырдың соңында Шайбани ұрпағы мен Қазақ хандығы .... үшін күресті: Сырдария қалалары XVI ғ. соңында Жапонияда қалыптасқан тап: сауда буржуазиясы XVII ғасырда Иранда жер иеленудің төмендегідей түрлері орнықты: хассэ, диван, арбаби XVII ғасырдағы Англиядағы жаңа жер иелері: джентрилер XVII ғасырдың алғашқы жартысында Ташкентті билеген Тұрсын ханды өз атынан таққа отырғызған: Өзбек ханы Имамкұл XVII ғасырдың аяғында Англияда католицизмді орнықтыру үшін шаралар қолданған король: ІІ Яков XVII-XVIII ғасырларда сауда факториялары мықты бекініспен қоршалған үнді қаласы (-лары): Бомбей, Калькутта, Мадрас XV-XVII ғғ. хан үшін міндеткерлік атқарудан босатылды: сұлтандар XX ғ басында Қазақстанда мұнай өндіруден шетелдік кәсіпкерлер орасан зор көлемде пайда тапты, себебі: олармен бақталас бәсекелестер болған жоқ (XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясының экономикасы шапшаң қарқынмен дамып келе жатты) XX ғ басында қазақтардың күйзеліске ұшырап, ыдырай түсу үрдісі салдарынан екі әлеуметтік топ қалыптасты: байлар және жалдамалы жұмысшылар (XIX ғ. екінші жартысында Ресей империясының экономикасы шапшаң қарқынмен дамып келе жатты) XX ғасырдың 60 жылдарында тәуелсіздік алған Африкадағы француз отары (-лары): Нигер, Чад, Камерун, Мали, Габон, Сенегал XX ғасырдың 80-жылдарында Қазақстанда жергілікті халықтың үлесі басым болған облыс: Қызылорда, Атырау XX ғасырдың басында «қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналғанын» жазған: А.Байтұрсынов XX ғасырдың басында Ресей жеңіліс тапқан мемлекет: Жапония XX ғасырдың басындағы Франциядағы жұмысшылар үлесі: Ауыл шаруашылығында 40%-нан астам, өнеркәсібінде 34% X-XII ғасырлардағы көлемі жағынан ірі қалалар: Испиджаб, Отырар X-XII ғасырлардағы қала құрылысының ерекше жүйесі: мешіттердің пайда болуы А
А.Байтұрсынов Орынборда тұрған жылдар: 1910-1917 жылдар Абыз әйелдер жерленген сарматтар қорымы: Бесоба Абылай хан кезіндегі феодалдық мемлекетті қалпына келтіруді мақсат еткен ұлт-азаттық қозғалыс басшысы: Кенесары Қасымұлы Ағылшындардың жергілікті үнділерден құрылған армиясы: Сипайлар Ағылшын-орыс келісімі бойынша шешілмеген мәселе: Солтүстік Иран ағылшын ықпалынан босады Адамдардың ең алғашқы баспанасы: Үңгір Адамзат дамуының «епті адамнан» кейінгі кезеңдегі даму сатысы: Тік жүретін адам Аждаһа калқаны Азамат соғысы .... болады: мемлекет ішіндегі билік үшін Азамат соғысы жылдары: 1918-1920 жж. Азияның оңтүстік-батысында қатарласа ағатын өзендер: Тигр, Евфрат Айша бибі кесенесі салынды: ХІ-ХІІ ғғ. Ақ Орданың этникалык негізін кұраған тайпалар: Керей, Арғын, Қоңырат, Қыпшақ Ақмола қаласында XX гасырдың басында құрылған ұйым: «Жас қазақ» Ақмолаға ресми түрде округтік қала мәртебесі берілген уақыт: 1862 жыл (Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде) Ақпан революциясынан кейін Спасск зауытында құрылған ұйым: «Жас жүрек» Ақсүйектердің азғындығын, эгоизмін ғажап өткірлікпен суретгейтін роман: «Күлегеш адам» АҚШ тарихына қатысты оқиға (-лар) мен жыл(-дар) дұрыс қатарлар: 1947 ж. – Тафт-Хартли заңы қабылданды, 1964-1973 жж. – Вьетнамдағы соғыс АҚШ-тың бірінші дүниежүзілік соғысқа кірген жылы: 1917 жыл Алашорда автономиясын теріске шығарған қарар қабылданды: 1918 ж. наурыз Алғаш рет Жапонияға жеткен еуропалық халық: португалдар Алғаш христиан шіркеуін басқарған: Рим епископы Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі: тобыр Алғашқы адамдарда ру бірлестіктерін басқарды: Көсемдер Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі: тобыр Алғашқы адамдардың еңбек құралдары: үшкір тас, қазғыш таяқ, шоқпар Алғашқы зайырлы сипаттағы мектептер Қазақстанда ашыла бастады: II Екатеринаның тұсында Алғашқы неандерталь адамы табылған ел: Германия Александр Македонский әскерінің Кіші Азияға басып кірген жылы: Б.з.б. 334 ж. Александр Македонскийдін сақтарға шабуылы туралы жазды: Арриан Александр Македонскийдің өмір сүрген жылдары: Б.з.б. 356-323 жж. Александр Македонскийдің сақтарға шабуылы туралы жазды: Арриан Алтайдан Еділге дейінгі жерді Дсшті Қыпшақ, яғни «Қыпшақ даласы» деп атаған: парсылық ақын, жиһангез Насыр Хұсроу Алты ай бойы қорғанған Отырар қаласының қақпасын моңғолдарға ашып беріп, опасыздық жасаған қолбасшы: Қараша-хажип Алтын Орда беделінің өскендігін көрсететін ерекше жағдай: Берке ханның бүкіл монғолдық құрылтайға қатысудан бас тартуы Алтын Орда мемлекетінде мыңдықтар бағынған: нояндарға Алтын Орда мемлекетінде түрік әулетінен шыққан жергілікті әкімдер: мәлік Алтын орда ханы Тоқтамыстың өз беделін шығару үшін Мәскеу қаласын өртеп, басып алған жылы: 1382 жылы Алтын Ордада «Даруғаларға» жуктелген қызмет: Халық санағын өткізген; Әскер жинау ісімен айналысқан; Бекітіліп берілген иелікті басқарған; Алым-салықтың уақытында, дұрыс жиналуын қадағалаған Алтын-асар қала жұртының алып жатқан аумағы: 16 га Амангелді Иманов бастаған көтеріліске қатысты мәлімет: Доғал-Үрпек түбіндегі шайқаста көтерілісшілер жеңіліс тапты. Америка халықтарының ішінде алғаш нөл сандық белгісін енгізген тайпа: Майя Англия бірлестігі Данияның үстемдігінен құтылды: XI ғасырда Англия мен Қытай арасыңдағы екінші апиын соғысының жылдары: 1856-1860 жылдар Англия мен Франция арасындағы жүз жылдық соғыс: 1337-1453 жылдар Англия мен Франция арасындағы тарихтағы ең ұзақ соғыс болған мерзім: XIV-XV ғғ. Англиядағы король билігін жақтаушы монархияшыл топ: роялистер Аң аулау үшін жасалған найзалар пайда болды: кейінгі палеолит Аңызға сәйкес Ұрыс ханның қызыл туы осы ханның қолында қалған деседі: Есім Аппенин түбегінде қалыптасқан мемлекет: Ежелгі Рим Араб халифатындағы халиф дегеніміз: Жоғарғы мемлекет және дін басшысы Арабтар оны Фараб деп атады: Отырар Астанадағы биіктігі 91 метр көкке ұмтылып тұрған құрылыстың атауы: «Қазақ елі» (Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде) Астық өндіруде сақталған әдіс: Экстенсивті әдіс (Тыңды қып-қызыл зиян санап, қазаққа жасаған қиянат деп білетіндер баршылық) Атақты Орбұлақ шайқасына қатысқан арғынның батыры: Ағынтай Аугсбург бітімі:1555 жылы Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады (Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады). Ауғанстанның тәуелсіздігі жарияланған жыл: 1919ж. Африкадағы ең ежелгі мемлекет: Египет Ахмет Йасауи кесенесі бөлмелерінің ішіндегі негізгісі: Кітапхана (XII ғасырда Сайрамнан шыққан діндар, шайқы Қожа Ахмет Йассауи) Ахмет Йасауи кесенесінің биіктігі: 37,5 м. (XII ғасырда Сайрамнан шыққан діндар, шайқы Қожа Ахмет Йассауи) Ахмет Йасауи кесенесінің ішіндегі үлкенді-кішілі бөлмелер саны: 35 (XII ғасырда Сайрамнан шыққан діндар, шайқы Қожа Ахмет Йассауи) Ашылған жаңалықтардың дұрыс реттілігі: Альберт Эйнштейннің ықтималдылық теориясын қалыптастыруы, Макс Планктің кванттар мен кванттық сәулеленуді ашуы, Эрнест Резерфордтың атом үлгісін ашуы, Ферми-Дирактың кванттық статистиканы ашуы Ә
Әлемге микробиология деп аталатын жаңа ғылымды сыйлады: Луи Пастер Әлемдегі ең таза алтын теңге: дарик Әмір Темір мен Тоқтамыстың арасындағы шайқас болған жыл: 1391 жылы, 1395 жылы Әміршіл-әкімшіл басқару жүйесінің көрінісі: Халыктың кұқығын аяққа басу, Азаматтардың бостандықтарын шектеу, Халықты саясаттан, мемлекеттік басқарудан шеттету, Өндіріс құралдары мен жерден ажыратып тастау Әскери іспен айналысатын феодалдардың X ғасырдың аяғынан бастапқы атауы: рыцарьлар әскерлерін ойсырата жеңді: қарахандықтардың Б
Б.з.б. 594 жылы архонт етіп сайланған Афины қайраткері: Солон Б.з.б. 74 жылы ең ірі құлдар көтерілісін басқарған: Спартак Батыс Еуропа елдерінде феодалдық құрылыстың негізгі белгілері қалыптасқан кезең: ІХ-Х ғасырларда Батыс және Оңтүстік славяндардың негізгі шаруашылығы: Егіншілік Батыс пен Шығыс шіркеулері біржолата бөлінді: 1054 ж. Беғазы-Дәндібай мәдениетін зерттеді: Ә.Марғұлан Бенгальдың ақын және жазушы Рабиндранат Тагор тұңғыш шығармасын жазды: 13 жасында Биліктін ауысуына байланысты «Қызыл қалампыр революциясы» болған мемлекет: Португалияда Бойынан Орхон – Енисей жазба ескеркіштері» табылған өзендер: Орхон, Енисей және Селенга Бөкей Ордасының ханы Жәңгірдің меңгерген тілі: Орыс, Парсы, Араб Бөкей хандығы тарихына қатысты мәліметтер берілген қатар: 1801 ж. жайықтың оң жағасына 5 мыңға жуық отбасы көшіп барды,Хандықтың негізін қалаған Бөкей болды Будда сөзінің мағынасы: жарық сәулелі Бұл ғұламаның ашқан жаңалықтары ғылымда бүтіндей төңкеріс жасады: Н. Коперник Бұл заң елдегі саяси жағдайдың шиеленіскен кезінде туған: «Қасым ханның қасқа жолы» Бұланты шайқасына қатысты мәлімет (-тер): қазақ-қыргыз біріккен әскер саны 60 мыңға жетті, шайқас 1728 жылы болды, жоңғарлар 10 мынға жуық жауынгерінен айырылды, шайқас болған жердің аты «Қалмаққырылған» деп аталды Бұхараны араб қолбасшысы Кутейба ибн Муслим соғыссыз алған жыл: 709 ж. Бүкілтүркістандың төтенше IV съезді ашқан: М. Шоқай Біріккен Ла-Плата провинциялары мемлекеті 1826 жылдан бастап аталды: Аргентина Біріккен Ұлттар Ұйымы кұрылған уақыты: 1945 ж. Бірінші дүниежүзілік соғыс аяқталған жыл: 1918 ж Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында тарихта тұңғыш рет танк колданылған шайқасты атаңыз: ...... шайқасында: Сомма Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында тарихта тұңғыш рет танк қолданылған шайқастың атауы: Сомма Бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысушы Ұлыбританияның мақсаты: Басты қарсыласы Германияға соққы беру Бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысушы Францияның жоспары: Саар көмір бассейнін қосып алу Бірінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жеткен Францияның Германиядан қайтарып алған өңірлері: Эльзас, Лотарингия Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін Франция Германиядан қайтарып алған аймақ: Эльзас пен Лотарингия Бірінші Пуни соғысы неше жылға созылды: 23 жылға Бірінші рет Орынборда Жалпықазақ съезі өткен уақыт: 1917 жылы шілдеде В
Варшава Шарты Ұйымы құрылған жыл: 1955 ж. Венецияиың саудадағы басты бәсекелесі: Генуя (Венециянын күшеюі) Венецияның қуаттылығы жағынан ең жоғары сатыға көтерілген кезі: XIV-XV ғғ. Венецияның саяси және экономикалық құлдырауының басты себебі: ұзаққа созылған Венеция-түрік соғысы Версаль бітімшартына қол қойғандар: Антанта елдері мен Германия Вестфаль бітімі бойынша: Католиктер мен протестанттардың жауласуы тоқтады Византияның алтын ақшасы: номисма Г
Ганди үнді еліне енгізген жаңа күрес тәсілі: Күш қолданбай қарсыласу Генерал-губернатор Куропаткиннің құпия бұйрығы шықты: 1916 ж. 23 тамыз Герман империясы құрылған жыл: 1871 Германия Ипр қаласында алғаш рет химиялық кару қолданған мерзім: 1915 жылғы 22 сәуір Германия Парсы бұғазындағы соғыстан бас тартты: 1991 ж. Германияда «Алтын булла» жарлығы жарияланды: 1356 ж Германияда «мәдениет үшін күрес» жорығын ұйымдастыруда Бисмаркқа қолдау көрсетті: Консерваторлар Германиядағы «Спартак» революциялық топ жетекшісі: К. Либкнехт Германиядағы реформация қозғалысын бастаған: Мартин Лютер Германияның бытыранқылығын күшейткен жағдай: «Аусбург бітімін» қабылдауы Ғ
Ғимараттарды өрнектеп, сәндеу ісінде оюланған кірпіштер (терракота) кеңінен қолданыла бастады: ХІ-ХII ғ. Ғұн державасының негізін қалады: Мөде Ғұн мемлекетінің оңтүстік және солтүстік болып белінген уақыты: б.з.б. 55 жылы Д
Дүние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайы өткен уақыт: 1992 жылдың қыркүйек, қазан айларында Дүниежүзі қазақтарының тұңғыш кұрылтайында сөз сөйледі: Халифа Алтай Дүниені танудың бірден-бір көзі түйсіну және сезімдік тәжірибе деп есептейтін философиялық бағыт: Эмпиризм Е
Егіншіліктің пайда болған уақыты: Бұдан 10 мың жыл бұрын Еділ (Аттила) жөніндегі кұнды деректер қалдырған көне шежірешілердің бірі: Прииск Ежелгі грек жазушысы Эсхилдің ірі трагедиялық шығармаларының бірі: «Бұғауланған Прометей» Ежелгі Грекия елі орналасқан түбек: Балкан Ежелгі Грекиядағы ұлдар үшін қосымша спорт мектебі: палестра Ежелгі Египет жазуында қолданылған иероглифтер саны: 750 Ежелгі Египеттегі күн құдайы: Амон-Ра Ежелгі Египеттегі Ніл өзенінің құдайы: Хапи Ежелгі заманда Сарыарқаның шыгысында тұрды: аримаспылар Ежелгі Римдегі базар алаңы: форум Ежелгі Римдегі патшалық дәуір қамтыған кезең: Б.з.б. 753-509 жж. Ежелгі Хетт патшалығы орналасқан жер: қазіргі Түркия жері Екі жағынан да өңделген қарапайым шапқыш тас құрал: Бифас Екі Корей мемлекеттері арасында соғыс болған жылдар: 1950-1953 жж. Екінші дүние жүзілік соғыс кезінде болған оқиғалар: «Багратион операциясы», «Цитадель операциясы», «Теңіз арыстаны» Екінші дүние жүзілік соғысқа тән сипат: 110 млн.солдат соғысты, 61 мемлекет қатысты, 6 жылға созылды Екінші дүниежүзілік соғыс тарихындағы жыл мен оқиға дұрыс берілген қатар (-лар): 1,4 Екінші дүниежүзілік соғысты бастаған империалистік елдер: Германия, Италия, Жапония Елек өзені бойындағы жерлерді қайтарып алу үшін күрескен Жоламан Тіленшұлы ... батырдың немересі еді: Бөгенбай Ең бірінші қолданылған металл: мыс Ең бірінші салынған пирамида: Жосер Ең мықты кеме жасаушылар: финикиялықтар Ерзен ханның кезінде Ақ Орданың қалалық мәдениеті дамып, мешіт, медреселер салынған қалалар: Жент, Баршынкент, Отырар, Сауран Ерте орта ғасырдағы «Азаматтық құқықтар жинағын» қабылдады: Византияда Ертедегі Итальян қайта өркендеу дәуірінің мүсіншісі: Донателло Есім ханның әскербасы қызметінде кеңесшісі болған жырау: Жиембет Есірткіге қарсы күрес мәселесін көтерген Н. Назарбаевтың еңбегі: «Сындарлы он жыл» Еуропа аумағында жазалау лагерьлерінде: 18 млн. адам қамалды, 2 млн. адам қырылды Еуропада XII ғасырда пайда болған тұңғыш жоғары мектептер: университеттер Ж
Жакерия көтерілісінің болған жылы: 1358 жыл Жамбыл Жабаев жылы деп жарияланды: 1996 жыл Жанқожа батыр 1843 жылы ......... бекінісін құлатты: Хиуа Жапонияда император Муцухито билеген кезеңнің атауы: Мэйдзи кезеңі Жапониядағы ірі феодалдар: даймё Жапонияны 265 жыл билеген сегундар әулеті: Токугава Жапонияны біріктіруді аяқтаған сегун: Токугава Жапонияның дүниежүзілік ірі державалары катарына қосылу уақыты: XX ғ басында Жәңгір хан қайтыс болғаннан кейін Ішкі Ордада кұрылған Уақытша кеңесті басқарды: Әділ сұлтан Жәңгір хан өзінің қол астындағы халықтың сауатын ашу, Еуропа мәдениеті мен білімін енгізу, өлкеде ислам дінін дамыту мақсатында ашқан мекемелер: Дәріханалар, Ауруханалар, Мешіттер, Зайырлы мектептер Желтоқсан құрбаны, жас демократ, жалынды ақын: Қ.Рыскұлбеков Желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін ұсталып, жаза тартқан адамдардың саны: 8500-ге жуық Жер беті бұдан ... жыл бұрын күрт суый бастады: 100 мың Жер бетінің күрт суый бастаған уақыты: 100 мың жыл бұрын Жер иелерін ұлы ханның қамқорлығында екендігін көрсететін грамота тапсырылатын мемлекет: Қарақытай Жер, халық және мүлік санағын жүргізген ағылшын король: Вильгельм Жетісу жерін мекендеген ежелгі үйсіндердің бас мүсінін жасады: М.Герасимов Жетісу жерінде әлі күнге дейін сақталып келе жатқан ежелгі қыстау аты: Малайсары Жетісу жеріне енген қалмақтарға қарсы Есім хан .... жылы жорыққа шықты: 1627 ж. Жетісу казактарының әскерлері құрылды: 1867 ж Жетісу өңіріндегі үйсін мәдениетінің хронологиялық шеңбері: б.з.д, Ш ғ.-б.з. IV ғ. Жоңғар қонтайшысына «Ел ебелек емес, ер кебенек емес» екендігін ... дәлелдеді: Қазыбек би Жоңғар хандығының аса куатты кезеңінде қазақ хандығын ... басқарды: Жәңгір Жоңғар хандығының билеушісі иеленген атақ: Қонтайшы Жоңғарларға қарсы күресте қол бастаған қазақ батыры: Бөгенбай Жорыққа қатысқан орыс князі: Владимир Мономах Жужан қағанаты билеушісінің түріктермен соғыстан кейінгі тағдыры: Қол астындағы кұлдарынан жеңілген масқараға шыдамай, өз-өзіне қол жұмсайды (Түрік қағаны Бумын мен Жужан билеушісінің арасындағы әрекет.) Жужан мемлекетінің билеушісі: Анағұй(Түрік қағаны Бумын мен Жужан билеушісінің арасындағы әрекет.) Жүсіп Баласағұнидың еңбегі: «Құтадғу білік» Жүсіп Баласағұнидың еңбегі: «Құтадғу білік» Жылдар мен болған оқиғаларды сәйкестендіріңіз: 1- КСРО Конституциясы жарияланды, 2-«Сауатсыздықты жою» қоғамы ұйымдастырылды, 3- Қазақ педагогикалық институты ашылды, 4- Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағыты жарияланды жылы жасалған кслісім: Түрік-Византия кслісімі Жібек өндіруді дамытып, Қытаймен бәсекеге түскен ел: Соғды ЖЭС жылдары үдемелі салықтың ауыртпалығы түсті: бай кулактарға З
Зем соборын құрған орыс патшасы: IV Иван И
Императорға 1927 ж. құпия меморандум жолдаған Жапонияның премьер- министрі: Г.Танака Индустрияландырудың нәтижесінде Қазақстан: шикізат базасына айналды Иранда ауыр жағдайда өмір сүрген қоғам мүшелері: Раяттар, Иляттар Исатай батыр қаза тапқан шайқас: Ақбұлақ Исмаил Самани кесенесі орналасқан қала: Бұхара Испанияда күпірлерді қырып-жою аталды: Аутодафе Испанияның «Жеңілмейтін Армада» атты флотын құрған король: ІІ Филипп Италияда фашистік ұйымдардың құрыла бастаған уақыты: 1919 жылдың көктемі Италияның бірігуіне қолайлы жағдай туғызған оқиға: «Жас Италия» қоғамының құрылуы К Кадеттер партиясының «Свободная речь» газеті шығарылған қала: Семей Казақстан мен Ресей арасындағы достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шартқа қол қойылған уақыт: 1992 ж. 25 мамыр Казақстанда «қайырымдылық» деп аталатын салықтардың түрі енгізілді: 1914-1918 жж Казақтың алғашқы ханы Керейдің мекені: Үшқоңыр Кардинал Ришелье билік еткен жылдар: 1624-1642 жылдар Карфаген әскерінің қолбасшысы: Ганнибал Католик шіркеуінің озбырлығына қарсы күрес: Реформация Кейінгі темір дәуір кезенінін аралығы: б.з.б. 3 ғ.- б.з. 6 ғ. Кенесары Қасымұлы көтерілісі болған жылдары: 1837-1847 жж. Кенесары Қасымұлы хандық билікті қалпына келтірді:1841 жылы Кенесары хандықты ... арқылы басқарды: жасауылдар Кеңес қоғамына төнген дағдарыстың себебін іздеуге әрекет еткен КСРО халық депутаттарының съезі: І Кеңес қоғамына төнген дағдарыстың шешу жолдарының бірі: Коммунистік партия және мемлекеттік органдар қызметтерін ажырату Кеңес өкіметі Брест бітіміне қол қойған уақыт: 1918ж. Кеңестік дәуірде Қазақстанда жұмыс істеп келген атом полигоны: Семей өңірі Киев Русін 33 жыл бойы басқарған кінәз: Олег Кир бастаған парсы әскерлері сақ жеріне басып кірді: б.з.б. 530 жыл Кирге қарсы шыққан сақ патшайымы: Томирис Кордова әмірлігі құрылған түбек: Пиреней Кортес дегеніміз: Испаниядағы заң қабылдаушы құрылтай Көзе құмыралар жасау өнері өрістеді: қола дәуірінде Көне түрік әліпбиіндегі әріп саны: 35 Көрхананың үстіне қатпарлы күмбез орнатылған. Күмбездің барабандарында салынған өрнек: Араб жазуымен өрнектелген (XII ғасырда Сайрамнан шыққан діндар, шайқы Қожа Ахмет Йассауи) Көтеріліс жасаған ауылдардың 238 мыңнан астам халқы Қытайға ауып кетуге мәжбүр болған өңір: Жетісу Көшпелі өзбектер хандығындағы ең ержүрек халық - қазақ болғанын жазды: Н.Рузбихан Крест жорықтарының Батыс Еуропа елдеріне тигізген пайдалы жақтарының бірі: ауық-ауық моншаға түсіп тұруды үйренді (VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды) Кресшілердің кұдайдың мүрдесін азат ету үшін күресушілер емес, өздерінің баюын ғана ойлайтын тонаушы басқыншылар екенін анық көрсеткен крест жорығы: төртінші (VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды) КСРО-да республикалар мен олардың мемлекеттік құқылық формациялары арасындағы қатынастарын қайта қарауға бағытталған қадамдар жасалды: 1980-ші жж КСРО-ның құрылған жылы: 1922 ж. Куба дағдарысына қатысты елдер: AҚШ, КСРО және Куба Куликово шайқасында жеңіске жеткен орыс кінәзі: Дмитрий Донской Кіші жүзде-Әбілқайыр, Ұлы жүзде – Жолбарыс, Орта жүзде - Сәмеке Қ
Қабір жанынан 16 аттың қаңқасы табылған ескерткіш: Берел қорымы Қазақ АКСР-да қазақтардың үлесі болды: 61,3% (Қазақстандағы отаршылдық саясаттың ауыр мұрасы) Қазақ жасақтарының Алабұға дала бекінісін толық талқандаған мерзімі: 1774 жылдың жазы Қазақ жерінде кездесетін неолит тұрақтарының саны: 500 Қазақ жерінде төлқұжаттық тіркеу тәртІбі енгізілді: 1867-1868 ж. реформалардан кейін Қазақ жеріне қоныс аударған дүнгендердің саны: 5000 Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасын «Қазақстан Республикасы» деп атау туралы заң қабылданды: 1991 жылы 10 желтоқсан Қазақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданды: 1990 жылы қазан Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздрінің ен-таңбаларын салған жер: Таңбалы Нұра Қазақ халқының санын миллионға, әскерін 300 мыға жеткізді: Қасым Қазақ халқының халық болып қалыптасу үрдісін 150-200 жылға кешеуілдетті: моңғол шапқыншылығы Қазақ хандығына қарсы ... отыз жыл күрес жүргізді: Мұхамед Шайбани Қазақ хандығында салықтың бір түрі - зекет төленді: мал басынан ханға Қазақ хандығында халық жасағын басқарды: батырлар Қазақ ханы Тәуекелге Түркістан аймағынан төрт қала беруге уәде еткен хан: Абдаллах Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны: 500-ден астам Қазақстан БҰҰ мүше болды:1992 ж Қазақстан жерінде кездесетін неолит тұрақтардың саны: 800 Қазақстан жерінде қолайлы климат орнады: б.з.б. 8 мыңжылдықта Қазақстан Компартиясы таратылды: 1991 жыл 7 қыркүйек Қазақстан комсомолы отаншыл бастамаларға ынталандырушы ретінде бірқатар құрылыстың салынуын қамқорлыққа алған объектілер: Соколов-Сарыбай кең байыту комбинаты, Өскемен су электр станциясы, Қазақстан магниткасы Қазақстан мен Қарақалпақстан шекарасында орналасқан ғимарат: Білеулі Қазақстан мен Ресей арасында достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шартқа қол қойылды:1992 ж.25 мамырда Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 1 Наурыздағы Жарлығымен құрылды: «Қазақстан халықтары ассамблеясы» Қазақстанға Ресейден 2млн 400 мың адам әкеліп қоныстандырылды: 1907-1912 жылдары (1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс) Қазақстанда ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы: Оңтүстік Қазақстан Қазақстанда жекешелендірудің I кезеңі аяқталды: 1993 ж. соңы Қазақстанда капиталистік қатынас қалыптаса бастаған уақыт: XIX ғ. ортасы Қазақстанда қола дәуір ескерткіштерін жоспарлы зерггеу басталталған жыл: 1946 ж. Қазақстанда эсер ұйымдары пайда болды: 1917 жылдың көктемі Қазақстандағы тоталитарлық жүйенің салдарлары: Сталиннің жеке басына табынушылықтың үстемдігі орнады, Қуғынға ұшырағын халықтардың құқықтары бұзылды, Ауыр өнеркәсіптің пропорциялы емес жедел дамуы қалыптасты, Материалдық сұраныстарды қанағаттандыру екінші кезекке ысырылды Қазақстанның алғашқы Конституциясында қазақ тіліне ...... мәртебе берді: мемлекеттік Қазақстанның батысы мен солтүстігінде және Батыс Сібірге шекаралык межелеу болып өтті: 1921 ж Қазақстанның ЕҚЫ-на төрағалыққа ұсынылуы жөніндегі шешім аталған ұйымға мүше ... мемлекеттің 100 пайыздық келісімімен қабылданды: 56 Қазақстанның қай аумағы Шығысқа шығатын керуен жолының негізгі қақпасы саналды: Жетісу Қазақстанның солтүстік және солтүстік батыс аудандарындағы жайлау мен көктеудің ара қашықтығы: 500-1000 км Қазақстанның тәуелсіздігін алғашқы болып таныған елдердің қатарына жатпайды: Жапония Қазақтардың қонақжайлығын танытатын әдет-ғұрып түрлері: Ерулік, Дәм-ауыз тию, Қонақасы, Қалау Қазақтардың қыста тұратын баспанысы салынды: Шикі кесек, Тас, Ағаш, Шым Қазақтың тарихи білімінің негізін салушы, сталиндік жазалау шараларының құрбаны: С.Асфендияров Қазревкомның баспасөз органы: «Ұшқын» Қазіргі Түркия жерінде ерте замандарда өмір сүрген мемлекет: Хетт патшалығы Қайта өркендеу дәуірінің суретшілері мен олардың туындыларын сәйкестендіріңіз: 1-Рафаэль Санти, 2- Микеланджело Буонаротти, 3-Леонардо да Винчи Қайып хан Сібір губернаторы князь М.П.Гагаринге .......... жылы елші жіберді: 1716ж. Қайып хан Сібір губернаторы князь М.П.Гагаринге елші жіберген жыл: 1716ж. Қайыршылық пен қаңғыбастыққа қарсы жарлық шығарған Англия королі: Генрих III Тюдор Қалмақтардың 1771 жылғы «Шаңды жорық» көшінің қазақ даласы арқылы бағытын бастады: Убаши Қаңлыларға тән қала: Көк - мардан Қаңлылардың орналасқан аумағы арқылы Ұлы Жібек жолы өтті б.з. 3-4 ғасырларында табылған теңгелер саны: 1300 (Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында) Қаңлы жерінен табылған б.з. –дың III-IV ғасырларында соғылған теңгелердің саны: 1300-дей Қаңлы Сарпың батырдың ерлігі танылған шайқас: Орбұлақ Қаңлылар бөлінген иеліктер саны: 5 (Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында) Қаңлылар егіс алқаптарын суару үшін Шыршық өзенінің оң жағалауынан тартылған арық: Зах (Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында) Қаңлылар туралы "Вэсаканың ер жүрек ұлдары... Канха қамалының алдында құрбандық берді" деп жазылған кітап: "Авеста" Қаңлыларға тән қала: Алтын төбе Қаңлыларда қайтыс болған адамды киімімен жерлеген аймақ: Қауыншы мәдениетіне жататын аймақ (Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында) Қаңлылардағы металл өңдеудің ірі орталығы: Құлата Қаңлылардың астанасы: Битянь (Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында) Қаңлылардың Жетіасар мәдениеті таралған аймағы: Қуандария, Жаңадария аңғарлары Қаңлылардың өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған тарихшы: Сыма Цянь Қаракұм кұрылтайындағы шешім: Жоңғарларға қарсы күресу Қарақытай мемлекетінде ... гурханның тұсында халық санағы жүргізілді: Иле Қарақытайлардың Ауғанстан жеріндегі гурид тайпаларымен соғысы .......... жылы болды: 1198-1204 Қарақытайлардың Ауғанстан жеріндегі гурид тайпаларымен соғысы: 1198-1204 ж. Қараөткелде қазақтардың астанасы болатынын болжаған, XIX ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында өмір сүрген орыстың көрнекті ғалымы: Г.Потанин (Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде) Қарахан мемлекетінде қанаудын бір түрі: әлсіз адам өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына берді: коммендация Қарахан мемлекетіндегі Шығыс хандықтың орталығы: Орда Қарахан мемлекетіндегі Шығыс хандықтың территориясы: Жетісу, Шығыс Түркістан Қарқаралы уезінде орналасқан жәрмеңке: Қоянды – Ботов Қарлұк қағанаты тұсында басталып, бітпей қалған ғимарат: Ақыртас Қарлұқтардың құрамында 9 тайпа бар екендігі айтылады: әл-Марвазидің еңбектерінде Қасиетті Рим империясы құрылғаннан кейін папалар тағайындалды: тек герман императорларының қалауы бойынша (Шіркеу және дін қызметшілері) Қасиетті Рим империясы құрылғаннан кейін патшалар тағайындалды: тек герман императорларының қалауы бойынша Қасым ханның Жетісудағы билігінің нығая түсуіне себеп болды: Саид ханның Шығыс Түркістанға көшуі Қасым ханның сыртқы саясаттағы басты бағыты: Сыр бойындағы қалаларды қаратып алу қатар(-лар) - 1475 ж. - Қырым хандығы түрік сұлтанының қарамағына өтті. 1684 ж - «Қасиетті Лига» коалициясы құрылды Қидандарды қазақ жеріне бастап әкелді: Даши Қимақтардың қысқа қарай мал етін сүрлеп алатынын жазды: Гардизи Қола дәуірінің алғашқы ескерткіші табылды: Андроново селосынан Қортық Пипин король атағына кол жеткізді: Мемлекеттік төңкеріс арқылы (Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады) Қос палаталы парламент өз жұмысын бастаған жыл: 1996 ж. Қосөзен өркениетінің негізін қалағандар: шумерліктер Қостанай аймағын Қазақстан құрамына қосу кажеттігін жан-жақты дәлелдеген қазақ зиялылары: А.Байтұрсынов, М.Сералин Қыпшақ тілін үйренуде сөздік ретінде пайдалануға болатын шығарма: «Кодекс Куманикус» Қыпшақтар тұрған мекенді «Андар аз Кифчак» деп атаған: Худуд әл-Алам Қытай Республикасы ресми жарияланды: 1912 ж (XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті) Қытай Республикасын ресми жариялағын күн: 1912 жылғы 1 қаңтар Қытайда 267 жыл бойы билік кұрған маньчжурлардың империясы: Цин Қытайда манчьжурлардың билік еткен уақыты: 267 (XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті) Қытайдағы Синьхай революциясы жылдары: 1911-1913 жылдар Қытайдағы тайпин көтерілісі болған кезең: 1850-1864 жылдар Қытайдың Ресейге Шығыс Қытай темір жолын салуға және пайдалануға концессия беру себебі: Ресей Жапон басқыншыларынан қорғауға міндеттенді Л
М
Македония жерінде өмір сүрген тайпалардың шыққан тегі: Фракиялық Мал бағудың көшпелі түрі қалыптасты: қола дәуірінде Маньчжурларға қарсы күрес ұйымдастырған ұйымдардың бірі: «Ақ лотос» Маңғыстау көтерілісінде жеңіліске ұшыраған жазалаушы отряд: подполковник Рукиннің отряды Мао Цзэдун: 1918 жылы педагогикалық училище бітірді, 1966-1976 жж. «мәдени революцияны» ұйымдастырып, жүзеге асырды, 1935 жылы ҚКП ОК Хатшылығының кұрамына кірді, Гуанань уезіндегі Пайфан елді мекеніндегі село зиялысының отбасында туған, 1954 жылдан бастап ҚХР-ның төрағасы болды, Қытайдағы экономикалық реформалардың «сәулетшісі» болды Мартин Лютер: «Адамдар күнәдан шіркеу қаулыларының, папа үкімдері мен нұсқауларының күшімен кұтылмайды, күнәдан кұтылудың басты жолы .......», - деді: киелі кітапты оқу, оған толық сену Махмуд Қашғари өмір сүрген жылдар: 1030-1090 жж. Механика, физика, астрономия салаларында көптеген жаңалықтар ашқан ортағасырлық ғалым: Галилео Галилей Моғолстанға қарсы күресте Хақназар хан пайдаланған тайпалар одағы: қазақ-қырғыз Моде бнлік жүргізген кезде халық саны жетті: 300 мыңға Модернистік ағымдардың формалары: Реализм Моңғол империясы құрылды: 1206 ж. Моңғол шапқыншылығы кезеңіндегі Oтырар қаласының билеушісі: Қайыр хан Мөде билік жүргізген кезде халық саны жетті: 300 мыңға Мұздықтың ери бастау уақыты: бұдаи 13 мың жыл бұрын Мұстафа Решид паша Мұстафа Решидтің мақсаты: түрік өкіметінің еуропалық державаларға тәуелділігіне тежеу қою Мұсылман дінінің енуіне байланысты пайда болған ғимарат: мешіт Н
Найман, керей, жалайырлардың негізгі мекендері: Моңғолияның орта және батысында Наймандарды қарақытайлардың үстемдігінен құтқарды: Инанч-Білге Нанкин келісімі бекітілді: Бірінші апиын соғысынан кейін Неміс еңбек майданы құрылды: Кәсіподақ орнына Нидерландының Испанияға бағынған уақыты: 1556ж. О
Оқиғалардың дұрыс реттілігі: Моғол билеушісі Саид ханның Шу бойында отырған Қасым ханға келіп, көмек сұрауы, Қасым ханның қайтыс болуы, Тахир хан мен онын бауыры Тоғымның Абд ар-Рашид ханмен болған шайқаста қаза табуы Оқиғаның боған уақыты: 1919 жыл, сәуір (Гандидің шақыруымен Мадрас, Канпур, Ахмадабад, Бомбей қалаларында бірде бір мекеме, оқу орны, дүкен, көлік, дәріхана жұмыс істемей, өмір тоқтап қалғандай болды.) Оқиғаның тарихи атауы: хартал (Гандидің шақыруымен Мадрас, Канпур, Ахмадабад, Бомбей қалаларында бірде бір мекеме, оқу орны, дүкен, көлік, дәріхана жұмыс істемей, өмір тоқтап қалғандай болды.) Он бес мың көтерілісшісімен Торғайды қоршады: А.Иманов Оңтүстік - батыс Жетісудың орталығы болған қала: Тараз Оңтүстік Американың батысындағы Перу елін мекендеген халық: Инктер Орал бекінісі өзгертіліп, Ырғыз деп аталды: 1868 ж Орта ғасырда Франциядағы екінші сословие өкілдері: дворяндар Орта ғасырларда рыцарьлардың мырзасы: Барон Орта жүзде хан билігі жойылды: 1822 ж Орта тас ғасыры қамтитын кезең: б.з.б. 12-5 мыңжылдықтар Орта тас ғасыры: мезолит Орталық Қазақстандағы кейінгі палеолит ескерткіші: Батпақ Орынбар Қазақ АКСР құрамына енгізілді: 1920 ж. 20 шілдеде Орыс деректері бойынша Қасым ханның қайтыс болған жылы: 1523 жыл Орыс елшілері Семен Мальцев пен Третьяк Чебуков Қазақ хандығыңда болыл қайтқан жылдар: 1569-1573 Орыс елшісі Третьяк Чебуковты Түркістан қаласының маңында қабылдаған қазақ ханы: Хақназар Орыс жерінде монғол-татар үстемдігі орнаған жылдар: 1240-1480 жж Орыс шаруаларын Жетісуға қоныстандыру туралы жаңа ереже Орыс шаруаларын Жетісуға қоныстандыру туралы жаңа ереже ұсынысымен қабылданды: Колпаковскийдің Орыс шаруаларын ішкі Ресейден Қазақстанға қоныс аудару жөнінде алғаш бастама көтерді: Г.Колпаковский Орыс-қыпшақ әскерлері мен Шыңғысханның қалың қолы Калка өзенінің жағасында кездесіп, соғыс болған жыл: 1223 жыл Осман империясы тарихыңдағы жыл мен тарихи оқиға дұрыс берілген Осы келісім бойынша Шаньдун Қытайға қайтарылды: Тоғыз держава келісімі Отырар шайқасы болған жыл: 1219 жыл Отырар шайқасына түрткі болған оқиға: «Керуен апаты» Отырарды қоршауға алған Шыңғысхан балалары: Шағатай мен Үгедей (Отырар опаты) Ө
Өз тыңдаушыларын үйіріп әкетіп, ерлік күреске жігерлендіретін шешен көтеріліс басышысы: Есет Өзбекстанның Тесіктас үңгірінен табылған адам: неандерталь П
Парсы жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: Құдіретті еркектер Парсы патшасы Кирдің жорығын тойтарған Орта Азиядағы тайпа: Сақ Патша үкіметінің Жайық бойында мал жаюға тыйым салынған үкімі жарық көрген жыл: 1742 жыл, қазан Патшалық Ресейдің I мемлекеттік Думасында аграрлық мәселені көтерген депутат: Бірімжанов Перовск (Қызылордада) Кеңес өкімет билігін өз қолына алды: 1917 жылы казанда Петербургте болып, II Александр патшаның таққа отыру салтанатына қатысқан күйші: Тәттімбет Пиктография сөзінің анықтамасы: тасқа түсірілген хат суреттер Подполковник Лерхенің әскери тобы 1864 жылы .... қаласын басып алды: Шымкент Полихромдық стильдің жасалу техниксы: инкрустация Польша азаттық күресінің өкілі, Абаймен шынайы дос болған тұлға: С.Гросс Польша королі Ресейге басып кірген жыл: 1609 ж. Поляк басқыншыларына қарсы Ресейдегі азаттық күресті ұйымдастырушылар: К.Минин мен Д.Пожарский Пушкиннің айтуынша «тұтас бір ұрпақ ойының тәңірі» болған ұлы ақын: Джордж Байрон Р
Ресей Қытайдан Уссури аймағын толық қайтарып алды: 1860 жылы Ресейде ашылған халықтық мектептер жүйесі: XVIII ғасырдың бірінші ширегі Ресейде бірінші күміс балқыту зауыты пайда болған қала: Нерчинск Ресейде жаппай жазалау шаралары осы оқиғадан кейін жүргізілді: 1905-1907 жылдардағы революция жеңілісінен кейін Ресейде Мемлекеттік кітапхана құрылды: 1714 ж. Ресейде Романовтардың монархиялық билігі кұлатылды: 1917 ж. 27 ақпанда Республика астанасын Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы президент Жарлығы шықты: 1995 ж. қыркүйек Республика президентінің Жарлығы бойынша ел астанасы Алматыдан Ақмолаға көшетіндігі хабарланған уақыт (Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде):1995 жыл қыркүйек Республика Президентінің жарлығымен «Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы» болып жарияланды: 1999 жыл Республика Президентінің жарлығымен 1997 жыл ... деп жарияланды: «Жалпы ұлттық татулық және қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы» Республиканың Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-і Президентінің қызметін тағайындап, Н. Назарбаев тұңғыш президент болып сайланды: 1991 жылы желтоқсан Римдегі ру бірлестігінің жиналысы: Курия С
Савромат-сармат гайпаларының жаулаушылық жорықтар жасаған аймақтары: Солтүстік Кавказ, Аддыңғы Азия. Парфия Садақ пен жебенің пайда болған дәуірі: мезолит Саид ханның Шығыс Түркістанға көшіп кетуі ..... ханның Жетісудағы билігін нығайтты: Қасым Сақ жауынгерлері киімінің түсі: қызыл Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андрондықтарға ұқсас екендігін айтты: О.Смағұлов Сақтарға «өмір ағашы» дейтін арыстан бейнесі тарады: Алдыңғы Азиядан Сақтардың өнеріне тән стиль: аңдық Салғыртты салықпен алмастырған кезең: ЖЭС кезінде Салықтың тек ақшалай түрі енгізілді: 1924 ж. қаңтар Самаркан өлкесінен Африкент аймағын сыйға алған қазақ ханы: Тәуекел Сармат мәдениетінің дамыған өңірі: Батыс Қазақстан Сәулет өнері өркендей бастады: Қарахан мемлекетінде Сегундардың билігін орнатқан Жапон феодалы: Ходзе Токимаса Семей қаласында кадеттер партиясы шығарып тұрған газет: «Свободная речь» Семей қаласының негізі қаланған жыл: 1718ж. Синьхай революциясының тарихи маңызы: монархиялық билік жойылды (XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті) Соғыс жылдары Қазақстанға батыстан көшірілген тамақ өисркәсібінің саны: 54 Соғыс жылдары Қазақстанға көшіріліп әкелінген зауыт-фабрикалардың саны: 220 Соғысқа дейінгі бесжылдық кезінде салынған зауыт: Шымкент қорғасын зауыты Соғыстан кейін су және жылу электр стансылары салынған қалалар: Өскемен, Құлсары, Алматы, Жезғазған Соғыстан кейінгі жылдарда халық тұрмысын жақсартуға бағытталып, бірқатар жүзеге асырылған шаралар: Көпшілік қолды тауарлардың бағасы арзандатылда, Өндірісте мерзімнен тыс жұмыс істеу жойылды, Еңбекшілерге өнеркәсіп және азық өнімдерін карточкамен өлшеп беру жойылды, Көп балалы және жалғызбасты аналарға жәрдем беріле бастады Соғыстан кейінгі кезеңнен бастап, 1960 жылдардың ортасына дейінгі уақыт аралығында дамыған химия өнеркәсіптері: Қарағандыда синтетикалық каучук зауыты, Ақтөбеде хром қосылыстары зауыты, Қаратауда кен-химия комбинаты, Қостанайда жасанды талшықтар зауыты Солонды архонт етіп сайлаған жыл: Б.3.6.594 ж. Солтүстік-батыс орыс жерінде боярлық басқару жүйесінің сақталу себебі: Монғол-татар шапқыншылығына аз ұшырады Сонау 1913 жылдың өзінде: «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды»- деп жазды: А. Байтұрсынұлы Сунь Ятсен тұжырымдаған халықтық принцип: ұлтшылдық (XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті) Сыртқы саясатта көршілес мемлекеттермен бейбіт қатынас жасауды басты міндет санаған хан: Хақназар Сырым Датұлы бастаған көтерілістің мерзімі: 1783-1797 жж. Т
Танзимат реформаларына дейін мұсылман емес халықтар: мемлекеттік қызметке алынбады Танзимат реформаларына дейін: Мұсылман емес халықтар қосымша салық төлейтін Танзимат реформаларының кейбір идеяларына мұсылмандардың наразы болу себебі: діні басқа халықтардың мұсылман түріктермен теңестірілуі Танзимат реформасының кезеңдері: 1839-1870 жж. Таразда теңгелер соғылды: 704-766 жылдар арасында Тарихи деректерде бұл тайпаларды гирканилер деп атаған: Каспилер Тарихи окиғалардың дұрыс реттілігі: Сібір хандығы жойылды, Айғыржар деген жердегі (Самарқан маңы) шайқас, Тұрсын ханның Түркістанды шабуы. Тарихқа «Халықтар соғысы» атпен енген: Лейпциг түбіндегі шайқас Тарихтағы бірінші жұмысшы ереуілі болды:1345 ж (Флоренция) Тас дәуірінде ру ішіндегі барлық мәселелер шешілді: Ақсақалдар кеңесінде Тастөбе шайқасы өтті: 1837 жылы қарашада Ташкент қаласының түбінде Абдаллах ханның әскерін ойсырата жеңген: Тәуекел Тәуекел хан ... қаласының түбінде 1582 жылғы ұрыста Баба сұлтанның әскерін талқандады: Түркістан Тәуекел хан 1598 жылы ....... баса көктеп кірді: Мәуераннахрға Тәуекел хан 1598 жылы баса көктеп кірді: Мәуераннахрға Тәуелсіз Қазақстанның Елтаңбасы мен Туының жаңа үлгілері қабылданды: 1992 жылдың маусымында Тәуке хан Оңтүстік Қазақстандағы қалаларда өзінің билігін бекіту үшін келіссөз жүргізді: Бұхар ханы Субханқұлмен Тәуке хан тұсындағы билік жөнінде қалыптасқан атау: «Алтын ғасыр» Тәуке ханнан кейін оның мұрагері Қайып хан қазақ мемлекетінің бұрынғы ұлылығын берік ұстап тұра алмады. Осы кезде әр жүздің өз ішінде жеке билік құрған хандар: Тәуке ханнын билік кұрған уақыты: 1680-1715 жж. Тәуке ханның I Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын күшейту туралы келісім жасалған жыл: 1694 ж. Тәуке ханның орнатқан тәртібі бойынша соттық мансапты атқаруға тиіс болды: хан мен рубасы билер Темучиннің бүкіл моңғол ханы Шыңғысхан болып жарияланған жылы: 1206 ж. Токугава әулеті синто діни орындарына саяси бақылау орнатты: Императорлық билікті жақтаушылардың сыйынатын діні болды Томас Мюнцер: «95 тезисті» таратты (Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады.) Томирис «әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ» деп жазған Рим тарихшысы: Помпей Трог Төменде ұлы суретшінің қылқаламынан туған туындысы берілген. Туындының аты: «Өлім» (Леонардо да Винчи) Төрттік одақ құрамына кірген мемлекеттер: Германия, Австро-Венгрия, Түркия, Болгария Төртінші крест жорығын ұйымдастырған Рим папасы: III Иннокентий (VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды) Тұнғыш қазақ атты әскер полкі құрылған аймақ: Бөкей Ордасы Тұңғыш мұсылман партиясы құрылды:1917 ж. Тұңғыш рет Олимпия ойыны Грекияда өтті: Б.з.б. 776 жылы Түркия Республикасы жарияланған жыл: 1923 ж Түркия Республикасының бірінші президенті: М.Кемал Түркістан – Сібір теміржол магистралінің салыну тарихына қатысты мәліметтер: Жоспарланған 5 жылдың орнына 3 жылда салынып бітті, Басшылық етушілер арасында Т. Рысқұлов, М. Тынышбаев болды Түркістан өлкесін басқару туралы жарлыққа қол қойды: III Александр Түркістан өлкесінде атылған адам саны: 347 (1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс) Түркістан үкіметі Уақытша Кеңесінің Премьер-министрі және ішкі істер министрі болып сайланды: М.Тынышпаев Түркістанның кұрамына кірген Жетісу мен Сырдария облыстарын Қазақстанға косу жөніндегі идея пайда болды: 1918-1920 жж (Қазақстандағы отаршылдық саясаттың ауыр мұрасы) Түрік әкімшілігіне бағынбаған араб елдері: Морокко мен Арабияныц ішкі аудандары Түрік қағанаты мен жужандардың арасындағы соғыс болған жыл: 552 жыл (Түрік қағаны Бумын мен Жужан билеушісінің арасындағы әрекет.) Түрік сұлтаны II Абдул Хамид сұлтан билеген кезеңді тарихта «зюлим» деген атпен қалдырған оқиға: армяндарды қырып салу Түріктер Ұлы Даланың шығыстағы кожасына айналды (VI ғ 50-шы жж), Түріктер Қытаймен бейбіт карым-қатынас орнатты (VI ғ 40 -шы жж), Түріктер Солтүстік Кавказ бен Қара теңіздің солтүстік жағалауына дейін үстемдік етті (VI ғ 70-шы жж) Түріктерге аз уақыттың ішінде Орта Азияның ішкі аумақтарына дейінгі жерлерді жаулап алуға жол ашылды: Анағұй Бумыннан жеңілгендіктен Түріктерде отбасы мен балалардың қорғаушысы: Умай ана Түріктердің жужандарға қарсы соғысудың амалын табу үшін Бумынның жужан билеушісіне елші жіберудегі мақсаты: Қызын әйелдікке беруін талап етуі» Түріктердің жужандарға қарсы соғысудың амалын табу үшін жіберген елшісіне Жужан билеушісінің берген жауабы: «Менің есігімде темір балқытып жүрген құлдың қызымды сұрауға қалай дәті барды Түріктердің тарихи дастандары: «Күлтегін», «Тоныкөк Тың игеру жургізілген облыстар: Акмола, Көкшетау, Павлодар, Қостанай, Торғай, Солтүстік Қазақстан Тың игеру кезінде астықтың өзге түрлерін де көтеру жоспарланды. Күріштен рекордты өнім алған: Ы. Жақаев Тың игеру экономиканың өзге салаларының дамуына да оңды ықпал етті. Қазақстанда жанадан пайда болған қалалар мен қала тұрпатты поселкелер саны: 15 қала, 86 қала тұрпатты поселке Тіл ғылымын зертгеушілердің пікіріне қарағанда, «Едіге», «Ерсайын» жырлары қазақ халқының арасына тарады: Алшындар арқылы У
Урарту мемлекеті қалыптасты б.з.б. ..... ғасырда: IX Урарту мемлекетінің астанасы Тушпа қаласы орналасты: Ван көлінің жағасында Ұ
Ұлы географиялық ашулардың қажеттілігіне жатпайды: Бытыраған үнді халқын біріктіру Ұлы жазушы У. Шекспирдін шығармасындағы венециялық басты кейіпкер: Отелло (Венециянын күшеюі) Ұлы Жібек жолының дипломатиялық карым-қатынас ретіндегі көрінісі 568 Ұлы Моғол империясының ыдырауына әсер еткен этностық топтар: Рохилдер, Ауғандықтар, Маратхалар Ұлы Новгород кінәздігі жерінде орналасқан қала: Псков Ұлы суретшінің алғашқы қарымы туралы мынандай аңыз бар. Әлдебір шаруашылықтың қожайыны Леонардоның әкесіне інжір ағашынан жасалған қалқанын табыстап тұрып, тәуірлеу суретші тауып, қалқанның бетіне өрнек салдырып беруге өтініш қылады-мыс. Ал басы артық жұмыска бола бас қатырғысы келмеген Пьеро бұл шаруаны ұлына тапсырады. Содан, қалқанға көзі түскен кісінің зәресі зәр түбіне кетсе деген ой иектеп, Леонардо, жылан мен құбыжық кейіпті құрт-құмырысқаларға карай отырып қалқанның бетіне қиял ғажайып аждаһаның суретін салған екен. Ертесіне расында баласының қолынан шыққан дүниені көріп, қайран қалған әкесі...................................................: оны бейнелеу өнеріндегі кватроченто тәжірибесін ұстанушы Андрео дель Верроккьоға жетектетіп қоя береді. Сөйтіп бозбала жігіт сол замандағы мен деген суретшінің шеберханасынан бір-ақ шығыпты (Леонардо да Винчи) Ұлы хас хажип атағы бар, орта ғасырлық белгілі ақын: Жүсіп Баласағұни Ұлыбритания тарихында алғаш рет лейбористер үкіметін құрған: Рамсей Макдональд Ұрланып, үш жылдан кейін кездейсоқ жағдайлардың әсерінен музейге қайта оралған Леонардо да Винчидің көркем суреті: «Мона Лиза» (Леонардо да Винчи) ұсынысымен қабылданды: Колпаковскийдің Ү
Үйсін атауы қытай жазба деректерінде ... бастап кездеседі: б.з.6.2 ғ Үйсін атауының Қытай жазбаларында кездесе бастаған уақыты: Б.з.б. II ғ. Үнді елінің ағылшын отарына айнала бастауының басты себебі: өркениетте артта қалуы (Гандидің шақыруымен Мадрас, Канпур, Ахмадабад, Бомбей қалаларында бірде бір мекеме, оқу орны, дүкен, көлік, дәріхана жұмыс істемей, өмір тоқтап қалғандай болды.) Үнді оқымыстылары жердің шар тәрізді домалақ екенін білді: б.з. V-VI ғғ Үндістанда Р.Ганди үкіметі кезінде «Неру бағытына» енгізілген жаңалықтар: Пенджаб пен Ассамдағы ереуілшілермен келісімдер жасалынды, ерікті нарықтық қатынастарға бетбұрыс басталды, экспортқа жарамды өнім шығаратын өндірістерді дамыту көзделді, шетел капиталына қосымша жеңілдіктер берілді Ф
Феодалдық құрылыстың басты белгісі: жердің негізгі табыс пен байлық кәзіне айналуы Феодалдық сатыға кірмеген топ: шаруалар Физиктердің арасында тұңғыш рет Нобель сыйлығына ие болған: В. Рентген Флоренцияда алтын флорин ақшасы шығарыла бастады: 1252 ж. (Флоренция) Франк империясының астанасы: Лион (Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады) Франк империясының өмір сүрген жылдары: 800-843 жж. Франк мемлекетінде «майордомның» атқарған қызметі: Мемлекеттегі ең жоғары лауазымды қызмет Франция республика болып жарияланды: 1792 ж. 22 қыркүйек Францияда қазынаны байытудың бірден-бір жолы: Басқа елдермен сауданы күшейту Франциядағы XIX г. I жартысында Одиллон Барроның үкімет басына кслуімен байланысты емес: Жұмыссыздықты жойды Франциядағы Шілде монархиясының жылдары:1830-1848 жж Француз-герман соғысының басталу себебі: Пруссия королінің немере інісі ІІринц Леопольдтің таққа ұсынылуы Х
Хан алдында шешілген дауда жауапкерден ханға тиесілі болатын мал-мүліктің ... пайызы: 10 Хантаудың солтүстік-шығысын мекендеді: Жәнібек Христиан шіркеуінің арабтарға қарсы күресі «реконкиста» ол мынандай мағына береді: қайтарып алу Христофор Колумбтың саяхатқа шыққан кемелері: «Нинья», «Пинта» Ц
Ч
Ш
Шамамен Х-ХІ ғасырларға жататын, күйдірілген кірпіштен шаршылап салынған кесене: Бабаджа-қатын Шаруаларды басыбайлы езгіде ұстау Ресейде тек жартысында жойылды. Осы қадам прогрессивті болмай шаруалар толқуын туғызды: шаруалар жаппай жерсіз, ұлтарақтай жерде қалды Шотландық экономист Адам Смиттің экономикалық теориясының мәні: Адам жеке мүддені ойлай отырып, қоғамды байытады Шығыс шіркеуі: рәсімдерді әр ұлттың өз тілінде атқаруына рұқсат берді (Шіркеу және дін қызметшілері) Шығыс шіркеуі: Рәсімдерді әр ұлттың өз тілінде атқаруына рұқсат берді Шыңғысханға көрсеткен адал еңбегі үшін «күй үн чінсан тәйжі» атағын алды: Мұкылай Шырақ есімді сақ жауынгерінің ерлігі туралы жазған грек тарихшысы: Полиэн Шілде монархиясы болған ел: Франция Шіркеудің әлеуметтік-саяси құрылымына өзгерістер енгізуді талап еткен қозғалысты бастаған университет профессоры: Мартин Лютер (Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады). Шірік-Рабат қаласының орналасқан жері: Қызылорда маңы І
Ішкі Орданы кұру туралы жарлыққа кол қойған орыс патшасы: І Павел Э
Энеолит дәуіріндегі Ботай тұрағынан табылған заттардың ішінен ерекше маңызға ие болған археологиялық олжа: жылқы сүйектері Ю
ЮНЕСКО Астана қаласын «Бейбітшілік қаласы» деп атаған жыл: 1999 ж. Я
Ядролық қаруды таратпау келісімі жасалынды: 1988 ж. Ярослав Осмомысл (1153-1187). Галич-Волынь кінәздігі Ярослав Осмомысл дүниеден өткеннен кейін: Галич және Волынь болып екіге бөлінді (Табиғи шаруашылықтың үстемдік жасауы) Көп нүкте және тырнақшалар, сандар, ғасырлар ........мемлекетінде ұлы ханның қамқорлығындағы жер иелеріне арнаулы “Хұсрау мсн Шырын” шығармасының авторы: Кутб «Абылай Қазақ даласына ұлы істер тындыру үшін жіберілген құдіретті билеуші болды» деп айтты: Ш. Уәлиханов «Адам суреттің көмегімен дүниені таниды. Тәжірибе-дүниетанудың бірден-бір қайнар көзі» деген тұжырым жасаған итальяндык ұлы суретші: Леонардо да Винчи «Азияның патшасы» атанған билеуші: Александр Македонский «Айнымалы шамалар» ұғымын енгізген ғалым, математик: Р.Декарт «Ақ жалды жүйрік атгардың иелері» сөзінің латын тіліндегі атауы: аргиппей «Ақжол» ұранын.........қолданды: Орта жүз «Әмірің қатты ер Есім» жырын жазған: Жиембет «Бүйі» деген қосымша атқа ие болған Франция королі: XI Людовик «Бүкіл Қазақ даласы ән салып тұрғандай көрінеді» деп жазған: Потанин «Даналық сөздер» («Хикмет») еңбегінің авторы: Қожа Ахмет Йассауи «Епті адам» табылды: Кениядан «Жеті жарғы» бойынша ханның атқаратын қызметі: барлық ру бірлестігінің басшысы, хандықтың басшысы, бас қолбасшысы «Жеті Жарғыны» жасағандардың бірі, Әнет бабаның батасын алған би: Төле би «Казақстан -2030» стратегиясындағы басымдылықтың үшінші бағыты: экономикалық өрлеу «Казақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы» қабылданды: 2004 ж «КСРО-ның Халық әртісі» атағын алған қазақтың алғашқы өнер қайраткері: К.Байсейітова «Қазақ» сөзінің қыпшақтар арасынан шыққандығына ешбір күмән жоқ» дейді зерттеуші: Б.Көмеков «Қырғыз» поэмасының авторы, поляк азаттық қозғалысы өкілдерінің бірі: Г. Зелинский «Қытай адамы» деп аталған алғашқы адамның түрі: Синантроп «Қыш құмыралар заманы» деп атайды: Неолит «Майордом» сөзінің латынша мағынасы: үйдің үлкені «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы қабылданды: 2004 ж «Номад» сөзінің мағынасы: көшпенді «Париж ана құдайы ғибадатханасы» мен «Күлекеш адам» атты романдардыц авторы: В.Гюго «Саналы адам» қалыптасқан уақыт: 40-35 мың жыл бұрын «Тарих» атты еңбектің авторы: Геродот «Төңкеріс және қазақтар» мақаласының авторы: А.Байтұрсынұлы «Феод» сөзінің мағынасы: Сыйға берілген жер үлесі «Энеида» дастанының авторы: Вергилий 1147 жылы Ресейдің астанасы Мәскеу қаласының негізін қалаған: Юрий Долгорукий 1185 жылы жазылған Киев Русінің әдеби мұрасы: “Игорь жорығы туралы жыр” 1185 жылы Киевте поэтикалық тілмен жазылған авторы белгісіз шығарма: “Игорь жорығы туралы жыр” 1201 жылы өзін гурхан жариялап, таққа отырған: Жамұқа 1217-1218 жылдары Хорезм шахы Мұхамед Текеш теңге соқтырған қала: Отырар 1485-1603 жж. аралығында Англияны билеген әулет: Тюдорлар 1611 жылы Есім хан... басқарган бұхар әскерін жеңді: Имамқұли 1611-1612 жж. Ресейде поляк басқыншыларына қарсы жасақты басқарғандар: К.Минин,Д.Пожарский 1635, 1643, 1652 жылдары қазақтарға қарсы жорықты басқарған қонтайшы: Батыр 1643 жылы Жәңгір ханның азғана жасағымен жоңғардың 50 мың әскерін жеңген жер: Орбұлақ 1660 жылы Англияда король билігі қайта қалпына келтіріліп, таққа отырды: II Карл 1684 жылы османдарға қарсы құрылған «Қасиетті лига» коалициясының құрамына енген ел (-дер): Ресей, Польша, Мальта, Австрия 1745-1759 жылдары қазақ даласы арқылы Орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны: 1 млн сом 1755 жылғы башқұрттардың Ресейге қарсы көтерілісін бастады: Батырша 1756 ж Абылай хан Қытай тарапынан жасалатын агрессияға жол бермеуіне мүмкіндік туғызатын қадам жасады: Қытаймен дипломатиялық қатынас орната бастады 1789-1807 жылдардағы Осман империясының сұлтаны: IIIСелим 1822 жылғы «Жарғы» бойынша дворян атағы берілді: аға сұлтанға 1828 жылы Туркманчай бітімінде Ресей пайдасына қабылданған шешім: Каспий теңізінде әскери флот ұстау құқы бекітілді 1840-1842 жж. Англияның Қытайға соғыс жариялауының себебі: Пекиннің ағылшындарға апиын сатуына тыйым салуы 1856 жылы басталған Сыр бойы қазақтары көтерілісінің орталығы: Жаңақала 1858 жьтлгы Айгунь келісімі бойынша Ресей меншігі деп танылды: Амур өзеннің сол жақ жағалауы 1860 жылы полковник Циммерман бастаған әскер басып алған бекініс: Пішпек, Тоқмақ 1861-1865 жылдарды қамтыған Азамат соғысы болған ел: АҚШ 1862 жылы Германияда бірінші министр болып тағайындалған қайраткер: Отто фон Бисмарк 1865 жылы құрылған «Жаңа османдар» жасырын ұйымының жетекшісі: Намык Кемал 1867-1868 жж. реформаға сәйкес полицияның және тыңшылардың міндетін қоса атқарды: ауыл старшындары және болыстар 1867-1868 жылдардағы реформаларға сәйкес өмірлік зейнетақы тағайындалды: сұлтандарға 1868 жылы енгізілген «түтін салығының» Орынбор жэне Батыс-Сібір генерал- губернаторлығындағы қазақтар үшін мөлшері: 3 сом 1870 жылғы Маңғыстаудағы көтеріліс басшылары: Досан Тәжіұлы және Иса Тіленбайұлы 1871 жылгы Герман империясының үкімет басшысының лауазымы: Канцлер 1876 жылы Ресей мемлекеттік банк бөлімшесі ашылған қала: Орал 1884-1885 жылдары Камерун, Того және Шығыс Африканы отарлаған мемлекет: Германия 1898 жылы наурызда РСДРП-нің I съезі өткен қала: Минск 1899 жылы Африканы бөлісу туралы келісім жасаған мемлекеттер: Англия мен Франция 1904 жылы сәуірде Африканы бөлісу туралы Антанта келісіміне қол қойған елдер: Англия мен Франция 1905 жылы Успен кенішіндегі ереуілге шыққын жүмысшылардың талабы: Жалақыны көбейту, Тұрмыс жағдайды жақсарту, Орыс-қазақ училищесін ашу 1905-1907 жж. Успен кенішіндегі жұмысшылар саны: 300-400 1906 жылғы I Мемлекеттік Думаға сайланған кайраткерлер: Шәймерден Қосшығұлов, Сәлімгерей Жантөрин, Ахмет Бірімжанов, Әлихан Бөкейханов 1906 жылы Семей қаласында өткен қазақтардың съезінде қаралған мәселелер: Ресейден шаруалардың қоныс аударту үрдісін шектеу, Медреселер мен университеттер ашу, Дін бостандығы, Қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту 1914 жылы тамызда Жапония кімге соғыс жариялады: Германияға 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың тарихи маңызы: отаршылдыққа қарсы саяси сана қалыптасты 1917 жылы қыркүйекте құрылған тұңғыш мұсылман партиясы: Түркістан федералистер партиясы 1918 жылғы Жапониядағы «күріш бүліншілігі» қамтыған қалалар саны: 144 1918 жылы маусымда Орынборды басып алып, Қазақстанды Ресеймен байланыстыратын темір жолды кесіп тастаған: Дутов 1920 жылы дүние жүзінде өндірілетін шойын мен болаттың 35% -ін шығарған ел: АҚШ 1921 жылы сәуірде Қытай Республикасының Президенті болып сайланған: Сунь Ятсен 1923 жыл 22 қарашада: Қазақстан Орталық Атқару Комитеті «Қырғыз (қазақ) тілінде іс жүргізуді еңгізу туралы» Декрет қабылданды 1924 жылы Түркияның аумактык бүтіндігі мен мемлекетгік тәуелсіздігін мойындаған халықаралық келісім: Лозанна 1930-1932 жылдары аштықтан, түрлі індеттерден халықтың ... пайызы қырылды: 40 1933 жылдары дүннежүзілік экономикалық дағдарыс басталды: АҚШ- та 1933-1935 жж. Германияның алдына қойған басты міндеті: Версаль шарттарының баптарын жойып, қарулануға жол ашу 1934 жылы Францияда халықтық майдан құрамына кірген партиялар: Социалистік және коммунистік 1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО-да қабылданған құжат: Жаңа Конституция 1936 жылы Эфиопияны отарына айналдырған мемлекет: Италия 1938 ж. 30 қыркүйекте Мюнхен келісімінде бөліске салынған ел: Чехословакия 1939 жылғы құпия хаттама негізінде КСРО-ның «ықпалды аймақтары» ретінде аталған өңірлер: Финляндия, Латвия, Эстония, Бессарабия 1939 жылы сәуір айында Албанияны басып алған мемлекет: Италия 1944 жылы Вашингтон маңындағы Думбартон-Окста өткен конференцияға қатысушы мелекеттер: Ұлыбритания, Қытай, КСРО, АҚШ 1945 жылдың 26 маусымында құрылған ұйым: БҰҰ 1949-1963 жылдары ГФР-ын басқарды: К. Аденауэр 1951 ж. сәуірде Францияда көмір мен шойынның еуропалық бірлестігін құру шартына келіскен мемлекеттер: Франция, Италия, Бельгия, Голландия, Люксембург, ГФР 1959 жылы «Мектептің өмірімен байланысын нығайту және Қазақ КСР- інде халыққа білім беру жүйесін одан әрі дамыту туралы» қабылданған заң бойынша қаралған міндет: 8 жылдық білім беруге көшу, 11 жылдық еңбек-политехникалық мектептер құру, Мектеп-интернаттар жүйесін кеңейту, Жұмысшы жастар мектептерін көбейту 1960 жылдары іске қосылған өнеркәсіптер: Лениногор мырыш зауыты, Өскеменде титан-магний комбинаты 1960-1970 жылдары өндірістік мәні бар салаларда жетістіктерге қол жеткізген ғалымдар: А.И. Бараев, М.А.Айтхожин, У.М.Ахметсафин, Д.В.Сокольский 1960-жылдары КСРО-ның беделін көтерген жетістіктер: Адамы бар ғарыш кемелерінін аспан әлеміне шығарылуы, Атом мұзжарғыш кемесінің жасалуы, Жердің жасанды серігінің ұшырылуы, Атом және сутек бомбыларының сынақтан өтуі 1980- жылдары қазақ театрының бетке ұстар қойылымы: Ш.Айтматов«Құс жолы», Ә.Нүрпейсов «Қан мен тер» 1992 ж. қаңтарда Президент бағаны босатуға шешім қабылдауына әсер еткен жағдай: Ресейде тұтынушылық бағаның босатылуы 1993 жылдың 9 желтоқсанында Қазақстан Республикасының президенті қол қойған Жарлық: Қазақстан Республикасының Сайлау туралы кодексі туралы 1998-1999 жылдары Берел кезеңінің №11 - обасын ашқан археолог: 3. Самашев 2000 жылғы АҚШ президент сайлауында жеңіп шыққан республикалық партия өкілі: Дж.Буш 2000 жылы «Еуроазиялық экономикалық қоғамдастық» ұйымын құрған мемлекеттер: Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан 2004 жылы Еуропалық одаққа мүше болған елдер саны: 25 2009 жылғы санақ бойынша қазақтардың үлесі: 67% 2009 жылғы санақ бойынша республика тұрғындарының арасындағы қазақ халқының үлесі: 67% 475 жылы Батыс Рим империясының императоры болып жарияланды: Ромул 568 ж. жасалған сауда келісімі: Түрік мемлекеті мен Византия арасында 800 ж. Римде Карл иеленген лауазым: Император 83 жорыққа қатысқан орыс князі: Владимир Мономах 965 жылы оғыздар Киев Русі кінәздарымен бірігіп.....қарсы одақ құрды: хазарларға II дүниежүзілік соғыс болған кезең: 1939 ж. 1 қыркүйек - 1945 ж. 2 қыркүйек II дүниежүзілік соғыс жылдарында «Азат Франция» қозғалысын басқарған генерал: Ф. Гуэн IV Иван патшаның түсында Ресейде боярлар думасының орнына құрылды: Зем соборы IV Мемлекеттік Думада 1916 жылғы көтеріліс жазалаушыларын әшкерелеп, патша өкіметін сынаған: А.Ф.Керенский VII ғ. II жартысында Болгар мемлекетінің негізін қалаған: Аспарух VII ғ. жартысында Болгар мемлекетінің негізін қалаған: Аспарух X ғасырдан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған: араб X ғасырдан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл: араб XII-XIV ғғ. басында Еуропа елдерінде қалыптасқан билік түрі: Сословиелік-өкілдік монархия XIX ғ. 50-жылдарындағы Англиядағы кәсіподақ ұйымдары: тред-юниондар XIX ғ. америкалық экономиканың «королі» ретінде шетке шығарылған басты тауар: мақта XIX ғ. ортасында Қоқандық діни қайраткерлер ғазауат соғысын жариялау қажеттігі туралы идеяны насихаттады: Ресейге қарсы XIX ғасырдың 50-60 жылдарында Шыңжаң мен саудаға тартыла бастаған елді мекендер: Қапал, Верный, Аягоз XIX ғасырдың 80 жылдары 70-тен астам жәрмеңкелер ашылған аймақ: Шығыс XIX ғасырдың аяғында Омбыда ашылған Қазақстан үшін маман кадрлар даярлайтын оқу орны: Мал-дәрігерлік фельдшерлік мектебі, Мұғалімдер семинариясы, Техникалық училище XIX ғасырдың аяғындағы Қазақстан жерінде құрылған кешенді зерттеу орындары: Орынбор ғылыми мұрағат комиссиясы, Орыс географиялық қоғамы, Статистикалық комитеттер XIX ғасырдың аяқ кезінде көпке танымал болған қазақ саудагері: Жандыбайұлы XV ғасырдың соңында Шайбани ұрпағы мен Қазах хандығы.........үшінкүресті: Сырдария қалалары XVII ғасырдағы Англиядағы жаңа жер иелері: джентрилер XVII ғасырдың алғашқы жартысында Ташкентгі билеген Тұрсын ханды өз атынан таққа отырғызған: Өзбек ханы Имамқұл XVII ғасырдың аяғында Англияда каталицизмді орнықтыру үшін шаралар қолданған король: ІІ Яков XVII-XVІII ғасырларда сауда факториалары мықты бекініспен қоршалған үнді қаласы (-лары): Бомбей, Калькутта, Мадрас XV-XVII ғғ. хан үшін міндеткерлік атқарудан босатылды: сұлтандар XX ғасырдың 60 жылдарында тәуелсіздік алған Африкадағы француз отары (-лары): Нигер, Чад, Камерун, Мали, Габон, Сенегал XX ғасырдың 80- жылдарында Қазақстанда жергілікті халықтың үлесі басым болған облыс: Қызылорда, Атырау XX ғасырдың басында «қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналғанын» жазған: А.Байтұрсынов XX ғасырдың басында Ресей жеңіліс тапқан мемлекет: Жапония А А.Байтұрсынов Орынборда тұрған жылдар: 1910-1917 жылдар Абылай хан кезіндегі феодалдық мемлекетті қалпына келтіруді мақсат еткен ұлт-азаттық қозғалыс басшысы: Кенесары Қасымұлы Ағылшындардың жергілікті үнділерден құрылған армиясы: Сипайлар Адамзат дамуының «епті адамнан» кейінгі кезеңдегі даму сатысы: Гомо адамы Азамат соғысы .... болады: мемлекет ішіндегі билік үшін Азамат соғысы жылдары: 1918-1920 жж Айша бибі кесенесі салынды: ХІ-ХІІ ғғ. Ақ Орданың этникалык негізін кұраған тайпалар: Керей, Үйсін, Арғын, Қоңырат, Қыпшақ Ақмола қаласында XX ғасырдың басында құрылған ұйым: «Жас қазақ» АҚШ-тың бірінші дүниежүзілік соғысқа кірген жылы: 1917 жыл Алашорда автономиясын теріске шығарған қарар қабылданды: 1918 ж наурыз Алғаш христиан шіркеуін басқарған: Рим епископы Алғашқы адамдарда ру бірлестіктерін басқарды: Көсемдер Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі: тобыр Алғашқы адамдардың еңбек құралдары: үшкір тас, қазғыш таяқ, шоқпар Алғашқы зайырлы сипаттағы мектептер Қазақстанда ашыла бастады: II Екатеринаның тұсында Алғашқы неандерталь адамы табылған ел: Германия Александр Македонский әскерінің Кіші Азияға басып кірген жылы: Б.з.б. 334 ж Александр Македонскийдің өмір сүрген жылдары: Б.з.б. 356-323 жж Александр Македонскийдің сақтарға шабуылы туралы жазды: Арриан Алтайдан Еділге дейінгі жерді Дешті Қыпшақ, яғни «Қыпшақ даласы» деп атаған: парсылық ақын, жиһангез Насыр Хұсроу Алтын Орда беделінің өскендігін көрсететін ерекше жағдай: Берке ханның бүкіл монғолдық құрылтайға қатысудан бас тартуы Алтын Орда мемлекетінде мыңдықтар бағынған: нояндарға Алтын Орда мемлекетінде түрік әулетінен шыққан жергілікті әкімдер: мәлік Алтын орда ханы Тоқтамыстың өз беделін шығару үшін Мәскеу қаласын өртеп, басып алған жылы: 1382 жылы Америка халықтарының ішінде алғаш нөл сандық белгісін енгізген тайпа: Майя Англия бірлестігі Данияның үстемдігінен құтылды: XI ғасырда Англия мен Қытай арасындағы екінші апиын соғысының жылдары: 1856-1860 жылдар Англия мен Франция арасындағы жүз жылдық соғыс: 1337-1453 жылдар Англия мен Франция арасындағы тарихтағы ең ұзақ соғыс болған мерзім: XIV-XV ғғ Англиядағы король билігін жақтаушы монархияшыл топ: роялистер Аң аулау үшін жасалған найзалар пайда болды: кейінгі палеолит Аңызға сәйкес Ұрыс ханның қызыл туы осы ханның қолында қалған деседі: Есім Арабтapоны Фараб деп атады: Отырар Атақты Орбұлақ шайқасына қатысқан арғынның батыры: Ағынтай Ауғанстанның тәуелсіздігі жарияланған жыл: 1919 ж Африкадағы ең ежелгі мемлекет: Египет Ә Әлемдегі ең таза алтын теңге: дарик Әмір Темір мен Тоқтамыстың арасындағы шайқас болған жыл: 1391 жылы, 1395 жылы Әміршіл-әкімшіл басқару жүйесінің көрінісі: Халықтың құкығын аяққа басу, Азаматтардың бостандықтарын шектеу, Халықты саясаттан, мемлекеттік басқарудан шеттету, Өндіріс құралдары мен жерден ажыратып тастау Б Б.з.б. 5-3 мыңжылдықтарды қамтыған дәуір: неолит Б.з.б. 594 жылы архонт етіп сайланған Афины қайраткері: Солон Батыс Еуропа елдерінде феодалдық құрылыстың негізгі белгілері қалыптасқан кезең: ІХ-Х ғасырларда Батыс және Оңтүстік славяндардың негізгі шаруашылығы: егіншілік Беғазы-Дәндібай мәдениетін зерттеді: Ә.Марғұлан Биліктің ауысуына байланысты «Қызыл қалампыр революциясы» болған мемлекет: Португалияда Будда сөзінің мағынасы: жарық сәулелі Бұхараны араб холбасшысы Кутейба ибн Муслим соғыссыз алған жыл: 709 ж Біріккен Ла-Плата провинциялары мемлекеті 1826 жылдан бастап аталды:Аргентина Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылған уақыты: 1945 ж Бірінші дүниежүзілік соғыс аяқталған жыл: 1918ж Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында тарихта тұңғыш рет танк қолданылған шайқасты атаңыз: ......шайқасында: Сомма Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында тарихта тұңғыш рет танк қолданылған шайқастың атауы: Сомма Бірінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жеткен Францияның Германиядан қайтарып алған өңірлері: Эльзас, Лотарингия Бірінші Пуни соғысы неше жылға созылды: 23 жылға Бірінші рет Орынборда Жалпықазақ съезі өткен уақыт: 1917 жылы шілдеде В Вавилон сөзінің мағынасы: құдайға барар қақпа Варшава Шарты Ұйымы құрылған жыл: 1955 ж Византияның алтынақшасы: номисма Г Генерал-губернатор Куропаткиннің құпия бұйрығы шықты: 1916 ж. 23 тамыз Германия Парсы бұғазындағы соғыстан бас тартты: 1991 ж Германияда «Алтын булла» жарлығы жарияланды:1356 ж Германиядағы реформация қозғалысын бастаған: Мартин Лютер грамота тапсырылды: Қарақытай Ғ Ғабиден Мұстафиннің еңбектері: «Қарағанды», «Миллионер», «Шығанақ», «Дауылдан кейін» Ғимараттарды өрнектеп, сәндеу ісінде оюланған кірпіштер (терракота) кеңінен қолданыла бастады: ХІ-ХІІ ғ Ғұн державасының негізін қалады: Мөде Ғұн мемлекетінің оңтүстік және солтүстік болып бөлінген уақыты: б.з.б. 55 жылы Д Дуние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайы өткен уақыт: 1992 жылдың қыркүйек, қазан айларында Дүние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайында сөз сөйледі: Халифа Алтай Е Египет перғауындары жаулап алған елдер: Палестина, Нубия, Сирия Егіншіліктің пайда болған уақыты: Бұдан 10 мың жыл бұрын Еділ (Атгила) жөніндегі құнды деректер қалдырған көне шежірешілердің бірі: Прииск Ежелгі грек жазушысы Эсхилдің ірі трагедиялық шығармаларының бірі: «Бұғауланған Прометей» Ежелгі Грекиядағы ұлдар үшін қосымша спорт мектебі: палестра Ежелгі Египет жазуында қолданылған иероглифтер саны: 750 Ежелгі Египеттегі Hiл өзенінің құдайы: Хапи Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысында тұрды: аримаспылар Ежелгі Римдегі патшалық дәуір қамтыған кезең: Б.з.б. 753-509 жж Екі жағынан да өңделген карапайым шапқыш тас құрал: Бифас Екі Корей мемлекеттері арасында соғыс болған жылдар: 1950-1953 жж Ел астанасы Ақмолаға көшетіндігі туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы шыққан жыл: 1995 ж Елек өзені бойындағы жерлерді қайтарып алу үшін күрескен Жоламан Тіленішұлы ... батырдың немересі еді. Бөгенбай Ең бірінші қолданылған металл: мыс Ең бірінші салынған пирамида: Жосер Ең мықты кеме жасаушылар: финикиялықтар Ерзен ханның кезінде Ақ Орданың қалалық мәдениеті дамып, мешіт, медреселер салынған қалалар: Жент, Баршынкент, Отырар, Сауран Ерте орта ғасырдағы «Азаматтық құқықтар жинағын» қабылдады: Византияда Ертедегі Итальян қайта өркендеу дәуірінің мүсіншісі: Донателло Есім ханның әскербасы қызметінде кеңесшісі болған жырау: Жиембет Ж Жамбыл Жабаев жылы деп жарияланды: 1996 жыл Жапонияның дүниежүзілік ірі державалары қатарына қосылу уақыты: XX ғ. Басында Жәңгір хан қайтыс болғаннан кейін Ішкі Ордада кұрылған Уақытша кеңесті басқарды: Әділ сұлтан Жәңгір хан өзінің қол астындағы халықтың сауатын ашу, Еуропа мәдениеті мен білімін енгізу, өлкеде ислам дінін дамыту мақсатында ашқан мекемелер: Дәріханалар, Ауруханалар, Мешіттер, Зайырлы мектептер Желтоқсан құрбаны, жас демократ, жалынды ақын: Қ.Рысқұлбеков Желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін ұсталып, жаза тартқан адамдардың саны: 8500-ге жуық Жер беті бұдан ... жыл бұрын күрт суый бастады: 100 мың Жер бетінің күрт суый бастаған уақыты: 100 мың жыл бұрын Жетісу жерін мекендеген ежелгі үйсіндердің бас мүсінін жасады: М.Герасимов Жетісу жерінде әлі күнге дейін сақталып келе жатқан ежелгі қыстау аты: Малайсары Жетісу жеріне енген қалмақтарға қарсы Есім хан..........жылы жорыққа шықты: 1627 ж Жетісу казактарының әскерлері құрылды: 1867 ж Жетісу өңіріндегі үйсін мәдениетінің хронологиялық шеңбері: б.з.д. IІІ ғ.-б.з. IV ғ Жоңғар хандығының аса қуатты кезеңінде қазақ хандығын ... басқарды: Жәңгір Жоңғар хандығының билеушісі иеленген атақ: Қонтайшы Жоңғарларға қарсы күресте қол бастаған қазақ батыры: Бөгенбай Жүсіп Баласағұнидың еңбегі: «Құтадғу білік» жылғы Маңғыстау көтерілісшілерінің рухын көтеріп, жігерлендірді: Рукиннің өзін-өзі өлтіруі Жібек өндіруді дамытып, Қытаймен бәсекеге түскен ел: Соғды И И.Тайманұлы мен М. Өтемісұлы басқарған көтеріліске сылтау болған: Қ. Бабажанұлының Каспий теңізі өңіріне билеуші болып тағайындалуы Императорға 1927 ж. құпия меморандум жолдаған Жапонияның премьер- министр!:Г.Танака Исатай батыр қаза тапқан шайқас: Ақбұлақ Италияда фашистік ұйымдардың құрыла бастаған уақыты: 1919 жылдың көктемі К Кадеттер партиясының «Свободная речь» газеті шығарылған қала:Семей Кардинал Ришелье билік еткен жылдар: 1624-1642 жылдар Карфаген әскерінің қолбасшысы: Ганнибал Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің мерзімі: 1837-1847 Кенесары Қасымұлы көтерілісі болған жылдары: 1837-1847 жж Кенесары Қасымұлы хандық билікті қалпына келтірді: 1841 жылы Кенесары хандықты ... арқылы басқарды: жасауылдар Кеңес өкіметі Брест бітіміне қол қойған уақыт: 1918 ж Кеңестік дәуірде Қазақстанда жұмыс істеп келген атом полигоны: Семей өңірі, Батыс Қазақстан Ким Ир Сен: 1945 жылдан бастап партиялық жұмыста болды, 1931 жылы Коммунистік партияның қатарына кірді, Хабаровск әскери-жаяу әскер училищесі жанындағы курстардың тыңдаушысы болды, 1972 жылы КХДР-дың президенті болды, Хабаровск облысында орналастырылған атқыштар бригадасында қызмет етті, Пхеньянға жақын жердегі Мангендэ елді мекеніндегі мұғалім отбасында дүниеге келді Кир бастаған парсы әскерлері сақ жеріне басып кірді: б.з.б. 530 жыл Кирге қарсы шыққан сақ патшайымы: Томирис Көзе құмыралар жасау өнері өрістеді: қола дәуірінде Көне түрік әліпбиіндегі әріп саны: 35 КСРО-ның құрылған жылы: 1922 ж Куба дағдарысына қатысты елдер: АҚШ, КСРО және Куба Куликове шайқасында жеңіске жеткен орыс кінәзі: Дмитрий Донской Қ Қ.Жалайыридың орыс тұтқынында отырып жазған шығармасы: «Жылнамалар жинағы» Қазақ жерінде кездесетін неолит тұрақтарының саны: 500 Қазақ жерінде төлқұжаттық тіркеу тәртібі енгізілді: 1867-1868 ж. реформалардан кейін Қазақ жеріне қоныс аударған дүнгендердің саны: 5000 Қазақ хандығында салықтың бір түрі -зекет төленді: мал басынан ханға Қазақ хандығында халық жасағын басқарды: батырлар Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны: 500-ден астам Қазақстан БҰҰ мүше болды: 1992 ж Қазақстан мен Қарақалпақстан шекарасында орналасқан ғимарат: Білеулі Қазақстан мен Ресей арасында достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шартқа қол қойылды: 1992 ж.25 мамырда Қазақстанда ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы: Оңтүстік Қазақстан Қазақстанда жекешелендірудің I кезеңі аяқталды: 1993 ж. соңы Қазақстанда қола дәуір ескерткіштерін жоспарлы зерттеу басталталған жыл: 1946 ж Қазақстанда эсер ұйымдары пайда болды: 1917 жылдың көктемі Қазақстанның алғашқы Конституциясында қазақ тіліне мәртебе берілді: мемлекеттік Қазақстанның ЕҚЫ-на төрағалыққа ұсынылуы жөніндегі шешім аталған ұйымға мүше ... мемлекеттің 100 пайыздық келісімімен қабылданды: 56 Қазақстанның солтүстік және солтүстік батыс аудандарындағы жайлау мен көктеудің ара қашықтығы: 500-1000 км Қазақтардың қонақжайлығын танытатын әдет-ғұрып түрлері: Ерулік, Дәм-ауыз тию, Қонақасы, Қалау Қазақтардың қыста тұратын баспанасы салынды: Шикі кесек, Тас, Ағаш, Шым Қазақтың тарихи білімінің негізін салушы, сталиндік жазалау шараларының құрбаны: С.Асфендияров Қазревкомның баспасөз органы: «Ұшқын» Қазіргі Түркия жерінде ерте замандарда өмір сүрген мемлекет: Хетт патшалығы Қайып хан Сібір губернаторы князь М.П.Гагаринге елші жіберген жыл: 1716 ж Қайып хан Сібір губернаторы князь М.П.Гагаринге........жылы елші жіберді: 1716ж Қалмақтардың 1771 жылғы «Шаңды жорық» көшінің қазақ даласы арқылы бағытын бастады: Убаши Қаңлы Сарпың батырдың ерлігі танылған шайқас: Орбұлақ Қаңлылар туралы "Вэсаканың ер жүрек ұлдары... Канха қамалының алдында құрбандық берді" деп жазылған кітап: "Авеста" Қаңлылардағы металл өңдеудің ірі орталығы: Құлата Қаңлылардың Жетіасар мәдениеті таралған аймағы: Қуаңдария, Жаңадария аңғарлары Қаңлылардың өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған тарихшы: Сыма Цянь Қарақұм құрылтайындағы шешім: Жоңғарларға қарсы күресу Қарақытай мемлекетінде ... гурханның тұсында халық санағы жүргізілді: Иле Қарақытайлардың Ауғанстан жеріндегі гурид тайпаларымен соғысы: 1198-1204 ж Қарахан мемлекетіндегі Шығыс хандыхтың орталығы: Орда Қарлұқ қағанаты тұсында басталып, бітпей қалған ғимарат: Ақыртас Қарлұқтардың құрамында 9 тайпа бар екендігі айтылады: әл-Марвазидің еңбектерінде Қасым ханның Жетісудағы билігінің нығая түсуіне себеп болды: Саид ханның Шығыс Түркістанға көшуі Қасым ханның сыртқы саясаттағы басты бағыты: Сыр бойындағы қалаларды қаратып алу Қидандарды қазақ жеріне бастап әкелді: Даши Қимақтардың қысқа қарай мал етін сүрлеп алатынын жазды: Гардизи Қола дәуірінің алғашқы ескерткіші табылды: Андроново селосынан Қос палаталы парламент өз жұмысын бастаған жыл: 1996 ж Қостанай аймағын Қазақстан құрамына қосу қажеттігін жан-жақты дәлелдеген қазақ зиялылары: А.Байтұрсынов, М.Сералин Қыпшақ тілін үйренуде сөздік ретінде пайдалануға болатын шығарма: «Кодекс Куманикус» Қытайда 267 жыл бойы билік құрған маньчжурлардың империясы: Цин Қытайдағы Синьхай революциясы жылдары: 1911-1913 жылдар Қытайдағы тайпин көтерілісі болған кезең: 1850-1864 жылдар. М Македония жерінде өмір сүрген тайпалардың шыққан тегі: Фракиялық Мал бағудың көшпелі түрі қалыптасты: қола дәуірінде Мао Цзэдун: 1918 жылы педагогикалық училище бітірді, 1966-1976 жж. «мәдеии революцияны» ұйымдастырып, жүзеге асырды, 1935 жылы ҚКП ОК Хатшылығының құрамына кірді, 1954 жылдан бастап ҚХР-ның торағасы болды, Шаоминъ ауылындағы ауқатты шаруа отбасында дүниеге келді, Пекин университетінің кітапханасында жұмыс істеді Махмуд Қашғари өмір сүрген жылдар: 1030-1090 жж Механика, физика, астрономия салаларында көптеген жаңалықтар ашқан ортағасырлық ғалым: Галилео Галилей Мұздықтың ери бастау уақыты: бұдан 13 мың жыл бұрын Мұсылман дінінің енуіне байланысты пайда болған ғимарат: мешіт Н Найман, керей, жалайырлардың негізгі мекендері: Монғолияның орта және батысында Наймандарды қарақытайлардың үстемдігінен құтқарды: Инанч-Білге Нидерландының Испанияға бағынған уақыты: 1556ж О Оғыздардың құрамы 12 тайпадан тұратындығын жазды: әл-Марвази Он бес мың көтерілісшісімен Торғайды қоршады: А.Иманов Оңтүстік - батыс Жетісудың орталығы болған қала: Тараз Оңтүстік Американың батысындағы Перу елін мекендеген халық: Инктер Орта ғасырда Франциядағы екінші сословие өкілдері: дворяндар Орта жүзде хан билігі жойылды: 1822 ж Орта тас ғасыры қамтитын кезең: б.з.б. 12-5 мыңжылдықтар Орталық Қазақстандағы кейінгі палеолит ескерткіші: Батпақ Орыс елшілері Семен Мальцев пен Третьяк Чебуков Казак хандығында болып қайтқан жылдар: 1569-1573 Орыс елшісі Третьяк Чебуковты Түркістан қаласының маңында қабылдаған қазақ ханы: Хақназар Орыс жерінде монғол-татар үстемдігі орнаған жылдар: 1240-1480 жж Орыс шаруаларын Жетісуға қоныстандыру туралы жаңа ереже........ ұсынысымен қабылданды: Колпаковскийдің Орыс шаруаларын ішкі Ресейден Қазақстанға қоныс аудару жөнінде алғаш бастама көтерді: Г.Колпаковский Ө Өзбекстанның Тесіктас үңгірінен табылған адам: неандерталь П Парсы жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: Құдіретті еркектер Парсы патшасы Кирдің жорығын тойтарған Орта Азиядағы тайпа: Сақ Патшалық Ресейдің I мемлекеттік, Думасында аграрлық мәселені көтерген депутат: Бірімжанов Петербургте болып, II Александр патшаның таққа отыру сатанатына қатысқан күйші: Тәттімбет Подполковник Лерхенің әскери тобы 1864 жылы қаласын басып алды: Шымкент Польша азаттық күресінің өкілі, Абаймен шынайы дос болған тұлға: С.Гросс Польша королі Ресейге басып кірген жыл: 1609 ж Поляк басқыншыларына қарсы Ресейдегі азаттық күресті ұйымдастырушылар: К .Минин мен Д.Пожарский Р Ресей Қытайдан Уссури аймағын толық қайтарып алды: 1860 жылы Ресейде ашылған халықтық мектептер жүйесі: XVIII ғасырдың бірінші ширегі Ресейде бірінші күміс балқыту зауыты пайда болған қала: Нерчинск Ресейде Мемлекеттік кітапхана құрылды: 1714 ж Ресейде Романовтардың монархиялық билігі кұлатылды: 1917 ж. 27 ақпанда Ресейде Романовтардың монархиялық билігі құлатылды: 1917 ж. 27 ақпанда Республика астанасын Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы президент Жарлығы шықты: 1995 ж. қыркүйек Республика Президентінің жарлығымен 1997 жыл ... деп жарияланды: «Жалпы ұлттық татулық және қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы» С С.Датұлы бастаған көтеріліс кезінде өлтірілген Кіші жүз ханы: Есім Садақ пен жебенің пайда болған дәуірі: мезолит Саид ханның Шығыс Түркістанға көшіп кетуі......ханның Жетісудағы билігін нығайтты: Қасым Сақ жауынгерлері киімінің түсі: қызыл Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андрондықтарға ұқсас екендігін айтты: О.Смағұлов Сақтарға «өмір ағашы» дейтін арыстан бейнесі тарады: Алдыңғы Азиядан Сақтардың өнеріне тән стиль: аңдық Салықтың тек ақшалай түрі енгізілді: 1924 ж. қаңтар Самарқан өлкесінен Африкент аймағын сыйға алған қазақханы: Тәуекел Сармат мәдениетінің дамыған өңірі: Батыс Қазақстан Сәулет өнері өркендей бастады: Қарахан мемлекетінде Семей қаласында кадеттер партиясы шығарып тұрған газет: «Свободная речь» Семей қаласының негізі қаланған жыл: 1718ж Соғыс жылдары Қазақстанға көшіріліп әкелінген зауыт-фабрикалардың саны: 220 Соғысқа дейінгі бесжылдықтар кезінде салынған зауыт: Шымкент қорғасын зауыты Соғыстан кейін су және жылу электр стансылары салынған қалалар: Өскемен, Құлсары, Алматы,Жезғазған Сыртқы саясатта көршілес мемлекеттермен бейбіт қатынас жасауды басты міндет санаған хан: Хақназар Сырым Датұлы бастаған көтерілістің мерзімі: 1783-1797 жж Т Танзимат реформасының кезеңдері: 1839-1870 жж Тастөбе шайқасы өтті: 1837 жылы қарашада Ташкент қаласының түбінде Абдаллах ханның әскерін ойсырата жеңген: Тәуекел Тәуекел хан .. қаласының түбінде 1582 жылғы ұрыста Баба сұлтанның әскерін талқандады: Түркістан Тәуекел хан 1598 жылы......баса көктеп кірді: Мәуераннахрға Тәуелсіз Қазақстанның Елтаңбасы мен Туының жаңа үлгілері қабылданды: 1992 жылдың маусымында Тәуке хан Оңтүстік Қазақстандағы қалаларда өзінің билігін бекіту үшін келіссөз жүргізді: Бұхар ханы Субханқұлмен Тәуке хан тұсындағы билік жөнінде қалыптасқан атау: «Алтын ғасыр» Тәуке ханнан кейін оның мұрагері Қайып хан қазақ мемлекетінің бұрынғы ұлылығын берік ұстап тұра алмады. Осы кезде әр жүздің өз ішінде жеке билік құрған хандар: Кіші жүзде-Әбілқайыр, Ұлы жүзде-Жолбарыс, Орта жүзде-Болат, Сәмеке, Күшік Тәуке ханның орнатқан тәртібі бойынша соттық мансапты атқаруға тиіс болды: хан мен рубасы билер Темучиннің бүкіл моңғол ханы Шыңғысхан болып жарияланған жылы: 1206 ж Төрттік одақ құрамына кірген мемлекеттер: Германия, Австро-Венгрия, Түркия, Болгария Тұңғыш мұсылман партиясы құрылды: 1917ж Түркия Республикасы жарияланған жыл: 1923 ж Түркия Республикасының бірінші президенті: М.Кемал Түркістан үкіметі Уақытша Кеңесінің Премьер-министрі және ішкі істер министрі болып сайланды: М.Тынышпаев Түріктердің тарихи дастандары: «Күлтегін», «Тоныкөк» У Урарту мемлекеті қалыптасты б.з.б......ғасырда: IX Урарту мемлекетінің астанасы Тушпа қаласы орналасты: Ван көлінің жағасында Ұ Ұлттар Лигасы Кеңесінің тұрақты мүшелері - бірінші дүниежүзілік соғыстағы жеңімпаз державалар: АҚШ, Англия, Франция, Италия, Жапония Ұлы хас хажип атағы бар, орта ғасырлық белгілі ақын: Жүсіп Баласағұни Ү Үйсін атауы қытай жазба деректерінде ... бастап кездеседі: б.з.б.2 ғ Үйсін атауының Қытай жазбаларында кездесе бастаған уақыты: Б.з.б. II ғ Үнді оқымыстылары жердің шар тәрізді домалақ екенін білді: б.з. V-VI ғғ Үндістанда Р.Ганди үкіметі кезінде «Неру бағытына» енгізілген жаңалықтар: ерікті нарықтық қатынастарға бетбұрыс басталды, шетел капиталына қосымша жеңілдіктер берілді, Пенджаб пен Ассамдағы ереуілшілермен келісімдер жасалынды, экспортқа жарамды өнім шығаратын өндірістерді дамыту көзделді Ф Феодалдық құрылыстың басты белгісі: жердің негізгі табыс пен байлық көзіне айналуы Феодалдық сатыға кірмеген топ: шаруалар Франк империясының өмір сүрген жылдары: 800-843 жж Франция республика болып жарияланды: 1792 ж. 22 қыркүйек Франциядағы Шілде монархиясының жылдары: 1830-1848 жж Х Хан алдында шешілген дауда жауапкерден ханға тиесілі болатын мал - мүліктің ... пайызы: 10 Хантаудың солтүстік-шығысын мекендеді: Жәнібек Х-ХІІ ғасырлардағы көлемі жағынан ірі қалалар: Испиджаб, Отырар Х-ХІІғасырлардағы қала құрылысының ерекше жүйесі: мешіттердің пайда болуы ХІХ-ХХ ғғ. бас кезінде Қазақстанда халыққа білім беру бағыты: зайырлы, діни ХІ-ХІІ ғғ. Тараз қаласының маңында тұрғызылған әйгілі кесене: Айша бибі Цин империясы билеушісінің титулы: Боғдыхан Ш Шамамен X-XІ ғасырларға жататын, күйдірілген кірпіштен шаршылап салынған кесене: Бабаджа-қатын Шамамен бұдан 1 млн. жыл бұрын өмір сүрген адам: питекантроп Шотландық экономист Адам Смиттің экономикалық теориясының мәні: Адам жеке мүддені ойлай отырып, қоғамды байытады Шырақ есімді сақ жауынгерінің ерлігі туралы жазған грек тарихшысы: Полиэн Шірік-Рабат қаласының орналасқан жері: Қызылорда маңы І Ірбіт жәрмеңкесінің негізгі тауары: Құл Ішкі Орданы құру туралы жарлыққа қол қойған орыс патшасы: I Павел Э Экономика саласына елеулі өзгеріс енгізген ғалым зерттеуші: М.Фридмен Ю Юкатан түбегін мекендеген халық: Майялар ЮНЕСКО Астана қаласын «Бейбітшілік қаласы» деп атаған жыл: 1999 ж Я Ява аралынан табылған ежелгі адамның түрі: Питекантроп Мәнмәтіндік тапсырмалар Қазақстандағы отаршылдық саясаттың ауыр мұрасы - өлкенің жекелеген әкімшілік-аумақтық бөліктердің арасында бөлшектеніп кетуі еді. Қазақ АКСР-інің кұрылуы қазақтар мекендеген барлық жерлерді біріктіру проблемасын қойды. Сан мен ғасыр 1920-шы жж. басында солтүстік облыстармен бірігіп бір республиканың құрамында болу тілегін білдірді: оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстандағы қазақтар 1920-шы жж. Қазақстанның экономикалық күш-куаты артты себебі: қазақ жерлерін біртұтас қазақ мемлекетіне біріктіру аяқталды Қ Қазақ АКСР-да қазақтардың үлесі болды: 61,3% Қазақстанның батысы мен солтүстігінде жэне Батыс Сібірде шекаралық межелеу болып өтті: 1921 ж Т Түркістанның құрамына кірген Жетісу мен Сырдария облыстарын Қазақстанға қосу жөніндегі идея пайда болды: 1918-1920 жж Мәнмәтіндік тапсырмалар XX ғ. басында Қытай капитализмі әлсіздігіне қарамай, өзінің даму кезеңіне көшті. Ал маньчжур әулеті бұл ілгерілеуде ұлттық капитализмнің дамуына жағдай жасай алған жоқ. Қытай капитализмінің дамуына шетелдіктердің Қытайдағы отарлау саясаты да кедергі болды. XX ғ. бас кезінде Қытай кәсіпкерлері шетел тауарларына бойкот жариялап, көтеріліс ұйымдастырды. Ауылдарда салық төлеуден бас тартқан «ашаршылық бүліктері» де өсе түсті. Сунь Ятсен басқарған революциялық ұйымдардың әрекеті жандана түсті. Сан жәнеғасыр 1912 жылы 12 каңтарда Қытайда: Цин империясының соңғы императоры Пу И тақтан түсірілді Қ Қытай Республикасы ресми жарияланды: 1912 ж Қытайда манчьжурлардың билік еткен уақыты: 267 С Синьхай революциясының тарихи маңызы: монархиялық билік жойылды Сунь Ятсен тұжырымдаған халықтық принцип: ұлтшылдық Мәнмәтіндік тапсырмалар Бүгінде жас қазақ мемлекетінің астанасы ретінде әлемді тамсандырып отырған қала - Астана. Ол Есіл өзенінің оң жағасындағы жазық жерге орналасқан және Есіл өзенінің көшкен ел аттылы-жаяу өте беретін бұл тайыздау жерін Сарыарқа қазақтары Қараөткел деп атаған. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында өмір сүрген орыстың көрнекті ғалымы Қараөткелде қазақтардың астанасы болатынын, онда дербес жоғары оқу орны ашылатын күнді кездейсоқ армандамаған болуы керек. Астана - Еуразия жүрегі: Сан және ғасыр 1999 жылы ЮНЕСКО-ның шешімі бойынша Астана: «Бейбітшілік қаласы» деп атады А Ақмолаға ресми түрде округтік қала мәртебесі берілген уақыт: 1862 жыл Астанадағы биіктігі 91 метр көкке ұмтылып түрған құрылыстың атауы: «Қазақ елі» Қ Қараөткелде қазақтардың астанасы болатынын болжаған, XIX ғасырдың соңы мен ХХғасырдың басында өмір сүрген орыстың көрнекті ғалымы: Г.Потанин Р Республика президентінің Жарлығы бойынша ел астанасы Алматыдан Ақмолаға көшетіндігі хабарланған уақыт: 1995 жыл қыркүйек Мәнмәтіндік тапсырмалар Ортағасырлық Италияда өзіндік өшпес із қалдырған қалалардың бірі Флоренция болды. Сауда жолдарының тоғысқан торабында орналасқан Флоренция XI ғасырдан бастап банк ісінің, сауда мен қолөнер кәсібінің маңызды орталығына айналды. Флоренция XIV ғ. соңы Сан мен ғасыр 1293 жылы Еуропада бірінші рет қабылданған әділеттік ережелері деген конституция бағытталды: дворяндыққа қарсы 1378 жылы Флоренцияда: жалдамалы жұмысшылардың көтерілісі болды Т Тарихтағы бірінші жұмысшы ереуілі болды: 1345 ж Ч
Ф Флоренцияда алтын флоринақшасы шығарыла бастады: 1252 ж Мәнмәтіндік тапсырмалар XIX ғасыр Қазақстан үшін Ресей империясына тұтастай бодан болуымен ерекшеленеді. XX ғасырдың басында ол шикізат өңдейтін әрі сауда рыноғы болып танылған отарлы өлке санатында жалпыресейлік шаруашылық кешенінің құрамды бөлігіне айналды. Қазақ халқы отаршылдық езгіге мойынсұнып отыра бермеді, үнемі қарсы әрекеттер жасаумен болды. Азаматтық қарсыласудың жалпылама сипат алу көрінісі патшаның 1916 жылғы маусым Жарлығына байланысты туындады.Бұл қозғалыстың негізгі себебі- ұлттық және әлеуметтік езгінің халықтың кегін қайнататын деңгейге жетуінде еді. Қазақ халқының 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысы басылып тасталды. Бірақ ол тарихтан ізсіз кеткен жоқ: халық бұқарасының ұлтгық санасын оятты, отаршылдыққа қарсы күрес тәжірибесін молайтты, саяси аренаға қазақ зиялыларының демократиялық бағыттағы күрескер тобының өсіп шығуына тікелей ықпал етті. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс: Д Дала ақсүйектерінің 9 өкілі хан көтерілген жер: Ырғыз, Торғай уездерінде Ж «Жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден айырылды» деп жазған: М.Дулатұлы Жазалаушыларды әшкерелеп, патша үкіметін және Түркістан мен Дала өлкесінің отаршыл әкімшілігін сынға алған: А.Керенский Қ Қазақстанға Ресейден 2млн 400 мың адам әкеліп қоныстандырылды: 1907-1912 жылдары Т Түркістан өлкесінде атылған адам саны:347 Мәнмәтіндік тапсырмалар Католик діні адамды күнәдан шіркеу ғана құтқара алады деп уағыздады. Шіркеу күнэні кешіру грамоталарын сатты, халықган салық жинады. Католиктік шіркеудің озбырлығы халықтың наразылығьін тудырды. Католикшіркеуіне қарсы қозғалыс Германия тарихына реформация деген атпен енді. А «Аугсбергтік дін ұстану» деген құжат бойынша: шіркеудің бастығы жергілікті кінәз деп есептелінді К Кінәздер мен императордың арасындағы Аугсбург бітім жасалынды: 1555 жылы М Мартин Лютер: «Адамдар күнәдан шіркеу қаулыларының, папа үкімдері мен нұсқауларының күшімен құтылмайды, күнәдан құтылудың басты жолы......», - деді: киелі кітапты оқу, оған толық сену Т Томас Мюнцер: дворяндар мен кінәздерді қамалдарымен қоса күл-талқан етуге шақырды Ш Шіркеудің әлеуметтік-саяси құрылымына өзгерістер енгізуді талап еткен қозғалысты бастаған университет профессору: Мартин Лютер Мәнмәтіндік тапсырмалар Ежелгі Иранның бағзы заманында жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабында «Вэсаканың ержүрек ұлдары ең биік, бәрінен жоғары тұрған Канха қамалының алдында құрбандық берді» деп жазылыпты. Бұл ел Қытаймен және Үйсіндермен көршілес жатқан қаңлы елі туралы екен. Қытай елінің елшілерінің бірі: «Қаңлылар өркөкірек, өжет келеді. Бізге басын имейді. Орталық билік атынан келген өкілдерімізді үйсін елшілерінен тө.мен отырғызады. Олардың билеушілері мен ақсақалдарына тамакты алдымен береді, ал содан соң бізге таратады» деп баға берген екен. Қаңлылардың қоғамдық құрылысы мен шаруашылығы: Қ Қаңлылар бөлінген иеліктер саны: 5 Қаңлылар егіс алқаптарын суару үшін Шыршық өзенінің оң жағалауынан тартылған арық: Зax Қаңлыларда қайтыс болған адамды киімімен жерлеген аймақ: Қауыншы мәдениетіне жататын аймақ Қаңлылардың астанасы: Битянь Қаңлылардың орналаскан аумағы арқылы Ұлы Жібек жолы өтті б.з. 3-4 ғасырларында табылған теңгелер саны: 1300 Мәнмәтіндік тапсырмалар Венецияның күшеюі Орта ғасырлардағы қала-мемлекеттердің ең куаттысы Солтүстік-Шығыс Италиядағы Венеция болды. Ол Еуропа мен Шығыстың арасьшдағы сауданың ірі делдалдық орталығына айналып, ХІ-ХІІ ғасырларда тенізде үстемдігін орнатқан бай мемлекет дәрежесіне жетті. Сан және ғасыр ХІІІ ғ. аяғынан бастап Венециядағы үкімет билігі бай көпестердің қолына көшті. Олар «үлкен кеңесті» сайлады. Кеңестің басында бүкіл өмір бойы сайланатын............отырды: дож В Венецияның қуаттылығы жағынан ең жоғары сатыға көтерілген кезі: XIV-XV ғғ. Венецияның саудадағы басты бәсекелесі: Генуя Венецияның саяси және экономикалық құлдырауының басты себебі: ұзаққа созылған Венеция-түрік соғысы Ұ Ұлы жазушы У. Шекспирдің шығармасындағы венециялық басты кейіпкер: Отелло Мәнмәтіндік тапсырмалар Тыңды қып- қызыл зиян санап, қазаққа жасаған қиянаг деп білетіндер баршылық. Тың игеру жылдарында жыртылмай қалған жерлер, ата қонысынан айырылмаған ел қалмады. Жерді тоздырды, елді бұзды. Малдың өрісін тарылтты. Орысты қаптатып, қазақ өз жеріне өзі кірме болып қалды. Пайдасымен бірге зияны да болды. Соның қайсысы басым түскенін уақыт өткен соң таразылап, талдап байқасақ бір ғана мақтауға немесе даттауға келмейді. Тың игеру - шындығында, заманның күрделі құбылысы. Кең аймақта жүргізілген осы бір ұлы қозғалысқа сол кезде бүкіл ел, барлық халық араласты. Бір ғана ұлттың мүддесі, тіршілік қалпы ескеріліп жатпады. Онымен санасқан да жоқ. Осы кезде саясатта, экономика да осы талаптарға бағындырылғаны мәлім. Сөйтіп, қазақ жері «жүз тілді планетаға», «халықтар достығының лабораториясына» айналды. Жергілікті тұрғындар мен жаңадан көшіп келгендердің бастапқыда өзара тіресуі - табиғи нәрсе. Алайда, алғашқы тың игерушілер Қазақстан жеріне жас шағында келіп, олардың алдарында қандай қиындықтар тұрғындарын, осы қиындықтарды ингерноционалдық достық, қиялға берілген сезімдері, бірлігі және еңбекке деген жігерлі қарым-қагынасы арқылы қиындыктарды жеңді десе болады. Тың игерудің жетістіктері мен зардаптары. Сан және ғасыр 1954 жылы Қазақстанда жоспар артығымен орындалып, жыртылған жер көлемі: 6,5 млн га А Астық өндіруде сақталған әдіс: Экстенсивті әдіс Т Тың игеру жүргізілген облыстар: Ақмола, Көкшетау, Павлодар, Қостанай, Торғай, Солтүстік Қазақстан Тың игеру кезінде астықтың өзге түрлерін де көгеру жоспарланды. Күріштен рекордты өнім алған: Ы. Жақаев Тың игеру экономиканың өзге салаларының дамуына да оңды ықпал етті. Қазақстанда жаңадан пайда болған қалалар мен қала тұрпатты поселкелер саны: 15 қала, 86 қала тұрпатты поселке Мәнмәтіндік тапсырмалар Шіркеу және дін қызметшілері Алғаш христиан шіркеуін Рим епископы (V ғасырдан бастап «папа») басқарды. 395 жылы Империя Батыс және Шығыс болып бөлініп кеткеннен кейін, Византиядағы шіркеу басшысы императорға тэуелді Константинополь патриархы болды. Бірақ XI ғасырдың ортасына дейін христиан шіркеуі біртұтас деп саналды. Дегенмен екі шіркеу арасындағы айырмашылықтар ұлғая түсті. Сан және ғасыр IX ғ. ортасынан бастап екі ғасыр жуық уақытқа созылған папа билігінің әлсіреу себептерінің бірі: Франк империясының ыдырауы Б «Біз барлық халықтар мен патшалықтарға үстемдік етуге жаралғанбыз», деген Рим папасы: III Инокентий Батыс пен Шығыс шіркеулері біржолата бөлінді: 1054 ж Қ Қасиетті Рим империясы құрылғаннан кейін папалар тағайындалды: тек герман императорларының қалауы бойынша Ш Шығыс шіркеуі: рәсімдерді әр ұлттың өз тілінде аткаруына рұқсат берді Мәнмәтіндік тапсырмалар XIX ғасырдың 20-30 жж. реформалардың кемшілігін Осман империясының билеушілері арасындағы терең ойлы, көреген қайраткерлер жақсы түсінді. Олардың арасында еуропалық қоғам құрылымымен жете таныс, білімді мемлекет қайраткерлері де болды. Сондай қайраткерлердің бірі II Махмұдтың сеніміне ие болған Мұстафа Решид паша (1800-1858) еді. Мұстафа Решидтің жетекшілігімен жаңа реформаның жоспары жасалынды. Сан және ғасыр 1865 жылы кұрылған «Жаңа османдар» жасырын ұйымының жетекшісі: Намык Кемал 1876 ж. оқиғаның белгісі ретінде 1895 ж. шығарылған түрік ашық хаты. Ортада сұлтан II Абдул-Хамид, Ұлы уәзір және ичперияның жоғарғы дәрежелі шенеуніктері. Ортадағы әйел адам шыншыр буғаулардан босанып, құлдықтан құтылған Түркияны бір белгісі ретінде берідген. Аспанда ұшып жүрген періште Француз революциясына меңзеп тұр. Оның ұраны: «Бостандық, теңдік, бауырластық». Бұл оқиға Стамбул қаласында болып жатыр. Танзимат реформаларының бірінші кезеңі: 1839-1853 жж М Мустафа Решид паша Мустафа Решидтің мақсаты: түрік өкіметінің еуропалық державаларға тәуелділігіне тежеу қою Т Танзимат реформаларына дейін мұсылман емес халықтар: мемлекеттік қызметке алынбады Танзимат реформаларының кейбір идеяларына мұсылмандардың наразы болу себебі: діні басқа халықтардың мұсылман түріктермен теңестірілуі Мәнмәтіндік тапсырмалар Ата, біздің қазақ тіліміз қалай қалыптасқан? Балам, Қазақ тілі Қазақстан жерін мекен еткен, тегі жағынан бір-біріне жақын қаңлы, үйсін, қыпшақ, арғын, найман, керей, алшын т.б. тайпалардың тілдері негізінде қалыптасқан. Бұл кездегі тайпалардың ауызекі сөйлеу тілімен қатар әдеби жазба тілі де болған. Қазақтың тілі қогамдық өмірге байланысты туған жаңа сөздердің есебінен байи түсті. ХҮ ғасырда қазақ тілі өзіне тән ерекше белгілері бар, дербес тілге айналды. Осы ғасырларда қазақ даласында өмір сүрген тайпалар әдеби туындыларды өздерінің тілдерінде де жазып таратыпты. Бірақ, басты рөл атқарған «көне қыпшақ тілі» болған екен. Тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардан қалған жазба шығармалар: Е «Ер Көкше», «Базар батыр» поэмалары казак халкынын арасына тарады: Керей тілінде К «Кодекс куманикус»: Қыпшақ тілінде тараған Н «Наһжи эл Фарадис» қазақ халқының арасына тарады: Кердері тілінде Т «Талас ескерткіштері»қазақ халқының арасына тарады: Дулат-үйсін тілінде Тіл ғылымын зерттеуінілердің пікіріне қарағанда ,«Едіге», «Ерсайын» жырлары қазақ халқының арасына тарады: Алшындар арқылы Мәнмәтіндік тапсырмалар Табиғи шаруашылықтың үстемдік жасауы, феодалдық Киев Русі мемлемлекетінде ішкі байланыстың әлсіреуі орыс жерінің бірнеше кінәздіктерге бөлінуіне жеткізгені белгілі. Сөйтіп, XII ғасырдың 30-жылдарынан бастап ежелгі Киев Русі мемлекеті Киев, Владимир-Суздаль, Чернигов-Смоленс " т.б. кінәздіктерге бөлініп кетті. Киев Русінің ыдырауы Сан және ғасыр 1147 жылы бүгінгі Ресейдің астанасы Мәскеу қаласын салдырған кінәз: Юрий Долгорукий А А. Васнецов. «Двор удельного князя. Кінәз ауласы». Всеволод Юрьевич Большое Гнездо (1176-1212) тұсында орыс жерініңсаяси дамуына әсерін тигізген кінәздік: Владимир-Суздаль Г Галич-Волынь кінәздігінің оңтүстік-батысында орналасқан ел: Литва кәніздігі Ұ Ұлы Новгород кінәздігі жерінде орналасқан қала: Псков Я Ярослав Осмомысл (1153-1187). Галич-Волынь кінәздігі ЯрославОсмомысл дүниеден өткеннен кейін: Галич және Волынь болып екіге бөлінді Мәнмәтіндік тапсырмалар Қортық Пипин Пипин Короткий (плод художественного воображения Нового времени). Қортық Пипин франктер мемлекетіндегі жаңа әулеттің негізін қалады. Бірақ ол Пипиннің емес, оның әкесі Карл Мартелдің атымен Каролингтер (Карлдың латынша аты Карлоус болатын) әулеті деп аталды. Ж Жан Фуке. «Үлкен француз хроникасынан» миниатюра. Шамамен 1460 ж. Каролингтер әулетінің ең атақты королі: Ұлы Карл Қ Қортық Пипин король атағына қол жеткізді: Құдай атымен сөйлеуге құқы бар Рим папасын пайдалану арқылы П «Пипин сыйлығының» жұрнағы болып табылатын мемлекет: Ватикан Ұ Ұлы Карл. Франк империясы. 843 жылы Карлдың кіші ұлына тиесілі болтан империя бөлігі: батыс Ф Франк империясының астанасы: Ахен Мәнмәтіндік тапсырмалар XII ғасырда Сайрамнан шыққан діндар, шайқы Қожа Ахмет Йассауи Түркістан өңіріндегі кішкене ғана шаһарға қоныс тепті. Йассауи мекендеген шаһарда қылует мешіт ашылғаннан бастап мұсылман дінінің сопылық ағымының орталығына айналды. Қожа Ахмет бүкіл мұсылман халқын ынтымақ пен бірлікке шақырған тамаша діни шығармаларын сонда жазды. Йассауй қайтыс болғаннан кейін оның денесі қойылған қабірдің басына кішігірім кесене салып, шаһарға Иассы аты берілді. ХІҮғасырда Тоқтамыс Йассыны шауып, Ахмет Йассауидің кесенесін талқандап, ішіндегі құнды да, қасиетті мұраларын тонап кетеді. Бірақ көп ұзамай оның ізімен қуып барған Әмір Темір Алтын Орданың астанасы Сарайды талқандап, тонаудан жиналған қазынаға Қожа Ахметтің басына зәулім кесене тұрғызады. Кесененің жалпы құрылысы: А Ахмет Йасауи кесенесі бөлмелерінің ішіндегі негізгісі: Кітапхана Ахмет Йасауи кесенесінің биіктігі: 37,5 м Ахмет Йасауи кесенесінің ішіндегі үлкенді-кішілі бөлмелер саны: 35 З Залдың ортасында тұрған тайқазанның жасалған мерзімі: 1399 жылы К Көрхананың үстіне қатпарлы күмбез орнатылған. Күнбездің барабандарында салынған өрнек: Араб жазуымен өрнектелген Мәнмәтіндік тапсырмалар Леонардо да Винчи (1452-1519 жж. немесе 1456-1519 жж.) – Италияның қайта өркендеу дәуірінің аса ірі қайраткері және оның негізін қалаушылардың бірі. Оның жан-жақты ғылыми және көркем шығармашылық қызметінің маңызы кейін оның қолжазбаларын жинақтап, үңіле түскенде ашыла түсті. Леонардо да Винчи тек ұлы суретші ғана емес, ұлы математик, физик, астраном, архитектор және инженер болған. А Аждаһа қалқаны Ұлы суретшінің алғашқы қарымы туралы мынандай аңыз бар. Әлдебір шаруашылықтың қожайыны Леонардонын әкесіне інжір ағашынан жасалған қалқанын табыстап тұрып, тәуірлеу суретші тауып, қалқанның бетіне өрнек салдырып беруге өтініш қылады-мыс. Ал басы артық жұмысқа бола бас қатырғысы келмеген Пьеро бұл шаруаны ұлына тапсырады. Содан, қалқанға көзі түскен кісінің зәресі зәр түбіне кетсе деген ой иектеп, Леонардо, жылан мен құбыжық кейіпті құрт-құмырысқаларға қарай отырып қалқанның бетіне қиял ғажайып аждаһаның суретін салған екен. Ертесіне расында баласының қолынан шыққан дүниені көріп, қайран қалған әкесі.............: оны бейнелеу өнеріндегі кватроченто тәжрибесін ұстанушы Андрео дель Верроккьоға жетектетіп қоя береді. Сөйтіп бозбала жігіт сол замандағы мен деген суретшінің шеберханасынан бір-ақ шығыпты Қ Қайта өркендеу дәуірінің суретшілері мен олардың туындыларын сәйкестендіріңіз: 1-С, 2-В, 3-А А - Леонардо да Винчи С - Рафаэль Санти Л Леонардо да Винчидің туындысына қатысты берілген мәтінді оқи отырып, ұлы суретшінің шығармасын белгілеңіз. Суретте екі кейіпкер - Ана мен бала. Күн сәулесі түскен қос терезеден тау жоталары мен аспан әлемін торлаған бұлттар көрінеді. Суреттегі кейіпкер - жас ана. Оның албырт жүзі сабырлы, екі көзін баладан алмай, бізге белгісіз ой дариясына шомылғандай. Оймақ ауыз, қыр мұрынды әйел жүзінде сәл ғана күлкі ізі бар. Бірақ өзін-өзі тоқтатып, ұстамдылық пен сабырлылық көрсетіп отырған ананың ішкі дүние сыры бізге жұмбақ сияқты: «Мадонна Литта» Т Төменде ұлы суреішінің қылқаламынан туған туындысы берілген. Туындының аты: «Өлім» Ұ Ұрланып, үш жылдан кейін кездейсоқ жағдайлардын әсерінен музейге қайта оралған Леонардо да Винчидің көркем суреті: «Мона Лиза» Мәнмәтіндік тапсырмалар Ертеде Алтайдан бастап, батыста Каспий теңізіне дейінгі жерлерді алып жатқан Түрік қағаны Бумын Қытай елімен бейбіт қарым-қатынас орнатады. Алайда ұзақ уақыт бойы Жужандардың қол астында тәуелді болады. Жужандардың тепкісін көрген түріктер енді оларға қарсы бой көтере бастауға бел буады. Түрік қағаны Бумын мен Жужан билеушісінің арасындағы әрекет. Ж Жужан қағанаты билеушісінің түріктермен соғыстан кейінгі тағдыры: Қол астындағы құлдарынан жеңілген масқараға шыдамай, өз-өзіне қол жұмсайды Жужан мемлекетінің билеушісі: Анағұй Т Түрік қағанаты мен жужандардың арасындағы соғыс болған жыл: 552 жыл Түріктердің жужандарға қарсы соғысудың амалын табу үшін Бумынның жужан билеушісіне елші жіберудегі мақсаты: Қызын әйелдікке беруін талап етуі Түріктердің жужандарға қарсы соғысудың амалын табу үшін жіберген елшісіне Жужан билеушісінің берген жауабы: «Менің есігімде темір балқытып жүрген құлдың қызымды сұрауға қалай дәті барды» Мәнмәтіндік тапсырмалар VII ғасыр ислам дінінің өрлеп, христиан дінінің дағдарысқа ұшырау кезеңі болды. Келесі екі жүзжылдықта Батыстағы өмірдің барлық саласына Рим папасының жоғарғы билігі орнады. Мұндай тоталитарлық билік христиан әлемінің дағдарысын онан сайын күшейтті. Ислам беделінің өсуі христиандықтың көзіне шыққан сүйелдей болды. Сан және ғасыр 1095 жылы II Урбан папа дінбасылар мен халықтың алдында сөйлеген сөзінде: Иса табыты жатқан Иерусалимді мұсылмандардан азат етуге шақырды 1270 ж. сегізінші крест жорығынан кейін Батыс Еуропа басқыншылары: Мұсылман елдеріндегі барлық иеліктерінен айырылды К
Кресшілердің құдайдың мүрдесін азат ету үшін күресушілер емес, өздерінің баюын ғана ойлайтын тонаушы басқыншылар екенін анық көрсеткен крест жорығы:төртінші Крест жорықтарының Батыс Еуропа елдеріне тигізген пайдалы жақтарының бірі: ауық-ауық моншаға түсіп тұруды үйренді Т Төртінші крест жорығын ұйымдастырған Рим папасы: III Иннокентий 1.Мәтінде сипатталған тарихи үрдіс жүзеге асу үшін қажет еткен жағдай «адамзат қоғамының даму қарқыны артты. Адамдар жер өңдеудің қарапайым түрімен айналысты, жабайы жануарларды қолға үйретті. Кен кәсібі және тоқымашылықпен айналыса бастады». А). Аталық ру үстемдігіне өтуді В). Сауда-саттық дамытуды С). Өндіріске металл құралдарын енгізуді D). Аналық ру үстемдігіне өтуді Е). Еңбек құралдарын едәуір жетілдіруді 2. Мәтінде айтылған тарихи еңбекті анықтаңыз. «... Дешті Қыпшақ халқының мал өсіруге байланысты мерзімді көші-қон мәселесіне ерекше назар аударылған. Онда қыстау, жайлау көшу, оның малдың басын көбейтуге, қоңын көтеруге пайдалы екендігін жазған. Ал жазда жылқы малының семіріп, қымыз ішкен қазақтардың сән-салтанат құрып қуанышқа бөленетіндігін жазады. Еңбектегі бұл көріністер қазақ халқының өмірін суреттеп тұрғандай»: А). Кодекс куманикус В). Талас ескерткіштері С). Наһжи әл Фарадис D). Тарих-и Абулхайр-хани Е). Шыңғыснама 3. Мәтінде сипатталған шаруашылық реформасының нәтижесінде болған өзгерістердің ішінде қате берілгенін анықтаңыз «Кәсіпорындарға дербестік берілді, оларға шаруашылық есеп әдісі кеңінен енгізілді. Қызметкерлерді экономикалық жағынан ынталандыру мен материалдық жағынан марапаттау шаралары неғұрлым ойластырылған түрде қолданыла бастады. Қабылданған шешімдерге сай Қазақ КСР Халық шаруашылығы кеңесі таратылды. Республикада бірқатар одақтық-республикалық салалық министрліктер ... құрылып, құрылыс материалдары, орман, целлюза-қағаз және ағаш өңдеу, тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары біріктірілді»: А). Пайда, баға, ақшалай сйлық, несие сияқты тетіктер пайда болды В). Кәсіпорындарды материалдық жағынан ынталандыруға назар аударылды С). Шаруашылық дербестік ұлғайды D). Басшылық етудің аумақтық жүйесі енгізілді Е). Кәсіпорын қызметін шамадан тыс бақылау жойылды 4. Мәтінде сипатталған тарихи үрдіске тән емес белгі. «Алғашында ұжымдағы барлық жұмыстарды аналар атқарды. Үңгірлерді тазалап күтті, тамақ дайындады, жеуге қажетті жеміс-жидектерді терді. Бұл ұжымдағы аналардың беделін арттырды... Әрбір қауым өз аумағында мекен етті. Ұжымның барлық мүшелері өзара тең есептелінді. Жер, баспана, еңбек құралдары бәріне ортақ саналды. Барлығы бірлесіп, орманда аң аулады, балық ұстады, ортақ жайылымда мал жайды. Қауымның ішкі жұмысын теңдей бөлісті. Әйелдер мен балалар жеміс-жидек жинады, ерекектер ор қазды, егістік жерді тазалады, жыртқыш аңдарды аулады. Қауымның жеке мүшесіне тиісті мүлікті, мысалы, найзаны кез келгені пайдалана алды»: А). Аналық ру үстемдігі В). Қауымның меншігі ортақ болды С). Жеке меншіктің үстемдігі D). Қауым мүшелерінің жас ерекшеліктеріне қарай міндеттерін бөлісуі Е). Қауым мүшелерінің құқығының тең болуы 5. Мәтінде сипатталған тарихи үрдістің орын алған кезеңі. «... адамзат қоғамының даму қарқыны артты. Адамдар жер өңдеудің қарапайым түрімен айналысты, жабайы жануарларды қолға үйретті. Кен кәсібі және тоқымашылықпен айналыса бастады»: А). Қола дәуірі В). Неолит С). Кейінгі палеолит D). Энеолит Е). Ерте палеолит 6. Мәтінде сипатталған жағдайдың себебіне дала тұрғындарының шаруашылығына енген өзгеріс «Табиғатта құрғақшылық бел алып, жауын-шашын азайды. Егіншілікпен шұғылдану қиындады. Бұлақтар суалып, өзендер тартылып қалды. Бұл малмен күн көріп отырған тайпалардың жаңа өріс іздеуіне ықпал етті»: А). Қыста қолда мал ұстау тәжірибесі енгізілді В). Тәлімді егіншілікке өтті С). Түйе малын қолға үйретті D). Аңшылық пен балық аулауға көшті Е). Көшпелі мал шаруашылығына көшті 7. Дерек тарихи құжаттың қай түріне жататындығын анықтаңыз «Біз кеніштегі өмірдің қазіргі ауыр жағдайында өзімізге жүктелген міндеттерді орындай алмаймыз, сол кеніштегі қазіргі жағдай түзеліп, жақсарған кезде ғана мүмкін болады деп санаймыз және сол үшін мына мәселелердің шешілуін талап етіп, қаулы қабылдадық»: 1). Бізге еңбекақы ретінде босатылатын азық-түлік өнімдерінің барлығының да бағасы шұғыл түрде арзандатылсын. 2). Жалақының мөлшері көбейтілсін 3). Ылғалы мол шалшықты зобайда жұмыс істейтін адамдарды кеніш кеңсесінің есебінен су өткізбейтін киім-кешекпен және аяқ киіммен тегін қамтамасыз етсін 4). ...тұрақты жұмыс істейтін орыс-қырғыз (қазақ-авт) училищесі ашылатын болсын 5). Қырғыз (қазақ. -авт) жұмысшылары тұратын казармалардағы жағдай шұғыл түрде жаңартылсын» А). Петиция В). Манифест С). Прокламация D). Жарлық Е). Парақша 8. Мәтінде көрсетілген қазақ хандарын анықтаңыз: Махмұд ибн Уәли «Бахр әл-асрар» еңбегінде жазғандай: «... сол аумақта (яғни Моғолстанда) ұзақ тоқтаған кезде Әбілқайыр ханды ұнатпаған қол астындағы белгілі және қарапайым адамдардың қай-қайсысын болмасын олардан пана тапты». А). Қасым мен Хақназар В). Тәуекел мен Есім С). Тәуке мен Жәңгір D). Керей мен Жәнібек Е). Мамаш пен Тахир 9. М. Қашқаридің өмірі мен қызметі жайында тиісті мәліметтер жоқ. Бірлі-жарым деректерді оның дүниежүзіне белгілі бір-ақ еңбегін алуға болады. Еңбек «Диуани Лұғат ат-түрік» деп аталады (1070-1074 жж. Бағдатта жазылған). Бұл ат орыс тіліне де, қазақ тіліне де (басқа түркі тілдеріне де). «Түркі тілдерінің сөздігі» (еңбектің мазмұны сондай), тағы басқа аттармен әр қилы аударылып жүр. Махмұт ибн Хусайн бұдан бұрын «Түркі тілдері синтаксисінің асыл қазынасы жайындағы кітап деген тағы да бір еңбегін жазған сияқты (автор оны «Диуанда» атап-теді), бірақ ол әзір табылған жоқ. «Диуанның» да түпнұсқасы жоғалып кеткен, бізге жеткен жалғыз нұсқа-көшірмесі 1266 жылы жасалған, қазір Стамбұлда сақтаулы («Диуан» 1914 жылы сол жерден табылған болатын)». Мәтінде сипаталған Диуани Лұғат ат-түрк еңбегі жазылған кезең А). ХІ ғ. В). Х ғ. С). ІХ ғ. D). VII ғ. Е). VI ғ. 10. Қазақстандағы ежелгі қалалардың бірі. Ол шаһар атын алған әуелгі бір кездер Шауғар, кейіннен Йасы, ал XVI ғасырдан бастап қазіргі атымен аталған Мәтінде сипатталған қаланы анықтаңыз А). Отырар В). Түркістан С). Тараз D). Суяб Е). Сарайшық 11. Мәтінде сипатталған Моғол хандығындағы жоғары лауазымды анықтаңыз «Моғол хандығының тағына дұғлат Хұдайдат өзінің айтқанын істейтін хан тұқымынан алты рет өз адамдарын отырғызған. Хан билігі де рулық-тайпалық бай-феодалдар еркіне байланысты болған. Биліктің мұндай жағдайда жүргізуінің өзі ханның бай-шонжарларға экономикалық жағынан тәуелділігін де көрсетеді». А). Атабек В). Наиб С). Көкілташ D). Тархан Е). Ұлысбегі 12. Мәтінде сипатталған оқиғаға қатысты мемлекетті көрсетіңіз. «Вэсканың ержүрек ұлдары ең биік, бәрінен жоғары тұрған Канха қамалының алдында құрбандық берді»-деп жазыған «Авеста» кітабында: А). Андрон В). Ғұн С). Қаңлы D). Сармат Е). Сақ 13. Мәтінде сипатталған қазақ ханын анықтаңыз: Хиуа ханы және тарихшы Әбілғазы жазғандай: «Ол бұрынғыдай қарапайым, қонақжай және кішіпейіл болды, Тұрсын ханмен өзін сыпайы ұстады. Өзінің сирек кездесетін батылдығына қарай «айбынды қылыш» иесі. Бұл хан бәрін кешіруге бейім адам болды». А). Хақназар В). Жәңгір С). Жәнібек D). Тахир Е). Есім 14. Мәтінде сипатталған еңбектің авторын анықтаңыз «Шығарма моғолдардың хан сарайында сақталған тарихи құжаттар, аңыз-әңгімелер, оқиға куәгерлері мен автордың өзі байқаған жайттары негізінде жазылған. Онда орта ғасырлардағы қазқатар тарихы, Дешті Қыпшақтағы оқиғалар, Моғолстанның құлауы, феодалдық соғыстар, сыртқы жауға қарсы қазақтардың өзбектермен және қырғыздармен достық одағының қалыптасуы туралы көптеген мағлұматтар беріледі»: А). М. Дулати В). М. Қашғари С). Ә. Бахадур D). М. Хорезми Е). Қ. Жалайыри 15. Мәтінде кездесетін «сойырғал» терминіне мағынасы жағынан ең жақын сөзді анықтаңыз «Ұрыс ханның әскербасыларының бірі Ұрұқ-Темір 1377-1378 жылдары Тоқтамыспен бірге Самарқандағы Әмір Темірге қашып кеткенде оған сойырғалға берілген жер қайтарылып алынып, Тойшы деген әскербасыға берілген. Жерді бөлу оны біреуге билікке беру тек ханның билігінде болды». А). «иқта» В). «тағар» С). «вақф» D). «інжу» Е). «қалан» 16. Мәтінде берілген тарихи құжаттың жазылған мерзімін анықтаңыз «Қырғыз АКСР кеңестерінің V съезінде білдірілген Қырғыз АКСР еңбекшілеріне еркіне сәйкес, Бүкілодақтық орталық Атқару Комитетінің төралқасы қаулы етеді: 1-Қырғыз АКСР-ның ат Қазақ АКСР деп өзгертілсін. 2-Қырғыз АКСР үкіметі орналасқан жер Ақмешіт-Қызылорда болып өзгертілсін» А). 1925 ж В). 1920 ж С). 1825 ж D). 1935 ж Е). 1745 ж 17. Мәтінде сипатталған қазақ ханын анықтаңыз: «Кез келген уақытта, бұл хан қазақтар ұлысының барлық бөліктеріне: «аттарыңа мініңдер, жауға аттанамыз» деп бұйрық берген мезетте-ақ төрт жүз мың қорамсақ, яғни батыр келген, олардың әрқайсысы он ер жігітке теңестірілді»-деп жазған Ибн Рузбихан. А). Есім В). Хақназар (Ақназар) С). Жәңгір D). Бұрындық (Мұрындық) Е). Тәуке 18. Президент Назарбаевтың ынтасымен жасалған ______________ бағдарламасы бойынша ұлттық ой мен мәдениеттің озық туындыларын жинау, терең ой елегінен өткізу, жастар оқып, зерттеуі үшін қайта басып шығару; Кеңес Одағының құрамында болғанда өрескел бұрмалауға ұшыраған отандық тарихты қайта бағалау; дүниежүзілік философия мен көркем әдебиеттің классикалық туындыларын қазақ тіліне аудару істері қолға алынды. _________________ бағдарламасының жүзеге асырылуы жастардың рухани өсуіне, қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде дамуына септігін тигізді. А). «Индустрияландыру» В). «Мәдени мұра» С). «Қайта өрлеу» D). «Ұжымдастыру» Е). «Қайта құру» 19. Құжатта айтылған тұлғаны табыңыз. Бас штабтың генерал-майоры, Семей облысының губернаторы Галкиннің Дала генерал-губернаторына жазған хатынан: «Балалары, орысша оқып, жазады. Орыс әдебиетіне мейлінше қызығады, кітап, газет-журналдарды жаздырып алады. Бұрынғы жылдарда өлкедегі бұратаналар арасында беделі зор болатын. Бұл күндері оның әсері бұрынғы күндерімен салыстыруға келмейді.» А). Құнанбай Өскембайұлы В). Шәкәрім Құдайбердіұлы С). Абай Құнанбайұлы D). Ыбырай Алтынсарыұлы Е). Шоқан Уәлиханов 20. Қай партияның бағдарламасынан үзінді келтірілгенін анықтаңыз: «Қазақ жүрген облыстардың бәрі бір байланып, өз тізгіні өзінде болып, Россия Республикасының федерациялық бір ағзасы болу. Реті келсе, қазақ автономиясы сыбайлас жұрттармен әзірге бірлесе болу, реті келмесе бірден-ақ алдына жеке болу. Россия республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей адам баласы тең болу. Дін ісі мемлекет ісіне айырулы болу. Әр жұрттың билік пен соты тұрмыс ыңғайына қарай болу. Салық әл-ауқат, табысқа қарай байға-байша, кедейге кедейше әділ жолмен тартылу. Бастауыш мектептерде ана тілінде оқу... жер сыбағасы алдымен жергілікті жұртқа берілсін»: А). Большевиктер партиясы В). «Алаш партиясы» С). Кадеттер партиясы D). «Үш жүз партиясы» Е). «Шура-ислами» партиясы ІІ нұсқа
1.Мәтіндегі оқиғаны анықтаңыз. «... (оның) жанында көп жағдайда зираттар орналасады. ... (Ол) үшін таластуындаса, «Менің ата-бабамның сүйегі жатқан жер... деп» арызданатын болған. ... (Оның) төңірегіндегі тұрғындар егін салумен айналысқанын айғақтайтын арық-тоғандардардың іздері зерттелген. Мұндай жағдай бүкіл қазақ жеріне тән. Сондықтан ... (оның) қазақ халқының әлеуметік-экономикалық өмірінде алатын тарихи маңызы зор болған»: А). Жайлау В). Кент С). Күздеу D). Көктеу Е). Қыстау 2. Мәтінде сипатталған оқиғаны жазған тарихшыны анықтаңыз: «Ғұндар ертелі-кеш ат үстінен түспейді. Маңызды істер туралы кеңесетін болса, кеңесті ат үстінде отырып өткізеді. Олар өздеріне төніп тұрған патшаның қатал әмірін сезбейді, ал егер тайпа ақсақалдарының біреуі басшылық жасаса, жолында кездескеннің бәрін жайпап өтеді». А). Үлкен Плиний В). Страбон С). А. Марцеллин D). Диодор Е). Прийск 3. «Билікті өз қолына алған қарлұқтар Енисей қырғыздарынан төнген қауіпті жоюды ойластырды. Олар Тараз, Ташкент қалаларын жаулап алған кездерін жақсы білетін еді. Атлах түбіндегі шайқасқа өздері де қатысқан болатын. Сондықтан олардан қауіпті болдырмау үшін 766-775 жылдары Қашғарияны жаулап алып, шығыстағы шекараны кеңейтеді». Мәтіндегі қатені тауып шын мәнінде қарлұқтарға қауіп төндірген мемлекетті анықтаңыз А). Шығыс Түрік қағанаты В). Түркеш С). Самани D). Қытай Е). Ұйғыр 4. «__________________» («Полярная звезда»). Қазақ саяхатшылары түнде жолға шыққанда осы жұлдызбен бағытын анықтайды. Осы жұлдызды _______________ деп атау себебі, оның көк әлемінде қозғалмай, бір орында тұруынан болса керек. ________________ маңында қозғалып тұратын, одан алыстап та, жақындап та кетпейтін екі жұлдыз арқандаулы аттарды еске түсіреді, сондықтан да ол екі жұлдызды «Екі ақ ат» деп атайды. Мәтінде сипатталған жұлдыз атауы А). Темірқазық В). Құс жолы С). Жетіқарақшы D). Үркек Е). Шолпан 5. Мәтінде сипатталған еңбектің авторын анықтаңыз. «Скифтерді Каспийден бастап, көбінесе «дайлар» деп атайды. Олардың шығысында орналасқан тайпалар массагеттер мен сақтар ортақ атпен скифтер дейді, бірақ әрбір тайпаның өз атауы бар. Олардың барлығы көшпелілер». А). Платон В). Помпей Трог С). Страбон D). Үлкен Плиний Е). Геродот 6. Геродот сақтар туралы: «Киімі мен өмір сүру дағдысы __________ ұқсас. Олар егін екпейді, ____________ мен өзеннен аулайтын балықтарды азық етеді. Сүт ішеді». Мәтіндегі бос орындарға сәйкес келетін сөздерді анықтаңыз: А). скифтерге / үй малдары В). ғұндарға /жабайы аңдар С). үйсіндерге/ бидай D). қаңлыларға /көкөністер Е). түріктерге / арпа 7. «1768-1774 жж. Қазақстан,ға жіберілген алғашқы экспедициялардың бірін басқарған ғалым. Экспедиция бағыты Солтүстік-Батыс, Солтүстік және Солтүстік-Шығыс Қазақстан жерлері арқылы өтті. «Россия мемлекетінің әр түрлі аймақтарына саяхат» атты еңбегінде халықтың жағдайын, орналасуын, әскери бекіністердің салынуын, олардың өздеріне тән белгілерін дәл суреттеген неміс саяхатшысы, натуралист». Мәтінде қай зерттеуші туралы сипатталғанын анықтаңыз: А). И. К. Кириллов В). П. С. Паллас С). И. Г. Георги D). П. И. Рычков Е). И. Г. Андреев 8. «1928 ж. .... барлық шаруашылықтардың 2-ын қамтылса, 1930 ж. 1 сәуірінде -50,5-ы 1931 ж. күзіне қарай 65-ға жуығы, 1934 ж. – 89, 9 тартылды. Бұл науқан еріктілік қағидасы мен қарапайым заңдылықтың жаппай әрі өрескел бұзылуымен қатар жүрді». Мәтінде көп нүктенің орнына сәйкес келетін ұғым (мәтінде сипатталған науқан): А). Тәркілеуге В). Индустрияландыру С). Жекешелендіру D). Ұжымдастыру Е). Межелеуге 9. «Алдын ала жасалған есеп бойынша, Түрікстан мен Дала өлкесінен 500 мың адам алу көзделді. Аталған жарлық қазақ даласын ауыр жағдайда қалдырды. Тыл жұмыстарына жұмылдыру егін өнімдері мен пішен жинау, малды қысқы жайылымдарға айдауда дайындық кезінде жүргізілді...» Мәтінде қай жылғы жарияланған жарлық жайында айтылған: А). 1914 ж В). 1915 ж С). 1916 ж D). 1917 ж Е). 1918 ж 10. «Революция және қазақтар» деген мақаласында: «Қырғыздарға (қазақтарға) Ақпан революциясы қандай түсінікті болған болса, оларға Қазан революциясы соншалықты түсініксіз болып көрінді... Олар алғашқы революцияны қандай қуанышпен қарсы алса, екіншісін соншалықты үрейлі қорқынышпен қарсы алды»,-деп жазған: А). М. Дулатұлы В). А. Байтұрсынұлы С). М. Тынышбаев D). Ә. Бөкейханов Е). Т. Рысқұлов 11. Куропаткин былай деп мойындауға мәжбүр болды: «Қырғыздар (қазақтар. - авт) соңғы 30 жылда, әсіресе соңғы 12 жылда барлық жағынан қыспаққа алынды. 1904 ж. бастап тек Жетісу облысы бойынша ғана олардан бірнеше миллион десятина жер тартып алынды». Мәтінде қай генерал-губернаторлықтың жағдайы сипатталған: А). Дала В). Түркістан С). Орынбор D). Батыс Сібір Е). Астрахан 12. «Денсаулық сақтау саласында хан жұқпалы ауруларға қарсы екпе егу тәжірибесін енгізді. Ішкі Ордада аурухана және дәріхана ашылды. Далалық жағдайда бірінші болып Ішкі Орданың топонимикалық және гоеграфиялық картасын жасатты. Хан қару-жарақ палатасын ашты. Хан мереке кездері отшашулар ұйымдастырды, хайуанаттар бағын ашқан. Өз үйіне бильярд орнатты. Ол ордада ішімдік ішуге тыйым салды». Мәтінде қай хан туралы айтылғанын анықтаңыз: А). Кенесары хан В). Бөкей хан С). Уәли хан D). Жәңгір хан Е). Шерғазы хан 13. Мәтінге қарап, қытайлықтардың қай көшпелі мемлекетпен дипломатиялық әрі туыстық қарым-қатынас орнатқанын анықтаңыз «Қытай патшасы көп сыйлық талап етіп, гуньмо оларға 1000 жылқы жібереді. Бұл оқиға б.з.б. 107 жылы болған»: А). Үйсін В). Ғұн С). Сақ D). Қаңлы Е). Сармат 14. «Ол Қазақстанның солтүстік өңірін басып өтті. Мұның өзі қазақтардың иелігіндегі жердің 4,2 млн десятинасын қосымша тартып алуға жеткізді. Темір жол құрылысы шаруалардың қоныс аударуына неғұрлым ұйымдасқан сипат берді. Шаруалардың темір жолы құрылысы аумағына (оның оңтүстігіне қарай 100 шақырым жерге дейін қоныс аударуына Сібір темір жол комитеті де мүдделі болды)». Қай темір жол туралы айтылғанын анықтаңыз: А). Түрксіб В). Орынбор-Ташкент С). Транссібір D). Орал-Покровка Е). Ақмола-Қарталы 15. Мәтінде қай тарихи оқиға сипатталғанын анықтаңыз: «Асан Қайғы Жерұйықты іздеп, Жетісуда болған кезінде «Жетісудың ағашының басы жеміс екен», екі сұлтан келіп орналасқан жер Шу туралы «Ей, Шу, атыңды теріс қойыпты, мынау ну қамысың еліңді ешбір жұтқа бере қоймас»: А). Есен-бұға мен Жүністің арасында билік үшін күрес В). Камар ад-дин мен Шамс ад-диннің билікке келуі С). Қасым хан мен моғол Саид ханның Жетісу жерін бөліске салуы D). Керей мен Жәнібектің билікке келуі Е). Есім мен Тұрсынның арасында билік үшін күрес 16. Мәтін «635 ж. Дулу мен нушеби тайпалары өздерін өздері басқаруға қолы жетеді, дулудың бес тайпасы мен нушебидің бес тайпасы бір бастықтан алады, бірақ ашина руынан емес, тегі жергілікті тайпалар тектілерінен алған болуға тиіс. Бұл бастықтардың әрқайсысы шадпен, яғни текті ханзада дәрежесімен теңестіріледі. Олардың әрқайсысына өкімет бейнесі ретінде бір-бір жебеден беріледі де «Он оқ түріктері» деген ат содан шығады. Екі одақтың, дулу мен нушебидің шекарасы Шу өзені белгіленді. Әлбетте, сепараттық-оқшаулану ағымына бейімделу онсыз да қақырап жатқан мемлекетті құтқара алмайды. Жаңа тәртіпті көп адамдар қанағат тұтады, бірақ бәрі емес». Мәтінде сипатталған мемлекетті анықтаңыз: А). Түрік қағанаты В). Батыс түрік қағанаты С). Шығыс түрік қағанаты D). Түркеш қағанаты Е). Қарлұқ қағанаты 17. «Өзінің артықшылықтарына әбден сенімді ол өз жасақтарының бәрін де айбынымен, салиқалы мінез-құлқымен таңғалдыра қызықтырып, өзіне тарта білетін, өзінің жауларын күш көрсете қорқыта алатын, ал әрбір қалыптасқан нақты жағдайға қарай өзін бірде орыстардың қол астында болғандай, бірде қытайлардың қол астында болғандай ұстай білетін, бірақ іс жүзінде ешкімді мойындамайтын тәуелсіз билеуші еді». Мәтінде сипатталған қазақ ханы: А). Тәуке хан В). Әбілқайыр хан С). Абылай хан D). Уәли хан Е). Қайып хан 18. "Ондағы көтерілісті басу Кавказдағы аймақтың бастығына жүктелді... Адай-қазақтарының жан аямай қарсы тұрғанына қарамай, көтеріліс жеңіліске ұшырады, күшті қаруланған тұрақты әскерлерге төтеп бере алмады". Мәтінде сипатталған көтерілістің болған жылы: А). 1867 ж В). 1870 ж С). 1865 ж D). 1878 ж Е). 1883 ж 19. Тарихи деректе сипатталған оқиға: «Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылады...»: А). Томирис пен Дарий жауынгерлерінің арасындағы соғыс В). Спитамен мен Ескендір жауынгерлерінің арасындағы соғыс С). Скунха мен Дарий жауынгерлерінің арасындағы соғыс D). Томирис пен Кир жауынгерлерінің арасындағы соғыс Е). Спитамен мен Скунха жауынгерлерінің арасындағы соғыс 20. Мәтінде сипатталған тарихи тұлғаны анықтаңыз: «Халықтың өз төңірегіне топтастыра білген ол елді өнерге, күнкөріс тіршілікке баулып, бейбіт өмір салтын тартады. Сондықтан халық оны Білге хан деген атақ береді. Осы ханның білімділігінің арқасында наймандар қарақытайлардың үстемдігінен құтылған. Хан наймандар одағының басын қосып, Найман мемлекетін күшейтеді. Ол басқа елдермен сауда қатынасын дамытуға да көп көңіл бөлген»: А). Бұйрық В). Наркеш Дайын С). Күшлік D). Даян Е). Инанч ІІІ нұсқа 1.«ХХ ғ. басында ........ жұмыс істеген мекемелер: дәріхана, екі шіркеу, бір мешіт, қалалық 3 сынып, 2 бастауыш мектеп, Пушкин атындағы қалалық көпшілік кітапханасы. Қала төңірегінде төменгі деңгейдегі ауыл шаруашылық мектеп ашылды». Мәтінде көп нүктенің орнына сәйкес келетін қала атауы: А). Алматыда В). Семейде С). Оралда D). Ақмолада Е). Бөкей Ордасында 2. «Шекара шебіне жақын тұрған қазақтар үшін 54 арақашықтық жасалды. Дистанцияларды бастықтар (начальниктер) басқарды. Олар әр үй басынан 1,5 күміс сом шамасында «түтін салығын» жинады». Мәтінде сипатталған жағдай қай өңірде болғанын анықтаңыз: А). Орта жүз В). Семей ішкі округінде С). Ұлы жүзде D). Ақмола сыртқы округінде Е). Кіші жүзде 3. «Кенесары Қасымұлы қайтыс болғалы бері сұлтандар хан билігін қайтадан қалпына келтіруге тырысқан әрекеттерін қойды және олардың халыққа ықпалы да қалмай бара жатыр. Бірақ бұрынғыдай бостандық туралы мәселе әліде ұмыт болған жоқ. Бұрынғы сұлтандардың орнын соңғы кезде қазақ батырлары басып, олардың ісін жалғастыруда. Біздің бұл еңбегімізде сондай екі батырдың Жаңқожа Нұрмұхамедов пен Есет Көтібаров атап айтудың маңызы зор...», - деп жазған «Торғай облысы. Тарихи очерктер» деген еңбегінде: А). Л. Мейер В). Н. Коншин С). И.Футорянский D). А. Добромыслов Е). М. Красовский 4. «Ол – XVIII ғ. екінші жартысында Кіші жүзде болған оқиғаларға белсене қатысқан ерекше тұлға. Табиғатынан дүлей дене күшіне ие, ақылға бай, ерік жігері күшті, ержүрек, тапқыр, айлакерлік қулығы да жеткілікті, өз қадірін жете бағалай білетін оған жалпы жұрт табынған десе де болады». Мәтінде қай тарихи тұлға жөнінде айтылғанын анықтаңыз: А). С. Датұлы В). И. Тайманұлы С). М. Өтемісұлы D). К. Қасымұлы Е). А. Әбілғазыұлы 5. Мәтінде сипатталған халықаралық ұйымды анықтаңыз. «1996 жылы 26 сәуірде бес мемлекет – Қазақстан, Ресей, Қытай, Қырғызстан, Тәжікстан «Шекара аймағында әскери салада сенімді бекіту туралы келісімшартқа» қол қойып, негізін қалады, бұл әскери одақ емес, ол аймақтық қауіпсіздік саласындағы байланыстарға ұмтылатын ұйым болып табылады»: А). ШЫҰ В). ЕурАзЭҚ С). ҰҚШҰ D). ТМД Е). АӨСШК 6. «1916 жылы қыркүйекте Амангелді Иманов көтерілісшілердің үлкен жасағын құрып, қару жасаушыларды ұйымдастырды және көтерілісшілерді әскери өнерге өзі үйретті». Мәтінде сипатталған Амангелді сардарбек болған көтерілістің ірі орталығы болған жер А). Созақ В). Торғай С). Қарқара D). Басқамыр Е). Аяққамыр 7. Мәтінге тиісті жылды қойыңыз: «Біздің мақсатымыз - ________ жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру». А). 2055 ж В). 2030 ж С). 2060 ж D). 2050 ж Е). 2040 ж 8. Мәтінде сипатталған сұлтанды анықтаңыз. «1509-1510 жж. қарай Мұрындық хан болғанымен Жәнібектің ұлының ықпалы зор болды, хандықты басқаруымен бүкіл билік осы сұлтанның қолында еді. Хандыққа деген беделді адамдар арасындағы бәсекелестік құдіретті де жігерлі сұлтанның жеңісімен аяқталды»: А). Жәңгір В). Есім С). Тәуке D). Хақназар Е). Қасым 9. А. Байтұрсынов «Қазақ секілді іргелі жұрт өзгелер қатарында соғыс майданына қару-жарақ асынып, мемлекетті қорғауға лайықты еді, қатарда жоқ қара жұмысқа байлануын кемшілік санаймыз» деп жазған оқиға А). Бай шауашылықтарын кәмпескелеу В). 1916 жылғы патша жарлығы С). Ұлы Отан соғысы D). Ақпан төңкерісі Е). Азамат соғысы 10. Мәтінде баяндалған тарихи тұлғаны анықтаңыз: Л. Мейер былай деп суреттейді: «Қарт батыр оқ өтпейтін сауытын киіп, қару жарағын асынып бір төмпешіктің үстіне қарай саспай шығып алды да, өз иманын өзі үйіріп, дұға оқи бастады. Зулаған оқтар... көпке дейін оның сауытынан өтпей, тайқып ұшып, кері түсіп жатты. Ақырында бір оқ оның мойнына дәл тиіп, қарт батырдың өмірін қиып кетті» А). Кенесары В). Жаңқожа С). Исатай D). Сырым Е). Махамбет 11. «...Штабс-ротмистр Шоқан шыңғысұлы Уәлиханов атты әскер құрамында қызмет етті. Орта қырғыз-қайсақ ордасының сұлтандарынан шыққан, 1853-1856 жылдардағы соғысты еске алу құрметіне Владимир лентасыа тағылған мыс медальмен марапатталған. Сібір кадет корпусында тиісті ғылымдар курсын бітірген соң, офицер шені берілген. Қызметке Сібір кадет корпусын бітірген соң, он сегіз жасында корнет шенінде мың сегіз жүз елу үшінші жылы қараша айының сегізі күні кірісті. Атты әскер қатарына қабылданып, әскер бойынша берілген №245 бұйрыққа сәйкес Сібір белдеулік казак әскерінің 6-полкіне 1853 жылдың 6 желтоқсанында қызметке жіберілді... 1854 жылдың 12 қазанынан бастап, Жеке Сібір корпусының командирі, инфантерия генералы Гасфорттың қарамағына жіберілген. 1856 жылы қызметте ерекше көзге түскені үшін поручик шені берілген. 1860 жылы 7 сәуірде Қашқардың сипаттамасын түзгені үшін жоғары мархабатпен штабс-ротмистр шені беріліп, төртінші дәрежелі «Әулие Владимир» орденімен марапатталған... .» Мәтінді оқып, Ш. Ш. Уәлихановтың өмір сүрген жылдарын еске анықтаңыз: А). 1835-1865 жж. В). 1845-1886 жж. С). 1841-1889 жж. D). 1845-1904 жж. Е). 1835-1860 жж. 12. Мәтінді оқып шығып, тапсырмаға жауап беріңіз: Бұл қаланың ең өркендеп өскен кезеңі Қарахан әулеті билік жүргізген Х-ХІІ ғасырмен тұсттас. Бұл кезде қала қайтадан салынып, өзінің зәулім үйлерімен, қыш төселген көшелерімен, керуен сарайымен, теңге соққан ұстаханасымен, сауда-саттығымен, әлемге әйгілі болған. Қала ішінде су құбыры жүргізіледі, моншалар салынады. Бұлардың ішінде аса көрнектілері-ежелгі ________ рабадына (қолөнершілер тұрағы) орналасқан Қарахан, қала сыртындағы Бабаджа-қатын, қазақ ұлттық сәулет өнерінің тамаша үлгісі болып табылатын Айша-бибі күмбездері. 1938 жылы археолог-ғалым А. Н. Бернштам ашқан сарай моншасы-Қазақстан мен Орта Азиядағы тұңғыш халыққа тұрмыстық қызмет көрсету орындарының бірі. Байпақов К. Нұржанов А. Ұлы Жібек Жолы және ортағасырлық Қазақстан. А., 1992, 156-159-б. Деректе суреттелген қала: А). Талхиз В). Суяб С). Талғар D). Баласағұн Е). Тараз 13. Түріктердің өнеріне қатысты мәтінді оқып, не туралы айтылғанын анықтаңыз. «Олар мазмұны жағынан екі топқа бөлінеді: біріншісі – салт аттылар, қаумалап аң аулау, көшіп-қону, жекпе-жек бейнеленген көріністер, екіншісінде тағы аңдардың бейнелері көп беріледі. Салт атты жауынгерлер бейнесі – түрік қағанаттарының әскери-саяси сипатын танытады. Олардың қолында ту бейнеленген»: А). Көркем керамика В). Жартастағы суреттер С). Балбал тастар D). Теракоталар Е). Ұсақ пластика 14. «Киіз үйдің қазақы және қалмақы деп аталатын екі түрі бар. Қазақы үйлер дөңгелек, толық күмбезді болады да, қалмақы түрінің төбесі шошақтау келеді. Қазақы үйлер пайдалануына, сән-салатанына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Мысалы, қара үй (3 қанат), боз үй (5 қанат), ақ үй (6 қанат, ақ ала орда (8 қанат), ақ орда (12 қанат), ақ шаңқан (18 қанат), алтын үзік (24 қанат), алтын орда (30 қанат) деп аталатын түрлері бар. Сол сияқты бірге көшіп-қонуға, уақытша паналауға немесе абылайша, күрке, кепе, итарқа, жапа, жолым үй, ас үй, қалқа деп аталады. Жаңа үй болған жас шаңырақты отау дейді. Киіз үйдің іші 4 бөлімге бөлінеді. 1. Төр – мұнда жүк жиналады, қонақ отырады. Бұл- киіз үйдің жоғары әрі сыйлы орны. Жас келіндер бұл жерге отырмайды. 2. Сол жақ (кіргенде оң жақ) – үй иесінің отыратын және жататын орны. Босаға жақты азық-түлік, ыдыс-аяқтар тұрады. Оны шимен жауып қояды. 3. Оң жақ (кіргенде сол жақ) – онда балалар орналасады. Босаға жаққа қарай ер-тұрман, киім-кешек ілінеді. 4. От орны – қасиетті орын болып саналады. Мұнда от жағылады, қазан асылады. Киіз үйдің негізі 3 бөліктен тұрады: Үйдің сүйегі (ағаштан тұратын бөліктері) Киіздері (ши де осыған кіреді) Бау-шулары (баулары мен басқұр арқандары)» Кенжеахметұлы С., Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. Алматы, 2010 ж., 186-бет. Мәтін мазмұны бойынша қате қорытындыны анықтаңыз: А). Киіз үйдің екі түрі бар екенін мәлім етеді В). Қазақы киіз үйлердің бірнеше түрлері бар С). Киіз үйдің іші 4 бөлімге бөлінеді D). Жаңа түскен келіндер төр жаққа отырады Е). Қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіне сай киіз үйлердің түрлері ерекшеленеді 15. Ол тек ақын ғана емес, сонымен бірге қазақтың халық музыкасын терең білетін сазгер еді. Ол өз өлеңдеріне көптеген әндер шығарып, қазақ поэзиясын бұрын болмаған ұйқас түрімен байытты. Ол Пушкиннің «Евгений Онегин» романынан аударған «Татьянаның әні» деген үзінділеріне ән шығарып, сахараға таратты. Пушкин шығармасының кейіпкерлері Онегин мен Татьянаның есімдері қазақ арасында ғашықтық жырлардың кейіпкерлері сияқты кең жайылды. Мәтінде сипатталған тұлғаны анықтаңыз: А). М. Байжанұлы В). М. Өтемісұлы С). Ш. Құдайбердіұлы D). Б. Қожағұлұлы Е). А. Құнанбайұлы 16. Мәтінде қай саясаттың салдары сипатталғанын анықтаңыз «РКФСР Үкіметі орталық өкімет орындарына әскери бұйрық ретінде Сібір мен Қазақстанда азық-түлік салғыртын арттыруды міндеттеген арнайы декрет жариялады. Осылайша артық өнімдері ғана емес, күнкөріске қажетті астықты тіпті тұқымдық қорды да тәркілеу басталды... Қалаларда бұрынғыша азық-түлік тапшылығы сақталды. Егін түсімі төмендеуінің салдары өнеркәсіпте де байқалды...» А). ЖЭС В). Қайта құру С). Әскери коммунизм D). Тың игеру Е). Қайта өрлеу 17. Мәтінде берілген қаланың ерекшелігі мен оның екінші атауын табыңыз. «Ақтөбе – ортағасырлық ірі ескерткіштердің бірі. Қала орны – 70 шаршы километрді алып жатыр. Ақсу, Қарабалта өзендерінің Шуға құятын Тасөткел сағасында орналасқан. Сансыз төмпешік, ескі қоныстар 1980 жылы ұшақтан суретке түсірілген. Екі жүз метрден жасалған аэротүсірімде қаланың көшелері, қорғандары, қарауыл төбелері айқын көрінеді. Қала жалпы ұзындығы 52 километр келетін орменен бірнеше жерден қоршалған. Мұның өзі жаугершілік сырын да аңғартса керек. Қала үш бөліктен – цитадель, шахристан және рабаттан тұрады. Қаланың V ғасырда көне түркі дәуірінде пайда болғаны, қараханидтер әулеті билік еткен заманда гүлденіп, үлкен астана шаһар болғаны анықталды. Қаланың аса үлкен болғанына ашылған бөлмелер, әкімшілік үйлері, қонақ үйлер, дән сақтап, шарап жасайтын қоймалар, наубайхана, тандырлар мен шығыс моншасы да дәлел боларлықтай. Көп жерлеріне су құбырлары тартылған, әуіздер жасалған. Мұсылман қалаларында қоныстанудың қалыптасқан ғылыми тұжырымдарына сүйенсек, орталықпен қоса оның ең жақын төңірегінде 675 мыңға жуық адам мекендегенге ұқсайды. Шахристандағы бір бөлмеде қылыш, VII-VIII ғасырлардағы Пенжикент, Отырар, Құсан, Соқұлық заттарына ұқсас тұтқалы таба, майшам тұғыры, археологияда сирек ұшырасатын олжа – арыстан бейнелі мөр, тостаған, қазан, қақпақ, қыш құмыралар, сыры кетпеген ыдыс сынықтары табылды. Осы заттар мен керуен жолдары бұл қаланың ірі сауда орталығы болғандығын көрсетеді». А). Бір кездері Исфиджаб кейін Баласағұн қаласы деп аталды В). Өзіндік сәулет өнерімен ерекшеленген Түркістан қаласы С). Екі шығыс моншасы орналасқан Талас екінші атауы Тараз қаласы D). Қарлұқ, Қарахан, Қарақытай мемлекеттерінің астанасы болған Баласағұн қаласы Е). Берік қамалымен ерекшеленген Отырар қаласы бастапқыда Фараб деп аталған 18. «Қазақтардан майданға қажетті ірі көлемде мал, киіз үй, жылқы, ауыл шаруашылығы өнімдері алынды... Соғыстың басталуына әр түрлі салықтардың 3-4 есе, ал басқа жағдайда 15 есеге өсуіне әкелді». Мәтінде сипатталған жағдайдың хронологиясын анықтаңыз: А). 1905-1907 жж В). 1911-1914 жж С). 1908-1912 жж D). 1914-1918 жж Е). 1917-1920 жж 19. «Большевиктер өздерінің идеологиялық қарсыластары – армян ұлтшылдарының «Дашнакцутюн» партиясымен одақ жасауға барды... автономияшылдардың шағын отрядының қарсылығы оңай тойтарылып, қала басып алынды. Үш күнгі адамдарды қырғынға ұшырату мен талап тонаудан соң қала өртелді». Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз: А). Түркістан АКСР-інің жойылуы В). Қоқан автономиясының талқандалуы С). Анненковтың Верныйға шабуылы D). Алашорда үкіметінің талқандалуы Е). Дутовтың Орынборды басып алуы 20. Мәтінде қай тарихи оқиға сипатталғанын анықтаңыз: «Батпақты жеңісінен кейін Моғол ханы Самарқанға қарай аттанып, оны қоршауға алады. Бірақ халық қаланы жан аямай қорғайды. Қланы ұзақ уақыт қоршаудан қалжыраған моғол әскерінің мініс аттары жамандат індетінен қырыла бастайды. Қаланы алудың мүмкін еместігіне көз жеткен хан Моғолстанға қайтуға мәжбүр болған. Сөйтіп Шағатай ұлысы кезіндегі билікті қайта қалпына келтіру ісінің алғашқы қадамы сәтсіздікпен аяқталады»: А). Әбілқайыр мен Барақ арасындағы күрес В). Ұрұс хан мен Тоқтамыс арасындағы күрес С). Ілияс қожа мен Әмір Темір арасындағы күрес D). Темір-Мәлік пен Тоқтамыс арасындағы күрес Е). Ұрұс хан мен Әмір Темір арасындағы күрес IV нұсқа
1.Мәтінде сипатталған екі елді анықтаңыз: «...олардың арасындағы жауласушылық мұнымен бітпейді. Отырар, Сығанақ, Арал теңізінің аумағы бұл екі ел үшін ұзақ жылдар бойына қақтығыс көзіне айналды. Билік үшін бәсеке тек моңғолдар екі елді де жаулап алғаннан ғана біржола тынады»: А). Оғыз, қыпшақ В). Қимақ, қарахан С). Печенег, оғыз D). Қарахан, қарақытай Е). Қыпшақ, Хорези 2. Мәтінде сипатталған шайқасты анықтаңыз. «Қаған арабтарға қарсы Орта Азиядағы халықтардың күресін пайдаланып, оларды қолдап, жәрдем беруге тырысты... Қаған... арабтарды біржолата талқандау үшін 737 жылы ондағы қарлұқтармен бірлесе отырып, арабтарға ойсырата соққы берді. Алайда жеңіске қуанған тоқырлықтар мен түргеш әскерлері ертерек тарап кеткен еді. Мұны пайдаланған арабтар шағын әскерімен қалған Сұлу қағанға күтпеген жерден шабуыл жасап, жеңіліске ұшыратады»: А). Бұқарадағы шайқас В). Тоқарстандағы шайқасы С). Атлахтағы шайқас D). Самарқандағы шайқас Е). Навакеттегі шайқас 3. Мәтінде берілген мемлекеттік тұлғаны анықтаңыз. "XVI ғ. басына қарай Қасым сұлтан әлі хан лауазымын алған жоқ, бірақ оның билігі соншалықты үлкен болғандықтан ешкім бұл ханды есіне алмады": А). Бұйдаш В). Тахир С). Тоғым D). Құдайменді Е). Мұрындық 4. Төменде келтірілген мәліметті оқып жаңадан құрылған мемлекетті көрсетіңіз. 940 жылы түрік тайпалары Қашғарияға шоғырланып, Баласағұнды басып алды, Қарлұқ қағанатының соңғы билеушісін құлатты. ...Сатұқ Боғра хан басқарған жаңа мемлекет құрылды. А). Қарақытай В). Моңғол мемлекеті С). Керей хандығы D). Ұйғыр Е). Қарахан 5. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғадан кейін түріктер қол жеткен саяси дәреже: «Жужан қағандығы түріктерден жеңілгендеріне қарамастан, оларға қарсы және бірнеше рет жорық жасады. Бірақта ешбір жеңіске жете алмады. Ал 552-554 жылдары Қара-Ескенің інісі Мұқан қағанның кезінде жужандар мүлде қайтып бас көтерместей болып жеңілді»: А). Түрік қағанаты Қара теңіздің солтүстік жағалауына дейін үстемдік етті В). Түрік қағанатының Азияның шығысындағы ықпалы күшейді С). Түрік қағанаты Ұлы Даланың шығыстағы қожасына айналды D). Түрік қағанаты Орта Азиядағы басқару жүйесін қайта құрды Е). Түрік қағаны «елхан» деген атақ алды 6. Мәтінде қай тарихи оқиға сипатталғанын анықтаңыз. «... Қырғыздар (қазақтар)... бұрынғы тәртіпті қолдарына қару алып, ақырына дейін қорғауға әзір екенін мәлімдеп тұрып алды. Халықтың толқуын күн өткен сайын күшейіп, кеңінен етек жайды. Қырғыздар енді сөзден іске көше бастады: бұзақылардың қара құрым қалың тобы құрылды. Орал облысында мұндай топтар барлық жерде, ал Торғай облысында – Елек пен Қобда өзендерінің бойында жиі кездесті...»: А). 1868-1869 жж. көтеріліс В). 1837-1847 жж. көтеріліс С). 1856-1857 жж. көтеріліс D). 1886-1891 жж. реформалар Е). 1822-1824 жж. реформалар 7. «Жерлері тегіс, шөптесін, жаңбырлы әрі суық келеді. Тауларында қылқан жапырақты ағаш көп өседі» деп үйсін мемлекетінің табиғатына сипаттама берілді: А). Грек деректерінде В). Иран деректерінде С). Үнді деректерінде D). Қытай деректерінде Е). Парсы деректерінде 8. Төменде келтірілген мәлімет қай тұлғаға байланысты екенін анықтаңыз. Таңертең үйден шығысымен, есік алдында тұрып, халықтың мұң-мұқтажын тыңдады, күні бойы әлемнің әр түрлі елдерінен келген елшілерді қабылдады, ал кешке бізбен бірге тамақ ішті А). Мөде В). Томирис С). Дарий D). Скунха Е). Аттила 9. Мәтінде сипатталған тайпаны анықтаңыз: «Олар 1141 жылы Самарқан қаласына жақын жатқан Қатуан даласында болған шайқаста селжұқтар мен қарахан әскерлерін ойсырата жеңеді. Бұхара қаласын, Мауараннахрдың орта бөлігін толығымен жаулап алады. Мұннда ескеретін жағдай, олар Қарахан мемлекетінің ішкі басқару жүйесіне ешбір өзгеріс енгізбеген»: А). Қарақытайлар В). Наймандар С). Керейлер D). Қыпшақтар Е). Жалайырлар 10. «1743 ж. Жайықтың сол жақ жағалауында... қазақтармен және ОртаАзия көпестерімен сауда жасау үшін арнайы Айырбас сарайы салынды. Жергілікті қазақтар оны «Ақ базар» деп атады». Қай бекініс туралы айтылғанын анықтаңыз: А). Омбы В). Петропавл С). Семей D). Орынбор Е). Өскемен 11. «1916 ж. қарашасында көтерілісшілердің саны 50 мыңға жетті. Көтерілісшілер жергілікті отарлық өкімет орындарының жұмысын толықтай дерлік тоқтатты. Жазалаушы отрядтар көтерілісті баса алмады... Құрамына майданнан әкелінген бөлімдер енген генерал Лаврентьев басқарған арнайы экспедициялық корпус құрылды». Мәтінде көтерілістің қай орталығы туралы айтылған: А). Жетісу В). Орал С). Торғай D). Орынбор Е). Семей 12. «1920 ж. 21 қаңтарда Түркістан Орталық атқару комитетінің төрағасы болып сайланды. Ол атқару комитетін Түркістанның тарихи-объективті жағдайы мен ерекшелігін басшылыққа алып жұмыс істейтін органға айналдарды, жергілікті халықтардың құқығын қорғайтын ұйым дәрежесіне көтерді. Атқару комитетінің төрағасы ретінде Түркістан Республиканың Конституциясына сай берілген құқықтарын пайдалана отырып орыс шаруаларының қарусыздандырылуына, олардың экономикалық жағдайының жергілікті халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайларымен теңестірілуіне, орыс шаруалары мен қазақтардың көшпелі халықтардан тартып алған жерлерін иелеріне кері қайтаруларына қол жеткізді. Ол Түркістан Республикасының саяси-мемлекеттік егемендігі жолында табанды күрес жүргізді. Республиканы түркі тілдес халықтардың ұлттық мемлекетіне айналдыруға, республика егемендігіне, яғни саяси, экономикалық, дипломатиялық, әскери және мәдени мәселелер бойынша нақты болуы тиіс дербестік құқықтарына ие болуға бар күш-жігерін жұмсады». Өмірбаяннан үзінді қай тұлғаға қатысты екенін анықтаңыз: А). М. Шоқай В). А. Розыбақиев С). М. Тынышбаев D). Т. Рысқұлов Е). Ә. Бөкейханов 13. «1. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауы Қазақстан Республикасы деп өзгертілсін 2. Қазақ КСР Конституциясы (Негізгі Заңы) мен Қазақ КСР-нің Мемлекеттік Егемендігі тарулы Декларацияға, Қазақ КСР заңдарына және мемлекеттік органдарының өзге де актілеріне тиісті өзгерістер енгізілсін». Мәтінде берілген қаулы қашан қабылданғанын анықтаңыз: А). 25.10. 1990 ж В). 10.12. 1991 ж С). 02. 03. 1992 ж D). 04. 06. 1992 ж Е). 28. 01. 1993 14. «Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым»,-деп Бехистун жазбаларында қай билеушінің сөздері айтылғанын анықтаңыз. А). А. Македонский В). Цезардің С). Ганибалдың D). І Дарийдің Е). ІІ Рамзестің 15. Жиембет жырау Бортағашұлы XVI ғасырдың соңғы ширегі. XVII ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүреді. Алшын руын ежелден билеген ірі феодалдар тұқымынан шыққан Жиембет Кіші жүздегі ел басқарушы биі, әскербасы, батыр қызметін атқарады, ерлігімен, іскерлігімен танылады. Жиембет 1620 жылы ойраттармен арада шыққан соғыста қазақтардың жауды ойсырата жеңуіне мұрындық болды. 1627 жылы Қазақ Ордасы құрамынан бөлініп, өз алдына тәуелсіз хандық құрғысы келген Ташкент ханы Тұрсынның көтерілісін басу кезінде де Жиембет елеулі роль атқарды. Алайда, көп ұзамай-ақ орталық үкіметке сөз жүзінде ғана бағынып, Кіші жүзде дербес билік құра бастаған Жиембеттің өзі ханның қаһарына шалынады. Жырау ойраттармен шекара, шығыс бетке айдалады. Бір деректерге қарағанда, Жиембет сол айдауда өледі, енді бір деректердің айтуынша, жырау 1643 жылы туған жеріне қайтып оралады. Бес ғасыр жырлайды.. А., 1984, 58-59-б Мәтіндегі деректен Жиембет жыраудың қай ханға қызмет еткенін анықта: А). Тәуекел хан В). Хақназар хан С). Есім хан D). Қасым хан Е). Тәуке хан 16. Қазақ жүрген облыстардың бәрі бір байланып, өз тізіні өзінде болып, Россия Республикасының федерациялық бір ағзасы болу. Реті келсе, қазақ автономиялы сыбайлас жұрттармен әзірге бірлесе болу, реті келмесе бірден-ақ өз алдына жеке болу. Қайткенде де осы күнгі земстволықты қабыл алу «Алаш» партиясы қазақтың би, болыс, ауылнайлары сияқты орындарда қызмет ететін адамдар жұртқа пайдалы, жұрт үшін қызмет етерге көңілді адамдар болуына жаһид қылады. Земстволардың управаларында, милицияларында тизе қызметші боларлық адамдардың атын халық қалауына салады «Алаш» партиясы әділдікке жақ, нашарларға жолдас, жәбірлерге жау болады. Күш-қуатын игілік жолына жұмсап, жұрт тарақи ету жағына бастайды Мәтінде сипатталған үзіндіден «Алаш» партиясы бағдарламасының бөлімінің атауын анықтаңыз: А). Билік һәм сот В). Мемлекет қалпы С). Жер мәселесі D). Жергілікті бостандық Е). Негізгі құқық 17. «а) ҚАКСР аумағында қырғыз және орыс тілдерін мемлекеттік деп тану туралы; ә) ҚАКСР-інің мемлекеттік және қоғамдық мекемелері мен ұйымдарында орыс тілімен қатар қырғыз (қазақ) тілінде де іс жүргізуді енгізу туралы; б) Декреттерді, нұсқауларды, нұсқаухаттарды, міндетті қаулылар мен басқа да заң және үкімет актілерін екі тілде қабылдау мен шығару туралы декреттерін жүзеге асыру үшін... қаулы етті: 1. ...барлық қазақ болыстарында... қырғыз (қазақ) тілі іс жүргізу қырғыз және орыс тілдерінде қатар жүргізіледі». Мәтінде сипатталған декретті енгізген үкіметтік орган: А). Қазақ Революциялық комитеті В). Қазақ АКСР ОАК С). Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі D). Түркістан АКСР ОАК Е). Алашорда үкіметі 18. «Күрделі кезеңде түрлі саяси-мемлекеттік жүйеде қилы жауапты іс жасаған бұл қайраткердің ұлтқа болысқан еңбегі нәтижесіз емес еді - саяси қайраткер ретінде құқы аяққа тапталған ұлтының теңдігі жолында дәйекті іс атқарды; - маман-теміржол инженері ретінде төңкеріске дейін де, одан кейін де шойын жолды салуда ұлт мүддесін бірінші кезекке қойды; - публицист ретінде орыс тілінде шыққан мақалаларында Петербургтың зиялы қауымына патша шенеуніктерінің әділетсіздігін жеткізсе, қазақ тіліндегі мақалаларында қандастарына теңдік алудың жөн-жобасын көрсетті; - тарихшы ретінде қазақ елінің көне дәуірден бүгінге дейінгі шынайы тарихын жасаудың батыл бағыттарын іс жүзінде анықтап берді». Мәтінде қай тарихи тұлға туралы айтылғанын анықтаңыз: А). М. Тынышбаев В). Т. Рысқұлов С). Ә. Ермеков D). Н. Нұрмақов Е). Қ. Кемеңгеров 19. Төмендегі сөзді айтқан тұлғаны табыңыз «Мен сендерді адастырып, қырғынға ұшыраттым, елімді аман алып қалдым, мен дегеніме жеттім. Енді қолдарыңнан келгендеріңді істей беріңдер»: А). Махамбет В). Исатай С). Бөгенбай D). Шырақ Е). Қабанбай 20. Мәтінде сипатталған еңбектің авторын анықтаңыз: «Дешті Қыпшақ халқының мал өсіруге байланысты мерзімді көші-қон мәселесіне ерекше назар аударылған. Онда қыстау, жайлауға көшу, оның малдың басын көбейтуге, қоңын көтеруге, пайдалы екендігін жазды. Ал жазда жылқы малының семіріп, қымыз ішкен қазақтардың сән-салтанат құрып қуанышқа бөленетіндігін жазды. Еңбектегі бұл көріністер қазақ халқының өмірін суреттеп тұрғандай»: А). Өтеміс қажы В). Усман Кухистани С). Ахмет Махмұдұлы D). Құтб Е). Махмуд Қашғари V нұсқа 1.Кейінгі палеолитте жіппен байланып, оқ есебінде қолданылған домалақ тастар. Бұл тастар лақтырған кезде жануарлардың мойнына немесе аяқтарына оралып, құлататын өте тиімді қару болған. Сонымен қатар ірі жыртқыш аңдарды аулағанда қолшоқпар ретінде пайдаланылады. Ежелгі адамдар оны 50 метрге қашықтықа дейін лақтыра білген. Мәтінде айтылған құралды табыңыз: А). Дротик В). Болос С). Бифас D). Гарпун Е). Микролит 2. Отырар келбеті (XVI-XVII ғғ.) Отырарды кең ауқымды қазу жұмысы 1971 жылы басталды. Қазу барысында ірі археологиялық объектіні ірі горизонтальдық алаңдар арқылы зерттеу әдісі қолданып келеді. ... XVI-XVIII ғасырлардағы Отырар – дамыған қала. Онда ішкі және сыртқы рыноктарды да тауармен қамтамасыз етуі мүмкін қышшылар кварталы, жолаушы-жүргіншілерді дәмнен тарқытырмайтын нан пісірушілер мен әр түрлі шеберханалар жұмыс істейді. Қолдағы осы мәліметтер орта ғасырдың аяқ тұсындағы қала өмірін едәуір толық сипаттайды. Мәтіндегі Отырар қаласы туралы зерттеу жұмысының авторы: А). А. Бернштам В). А. Черкасов С). К. Байпақов D). К. Ақышев Е). А. Кларе 3. Мәтінде сипатталған тарихи жағдай қай қазақ ханының билік ету уақытына сәйкес келетінін анықтаңыз. «... соғыс қимылдары тоқтап, бейбітшілік орнады. Қазақтар мен өзбектердің арасында сауда-саттық қарым-қатынас ұлғайды. Екі ел арасында шаруашылық байланыс одан әрі өрістей түсті. Бұл саясат Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайын жақсартуға, шаруашылықтың оңалуына, өркендеп, өсуіне тиімді әсер етті. Қазақ хандығы нғая түсті»: А). Қасым хан В). Есім хан С). Тәуекел хан D). Хақназар хан Е). Тәуке хан 4. Төменде келтірілген мәлімет қай уақытқа тән. Грек-македон басқыншыларына қарсы күресті Спитамен атты сақ басқарды. Ол македон әскеріне 3 жыл бойы қарсы партизан соғысын жүргізді. А). Б.з.б. ІІІ ғ. В). Б.з.б. ІІ ғ. С). Б.з.б. IV ғ. D). Б.з.б. VI ғ. Е). Б.з.б. V ғ. 5. Мәтінде қай тарихи еңбек туралы айтылғанын анықтаңыз: «... Дешті Қыпшақ халқының мал өсіруге байланысты мерзімді көші-қон мәселесіне ерекше назар аударылған. Онда қыстау, жайлауға көшу, оның малдың басын көбейтуге, қоңын көтеруге пайдалы екендігін жазған. Ал жазда жылқы малының семіріп, қымыз ішкен қазақтардың сән-салтанат құрып қуанышқа бөленетіндігін жазады. Еңбектегі бұл көріністер қазақ халқының өмірін суреттеп тұрғандай»: А). «Кодекс куманикус» В). «Талас ескерткіштері» С). «Наһжи әл Фарадис» D). «Тарих-и Абулхайр-хани» Е). «Шыңғыснама» 6. «Атты әскер құрамында қызмет етеді. Жиырма төрт жаста. Орта қырғыз-қайсақ ордасының сұлтандарынан шыққан, 1853-1856 жылдардағы соғысты еске алу құрметіне Владимир лентасына тағылған мыс медальмен марапатталған. Сібір кадет корпусында тиісті ғылымдар курсын бітірген соң, он сегіз жасында корнет шенінде мың сезіз жүз елу үшінші жылы қараша айының сегізі күні кірісті. Атты әскер қатарына қабылданып, әскер бойынша берілген №245 бұйрыққа сәйкес Сібір белдеулік казак әскерінің 6-полкіне 1853 жылдың 6 желтоқсанында қызметке жіберілді... 1854 жылдың 12 қазанынан бастап, Жеке Сібір корпусының командирі, инфантерия генералы Гасфорттың қарамағына жіберліген. 1856 жылы қызметте ерекше көзге түскені үшін поручик шені берілген. 1860 жылы 7 сәуірде Қашқардың сипаттамасын түзгені үшін жоғары мархабатпен штабс-ротмистр шені беріліп, төртінші дәрежелі «Әулие Владимир» орденімен марапатталған. Дворяндық сайлау бойынша қызмет істемеген. Дұшпандарға қарсы жорықтар мен соғыстарға қатыспаған. Мерзімді уақыты келмесе де, шенін өсіруге лайық. Осы полкте қызмет еткен кезінде ерекшелік белгілері мен марапаттауға кедергі келтіретін жағдайларға ұшыраған емес». Мәтінде сипатталған ғалым-ағартушыны анықтаңыз: А). Шоқан Уәлиханов В). Абай Құнанбайұлы С). Әлихан Бөкейханов D). Ыбырай Алтынсарыұлы Е). Шәкәрім Құдайбердіұлы 7. «Отанымызға фашистік Германияның қарақшылықпен шабуыл жасауы туралы хабырды тыңдай келіп, М. И. Калинин атындағы Ленин орденді қорғасын зауытының ұжымы үкіметіміздің Кеңес Одағына фашистік Германия шабуылына байланысты болуы мүмкін зардаптар үшін барлық жауапкершілік Германияның фашистік үкіметіне жүктелетіні туралы мәлімдемесін қуаттайды. Біз өзімізге соғысты әлсіз елдерді ішінара жеңуіне байланысты ар-ұяттан жұрдай болған Германияның қанқұмар әміршілері тобының таңып отырғанын білеміз. Біз даңқты Қызыл Армиямыздың, Әуе және Әскери – Теңіз Флотымыздың асынып-тасынған агрессорға күйрете соққы беретініне күмәнданбаймыз. Біз үкіметімізді, өзіміздің Коммунистік партияны өз Отанымызды қорғауға үкіметтің кез келген тапсырмасын орындауға әзір нағыз патриоттар ретінде бәріміздің бір кісідей жұмыла шығатынымызға сендіреміз. Біз барлық жұмысшыларды ұйымшылдыққа, тәртіп пен қырағылыққа шақырамыз. Біз құтырған фашистік төбеттердің басына борату үшін қазір қорғасынның қандай қажет екенін ұғынамыз. Сондықтан біз зауытымыздың бұрынғыдан да жақсы жұмыс істеп, қорғасынды үкіметіміз қанша талап етсе, сонша беруі үшін еңбегімізді, білімізді, ал егер қажет болса, өмірімізді де адал әрі жанқиярлықпен қиямыз. Біз жауды жеңетінімізге кәміл сенеміз....» Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз: А). Азамат соғысы В). І дүниежүзілік соғыс С). Кеңес-фин соғысы D). 1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс Е). Ұлы Отан соғысы 8. Мәтін «Тәңірдей тәңірі жаратқан Түрік Білге қаған, Бұл шақта отырдым. Сөзімді түгел естіңдер: Бүкіл жеткіншегім, ұланым, Біріккен әулетім, халқым, Оңымда – шад, апа бектер, Солымда – тархан, бұрық бектер Отыз. Тоғыз оғыз бектері, халқы Бұл сөзімді мұқият тыңда Терең ұқ... Егер қазір баяғы кексіз түрк қағаны Өтүкен Қойнауында отырса, (онда) елде мұң жоқ. Ілгері – Шаңтуң жазыққа дейін жауладым Теңізге сәл жетпедім. Түстікте – Тоғыз Ерсенге дейін жауладым, Тибетке сәл жетпедім. Батыста – Інжу өзенін кеше Темір қақпаға дейін жауладым. Терістікте – Байырқы жеріне дейін жауладым, Осыншама жерге дейін жорыттым». Мәтінде сипатталған үзінді қай деректен алынғанын анықтаңыз: А). «Худуд ал-Алам» В). «Оғызнама» С). «Қорқыт ата кітабы» D). «Талас жазбасы» Е). «Күлтегін жазбасы» 9. Ақтөбеде салынып жатқан ферроқорытпалар зауыты Запорожье ферроқорытпалар зауытының құрал жабдықтарын алды, көмірлі Қарағанды өзінің техникалық кешенін донецкілік Пархоменко атындағы шахтаның жабдықтарымен толықтырылды Мәтінде сипатталған жағдайларды анықтайтын термин: А). Дислокация В). Ратификация С). Эвакуация D). Депортация Е). Транспорттация 10. «КСРО-да ядролық қаруды алғаш сынауға дайындықтың қарқынды жүргені соншалықты, ол 1949 жылы 6 шілдеде дайын болды. 1949 жылдың тамыз айы ыстық және құрғақ ауа райымен есте қалды. Алайда 28 тамызда ауа райы күрт өзгерді. Тығыз және төмен бұлт жарылыстан кейін ұшқыштарсыз басқарылатын ұшақтарды ұшыруға кедергі жасады. Ол ұшақтар радиоактивтілікті сынау үшін ұшырылатын. Бірақ синоптиктерден жақсы хабары болмады. Сынақ жүргізілуге тиіс «Ш» алаңында бас жаттығуды үш рет қайталанғаннан кейін, 1949 жылы 29 тамызда И. В. Курчатов жарылысты жасау жөнінде жазбаша бұрыққа қол қойды». Құжатта сипатталған тарихи мәселе: А). Семей полигонында алғаш рет атом бомбасын сынау В). Қазақ жерінен ядролық қаруларды әкету С). Атомды бейбіт мақсатта қолдану үшін тәжірибе өткізу D). КСРО ракеталарын сынақтан өткізу Е). Қазақстан зымырандарын Қытай аумағына орналастыру 11. «...§1Орынбор шекара комиссиясы жанынан қырғыздардан 30 тәрбиеленушіге арналған мектеп ашылсын. §2.. Мектепті ашудағы басты мақсат – қырғыздар арасында орыс тілі мен жазуын таратудан басқа, билеуші-сұлтандар мен дистанция бастықтарының жанынан ордада басқару жөніндегі хатшылар комитетіне лайықты адамдарды және басқа да тек қырғыздар тағайындалатын орындарға қызметкерлер даярлау болып табылады. §3. Мектеп тікелей шекара комиссиясының басқаруында болады, оның жұмысын тікелей бақылау төрағаның жолдасына, ал ондай қызмет жоқ болса, не ол ұзақ уақыт орнында болмайтын жағдайда, төрағаның қалауы бойынша және Орынбор әскери губернаторының бекітуімен комиссия кеңесшілерінің біреуіне жүктеледі. §4. Мектепте мыналар жұмыс істейді: бақлаушысы (мектеп орналасқан үйде тұратын) орыс тілі, таза жазу және есеп мұғалімі, татар тілінің мұғалімі мен мұсылман дінінің үйретушісі. §5. Жоғарыда аталған қызметкерлерді тағайындау және жұмыстан шығару тәртібі Орынбор қырғыздарын басқару туралы ережеде белгіленген. §6. Мектепте бақылаушы және мұғалім қызметтерін орындау нағыз қызмет болып табылады. §7. Бақылаушыға мектепті тікелей басқару және шәкірттерді бақлау тапсырылады. Бұл қызметті атқаруға қажетті адамгершілік және басқа да қасиеттері бар отставкадағы офицерлер немесе азаматтық қызметтегі шенеуніктер таңдалынады §12. Мектепке тек қырғыздар қабылданады және үкіметке жәрдемдескен немесе оған өздерінің айрықша берілгендігімен көзге түскен ата-аналардың балалары бірінші кезекте түседі...» Мәтінде сипатталған мектепті алтын медальмен бітірген қазақ халқының ұлы ағартушысын анықтаңыз: А). Әлихан Бөкейханов В). Шоқан Уәлиханов С). Абай Құнанбайұлы D). Шәкәрім Құдайбердіұлы Е). Ыбырай Алтынсарыұлы 12. Уақ және керей руларының шапқыншылыққа дейінгі мекендеген жерлерін анықтаңыз: «Жоңғарлардың Орта жүз қазақтарына, Әбілмәмбет пен Барақ сұлтандардың иелігіндегі көшіп қонып жүрген уақ пен керей рулары мекендеген жерлерге 15000 қолмен шабуыл жасауы салдарынан ондағы қазақтар өздерінің мал-мүлкін тастап, Жайықтың бойына көшіп кетті...» (Крафт И. И. «Далалық аймақтардағы қазақтар туралы заңдар жинаңы», 8 бет.) А). Сырдария өзенінің орта ағысы В). Сарысу, Талас өзендерінің бойы С). Іле өзенінің төменгі ағысы D). Ертіс пен Есіл өзендерінің бойы Е). Шыршық өзенінің бойы 13. ... Жырау XV ғасырдың 90-жылдарының орта шенінде Азау қаласында туады. Сол кезде Донның төменгі ағысын, Азау маңын мекендеген Кіші Орданы билеуші әскери шонжарлар тұқымынан шыққан болашақ жырау заманы мен ортасының талабына сай тамаша тәрбие алып өскен сияқты. ...бүкіл Дешті-Қыпшақты жақсы білгені, Стамбұл мен Бақшасарайда да болғаны, сақара тұрмысымен қатар мұсылман кенттерінің жайына да қаныққаны аңғарылады. Өз заманындағы талай әскери жорыққа қатысқан жауынгер жырау туыстас түркі тайпаларының арасындағы көп қырқыстың бірінде, 1523 жылдың бас кезінде Астрахань түбінде қаза табады. Өмірмен қоштасар сәтінде ... жасы әлі отызға да толмаған еді. Мәтінде айтылған жырауды анықтаңыз: А). Шалкиіз В). Жиембет С). Доспамбет D). Ақтамберді Е). Марғасқа 14. «Оралға қарай жақын жерлер, өзеннің жоғарғы ағысында төменгі ағысына дейінгі таяу жатқан жерлер, түгелдей дерлік аса күшті қауіпті жағдайда қалды, өйткені (Орал) Жайық қазақтары жалған Петрдің алғашқы қолдаушылары, ал башқұрттар бірінші одақтастары болды. Шекара күзетіндегі әскерлер шекараны бүлікшілерден қорғау орнына ең басты әрі әскери бекіністерге жиналып, шекара қорғаусыз қалды... .Жергілікті әкімшілік қырғыздар (қазақтар - авт) мен қазақтар бүлікшілерге қосылып кетіп империяның шегіне басып кіреді, шекара шебіндегі елді мекендердің бәрін тонап, талан-таражға түсіреді, қайыршыландыра күйзелтеді деп қорықты». Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз: А). 1773-1775 жж. көтеріліс В). 1868-1869 жж. көтеріліс С). 1783-1797 жж. көтеріліс D). 1838-1838 жж. көтеріліс Е). 1837-1847 жж. көтеріліс 15. «Интелигенция өкілдерінің кейбіреулері ғана ақталды. Қазақтың айтулы азаматтары Ілияс Жансүгіров, Сәкен Сейфуллин, Бейімбет Майлин... ақталып, олардан жалған айып алынып тасталды... Бірақ сол кезде қазақ зиялыларының Ә. Бөкейханов, М. Жұмабаев, Ш. Құдайбердиев сияқты жарқын өкілдері ақталмай қалды... Мәскеу өкімет орындары оларды «барып тұрған ұлтшылдар» мен алашордашылар деп есептеді»: Мәтіндегі сипатталған тарихи оқиға болған кезеңді анықтаңыз. А). «Жылымық» кезеңі В). «Ұлы Отан соғысы» кезеңі С). «Қайта құру» кезеңі D). «Тоқырау» кезеңі Е). «ЖЭС» кезеңі 16. Мәтінді оқып шығып, тапсырмаға жауап беріңіз: «568 жылдан бастап бұл қала аты парсы, түркі, араб тілдес авторлардың бірнеше ұрпақтары шығармаларында кездеседі. Көне түркі тарихшысы Нершахи өзінің «Бұхар тарихы» деген кітабында 580 жылғы оқиғалар жайлы айта келіп, Таласты __________ деп қате жазады да, қала осы атпен белгілі бола бастайды. VIII-X ғасырлардағы Шығыс авторлары __________ базарларында бүкіл дүние жүзінің бұйымдары сатылатын, тек қана түркі (қыпшақ) сөзін ғана емес, сонымен қатар араб, парсы, үнді тағы басқа тілдерді естуге болатын «саудагерлер қаласы» деп атаған». Деректе суреттелген қала: А). Түркістан В). Талхиз С). Баласағұн D). Суяб Е). Тараз 17. Мәтінді оқып, шығып тапсырмаға жауап беріңіз: Бұл қаланың тұрғындары Жошы жіберген елшіні өлтіріп, моңғол шабуылына ерлікпен қарсы тұрды. Шыңғысханның таңдаулы түмендері қаланы қоршап алып қорғаушылармен жеті күн бойы соғысты. Жеті күннен соң қалаға кірген жендеттер шаһар халқын түгелдей қырып жіберді. Аспанмен тілдескен әскем ғимараттары бар үлкен қала халқын түгелдей айуандықпен қырғанын сол замандағы мәліметтер дәлелдейді. Алайда қанша қирағанмен бұл қала өмір сүруін тоқтатпады. Көп ұзамай қалпына келе бастады. Бату хан тұсында Дешті Қыпшақтың, яғни Алтын Орданың негізгі ірі әкімшілік орталықтарының бірі болды. Өзбек хан тұсында (1312-1342) және оның баласы Жәнібек хан заманында Алтын Орда керемет күшейді. Сол кезде Өзбек ханның ұлы Тыныбек осы қалада хан болды. Байпақов К., Нұржанов А. Ұлы Жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. А., 1992, 82-83-б. Деректе айтылған қала: А). Сауран В). Сығанақ С). Отырар D). Исфиджаб Е). Шаш 18. 1978 жылғы Қазақ КСР-і конституциясынан Қазақ КСР-інің қоғамдық құрылысы мен саясатының негіздері «6-бап. Кеңес қоғамының басшы және бағыт беруші күші, оның саяси жүйесінің, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың ұйытқысы-Кеңес Одағының Коммунистік партиясы. КОКП халық үшін өмір сүреді және халыққа қызмет етеді. Маркстік-лениндік іліммен қаруланған Коммунистік партия қоғам дамуының келешегін, КСРО-ның ішкі және сыртқы саясатының бағытын белгілейді, кеңес халқының ұлы жасампаздық қызметіне басшылық жасайды, оның коммунизм жеңісі жолындағы күресіне жоспарлы, ғылыми негізделген сипат беріп отырады. Барлық партия ұйымдары КСРО Конституциясы шеңберінде қызмет етеді». Құжаттан КОКП қызметі бағытын анықта: А). талдаушылық, есеп берушілік В). құрастырушылық, атқарушылық С). жобалаушылық, бағыт берушілік D). басшылық, бағыт берушілік Е). өкілеттілік, демократиялық 19. «Ол Дала өлкесіндегі, сонымен қатар Семей облысында ең белгілі саяси жер аударылғандардың бірі. Қуғынға түскенге дейін солтүстік батыс губернияларда, Литвада қоғамдық қозғалыстарға қатысқан, кейін Сібірге жер аударылды. Жан-жақты білімді......айдаудағы достары арасында табандылығы мен жеке басының мейлінше шыңдалғанымен, парасаттылығымен ерекше көзге түсетін.......Статистикалық комитетте жауапты қызмет атқарған. Бұл жағдай оған жергілікті халықтың әдет-ғұрпы мен заңдарымен танысуға мүмкіндік берді. Сол жұмыстың нәтижесі осы күнге шейін жоғалтпаған негізгі еңбек». Мәтін бойынша айдауда болған ғалымды анықтаңыз: А). Х. Х. Левшин В). П. И. Рычков С). П. П. Потанин D). С. Д. Черняев Е). С. С. Гросс 20. Тарихшы М. Х. Дулатидің «Тарихи-и-Рашиди» еңбегінде айтылғандай «Бұл ханның бүкіл Дешті Қыпшақ даласына билік жүргізгенін оның халқы санының миллионнан астам болғанын айтады. Жошыдан кейін бұл жұртта одан ұлы хан болған емес...» Мәтінде сипатталған берілген ханды анықтаңыз: А). Хақназар В). Қасым С). Тәуекел D). Тәуке Е). Жәнібек ДҮНИЕ ТАРИХЫ І нұсқа
1.Мәтінде қай ел туралы айтылған? «... ХІХ ғ. ІІ ширегінде ... ... Үндістандағы жаңа жаулап алулары, Қытайға қарсы бірінші «апиын соғысы», ауғандармен соғыс және Жаңа Зеландия мен Австралияны интенсивті жаулап алуы жүргізілді». А). Франция В). АҚШ С). Ұлыбритания D). Ресей Е). Испания 2. Мәтінде сипатталған көтерілістің атауын көрсетіңіз: «... ХІХ ғ. Ортасында Шығыс елдерін қамтыған халықтық қозғалыстың құрамдас бөлігі Ирандағы көтерілістер еді. Елдің әр түрлі аудандарында түрлі кездерде (Мазандаранда – 1848-1849 жж, Зенджанда, 1850ж, Нейризде 1850 ж.) болған...» А). Тегеран қозғалысы В). Энджуман көтерілісі С). Парсы көтерілісі D). Иран революциясы Е). Бабшылдар көтерілісі 3. Мәтінде сиптталған оқиға қай құжаттан анықталған? «Осы кезден бастап, олар британдық тәжге тәуелділіктен босатылып, олар мен Ұлыбритандық мемлекет арасындағы барлық саяси қатынас мүлде үзілді...» А). «Ұлы ремонстрация» В). «Адам құқығы туралы билль» С). «Құқықтар туралы билль» D). «Тәуелсіздік Декларациясы» Е). «Құқықтар декларациясы» 4. Мәтінде қай ел парсыларға салық төлеп тұрғанын анықтаңыз: «... жері І Дарийдің кезінде он екінші аймаққа еніп, жыл сайын 360 талант салық төлеп тұрды» деп Геродот жазған А). Кушан В). Бактрия С). Парфия D). Финикия Е). Хетт 5. Мәтінде неміс халқына арнап сөйлеген тарихи тұлғаны анықтаңыз: «... Біз және пруссиялық тәж бойынша, Біздің ұрпақтарымызға императорлық жолда Құдай көмектессін ... ұлттық гүлдену, бостандық жағдайында артсын». Версальдағы бас пәтерде берілді. 17 қаңтар 1871 ж. А). Фридрих Барбаросса В). IV Фридрих Вильгельм С). Вильгельм ІІ D). Вильгельм І Е). Виктор Эммануил 6. Мәтінде қай мемлекеттің тарихы сипатталған? «... Маратхалардың құдіретін ауғандар күйретті, ал олар бір-бірімен соғысып жатқанда британдықтар пайда болды да, олардың бәрін бағындырып алды». А). Қытай В). Иран С). Жапония D). Осман империясы Е). Үндістан 7. Мәтіндегі Мемлекеттік Кеңесте сөйлеген тарихи тұлғаны анықтаңыз «... Мемлекеттік Кеңестің қарауына түскен шаруаларға бостандық беру ісі Ресей үшін өмірлік мәселе деп санаймын бұл оның күш-қуатының дамуына әсере етеді...» А). І Николай В). ІІ Николай С). І Александр D). ІІ Александр Е). І Павел 8. Мартин Лютер бюргерлік реформацияның жаршысы, кен қазушының баласы, еркін өнер магистрі, кейін – монах-августиниандық құдайтану ілімінің докторы болған соң өз ілімін жазады. Мәтінде сипатталған оқиғаның уақытын анықтаңыз: А). XVIII ғ. В). XX ғ. С). XIX ғ. D). X ғ. Е). XVI ғ. 9. Төмендегі келтірілген қағидалар қатысты елді көрсетіңіз. ХХ ғ. 70 жылдары З. Бхутто әкімшілігі төмендегідей үш қағида ұсынды: «Біздің дініміз-ислам, біздің билік түріміз-демократия, біздің экономикамыз-социализм». А). Пәкстан В). Ауғанстан С). Иран D). Ирак Е). Египет 10. Шахтың кеткен сәтінен кейін көп ұзамай-ақ имам күтпеген жерден отанына оралатынын мәлімдеді. Ақыр соңында 1979 жылы 1 ақпанда алдын ала белгіленген мерзімінен алты күн кешігіп, имам Иранға оралды. Оның қай оралуына байланысты халықтың қуанышы сипаттауға тіл жетпейтіндей болды. Осыған дейін әйгілі қайраткерін дәл осындай ешқашан қарсы алмаған болар Мәтінде сипатталған Иранға қайта оралған тұлғаны анықтаңыз А). М. Дулати В). Томас Мор С). Л. Берг D). Аятолла Хомейни Е). Н. Зелинский 11. 18 шілде, 1947 жыл. 1947 жылғы 15 тамыздан бастап Үндістанда келісілген түрде Үндістан мен Пәкстан деп аталатын екі тәуелсіз доминион құрылатын болды. Жаңа доминиондардың әрбір генерал-губернаторлары Ұлы Мәртебелі (ағылшын королінің) атынан, осы доминионның заңды өкіметімен шығарылған кез келген заңға келісім беруге және жаңа домиондардың кез келген заңға келісім беруге және жаңа доминиондардың кез келгенінің заңдарында қолданыс таппаған Ұлы Мәртебелінің әзірше тілегі қанағаттандырылғанға дейін заңдардың іс-әрекетін тоқтатушы, Ұлы Мәртебелінің тілегін қанағаттандыру рухына әзірленген жарлықтардағы Ұлы Мәртебелінің жарлықтары немесе ескертулеріне соншалықты мүмкіндік берілетін Актінің қандай да бір құрамдас бөлігімен толығымен келісе отырып, билікті тұтастай иелене алады. Мәтінде келтірілген құжатты анықтаңыз: А). Пәкстанның Қытайға тәуелсіздік беру туралы акт В). Иранның тәуелсіздігі туралы С). Үндістанның Ресейге тәуелділігі туралы келісім D). Ирактың тәуелсіздігі туралы акт Е). Үндістанның тәуелсіздігі туралы акт 12. «... Оларға (ирландықтарға) қарсы көтерілген біздің адамдарымыз менің көтерілісшілерге оқ атсын деген бұйрығымды алды. Қару ұстаған әр адамға аяушылық көрсетуге тыйым салдым. Бұны варварларға қолданылған әділ сот деп есептеймін». Аталған оқиғадан кейін Ирландияны жаулап алған ел: А). Англия В). Германия С). Дания D). Швеция Е). АҚШ 13. «... 1 бап, Соғыс қимылдарын дереу тоқтату... 10 бап, ... Француз әскери қызметкерлеріне Франциядан кетуге тыйым салынады. Франция Англияға ешқандай материалдық бөлшектер бермеуге тиіс. Бірде бір француз ... әскери қызмет жасамауы тиіс. 11 бап. Бірде - бір француз сауда кемесі порттарды тастап кетпеуі тиіс... 12 бап. Бірде – бір француз ұшағы әуеге көтерілмеуі тиіс 14 бап. Француз аумағындағы барлық радиотарату стансалары жабылуға тиіс... 18 бап. Армияны жабдықтау шығындарын Франция жағы көтереді...» Мәтін бойынша Уақытша бітім шартының қол қойылған уақытын анықтаңыз: А). 1918 жылы В). 1939 жылы С). 1919 жылы D). 1940 жылы Е). 1920 жылы 14. «1-бап. Жердегі және әуедегі қимылдарын уақытша бітімге қол қойылғаннан кейін 6 сағат ішінде тоқтату. 2-бап. Басып алынған: Бельгия, Франция, Люксембург елдерін, Эльзас пен Лотарингияны қоса тез арада босату, ол жерден әскерлерді әкетуді 15 күн ішінде аяқтау. 3-бап. Жоғарыда аталған облыстардың тұрғындарын кепілге алған адамдармен қоса кері қайтару. 22-бап. Одақтастар мен АҚШ-қа барлық сүңгуір қайықтарды (крейсерлер мен миналық көліктерді қоса) барлық қару-жарақтарды одақтастар мен АҚШ көрсеткен порттарда тапсыру». Мәтінде сипатталған бітім жасау нәтижесінде аяқталған соғысты анықтаңыз: А). Француз-қытай соғысы В). Орыс-жапон соғысы С). Бірінші дүние жүзілік соғыс D). Балқан соғысы Е). Екінші дүние жүзілік соғыс 15. 1791 жылы Конгресс сөз, баспасөз, жиналыс және петиция құқығына, жекебасқа, тұрғын үйге қолсұқпаушылық, қылмыстық істер бойынша азаматтық қорғау соттарын енгізу туралы конституцияға 10 түрлі өзгеріс енгізуге мәжбүр болды. Бұл мемлекет тарихына бұл өзгерістер «Адам құқығы туралы билль» деген атпен енді Мәтінде сипатталған конституцияға өзгеріс болған мемлекет: А). Испания В). Италия С). Германия D). Франция Е). АҚШ 16. 1709 жылы Полтава шайқасы мен Гангут мүйісі және Гренгам аралында өткен екі теңіз шайқасынан кейін 1721 жылы 30 тамызда Ништадта бейбіт бітіміне қол қойылды. Мәтінде сипаталған оқиға осы екі елге байланысты А). Ресей-Швеция В). Англия-Франция С). Қытай-Иран D). Сирия-Ирак Е). Палестина-Судан 17. «Қазіргі кезеңдегі халықаралық жағдайдың аса қауіптілігі менің Конгресстің біріккен мәжілісінде сөз сөйлеуімді қажет етті. Әңгіме АҚШ-тың сыртқы саясаты мен ұлттық қауіпсіздігі туралы болмақшы. Бүгін менің сіздердің қарап шешулеріңізге қалыптасқан жағдайдың бір пұшпағы – Грекия мен Түркияға байланысты мәселелерді ұсынбақшымын. Құрама Штаттарға Грекия үкіметінің _________ және __________ көмек көрсетуді сұраған өтініші келіп түсті… ________ және _________ көмек көрсетуді кейбір түрлері Грекияға бұрын көрсетілген болатын бірақ бұл жеткіліксіз... Біз бұл қиын жағдайда БҰҰ тарапынан көмек көрсету мәселесін қарастырдық. Бірақ жағдай шұғыл шараларды қолдануды қажет етеді, Ал БҰҰ мен оның ұйымдары Грекияға қажетті көмекті көрсете алатын жағдайда емес... Егер біз осы сағаттарда Грекия мен Түркияға көмеккке келмесек оның салдары шығыста да, батыста да қандай болатындығын анық болжау қиын. Жоғары да айтылғандарды ескере отырып мен Конгресстен 1948 жылдың 30 маусымына дейін Грекия мен Түркияға 400 000 000 доллар мөлшерінде көмек көрсетуге өкілдік беруді өтінемін. Қаражат көмегімен басқа мен Конгрестен Грекия мен Түркияға Американың азаматтық және әскери адамдарын жіберуге рұхсат сұраймын». Мәтінде сипатталған доктрина бойынша Грекия мен Түркияға берілуге тиіс көмекті анықтаңыз: А). қаражат және экономика В). мәдени және әкімшілік С). рухани және әкімшілік D). әкімшілік және азаматтық Е). мәдени және сауда саттық 18. «Варна немесе каста туралы» І.31. Әлемнің гүлденуі үшін Брахма өзінің аузынан, қолынан, жамбасынан және табанынан брахманды, кшатрийді, вайшиді және шудраны жаратты. І. 87. Бұл ілемді сақтау үшін ол, Брахма аузынан, қолынан, жамбасынан және табанынан жаратылғандар үшін ерекше кәсіптер белгіледі. Х.96. Кімде-кім төмен болып туғанына қарамастан, қомағайлықпен жоғарыдағылардың кәсібімен күн көретін болса, патша оны мүлкінен айырып, дереу елден қусын. Х.79. Өмір сүру үшін... –семсер мен садақ асынып жүру,... саудамен, мал бағумен, егіншілікпен айналысу жазылған. Олардың міндеті-сыйлық беру, оқу, құрбандық шалу Мәтінен кшатрийдің міндетін анықтаңыз: А). Семсер мен садақ асынып жүру В). Мал бағумен, егіншілікпен айналысу С). Дінді уағыздаумен D). Сыйлық беру, оқу, құрбандық шалу Е). Саудамен, мал бағумен 19. «1. Сейм Юзеф Пилсудскийдің Сейм алдында мемлекеттің басшысы міндеттерін тапсыратындығы туралы мәлімдемесін қабылдайды және оған Отанға қызмет ету жөніндегі міндеттерін орындағаны үшін алғыс айтады. ІІ. Поляк мемлекетіндегі жоғары билікті ұйымдастыру ережелерін түпкілікті анықтайтын конституцияның мәтіні заң жүзінде қабылдағанша, Сейм Юзеф Пилсудскийге қызметін төменгі принциптерге сәйкес атқара беруді тапсырады. 2. Мемлекет басшысы мемлекет өкілі және Сеймнің азаматтық, әскери шешімдерін жоғары орындаушы болып табылады. 3. Мемлекет басышысы Сейммен келісім негізінде толық құрамда үкімет құрады. 4. Мемлекет басшысы мен үкімет өз қызметтері үшін Сейм алдында жауапты». Мәтінде сипатталған баптар негізінде сол уақыттағы Польша мемлекетінің басқару нысанын көрсетіңіз: А). Парламенттік В). Монархиялық С). Теократиялық D). Президенттік Е). Диктаторлық 20. Бүгінгі таңда халық-азаттық соғысы, негізінен, жеңіске жетті, еліміздің халқының басым көпшілігі азат етілді. Осының негізінде Қытайдың халықтық саяси консультативтік конференциясы шақырылған болатын. Оның жұмысына барлық демократиялық партиялар мен топтардың, шетелдерде тұратын қытайлықтардың және бүкіл еліміздің патриоттық демократиялық элементтердің делегаттары қатысты. Бүкіл ел халқының еркін білдіре отырып, Қытайдың халықтық саяси консультативтік конференциясы Қытай Халық Республикасының Орталық Халық үкіметінің негізгі заңын бекітті. Қытай Халық Республикасын жариялады, Пекин Қытай Халық Республикасының астанасы болады деп шешім қабылдады... Мәтін бойынша Қытай Халық Республикасы құрылған уақытты анықтаңыз: А). 1947 ж В). 1949 ж С). 1950 ж D). 1951 ж Е). 1948 ж ІІ нұсқа 1.Бұл соғыстың бізге еріксіз әкеп таңылғаны жұрттың бәріне мәлім. 1918 жылдың басында біз бұрынғы соғысты бітірген едік, ал жаңа соғысты бастаған жоқпыз, сонда млн-даған ақшасын оңды-солды шашқан Антаның көмегі арқасында ғана ақгвардияшылардан батыста, оңтүстікте, шығыста бізге қарсы аттанғанын бәрі біледі... Мәтінде азамат соғысының шығу себептері туралы айтқан тарихи тұлғаны анықтаңыз: А). П. Милюков В). А. Керенский С). М. Калинин D). И. Сталин Е). В. Ленин 2. «... жылы ... дағдарысы өте қауіпті жағдайға жетті. АҚШ бұл елдегі революцияны басуға бел байлап. ... бойкот жариялады. Контрреволюциялық әрекеттерге қолдау көрсетті. ...қорғауды..... анықталғанда, АҚШ екі елді қатты қысымға алып,... жылы шығып кету қаупі төнді. КСРО шегінуге мәжбүр болды. Қарымта ретінде АҚШ өз зымырандарын Түркиядан алып кетті, екі ел шиеленісі біраз бәсеңдегендей болды». Мәтінде сипатталған үзіндіден ХХ ғ. ІІ жартысында дағдарыс жағдайы туындаған елді анықтаңыз: А). Албания В). Батыс Германия С). Куба D). Румыния Е). Болгария 3.Төмендегі мәтінде сипатталған тарихи кезеңнің уақытын анықтаңыз. «Конгрестің арнайы сессиясы аяқталғанша мен біздің ұлттық науқанымызда бұдан былай халықты жұмыспен қамтамасыз ету жөнінде екі шараны ұсынбақшымын. Менің бірінші ұсынысым, конгресс қысқартылған жұмыс жағдайынла жеткілікті жалақыны сақтай отырып, бүкіл индустрия саласы бойынша жұмыс аптасын қысқартуды келісімді жүргізуге және әділетсіз бәсеке мен өнімдерді артық шығаруды болдырмауға қажетті механизмдерді жасауды қамтамасыз етудің кең көлемді бағдарламасына кірісуге мүмкіндік береді. Зерттеулер аса маңызды, әрі қолайлы қоғамдық құрылысқа 3300 млн доллар жұмсауға, сөйтіп, барынша көп адамдарға жұмыс беруге мүмкіндік бар екендігіне менің көзімді жеткізіп отыр». А). 1914-1918 жылдардағы бірінші дүниежүзілік соғыс В). 1905-1907 жылдардағы революция С). 1929-1933 жылдардағы экономикалық дағдарыс D). 1918-1920 жылдардағы азамат соғысы Е). 1917 жылдардағы революция 4. 17 наурыз, 1957 жыл. 2-бап. Ынтымақтастық жалпы нарық және ынтымақтастыққа мүше мемлекеттердің экономикалық саясаттарын бірте-бірте жақындастыру, экономикалық қызметтерін жан-жақты дамыту, тұрақты және біркелкі даму, тұрмыс дәрежесін жеделдетіп арттыру, мемлекеттер арасында тығыз қарым-қатынас орнатуды мақсат етіп қойды. 3-бап. Жоғары бапта көрсетілген мақсаттарға жету үшін Ынтымақтастық осы келісімнің шарттарымен біелгіленген мерзімдері ішінде мына төменгілерді іске асыруды көздейді: А) мүше мемлекеттер арасында кеден алым-салықтарын және тауарлардың санына шек қояды, тағы басқа да кедергілерді жою; b) ынтымақтастыққа мүше емес басқа мемлекеттермен байланыста жалпы кеден тарифін орнатып, бірыңғай сауда саясатын жүргізу; c) мүше мемлекеттер арасындағы адамдардың еркін жүріп-тұруына, қызметтер мен капиталдың еркін ауысуындағы кедергілерді жою; d) ауыл шаруашылығы саласына бірыңғай саясат орнату; е) көлік саласында бірыңғай саясат белгілеу; f) жалпы нақырықтық бәсекеге әдеттегідей болуына қамтамасыз ететін тәртіп орнату; g) мүше елдердің заңын жалпы нарықтың қызметіне бейімдеп, мүмкіндігінше жақындастыру; h) еңбекшілерді жұмыспен қамтамасыз етуді жақсарту және олардың тұрмыс дәрежесін көтеруге мүмкіншіліктерді жақсарту мақсаты мен Еуропа әлеуметтік қорын құру Мәтінде сипатталған келісімді анықтаңыз А). Антанта келісімі В). Бағдат келісімі С). Еуропалық экономикалық ынтымақтастық D). НАТО Е). Варшава шарты 5. «109-бап. Заң алдында барлық неміс тең құқылы... Ерлер мен әйелдер сайып келгенде тең құқылы және бірдей міндеттер атқарады. Ақсүйектік атақтар тек тегінің бір бөлігі ретінде ғана қарастырылады да, бұдан былай берілмейді. Әр түрлі атақтар тек лауазымы мен мамандығын білдіретін белгілер есебінде ғана беріледі... 118-бап. Әрбір неміс өз пікірін жалпы заңдар шеңберінде ауызша жазбаша баспасөз бетінде, бейнелеу және басқаша түрде еркін білдіруге құқылы... Цензураға рұқсат етілмейді; алайда кинематограф үшін заң ерекше қолданылуы мүмкін. Сондай-ақ порнографияға қарсы күрес пен көпшілік көрмелер мен қойылымдар да жастарды қорғау мақсатында заң жүзіндегі шараларға рұқсат етіледі...» Мәтінде сипатталған заң баптарындағы ерекшеліктердің бірін тап: А). Барлық ұлттардың тең құқықтылығы В). Тек неміс ұлтының мүддесінің қорғалуы С). Ұлтаралық қатынастың орнығуы D). Аз ұлттардың теңдігі Е). Діни еркіндіктің берілуі 6. Киев қаласының салынуы туралы қай деректе кездеседі? «...Үлкен ағасы Кий, інілері Шек, Хорив және қарындасы Лебедь көрші тайпаларымен сауда қатынастарын жасап жүріп, үлкен ағасы Кий Днепр жағасынан қала тұрғызады». A). Монғол шежірелерінде B). Рим жылнамаларында C). Поляк шежірелерінде D). Грек жылнамаларында E). Орыс шежірелерінде 7. Солтүстік Атлантика келісімі. «4-бап. Келісуші жақтар егер, қайсысының болсын пікірі бойынша біреуінің аумақтық тұтастығына, саяси тәуелсіздігіне қатер төнді деп есептегенде өзара ақылдасып, пікір білдіреді 5-бап. Келісуші жақтар Еуропа мен Солтүстік Америкада өздерінің біреуіне не бірнешеуіне бағытталған қарсы шабуыл олардың барлығына жасалған шабуыл деп есептеуге келісті. Мұндай жағдайда олардың әрқайсысы Атлант мұхитының солтүстігіндегі аймақтың қауіпсіздігін қалпына келтіру және сақтау үшін шабуылға ұшыраған жаққа немесе жақтарға тез арада жеке және басқа жақтармен келісе отырып соғыс күштерін қоса барлық қажет деп есептелетін көмекті көрсетеді». Мәтінде сипатталған ұйымның құрылған жылын анықтаңыз: А). 1945 ж В). 1955 ж С). 1949 ж D). 1986 ж Е). 1991 ж 8. Моңғол халқыны КСРО-ға көрсеткен көмегі Елде кеңес армиясыны жауынгерлеріне сыйлы жинау науқаны басталып, ол тез арада кең қанат жайды. Небары екі- үш айдың ішінде көптеген сыйлы жиналып, 1941 жылдың қарашасында, майданға алғашқы сыйлық тиеген эшелондар жөнелтілді... МХРП Орталы Комитетінің Пленумы (1941ж. арашада) КСРО-ны қорғау қорына аражат жинау және кеңес армиясыны жауынгерлеріне сыйлық жинауды одан әрі дамытуға шақырды. Монғол халқы бұл үндеуді қызу қарсы алды. 1943 жылы 12 арашада Мәскеуге таяу жерде маршал Чойбалсан бастаған арнайы делегация кеңес жауынгерлеріне монғол еңбекшілері жинаған қаражатқа соғылған «Революциялы Монғолия» атты танк колоннасын тапсырды. Машиналарыны қабырғаларында «Чойбалсан», «Хатан-Батор Махсаржаб», «Арахангай» деген жазулары бар танк колоннасы КСРО арулы күштерінінің құрамына еніп, 44-гвардиялы Бердичев танк бригадасын құрды. Бқл бригада жауынгерлерінінің даңқты әскери жолы Берлинде Рейхстаг түбінде аяқталды. Жауынгерлік ерлігі үшін бригада 7 орденмен, оны ішінде МХР-ны Жауынгерлік Қызыл Ту орденімен марапатталды. МХР ең бекшілері өз қаржыларына «Монғолия араты» атты авиация сатып алып,Қызыл армия жауынгерлеріне сыйға тартты. 1944 жылы Кеңес Армиясына сыйлық ретінде МХР-дан оны солдаттары мен офицерлеріне 10 мың жылқы, 127 вагон азық -түлік, киім-кешек кешек т.б. жіберілді. Монғолияны сыртқы саясатта ұстанған бағытын көрсетіңіз: A). жабы есік саясаты B). араласпау саясаты C). үшінші жол бағыты D). антифашистік бағыт E). бейтарапты ұстаным 9. Қытай революциясының саяси бағдарламасы. «Қытай революциясының қазіргі кездегі басты ұрандары: 1. Империализм үстемдігін құлату. 2. Шетел капиталының қарамағындағы банктер мен кәсіпорындарды тәркілеу. 3. Қытайды біріктіру, халықтардың өзін-өзі басқару құқығын мойындау. 4. Гоминьдан соғыс құмарларының билігін құлату. 5. Жұмысшылар, шаруалар және солдат өкілдері жиналыстарының (кеңестерінің) билігін орнату. 6. 8 сағаттық жұмыс күнін орнату, жалақыны көбейту, жұмыссыздарға көмектесу, қамсыздандыру т.б. 7. Барлық помещик жерлерін тәркілеу және оларды шаруаларға бөліп беру. 8. Жауынгерлердің жағдайын жақсарту, оларға жер және жұмыс беру. 9. Соғысқұмарлар енгізген барлық жергілікті алым-салықтарды жойып, бірыңғай үдемелі салықты енгізу. Құжатта сипатталған бағдарлама қабылданған қаланы анықтаңыз: A). Мәскеу B). Вашингтон C). Шанхай D). Пекин E). Лондон 10. «1. Бүкіл корей ұлтын жапондарға қарсы жаппай бірлік майданын құруға, жапон милитаризмінің үстемдігін құлатып, шын мәніндегі халықтық корей үкіметін орнатуға жұмылдыру. 2. Корей және қытай халықтарының тығыз одақтасуы арқылы Жапонияны қуып шығып, ...Қытай аумағында тұратын корейлерге автономия беретін революциялық үкімет құруға жәрдемдесу. 3. Жапон әскерлерін, жандармериясын, полициясын қарусыздандыру. Саяси күреске қатысушы халықты қаруландыру. Корей халқының тәуелсіздігі үшін күрес жүргізетін армия құру. 4. Барлық жапон банктерін, кәсіпорындарын, темір жолдарын, кемелерін, шаруалар фермаларын, шеберханаларын, сонымен ұлт опасыздары мен жапондарды қолдаушы элементтердің мал-мүлкі мен жерін тәркілеу...» Мәтіндегі сипаттамадан мемлекеттегі күрестің сипатын анықтаңыз: A). Отаршылдыққа қарсы күрес B). Цин империясының үстемдігіне қарсы күрес C). Социалистік құрылысқа қарсы күрес D). Буржуазиялық үстемдік қарсы күрес E). Капитализмге қарсы күрес 11. «Палестина 1516 жылдан бұл империяның құрамында болып, 1918 жылы Палестина Англияны бақылауына көшті. 1947 жылы 29 қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясы Палестинаны екі мемлекетке бөлу жөнінде қарар қабылдады. Аумағының 44%-ы (11.1мы шаршы шақырым) арабтарға, 56% (14.1мың шаршы шақырым)-Израиль мемлекетіне берілуге тиіс болды». Мәтінде сипатталған Палестинаны 1516 жылдан құрамында болған империяны табыңыз: A). Осман B). Моғолдар C). Византия D). Цин E). Әмір Темір 12. «Хорват мемлекеттік соборы қазіргі кезде соғысушы мемлекеттердің барлығы мойындаған ұлттардың өзін-өзі басқаруға толық құқылығы екендігі негізінде осы шешімді қабылдады: 1.Хорватия, Словения, Далмация, Венгр корольдігі мен Австрия империясыны арасындағы бұрынғы мемлекеттік құқықты қатынастар үзіледі. 2. Далмация, Хорватия, Словения Рискпен бірге Венгрия мен Австрияға қатыссыз толық тә уелсіз мемлекет деп жарияланады және қазіргі халықтық принциптерге байланысты словактардың, хорваттар мен сербтердің бірлігі негізінде словен, хорват және серб халқы тұратын ешқандай аймақтық және мемлекеттік шекараларға қарамастан, осы халықтар тұ ратын барлық этнографиялы аумақты қамтыған словактарды , хорбаттарды және сербтерді тәуелсіз біртұтас халықтық мемлекетіне бірігеді.» Мәтінде сипатталған қаулы негізінде құрылған мемлекетті анықтаңыз: A). Словения B). Румыния C). Сербия D). Югославия E). Хорватия 13. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы мен Монғол Халық Республикасыны үкіметтері осы хаттамаға қойды. 1-бап. КСРО немесе Монғол Халық Республикасының аумағына үшінші бір мемлекетті тарапынан шабуыл жасау қаупі төнсе, КСРО мен МХР үкіметтері қалыптасқан жағдайды тез арада бірігіп талқылауға және өз аумағын қауіпсіздендіруге қажетті шараларды барлығын қолдануға міндеттенеді. 2-бап. КСРО ж не МХР үкіметтері келісуші жақтарды біреуіне әскери шабуыл жасалған жағдайда бір-біріне кез келген, соны ішінде әскери көмек көрсетуге міндеттенеді. Мәтінде көрсетілген келісімге байланысты жағдайды көрсетіңіз: A). Жапония тарапынан қауіп B). Германия тарапынан қауіп C). Ішкі талас-тартысты күшеюі D). Гоминдан тарапынан қауіп E). Қытай тарапынан қауіп 14. 1097 жылы Любеч қаласында өткен съезде: «Өзара қырқысып, неге біз орыс жерін құртамыз, соны көріп қыпшақтар қуанады және оларға біздің жерімізді бөлшектеп, құртқысы келеді. Осы күннен бастап ынтымақты болайық, орыс жерін сақтап қалайық»-деп кінәздардың қыпшақтарға қарсы шешім шығаруына ықпал еткен ұлы кінәз: А). Владимир Мономах В). Иван Грозный С). Борис Годунов D). Олег Святославич Е). Ярослав Мудрый 15. «Әзiрбайжан Социалистiк Кеңестiк Республикасының үкiметi бiр жағынан, Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасының үкiметi екiншi жағынан, Әзiрбайжан мен Ресейдiң еңбекшi бұқарасының мақсаттары ортақ екендіктерін сезіне отырып, екi туысқан республиканың барлық күштерiн толық бiрiктiрудi ортақ жау – империалистiк буржуазияға қарсы ауыр күресте жеңіске жетуге мүмкіндік беретіндігін ескере отырып, осы келісімді жасауға шешім қабылдады, оны жасасып қол қою үшін мыналарды өкіл етіп тағайындады... (өкілдердің тізімі көрсетілген). Аталған өкілдіктер өздерінің өкiлдiктерiн өзара таныстырып, олар тиісті формаға сәйкес жасалған деп танылғаннан кейін мынаған келісті. 1. Әзiрбайжан мен Ресей өзара тығыз соғыс және қаржылық-экономикалық одақ құрды. 2. Әзiрбайжан Республикасының үкiметi мен РКФСР үкiметi қысқа мерзiм ішінде: 1) Әскери ұйымдар мен әскери басшылықты; 2) халық шаруашылығы мен сыртқы сауданы басқаратын органдарды; 3) жабдықтау органдарын; 4) темiржол және су көлiгi мен пошта-телеграф ведомостволарын; 5) қаржы ведомостволарын біріктіреді...». Жоғарғы деректе көрсетілген Әзірбайжан мен Ресейдің өзара келісім жасаған мерзімін көрсетіңіз: A). 1920 ж. B). 1918 ж. C). 1925 ж. D). 1936 ж. E). 1905ж. 16. «1917 жылы 27 ақпанда Петроград Кеңесінің құрылуымен бір мезгілде мемлекеттік думаның Уақытша комитеті құрылды. Оның құрамына буржуазия өкілдерімен қатар эсер Керенский кірді. Мемлекеттік думаның Уақытша комитеті революцияны құлатуға әрекеттенгенімен, оған күштері жетпеді. Революцияның жеңіп, Петроград Кеңесінің лидерлері оның жағында екеніне көздері жеткен буржуазия мемлекеттік билікке дәмелерін ашықтан-ашық мәлімдеді. Мемлекеттік думаның Уақытша комитетінің мүшелері эсерлермен-Петроград Кеңесінің меньшевиктік жетекшілерімен буржуазиялық Уақытша үкімет құру туралы келіссөздер жүргізе бастады. Мұндай келісім болды. 1917 жылы 2 наурызда буржуазиялық уақытша үкіметтің құрамы жөнінде жарияланды. Сонымен Ресейде Ақпан буржуазиялық революциясының ерекшеліктерінің бірі болып табылатын ....... пайда болды». Мәтін бойынша Ақпан төңкерісінен кейін орнаған үкіметті анықтаңыз: A). Монархия B). Қос өкімет C). Парламенттік республика D). Жоғарғы Кеңес E). Республика 17. «Нормандия герцогі Вильгельм...Александр папаға елшілер жіберіп, жаулап алу жоспарын бекітуін өтінді... Вильгельм барондарды жинап алып... олардың әрқайсысынан...жорық туралы пікірін сұрады. Олардың бәрі жан-тәнімен қимылдауға міндеттеніп, герцогке үйіп-төгіп уәде берді... Белгіленген уақытта олар келіп жетті... Бәрі кемеге отырып, желдің көмегімен Гастингстің жағасына тез-ақ жетіп келді...». Мәтінде сипатталған мемлекетті анықтаңыз: A). Испания B). Франция C). Австрия D). Англия E). Швеция 18. « (1) Жыл сайын төленетін жалақы: а) осы актінің бірінші тізімінің бірінші бөлігінде көрсетілген Тәж министрлерінің әрқайсысына, оның жағдайын сақтай отырып, бес мың фунт стерлинг; б) қаржы министрлігінің бас хатшысына және мемлекеттік министрлерге – қазынаның бірінші лорды ретінде осындай сомадағы жылдық жалақы, бірақ қандай да бір жағдайда бес мың фунт стерлингтен жоғары болмайтындай; в) қауымдар Палатасындағы көпшілік партияларда партиялық «қамшыға» ( парламенттік партиялық ұйымдастырушыға )- жылына екі мың фунт стерлинг». Мәтінде сипатталған Министрлер туралы актінің осы елде қабылданғанын анықтаңыз: A). Франция B). Германия C). Ұлыбритания D). АҚШ E). Италия 19. Моңғол халының КСРО-ға көрсеткен көмегі Елде кеңес армиясының жауынгерлеріне сыйлы жинау науқаны басталып, ол тез арада кең қанат жайды. Небары екі-үш айдың ішінде көптеген сыйлық жиналып, 1941 жылдың қарашасында, майданға алғашқы сыйлық тиеген эшелондар жөнелтілді... МХРП Орталық Комитетінің Пленумы (1941ж. арашада) КСРО-ны қорғау қорына қаражат жинау және кең ес армиясының жауынгерлеріне сыйлық жинауды одан әрі дамытуға шақырды. Монғол халқы бұл үндеуді қызу қарсы алды. 1943 жылы 12 арашада Мәскеуге таяу жерде маршал Чойбалсан бастаған арнайы делегация кеңес жауынгерлеріне монғол еңбекшілері жинаған қаражатқа соғылған «Революциялы Монғолия» атты танк колоннасын тапсырды. Машиналарының қабырғаларында «Чойбалсан», «Хатан-Батор Махсаржаб», «Арахангай» деген жазулары бар танк колоннасы КСРО қарулы күштерінің құрамына еніп, 44-гвардиялы Бердичев танк бригадасын құрды. Бұл бригада жауынгерлерінің даңқты әскери жолы Берлинде Рейхстаг түбінде аяқталды. Жауынгерлік ерлігі үшін бригада 7 орденмен, оның ішінде МХР-ны Жауынгерлік Қызыл Ту орденімен марапатталды. МХР еңбекшілері өз қаржыларына «Монғолия араты» атты авиация сатып алып, Қызыл армия жауынгерлеріне сыйға тартты. 1944 жылы Армиясына сыйлық ретінде МХР-дан оны солдаттары мен офицерлеріне 10 мың жылқы, 127 вагон азық-түлік, киім-кешек т.б. жіберілді. Монғолияны сыртқы саясатта ұстанған бағытын көрсетіңіз: A). жабы есік саясаты B). араласпау саясаты C). үшінші жол бағыты D). антифашистік бағыт E). бейтараптық ұстаным 20. Дүниенің гелиоцентрлік жүйесін жасаушы, ол 1491-1495 жылдары Краков университетінде оқыған, 24 жасында каноник (каноник) болып сайланды. Ол біраз уақыт Италияда болып Болонья, Падуя, Феррора университтерінде астрономия, философия, заң, медицина т.б. ғылым салалары бойынша білім алады. 1504 жылы Отанына қайтып оралып, ғылыми және саяси жұмыстарға араласады. Оның ғылыми қызметі сан алуан саланы қамтиды, алайда ғылым тарихында оның астрономиялық еңбектерінің ерекше маңызы болды. Птоломейдің жүйесі бойынша Әлем кіндігі (центрі) ретінде қозғалмайтын жер деп қабылданса, оның жүйесінде центр ретінде күн алынады. Бұл жаңалықтарын өзінің «Аспан сфераларының айналуы» атты кітабында баяндайды. Мәтінде сипатталған тұлғаны анықтаңыз: А). И. Кеплер В). Г. Галилей С). Д. Бруно D). М. Фарадей Е). Н. Коперник ІІІ нұсқа 1.«Эдуардтың өлімінен кейін Англиядағы король тұқымының тамыры кесілді... Гарольд... таққа отырып, тәжді шіркеудің рұқсатынсыз киді. Нормандия герцогі Вильгельм... Александр папаға елшілер жіберіп, жаулап алу (Англияны) жоспарын бекітуін өтінді... Вильгельм барондарды жинап алып... олардың әрқайсысынан... жорық туралы пікірін сұрады. Олардың бәрі жан-тәнімен қимылдауға міндеттеніп, герцогке үйіп-төгіп уәде берді... Белгіленген уақытта олар келіп жетті... Бәрі кемеге отырып, желдің көмегімен Гастингстің жағасына тез-ақ жетіп келді... Вильгельмнің келуі туралы хабарды ести салысымен Гарольд... дереу Гастингске аттанды» Мәтінде сипатталған оқиғаның болған мерзімін анықтаңыз: А). ХІ ғасыр В). ХІІІ ғасыр С). ІХ ғасыр D). Х ғасыр Е). ХІІ ғасыр 2. «Тегерандағы конференция өз жұмысын Кеңес Қарулы Күштері фашистік Германияны да, оның одақтастарын да өздері талқандай алатыны айқын болған кезде бастады. Алайда, негізгі мәселелердің бірі еуропа құрлығындағы халықтарды азат ету және жауды талқандауды жеңілдететін, Еуропада екінші майдан ашу мерзімі туралы мәселе болды. Үш ұлы державалар үкіметтері басшыларының алғашқы кездесуі соғыс және соғыстан кейінгі жылдары бірлесіп әрекет ету, сондай-ақ 1944 жылы мамырда Екінші майдан ашу туралы келісімдерге қол жеткізумен аяқталды Германия армияларын құрлықта, сүңгуір қайықтарын теңізде құртуға және олардың әскери зауыттарын әуеден қиратуға бізге дүниежүзінде ешқандай күш кедергі келтіре алмайды. Біздің шабуылымыз аяусыз және толастамайды. Біз мұнда үмітпен және барлығын бел байлап келдік. Біз мұнан шын мәнісіндегі рухы мен мақсаты бір достар есебінде қайтамыз» Үш одақтас мемлекеттің Тегерандағы конференциясы Мәтін бойынша декларацияға қол қойылған уақытты анықтаңыз: А). 1939 жылы В). 1945 жылы С). 1954 жылы D). 1941 жылы Е). 1943 жылы 3. Монғолдар! Сіздердің қалаларыңыз бен киіз үйлеріңіз, монастырлар мен храмдарыңыз, малдарыңыз бен жайылымдарыңызға тиіспейміз. Біз сіздерге қалай өмір сүруді үйретпекші емеспіз, бұрын қалай өмір сүрсеңіздер, қазір де солай өмір сүре беріңіздер. Өз елдеріңіздің ұлы халық жиналысында бүкіл монғол қалаған өмір жолын таңдап аларсыздар. Унгерн және оның қарақшылары талап алған мал-мүлік өзінің бұрынғы иелеріне қайтарылып беріледі. Біздің қызыл әскерлер Моңғол халықтық-революциялық Қызыл армиясымен толық ынтымақтасып қимыл жасайтын болады. 5-армияның Революциялық Әскери Кеңесі. Мәтінде көрсетілген құжаттың жазылған уақыты: A) Отаршылық дәуір B) Халық революция жылдары C) Ұжымдастыру жылдары D) Дүниежүзілік соғыс кезі E) Ұлы Отан соғысы жылдары 4. «АҚШ-тағы словак және чех ұйымдарының – Словак лигасының, Чех ұлттық одағы мен Чех католиктері одағының өкілдері Чех-Словак ұлттық кеңесінің төрағасы профессор Масариктің қатысуымен чех-словак мәселесін қарады, ... және мынандай қаулы қабылдады: Чехтар мен словактардың Чех жері мен Словакиядан тұратын дербес мемлекетке бірігуіне жетудің мақсат етіп қойған саяси бағдарламаны мақұлдаймыз, мектептерде, мекемелерде және жалпы қоғамдық өмірде словак тілі ресми тіл болды; Чех-Словак мемлекеті республика, оның конституциясы демократиялық болды; АҚШ-тағы чехтар мен словактардың ынтымағы қажеттігіне қарай және жағдайдың өзгеруіне байланысты жалпы келісім бойынша одан әрі тереңдей, анықтала түстеді; болашақ чех және словак мемлекетінің құрылысы туралы егжей-тегжейлі қаулы азат болған чехтар мен словактар және олардың толық құқылы өкілдерінің қатысуымен қабылданады. АҚШ-тағы чехтар мен словактар ұйымдарының өкілдері Томаш Масариктің ... болған кезінде онымен словак әкімшілігімен парламент құруды қарастыратын келісімге қол қойды. Басқарушы чех буржуазиясы құрылған тәуелсіз мемлекетте бұл келісімнің іске асырылуына мүмкіндік бермеді.» Чехтар мен Словактардың дербес Республикаға біріктіру туралы келісімнің атауын анықтаңыз: A) Компьен B) Варшава C) Питтсбург D) Вашингтон E) Версаль 5. 1.Империя президентінің қызметі рейхсканцлердің қызметімен біріктіріледі. Сол себепті осы уақытқа дейін белгіленген империя президентінің заң күші көсеміміз (фюрер) әрі рейхсканцлер Адольф Гитлердің қолына көшеді.Ол өз орынбасарын тағайындайды. 2. Бұл заң империя президенті фон Гиденбургтің қайтыс болған күнінен бастап өз күшіне енеді. Германияда президенттің қызметі рейхсканцлердің қызметімен біріктіру туралы заң қабылданған уақытты анықтаңыз: A) 1930 жыл 4 қазан B) 1929 жыл 30 тамыз C) 1932 жыл 10 шілде D) 1936 жыл 15 маусым E) 1934 жыл 1 тамыз 6. «Бас штабтың кеңесімен 1919 жылдың шілде айынан бастап Англия оған (Деникинге) басты көмек көрсетті, сөйтіп Дарданнель мен Қара теңіз арқылы 250 мыңдай мылтық, 200 зеңбірек, 30 танк, аса көп қару-жарақ пен снарядтар Новороссийскіге жөнелтілді. Бірнеше жүздеген британ армиясының офицерлері мен еріктілері, кеңесшілері, нұсқаушылар, қоймалардың сақтаушылардың есебінде, тіпті бірнеше ұшқыштар Деникин армиясын құруға қатысты. Сол жылдардың ішінде біз майданда большевиктерге қас орыстардың мүддесі үшін соғыстық деп есептеу қателік. Керісінше орыс ақ гвардияшылары біздің мүдделеріміз үшін күресті. Бұл ақтар армиясы талқандалып, шексіз орыс армиясында большевиктер үстемдігі орнаған кез, ащы шындыққа айналады». Ағылшын ұшқыштарының Деникин армиясына жәрдемдесу себебін анықтаңыз: А). Кеңес үкіметі үстемдігін жою В). Ақ гвардияшыларын талқандау үшін С). Республиканы орнату үшін жәрдемдесу D). Кеңес үкіметін орнатуға жәрдемдесу Е). Меньшевиктер үстемдігін жою 7. «1-бап. Жапония, Германия мен Италияның Еуропаға жаңа тәртіп орнату жөніндегі күштерге басшылығын мойындап, құрметтейді. 2-бап. Германия мен Италия Жапонияның Ұлы Шығыс Азия кеңістігінде жаңа тәртіп орнату жөніндегі басшылығын мойындап, құрметтейді. 3-бап. Германия, Италия және Жапония жоғарыда атап көрсетілген негізде өзара ынтымақтастыққа келісті. Олар барлық саяси, шаруашылық және соғыс күштерімен, егер келісуші үш жақтың біреуі қазіргі Еуропадағы соғыс пен қытай-жапон қарулы қақтығысына қатыспаған елдердің біреуінің тарапынан шабуылға ұшыраса бір-біріне көмектесуге міндеттенеді...». Мәтінде сипаталған «Үштік пактіге келісімнен» қорытынды шығарыңыз: А). Дүние жүзілік жағдай реттелді В). Фашистік басқыншы блокты қалыптастыруды аяқталды С). Басып алған жерлерді қайтаруға келісті D). соғыс атаулыға тиім салуға қол жеткізді Е). саяси салада осы елдер арасында байланысты үзді 8. Афины егіншілерінің өмірі мен тұрмысы Афины егіншілері тау бөктерінде өмір сүрді. Оларға құнарсыз және азғана жер берді. Егіншілер осы жерден өнім алу үшін көп еңбек етті. Олардың жерді өңдеу үшін құрал-жабдықтары да жетпеді. Сондықтан құрғақшылық жылдары мүлдем өнім де алмаған. Қиыншылық басына түскен егінші көрші шонжарлардан қарызға астық алуына тура келген. Қарыз алғаны үшін егіншінің жеріне «қарыз тасын» қойған. Қарызын уақытылы төлей алмаса, шонжар ...алып қойған. Жерін алып қойған шаруа күнін көру үшін шонжарларға жалданды. Олар шонжарлардың жерін жыртып, егінін егіп, жүзім мен зәйтүн ағаштарын суарып, олардың жемістіктерін жинады. Жалданушы осындай қыруар жұмысқа мардымсыз еңбекақы алды. Жері жоқ, әбден кедейленген егінші бірте-бірте құлға айналды. Оның балалары да құл болды. Шонжарлар құлды кез келген ауыр жұмыстарға салған. Мәтінде сипатталған Афины егіншілері қарызын уақыты төлей алмаса қолданған шара: А). Шонжар егістік жерін 10 фельске сатты В). Шонжар барлық шешімді көпшілік дауысқа салды С). Шонжар астықты 3 жылға қарызға берді D). Шонжар егістік жерін алып қойған Е). Шонжарға жылына 8 гур астық төлеу керек болды 9. «...2. Мемлекет басшысы мемлекет өкілі және Сеймнің азаматтық, әскери шешімдерін жоғары орындаушы болып табылады. 3. Мемлекет басшысы Сеймнің келісім негізінде толық құрамда үкімет құрады. 4. Мемлекет басшысы мен үкімет өзі қызметтері үшін Сейм алдында жауапты.» Мәтінде сипатталған 1919 жылы қабылданған заң баптары қай мемлекетте қабылданған? А). Испания В). Германия С). Ұлыбритания D). Польша Е). Испания 10. Мао Цзедун Қазан төңкерісі туралы Бұл қозғалыс дүниежүзілік революцияның, орыс революциясының, Лениннің үндеулеріне жауап ретінде дүниеге келді. Ол дүниежүзілік пролетарлық революцияның бір бөлігі болды. «4 мамыр қозғалысы» кезінде Қытай коммунистік партиясының құрылмағанына қарамастан, сол кездің өзінде-ақ зиялы қауымның көптеген өкілдері орыс революциясына ынтымақтас болып, коммунистік идеялармен таныса бастаған еді. Қозғалыс Қытайдың коммунистік партиясын идеологиялық жағынан да, кадрлық жағынан да дайындады». Мәтінде сипаталған оқиғаның уақытын анықтаңыз: А). 1920 жылы В). 1917 жылы С). 1918 жылы D). 1921 жылы Е). 1919 жылы 11. «Ежелгі заманда ...бірнеше мемлекеттер өмір сүрді. Олар біздің арғы бабаларымыз сақтармен көрші әрі аралас-құралас тұрды. Солардың бірі-Бактрия «Мың қала елі» атымен белгілі болды. Мұнда өндірілген көктасты (лазурит) Элам билеушілері арнайы адам жіберіп алдыратын, Египетке де белгілі болды. Көшпелілер құрған Кушан патшалығы Қанышке атты билеуші тұсында гүлденді. Олардың қолбасылары мен жауынгерлері өздері тұрмақ мінген аттарына дейін темір сауыт кигізетін болған. Еуропаның ортағасырлық рыцарьлары мұндай сауыттарыды осы кушандықтардан үйренгені байқалды. Осы мемлекеттер тұсында Ұлы Жібек жолы құрлықаралық сипат алды. Өйткені бұл елдердің саудагерлері батыстан келген тауарларды Қытайға, Үндістанға, ал ол елдерден келгендерін Египетке, Грек-рим жеріне жеткізіп отырған. Парфия алып Рим империясының шығыстағы мықты қарсыласына айналды. Ежелгі ... халықтары бостандық пен тәуелсіздік үшін күрестің тамаша үлгілерін қалдырды.» Мәтінде сипатталған мемлекеттер орналасты: А). Шығыс Азияда В). Оңтүстік Азияда С). Батыс Азияда D). Орталық Азияда Е). Оңтүстік-батыс Азияда 12. «1 бап. Соғыс қимылдарын дереу тоқтату... 3 бап. Басып алған жерлерде Франция жергілікті басқарудан басқа құқықтарынан айырылады. 8 бап. Француз соғыс, соғыс – теңіз және соғыс – әуе күштері таратылып, қарусыздандырылады... Бұл әскерилердің саны мен қару – жарағын тиісінше жеңімпаз мемлекеттер белгілейді... 10 бап. ...Француз әскери қызметкерлеріне Франциядан кетуге тыйым салынады. Франция Англияға ешқандай материалдық бөлшектер бермеуге тиіс. Бірде бір француз әскери қызмет жасамауы керек. 11 бап. Бірде-бір француз сауда кемесы порттарды тастап кетпеуі тиіс... 12 бап. Бірде-бір француз ұшағы әуеге көтерілмеуі тиіс... 14 бап. Француз аумағындағы барлық радиотарату стансалары жабылуға тиіс... 18 бап. Армияны жабдықтау шығындарын Франция жағы көтереді...» Мәтіндегі сипатталған құжат бойынша 1940 жылы Германия мен Франция арасында жасалған шартты анықтаңыз: А). Мәдени мемарандум В). Достық туралы шарт С). Шекараны анықтау келісімі D). Сауда келісімі Е). Уақытша бітім шарты 13. «Неміс қарулы күштері Англиямен соғыс аяқтамай тұрып-ақ қысқа мерзім ішінде соғыс қимылдарының нәтижесінде Кеңестік Ресейді жеңуге дайын болуы керек... Кеңестік Ресейге шабуыл жасау туралы бұйрықты мен қажет болған жағдайда белгіленген операциядан сегіз апта бұрын беремін... Жоғары бас қолбасшылықтың дайындық жұмыстары мен төмендегі қағида негізінде жүргізілуі қажет: Жалпы мақсат. Ресейдің батыс бөлігінде орналасқан орыс армиясының жауынгерлері танк бөлімдерінің батыл қимылымен ішке тереңдеп енуі нәтижесінде талқандалуы керек. Орыс аумағында соғысқа жарамды бөлімдердің шегінуіне кедергі жасау керек. Операцияның түпкі мақсаты – азиялық Ресейден Архангельск – Еділ жалпы шептері бойынша оқшаулану. Осылайша қажет болған жағдайда ресейдің Оралдағы соңғы өнеркәсіпті облысы авиацияның көмегімен жойылады...» Соғыс жоспарына қол қойған тарихи тұлғаны анықтаңыз: А). Н. Чемберлен В). И. Сталин С). В. Капп D). А. Гитлер Е). У. Черчилль 14. Вильсонның 14 пункті «1. Ашық бітімгершілік келісімдері. 2. Бейбітшілік және соғыс кезіндегі теңіздің ашықтығы (бостандығы). 3. Кеден кедергілерін алып тастау 4. Ішкі тәртіпті сақтауға қажет мөлшердегі жаппай қарусыздану 5. Отарлық жөніндегі талаптарды жергілікті халық пен билікке ұмтылушы мемлекеттің мүдделері тең дәрежеде ескерілетіндей етіп әділ реттеу. 6. Ресейдегі басып алынған аумақты азат ету. 7. Бельгияны босату және оны қалпына келтіру. 8. Францияның қираған облыстарын қалпына келтіру және... . 9. Италияның шекарасын реттеу 10. Австро-Венгрия халықтарына автономия беру. 11. Балқандағы шекараларды түбектің тарихи дамуы мен этнографиясын ескере отырып реттеу, Сербияға теңізге шығуға жол ашу. 12. Оттоман империясының халықтарына өзін-өзі басқаруға құқығын беру. 13. Теңізше шыға алатын тәуелсіз Польшаны құру 14. «Халықтардың жалпыға бірдей ассоциациясын» құру» Мәтіндегі сипатталған құжат бойынша Францияға қайтарып беруге тиісті аймақты анықтаңыз: А). Шампань-Тулуза В). Бордо С). Компьен D). Версаль Е). Эльзас-Лотарингия 15. "Барлық облыс тұрғындары Тегеранда өтіп жатқан оқиғаларға құлақ түруде. Революционерлер ағылшын миссиясына жасырынды деген хабар шыққан соң-ақ барлық жерде бестке отыру басталды. Ишмиранда орналасқан Рустамабад қыстағында Хадим ахун муштайдының жанында 15 мың адам жиналды. Мешіт қасында өтіп жатқан жиын қызу сипатта болды: халық дінбасылардан үкіметке қарсы бар күшімен күресуді талап етті, өз жағынан толық қолдау мен керек жағдайда адал өлімнен де бас тартпайтындықтарын айтып уәде етті. Губернатордың бұйрығымен көп адам қамауға алынды; жиналғандардың бір бөлігі үйіне тарады, бірақ көпшілігі мешіттің қасында бестке отырды. Өткен жылғы жергілікті муштайдтардың жазасы үшін халық әлі де үкіметке ашулы болатын. Керманда мешіт қасында бестке отырушылар саны күн сайын өсті. Тегераннан шыққан дінбасылары отырған Кум қаласында халық тек жақын жерден ғана емес, алыстан да жиналды. Шағын қала бұрын болып көрмеген көрініске айналды: мешіттерде бестке отырғандар саны 30 мыңнан асты. Осындай жағдай басқа қалаларда: Казвин, Решт, Кашан, Хорасан, Шираз, Исфахан, Иезде де болып жатты, провинциялар шамасы келгенше астанадағы қозғалысты қолдауға тырысты". Мәтінде сипатталған Ирандағы тарихи оқиғаны анықтаңыз: А). Бабшылдар қозғалысы В). Ауған тайпаларының шабуылы С). Сефевид әулетінің дағдырысы D). Нәдір шахтың соғысы Е). 1905-1911 жылдардағы революция 16. «Қымбатты отандастар! Қытай коммунистік партиясының ОК-і қазіргі еліміз үшін аса қиын-қыстау жағдайда ұлтымыздың тағдыры шешілейін деп жатқан кезде, біз отандастарымызды апаттан сақтап қалуға ұмтылып, Гоминьдан мен сыртқы жауға тойтарыс беру мақсатымен бейбітшілік, бірлік және топтасу негізінде өзара түсініскенімізді аса зор қуанышпен хабарлаймыз және елімізді сақтап қалу үшін бірлесіп қимыл жасаймыз.. Жаудың арам ойын іске асырмау үшін, барлық ізгі ниетпен адасушылардың күдігін сейілту үшін өзінің ұлт-азаттық іске шын берілгендігін дәлелдеу мақсатымен Қытай компартиясының ОК-і бүкіл ел алдында: Компартия: 1). Қазіргі кезде Қытай үшін өте қажет болып тұрған Сунь Ятсеннің үш халықтық принципін жүзеге асыру үшін дәйектілікпен күреседі; 2). Гоминьдан өкіметін құлату үшін көтерілістер ұйымдастыру саясатын, кеңестендіру және помещик жерлерін күштеп тәркілеу саясатын тоқтатады;» 1937 жыл. Қытай коммунистік партиясының Гоминьдан үкіметімен бірігуіне әсер еткен оқиғаны анықтаңыз: А). Париж конференциясының шешімі В). Жапонияның басқыншылығы С). «30 мамыр қозғалысы» D). «4 мамыр қозғалысы» Е). АҚШ-ның отарлау саясаты 17. Бірінші бөлім. Жалпы қаулылар 1-бап. Бұл елдің корольдігі-мұрагерлік және конституциялық монархия. Төртінші бөлім. Мемлекеттік биліктер,... 2б-бап. Заң шығару билігін король мен халық өкілдігі бірігіп іске асырады. Халық өкілдігі Сенат пен Халық скупщинасынан тұрады. 36-бап. Бұл елде Карагеоргивичтер әулетінен шыққан король І Александр билік құрады. Король І Александрдің тағына мұрагерлік оның еркек кіндікті ұрпақтарының арасынан туысқандығынан ең жақындығы жолымен іске асырылады (3 қыркүйек 1931 ж.) Мәтінде көрсетілген Конституциядағы корольдік елді анықтаңыз: А). Австрия В). Югославия С). Польша D). Болгария Е). Венгрия 18. «1931 жылдың қыркүйегінен 1936 жылдың маусымына дейінгі аралықта генерал-губернаторлықтың азайтып көрсеткен мәліметтеріне қарағанда, корей партизандары мен ... әскерлерінің арасында 23928 қарулы қақтығыстар болған. Партизандардың саны осы уақты ішінде 60 мыңға жетті. Сол толық емес ... мәліметтеріне қарағанда көрсетілген мерзім ішінде 4321 әскері мен полицейлері өлтірілді және жараланды, 18144 солдат пен полицей тұтқынға алынды». Мәтіндегі сипаттамадан Кореяда үстемдігін орнатқан мемлекетті анықтаңыз: А). Ұлыбритания В). Ұлыбритания С). КСРО D). Моңғолия Е). Жапония 19. Петроградтағы әскери-революциялық комитеттен 28 қазанда таңертеңгі сағат 8-ден 45 минут өткенде алынған радиожеделхат. Майдандағы әскердің барлық әскери комитеттеріне, барлық солдат депутатты кеңесіне. «Петроград гарнизоны және пролетариат революция мен халыққа қарсы көтерілген Керенский үкіметін құлатты. Уақытша үкіметті жойған төңкеріс қантөгіссіз өтті. Петроград жұмысшылары мен солдат депутаттары Кеңестері болған төңкерісті қуана қолдап, комитетті мойындады. Бұл туралы майдан мен тылдағы әскерді хабардар етіп, Уақытша революциялық комитет революцияшыл солдаттарды командалық құрамның іс пиғылын көз жазбай бақылауға шақырады. Болған революцияға тікелей және ашық қосылмаған офицерлер жаңа өкіметке қарсы жау ретінде шұғыл тұтқындалуы тиіс». Құжатта айтылған революцияны анықтаңыз: А). 1905-1907 жылдардағы революциясы В). Ақпан буржуазиялық революциясы С). Қазан революциясы D). Қызыл қалампыр революциясы Е). Ақ революция 20. Герман империясының жоғарғы басшысы туралы заң: «1. Империя президентінің қызметі рейхсканцлердің қызметімен біріктіріледі. Сол себепті осы уақытқа дейін белгіленген империя президентінің заң күші көсеміміз (фюрер) әрі рейхсканцлер Адольф Гитлердің қолына көшеді. Ол өз орынбасарын тағайындайды. 2. Бұл заң империя президенті фон Гинденбургтің қайтыс болған күнінен бастап өз күшіне енеді». Мәтінде сипатталған заңның қабылданған мерзімін көрсетіңіз: А). ХХ ғасырдың І ширегі В). ХХ ғасырдың 20-жылдары С). ХІХ ғасырдың соңы D). ХХ ғасырдың 30-жылдары Е). ХХ ғасырдың 50-жылдары ІV нұсқа 1.Барлық... Кеңестік социалистік республикалардың әскери одағы-ортақ жауларымыздың шабуылына алғашқы жауап болуы тиіс. Сондықтан да Украина, Латвия, Литва, Белоруссия мен Қырым еңбекші бұқарасының тәуелсіздігін, бостандығы мен өзін-өзі басқаруын мойындай отырып... Кеңестердің Бүкілресейлік Орталық комитеті аса тығыз бірігуді қажет деп санайды: Ресей, Украина, Латвия, Белоруссия және Қырым кеңестік социалистік республикаларының 1). әскери ұйымдар мен әскери басшылықтарын; 2). халық шаруашылығы кеңестерін; 3). шаруашылық пен теміржол қатынастарын басқаруды; 4). қаражатты; 5). еңбек комиссариатын біріктіру жоғарыда айтылған шаруашылық салаларын басқаруды бірегей алқалардың қол астына топтастыруға мүмкіндік береді Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитетінің Төрағасы-М. И. Калинин А). 1919 ж. В). 1920 ж. С). 1918 ж. D). 1917 ж Е). 1922 ж. 2. Ақгвардияшылар мен басқыншыларға қарсы шайқастарда кеңес халқының бұл одағы шыныға түсті. Кеңестік республикалар жоғарғы органдарының барлық күшті Кеңестік өкіметінің жауларына қарсы қарулы күрес жолында біріктіру тілектерінің негізінде БОАК «Ресей, Украина, Латвия, Литва, Белоруссия одағы пайда болғаннан бастап басқа да кеңес республикалары қосылды. Азамат соғысы Орта Азияда, Закавказье мен Қиыр Шығыста аса қиын жағдайлардан өтті. Өздерінің шетте орналасқандықтарына байланысты олар милитаристік мемлекеттер тарапынан басқыншылыққа бірінші болып ұшырады және басқыншылар еліміздің басқа аудандарына қарағанда, бұл жерлерде ұзағырақ кідірді. Жұмысшы табы санының аздығына байланысты Ресейдің шет аймақтарының еңбекші бұқарасы жергілікті буржуазиялық ұлтшылдардың үлкен ықпалында болды. Мәтінде көрсетілген Кеңес Республикаларының одағын анықтаңыз: А). Социалистік В). Достастық С). Федерациялық D). Әскери-саяси Е). Тәуелсіз мемлекеттер 3. VII ғасырдың аяғында Үндістан мен Ауғанстан ды арабтар жаулап алып, ислам дінін енгізді. Арабтардың жаулауы ХІІІ ғ. дейін созылды. 1206 ж. Кутб-уд-дин Айбек Солтүстік Үндістанда Дели қаласын астана етіп, жаңа мемлекет құрады. Мәтінде көрсетілген Кутб-уд-дин Айбек құрған мемлекет атауын анықтаңыз: А). Гранада сұлтандығы В). Кордова халифаты С). Ақ Орда Д). Алтын Орда Е). Дели сұлтандығы 4. Телепин атты патша елдегі жағдайды реттеуді қолға алды. Ол егер патша өлсе, оның орнына үлкен баласы, ол болмаса екінші ұлы отырсын. Ал егер балалары болмаса, ең үлкен күйеу баласы тақты иемденуге құқылы деген жарлық шығарды. Мәтінде сипатталған Телепин патша болған мемлекетін анықтаңыз: А). Хетт патшалығы В). Қытай С). Македония D). Нормандия Е). Ғұн 5. «Бұл соғыстың бізге еріксіз әкеп таңылғаны жұрттың бәріне мәлім. 1918 жылдың басында біз бұрынғы соғысты бітірген едік, ал жаңа соғысты бастаған жоқпыз, сонда млн-даған ақшасын оңды-солды шашқан Антантаның көмегі арқасында ғана ақгвардияшылардан бастап, оңтүстікте, шығыста бізге қарсы аттанғанын жұрттың бәрі біледі...» Мәтінде сипатталған соғысты анықтаңыз: А). Ұлы Отан соғысы В). Бірінші дүниежүзілік соғыс С). Азамат соғысы D). Наполеонмен болған Отан соғысы Е). Қытаймен соғыс 6. Жастүріктер бағдарламасы «Біз қазіргі билеуші әулет тәртіп ұстап түруы үшін керек деп санаймыз, сондықтан да оны құлату үшін емес, прогресс түсінігін тарату, оның жеңіске жетуі үшін еңбек етеміз. Біздің ұранымыз – «Тәртіп пен прогресс», Біз қандай да бір провинция үшін емес, бүкіл империя үшін, бір ғана ұлт үшін емес, ол еврей болсын, христиан немесе мұсылман болсын, бүкіл оттамандықтар үшін реформа жүргізуді талап етеміз. Біз өркениет жолын жақтаймыз, бірақ біз прогреске тек қана оттамандық элементтерді күшейту жолымен ғана жеткіміз келетінін айтамыз. Біз өзіміздің Шығыс өркениетінің идеяларын басшылыққа аламыз деп шештік, сондықтан да батыстан тек ғылыми дамуының жалпы жетістіктерін ғана алуға тиіспіз. Еуропада фанатизмнен аулақ батыл адамдар бар, олар Шығыс пен Батысқа да бірдей жақсылық тілейді, біз солардың моральдық қолдау табамыз деп сенеміз. Бірақ біз шетелдік державалардың оттаманыдық билікке тікелей араласуына қарсы шығамыз. Бұл фанатизмнен емес, себебі біз үшін дін мәселесі-әркімнің жеке шаруасы, біз үшін бұл азаматтық және ұлттық ар-намыстан туған таңды сезім.» Мәтінде сипатталған Түркиядағы жастүріктер қозғалысы басталған жерді анықтаңыз:. А). Сербия В). Румыния С). Египет D). Ливия Е). Македония 7. «Уу күні, Оннан астам облыстардан шақырылған шаруаларды император Тайканшанъ тауларынан Бинчжоуға дейін жол салуға жіберді. Цзянь күні, Изюньчэн қаласынан шығысқа қарай император үлкен шатыр орнатқызды; оның қол астындағылар салтанатқа дайындық жүргізіп, тұмар іліп тастады. Император үлкен той жасап, Цимин Кэхань мен оның қол астындағыларға көп сыйлықтар берді. Цзинцзы күні, Император Юйлиннен батысқа және шығысқа Цзы Хеге дейін Ұлы Қорған салу үшін миллион шаруа жіберді. 10 күннен соң құрылыс тоқтатылды: 50 мыңнан астам қаза тапты. Жэкинь күні, Император Тайюаньға келіп, Цзинянгук сарайын салуға бұйрық берді. Ивэй күні, Император Цзиюаньда тоқтап, Чжан Хэнің үйінде болып, сайран құрды». Ян Гуан немесе Ин-ди деген атпен белгілі императордың (605-615) билік еткен кезеңі сипатталады. Мәтінде сипатталған мемлекетті анықтаңыз: А). Вьетнам В). Моңғолия С). Қытай D). Корея Е). Жапония 8. «120. Бұдан да дұрысы осы жамандықтардың бәрінің бастауы-өз қол астындағылар мен олардың мүлкіне ұлы мәртебелінің парламент келісімінсіз шексіз билік жүргізуіне қарсы болу; қос палата қаулысы мен парламент актісі брйынша мұндай заңға қарама-қайшы деп жарияланады. 139. Корольдің табыстары нақтыланып, тәртіпке келтірілді, шенеуніктердің пайдаланып кетуі мен артық шығын жойылды, ал корольдің жеке басын қолдау, корольдікті басқару мен қорғауға қажет шығын толық қамтамасыз етілді. 140. Келісім соттарының жұмысы реттеліп, поцесс жүргіудегі шығындар азайтылды. 141. Алтын мен күмісті экспортқа шығаруды болдырмкаудың, сондай-ақ өнеркәсіп пен сыртқы саудадаға байланыстың өсуі үшін халықаралық ауысымды қаржы курсының тиімсіздігін азайтудың дұрыс шаралары белгіленді. 158. Корольдің парламентті таратуға қатысты билігі белгілі дәрежеде шектелді: тақсыр бұл құқықтан айырылмайды, бірақ оны қолдану мерзімі ұзартылады. 184. Біз бұл жерде шіркеудің қолынан тәртіп пен басшылықтан алтын тізгігін алып, оны жеке адамдар мен құдайға қызмет етудің басқа бір формасын таңдайтын ерекше конгрегацияларға беру ниетінен аулақ екенімізді айтамыз. 204. Ұлы мәртебелі жақсы адамдар мен дұрыс кеңестерді қабылдай біліп, өзі мен қоғамның жетістіктеріне ұмтылу жолында халықтың саналы түрде біріккенін көре алатындай деңгейге жету керек» Мәтін бойынша Ағылшын бужуазиялық революциясы қарсаңында қабылданған құжатты анықтаңыз: А). Ұлы ремонстрация В). Құқықтар туралы билль С). Адам құқығы туралы билль D). Құқық туралы петиция Е). Түп және бұтақтар туралы петиция 9. «Таяуда Жапония бітім конференцияда Циндаоны бөліп алу және Шаньдунге бақылау жасау құқығын талап етті жәнен дегеніне қол жеткізді. Оның жеңісі біздің жеңілісімізді білдіреді. Жапонияға Шаньдунде билік ету құқығын беру Қытайдың тәуелсіздігін бұзып, елдік апатқа әкеп тірейді. Сондықтан да біз, студенттер, ұйымдасқан түрде шетел елшіліктеріне барып, барлық елдерден қолдау, әділдік талап етеміз. Біз, жұмысшылар, саудагерлер, халықтың және басқа да топтары Ұлттық жиналысты шақыру үшін, ұлттық тәуелсіздігімізді қорғап қалу үшін көтеріліп, қолдан келген шаралардың бәрін жасайды деп үміттенеміз. Қытайдың келешекте өмір сүруі, не құрып бітуі осыған байланысты Барлық отандастырымз еліміздің жерін бөлшектеуге болмайтындығын түсінуі керек... Елімізге қауіп төнді. Отандастар, күреске шығыңдар!». Мәтінде сипатталған үгіт қағазының жазылуына түрткі болған конференция: А). Генуя конференциясы В). Версаль конференциясы С). Вашингтон конференциясы D). Женева конференциясы Е). Гаага конференциясы 10. «Ежелгі заманда ...бірнеше мемлекеттер өмір сүрді. Олар біздің арғы бабаларымыз сақтармен көрші әрі аралас-құралас тұрды. Солардың бірі-Бактрия «Мың қала» атымен белгілі болды. Мұнда өндірілген көктасты (лазурит) Элам билеушілері арнайы адам жіберіп алдыратын, Египетке де белгілі болған. Көшпелілер құрған Кушан патшалығы Қанышке атты билеуші тұсында гүлденді. Олардың қолбасылары мен жауынгерлері өздері тұрмақ мінген аттарына дейін темір сауыт кигізген болған. Еуропаның ортағасырлық рыцарьлары мұндай сауыттарды осы кушандықтардан үйренгені байқалды. Осы мемлекеттер тұсында Ұлы Жібек жолы құрлықаралық сипата алды. Өйткені бұл елдердің саудагерлері батыстан келген тауарларды Қытайға, Үндістанға, ал ол елдерден келгендерін Египетке, Грек-рим жеріне жеткізіп отырған. Парфия алып Рим империясының шығыстағы мықты қарсыласына айналды. Ежелгі ...халықтары бостандық пен тәуелсіздік үшін күрестің тамаша үлгілерін қалдырды.» Мәтінде сипатталған мемлекеттер орналасты: А). Орталық Азияда В). Оңтүстік Азияда С). Оңтүстік-батыс Азияда D). Батыс Азияда Е). Шығыс Азияда 11. Бұл кезде король... Уайтхолда болды, мұнда оның әдеттегі қызметшілеріне қоса жақында таратылған армияның қос палатадан өздерінің парламент актісінде белгіленіп, бірақ төленбеген жалақысын алуға әрекет қылып жүрген офицерлері де көп. Ирландияға қарсы соғысқа шақыру күтіп жүрген олар сарайдағы тәртіптің әбден бұзылып, қауіпке айналғанын байқап, ұлы мәр тебеліні қорғауға өз көмектерін ұсынды және ол ұсыныс қабылданды. Сарай қасынан күн сайын өтіп жүрген бұл төменгі тобырдың бейбастықтығына әбден ашуланған офицерлер ең бір арсыз бұзықтарды соққыға жықты. Осындай қақтығыстарға байланысты талас-дауларда «домалақбастылар» және «кавалерлер» деген екі атау пайда болды, кейіннен бұлар екі жақтың көзқарасындағы айырмашылықты көрсету үшін нақты белгіленді: корольды жақтаушылар «кавалерлер» деген атау алса, ашу мен өштік туғызған қарсы жақ өкілдері «домалақбастылар» деп аталды. Мәтінде сипатталған кезеңді айтыңыз: А). Испаниядағы буржуазиялық революция В). Англиядағы буржуазиялық революция С). Египеттегі буржуазиялық революция D). Италиядағы буржуазиялық революция Е). Франциядағы буржуазиялық революция 12. ...Біздің мемлекетіміз бен халқымыздың көптеген ашық және жасырын жаулары коммунистік қозғалысқа арсыздықпен қосылып алды. Соғыста жеңіліс тапқан олар, біздің мемлекетімізден соғыстан кек алуды аңсап, біздің мемлекртімізде бүліктер ұйымдастырып, оларға іштей және сырттай көмек көрсетуде. Біреулері соғыста байығанына қарамастан, коммунистік партияға енуде; екінші біреулері өтірік пен жалаларды жариялап, халық арасында наразылық тудырушы газеттерді қаржыландыруда; үшіншілері шетелдермен байланыс жасап, шетелдік ақшаға қару-жарақтар сатып алуда; төртіншілері әртүрлі жолдармен елдегі жұмыстарға кедергі жасап, барлық қызметкерлер мен олардың қызметін дәлелсіз қарауда. Барлығының мақсаты-елде бүлік шығару, мемлекетке немқұрайлылық пен өшпенділік туғызу... Мәтін сипатталған Кеңес үкіметінің кезеңін анықтаңыз: А). Бірінші революциядан кейінгі В). Индустрияландырудың барысы С). Ұлы Отан соғысының барысы D). Азамат соғысынан кейінгі Е). Ұжымдастырудың басталуы 13. «1. Жалпы ережелер 1. Жалданушылардың (жұмысшылар мен қызметкерлердің) және кәсіпкерлердің ортақ шаруашылық мүдделерін қамтамасыз ету және кәсіпорынның шаруашылық мүдделерін қамтамасыз ету және кәсіпорынның шаруашылық міндеттерін орындауда жалдаушыға көмек көрсету үшін 20 жалдынушыдан кем істемейтін барлық кәсіпорындарда өндіріс кеңестері құрылуы тиіс. 6. Кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлерінің шаруашылық мүдделерін қамтамасыз ету үшін барлық кәсіпорындарда, құрамында жұмысшылар мен қызметкерлер ұсынылған өндірістік кеңестерде жұмысшылар кеңестері және қызметкерлер кеңестері құрылуы қажет.» Мәтінде сипатталған өндірістік кеңестер туралы заңның дүниеге келуіне ықпал еткен саяси оқиға: А). Қазан революциясы В). Екінші дүниежүзілік соғыс С). Версаль шарты D). Азаматтық соғыс Е). Орыс-жапон соғысы 14. «Қытай революциясының қазіргі кезеңі өзінің сипаты жағынан буржуазиялық-демократиялық болып табылады. Қытай революциясының қазіргі кезеңі социалистік революцияға айналды және қытай революциясын «үзіліссіз» революция деп есептеу қателік болар еді. Сондықтан да Қытай революциясының қазіргі өзегі, оның негізгі және басты ортақ міндеттері мынадай: а) империалистерді елден қуып шығып, Қытайдың шын мәнісінде бірігуін аяқтау; б) помещиктік жер иелену формасын жүйелі түрде және толық жою, аграрлық реформаны іске асыру, жер иелену жүйесін оның аяғына тұсау болып отырған барлық жартылай феодалдық қалдықтарынан толық тазарту. Капиалистік өндіріс тәсілінің шеңберінен шықпайтын бұл екі міндетті тек қана қарулы көтерілістің революциялық әдістерімен ғана, империалистік үстемдік пен помещиктердің, соғысқұмарлар мен буржуазияның, Гоминданның саяси билігін жою жолымен, пролетариаттың басшылығымен жұмысшы шаруалардың демократиялық диктатурасын орнату жолымен ғана жүзеге асыруға болады. Сондықтан да Қытай революциясының қазіргі буржуазиялық-демократиялық кезеңіндегі үшінші міндеті - жұмысшылар, шаруалар мен солдаттар өкілдері жиналыстарының (кеңестерінің) билігін орнату үшін күресу болып табылады. Бұлар еңбекшілердің қалың бұқарасын мемлекетті басқаруға тарту мен қатыстырудың, жұмысшылар мен шаруалардың диктатурасын орнатудың ең жақсы түрі...». Мәтінде сипатталған революцияның тарихи атауы: А). Синхай революциясы В). «30 мамыр қозғалысы» С). Ихетуандар қозғалысы D). «4 мамыр қозғалысы» Е). Тайпиндер көтерілісі 15. Бүгін, 1918 жылдың 27 қыркүйегінде, біз құлдық бұғауын үзіп, Фердинанд пен оның сыбайластарының қатыгез режимін құлатып, оларды халық жаулары деп жариялайды және өзін осы басқару жүйесі бар азат халық деп жариялап, Еуропа халықтарын татулық пен ынтымаққа шақырады. Бүгіннен бастап Фердинанд патша, оның әулеті мен бұрынғы үкімет құлатылды. Барлық округтердің басқарушылары, округтердің бастықтары, коменданттары, үкіметтері және әскери бастықтар осы уақытша үкіметінің бұйрықтарын орындауға міндетті. Мәтінде көрсетілген Болгариядағы солдаттар көтерілісі барысында жарияланған басқару жүйесін анықтаңыз: A). Социалистік B). Республикалық C). Монархиялық D). Корольдік E). Федерациялық 16. «1927 жылдың соңында біз Цзинганшань ауданына келдік. Біздің алдымызда жаңа база салу міндеті тұрды. Ең алдымен Цзинганшань аймағына орналасқан Нинган, Юйсань, Суйчуань, Ляньхуа, Чалин, Ваньан және Линсянь уездерінде партия ұйымдары құрылып, жұртшылық аграрлық реформаны іске асыруға жұмылдырылды. Помещиктердің жерлері тәркіленіп, кедей шаруаларға үлестіріліп берілді. Жерглікті революциялық қарулы күштері – Қызыл Армия отрядтары, шаруалардың көтеріліс отрядтары, пионер отрядтары т.б. ұйымдастырылды. Бұл аудандарда біз Гоминьданның кертартпа үкіметін құлатып, халықтың өзінің үкіметін, яғни жұмысшы, шаруа және солдат үкіметтерін орнаттық. Халық бұқарасы, әрине бұған риза болып, бізді қошеметімен қарсы алды.» Мәтіндегі Қытайға көмек көрсеткен елді анықтаңыз: А). Жапония В). Италия С). КСРО D). АҚШ Е). Германия 17. Сегун Токугава Кейкидің әскеріне қарсы Эдо үшін болған шешуші шайқастың алдында бұл антты император Муцихито (Мэйдзи) қабылдады. Император барлық ақсүйектер әулетінің, осы қоғамының озық ойлы бөлігінің, сондай-ақ оппозицияның да көңілін жаулап алып, жаңа биліктің маңына біріктіруге ұмтылды. 1. Жалпы жиналыс шақырылып, барлық мемлекеттік істер қоғамдық пікірге сәйкес шешілетін болады. 2. Барлық адамдар, билеушілер де, бағынушыларда бірауыздан өздерін ұлтты көркейтуге арнауы керек. 3. Әскери және азаматтық шені бар адамдар мен барша қарапайым халыққа өздерінің жеке мақсаттары мен қызмет-әрекеттерін жалғастырып, дамытуға ерік беріледі. 4. Бұрынғы барлық жаман салт-дәстүрлер жойылады; барлық адам қабылдай алатын әділеттілік пен адалдық салтанат құратын болады. 5. Барлық салада білімге жол ашылып, осылайша империяның негіздері беки түседі. Мәтінде императордың ант қабылдаған мемлекетін анықтаңыз: А). Қытай В). Италия С). Жапония D). Корея Е). Индонезия 18. «1922 жылдың қазан айында Халықтық-революциялық армиясы бөлімдері мен партизан жасақтары бүкіл Приморье аймағын түгелге жуық ақгвардияшылардан тазартты.1922 жылы 14 қарашада Қиыр Шығыс республикасының Халық жиналысы бүкіл Қиыр Шығыста жариялап, БОАК-ке оны РКФСР-ге қосу туралы өтініш жасады. Жапондақтармен мүмкіндігінше соғысты болдырмау және Киыр Шығыс республикасы түрінде мемлекеттік құрылым ұйымдастыруды тиімді деп таныды. Республикадағы басшылық тізгіні коммунистердің қолында.Оны қорғау үшін Халықтық-революциялық армия құрылды.» Мәтінде сипатталған Халықтық-революциялық партизан жасақтары бүкіл Приморье аймағын түгелге жуық ақгвардияшылардан тазартқаннан кейін жариялады: A). Кеңес алқасын B). Кеңес шекарасын C). Кеңес комиссариатын D). Кеңес үкіметін E). Кеңес қорғанысын 19. «Жапон империализмі шын мәнісінде елде әскери жағдай енгізді. Тек соңғы бір жарым жылда(....жылдан ... жылдың ортасына дейін) Кореяда революциялық қозғалысқа қатысты деген айыппен 8000-нан аса адам қамауға алынды. Қазіргі таңда Кореядағы «идеалық» қозғалыс үшін қамалғандардың саны 2000-ға жетті. Кандо ауданында ...жылы 500-ден астам коммунистер атылды, ал революциялық шаруаларды қоса есептегенде жазаға тартылған адамдардың саны 30 000-нан асады». Мәтінде сипатталған тарихи кезеңді анықтаңыз: A). Жапониядағы Мэйдзи тұсындағы Корея B). Жапондық Токугава тұсындағы Корея C). ХХғ.20-30 жж. Корея D). Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Корея E). Корея орыс-жапон соғысы тұсында 20. Одан өз елшілерін Рязань кінәздеріне жіберді, олардан салық және қарулы атты адамдар талап етті. Елшілерді қалаға кіргізбей, Рязань кінәздері татарларға қарсы тұру үшін, Воронежге аттанды. Кінәздердің берген жауаптары: «Біз болғанда, бәрі өздеріңдікі»... Рязань Юрий Владимирскийге көмек жіберуін, не өзінің келуін сұрап, адам жіберді: Бірақ Юрий келмеді, Рязань кінәздерінің өтінішін тыңдамады, ол өзі татарларға жеке қарсы тұрғысы келді... Рязань, Муромск, Пронек кінәздері шабуылға шықты, алайда татарлар жеңіліп, кінәздер өз қалаларына қашты. Ал татарлар ашуланып, Рязань жерін жаулап алды: қалаларды талқандады, адамдарды өлтірді, тұтқындады, өртеді. 6 желтоқсанда Рязаньнның түбіне келді де, қаланы қоршап алды. Рязань кінәздері мен қалалары қарсылық көрсетті. ....Татарлар қасиетті шіркеулерді, монастырларды, ауылдарды өртеді, байлықтарын алды. Сосын татарлар Коломнаға аттанды. Ұлы Кінәз Юрий Всеволодович оларға қарсы Владимирден өзінің баласы кінәз Всеволодовичті жіберді. Оған қарсы өз әскерімен кінәз Роман Юревич Рязанский қосылды. Оған Всеволодович мен Роман Егоровичтен Коломна түбінде кездесті. Татарлар оларды сонда қоршауға алды. Табанды шайқас болды». Мәтінде сипатталған Батудың Руське жорығы басталған мерзімді көрсетіңіз: А). 1237 ж. В). 1238 ж. С). 1240 ж. D). 1239 ж. Е). 1233 ж. V нұсқа
1.Түркістан майданы әсерлерінің қолбасшысы М. В. Фрунзенің әмірдің езгісінен азат етілуі жолындағы күреске Қызыл Армияның көмек көрсетуі туралы бұйрығы «Түркістаннан басқа Орта Азия аумағында аса артта қалған феодалдық-деспоттық екі мемлекет болатын 1920 жылы тамыз айының соңында бұл елдің еңбекшілері әмірге қарсы көтеріліске шықты. Уақытша революциялық кеңес құрылып, ол Кеңес үкіметінен көмек сұрады. Фрунзенің қолбасшылығымен Түркістан майданының әскерлері көтерілісшілерге көмеккке аттанды. Үш күндік кескілескен ұрыстардан кейін көтерілісшілер мен қызыл Армия бөлімдері бұл елдің ескі бекінісін шабуылмен жеңіп алды. Әмір қашып кетті. Халықтық революцияның жеңісінен кейін бұл ел кертартпалық пен контрреволюцияның тірегінен Кеңес үкіметінің шығыстағы алдыңғы шептерінің біріне айналды.» Мәтіндегі Қызыл Армия көмек көрсеткен Орта Азия аумағындағы мемлекетті анықтаңыз: А). Бұхара В). Иран С). Қоқан D). Түркістан Е). Ауғанстан 2. Римнің атақты ақындарының бірі болды. Ол «Энеида» дастанын жазған. Бұл еңбегін он жылда жазып бітірген. «Энеида» дастанын Гомер поэмаларының жалғасы болып есептелінді. Дастанда ерлікті, адалдықты, жасы үлкендерге құрмет көрсетуді дәріптеген. Ол дастандарын өлең сүйгіштер үйірмесінде оқуды әдет еткен. «Энеида» дастаны латын поэзиясының асқар шыңы болып саналады, бұдан кейін бірде-бір ақын Римде осындай ғажайып туынды жазған емес. Мәтінде сипатталған «Энеида» дастанының авторы: А). Константин В). Вергилий С). Феодосий D). Цезар Е). Цицерон 3. «... Ресей мұсылмандары... Бұдан былай сіздердің діндеріңіз бен әдет-ғұрыптарыңыз, сіздердің ұлттық және мәдени мекемелеріңіз еркін деп, оларға ешкім қол сұқпайды деп жарияланады. Өздеріңіз ұлттық өміріңіз еркін және кедергісіз құра беріңіз. Сіздердің бұған хақыларыңыз бар. Біліп қойыңыздар, Ресейдің барлық халықтарының құқықтары сияқты, сіздердің құқықтарыңыз революция мен оның органдарының, жұмысшы, солдат және шаруа депутаттары Кеңестерінің бап күшімен қорғалады... Осы революцияны және оның өкілетті үкіметін қолдаңыздар!..» Мәтінде берілген үндеуді қай үкімет жариялағанын анықтаңыз: А). Кеңес үкіметі В). Уақытша үкімет С). Комуч (Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы комитетінің мүшелері) D). Түркістан мұхтариаты Е). Алашорда үкіметі 4. Мәтінде көрсетілген мәлімет негізінде Түркияға басып кірген елді көрсетіңіз: «...Түркия орыс әскерлерінің Закавказье аймағының тыс шығуының қауіптеніп және Сефевид мемлекетінің әлсіздігін пайдаланып, 1723 жылы...» А). Иордания В). Ирак С). Сирия D). Иран Е). Ресей 5. Ол өзінің қиялымен ойлап тапқан аралығындағы бақытты елді, тамаша қалаларын, гүлденген даланы, тәртіп пен заңдарына шығармасында жаза отырып, әділетті қоғамдық құрылысты армандады. Бұл XV-XVI ғасырда өмір сүрген ағылшын гуманист жазушысы: А). Рабле Франсуа В). Уильям Шекспир С). Томас Мор D). Донателло Е). Сервантес 6. «К. Э. Циолковский – ұлы қиялшыл және ғалым, ...теориясын ойлап тапты және ғарышқа ұшу мүмкіндігінің негізін қалады. Ол кеңес ғылымын тамаша табыстарға жеткізді, соның арқасында Кеңес Одағының алғашқы ғарышқа ұшулары жүзеге асырылды. Егер пленатааралық кеме секундына 8 шақырымнан кем емес жылдамдықпен қозғалатын болса, атмосфераның шетіне шығады да, ай сияқты Жердің серігіне айналады, себебі мұндай жылдамдық кезінде ортадан тепкіш күш жердің тарту күшіне теңеледі. Ол өзінің төл формуласын, ол арқылы кеме-зымыран қозғалатын теориясын жасады. Бұл іске асады! Міндетті түрде болады! Адамзат бір орында тұрақтап қалмайды, ол әрдайым алға ұмтылады, сондықтан ерте ме, кешпе оның формуласы келеді. Зымыран, тек қана зымыран адамды жердің тарту шебіне алып шығады». Мәтіндегі К. Э. Циолковский ойлап тапқан теориясын анықтаңыз: А). Реактивті қозғалтқыш В). Ықтималдылық С). Тепе-теңділік D). Радиоактивтілік Е). Кванттық механика 7. "Ежелгі Египеттегі еңбекшілер қарапайым тұрған. Олардың үйлері балшықтан соғылған. Алдымен балшықты илеп , кірпіш құйып, оны қалап, түзу шығуына ерекше мән берген. Үйдің төбесі пальма жапырақтарымен жабылды. Еденінде қамыстан тоқылған төсеніштер. Олардың ыдыс-аяқтары қыштан жасалды. Үйдің ортасында дастарқан жаюлы. Оның үстінде күлше нан. Ал мереке күндері ғана дастарқанға ет, шарап және құрма, жүзім сияқты тәтті жемістерді қояды". Мәтінде сипатталған ежелгі Египеттегі еңбекшілердің үйлерінің төбесі жабылған материалды анықтаңыз: А). Ағаш бөренелері В). Балшық С). Темір D). Қамыс Е). Пальма жапырақтары 8. Шекаралық Шэньси-Ганьсу-Нинься аудандарында әкімшілік жүйені құрудың жалпы принциптері: «1. Шекаралық аудандағы ең жоғары әкімшілік органдары халықтық-саяси кеңестер болып табылады. Шекаралық аудандағы әр түрлі сатыдағы үкімет орындары тиісті сатыдағы Халықтық-саяси кеңестердің шешімдеріне бағынады... 4.Шекаралық ауданның халықтық-саяси кеңесі сессияларының аралығында шекаралық жоғары әкімшілік ұйымдары осы ауданның үкіметі болып есептеледі. Ол әкімшілік жұмыстарды жүргізу және басшылық жасау жөнінен Шекаралық ауданның Халықтық-саяси кеңесі алдында жауап береді. 5. Уездік үкіметтер Шекаралық ауданда әкімшілік жұмыстарын жүргізуші негізгі ұйым болып табылады. 6. Болыстық үкіметтер Шекаралық аудан үкіметінің негізгі ұйымдары болып табылады. Олар болыстағы әкімшілік істерді жүргізуде өзінің үсітінен қарайтын үкімет пен тиісті сатылардағы халықты-саяси кеңестердің алдында тікелеу жауапты...» Мәтінде сипатталғанн басқару тәртібі енгізілген оқиғаны анықтаңыз: А). Синьхай революциясы В). «Зор секіріс» кезеңі С). «Мәдени революция» кезеңі D). Апиын соғысы Е). Азамат соғысы 9. «Ұлтшылдық» деген терминнің мағынасы ешқандай түсіндірмесіз де анық. Мәселен әрбір адамның өз ата-анасы әрқашан да жағымды, оларды басқа біреумен шатастырмайды. Сол секілді ұлтшылдық сезім әрбір адамның қанында болады. Маньчжурлердің Қытайға басып кіргеніне 260 жыл болса да әрбір хань ұрпағы, тіпті жас бала да олардың маньчжур екенін бірден біледі, ешқашан хань екен деп шатастырмайды. Ұлтжандылықтың мағынасы-осы! Билікті халықтандыру туралы айтатын болсақ, ол саяси революцияның негізін құрайды. Болашақта, ұлттық революцияны жүзеге асырған соң, қазіргі басқару жүйесін бір соққымен күйретуге болады. Дегенмен де қазіргі жағымсыз жүйенің қалдықтары қалуы мүмкін, оларды түп-тамырымен жою қажет. Мин императоры Тайцзу моңғолдарды қуып, Қытай мемлекетін жаңғыртқан кезде еске түсрейікші.Ұлттық революция ол уақытта аяқталған, ал елді басқару Хань, Тан немесе Сун әулеттері кезіндегідей болып қала берді. Сондықтан да саяси революция осы жолда бізге анық қажет. Саяси революция проблемаларын түсіну көп еңбек пен уақытты қажет етеді. Ал іс жүзінде ол ұлттық революциямен қатар жүреді. Сыртқы державалар Қытайды қырғиша бағып отырғанда, революционерлер арасында да осы тектес араздық болып, елді бөлісе бастаса, Отанымызды өз қолымызбен күйреткеніміз Мәтінде сипатталған бағдарламаның авторын анықтаңыз: А). Юань Шикай В). Кан Ювэй С). Лян Цичао D). Сунь Ятсен Е). Пу И 10. 10 қаңтар, 1933 жыл. «Қытай Кеңес үкіметі және жұмысшы-шаруа Қызыл Армиясының Революциялық кеңесі Қытай жұртшылығының алдында қазіргі кезеңде ұлттық-революциялық соғысты ұйымдастыру және жүргізу керектігін жариялайды. Қытай Қызыл Армиясы жапон империализміне қарсы бірігіп күресу үшін кез – келген қарулы күштермен мына төмендегідей жағдайларда әскери келісім жасауға дайын: Кеңестік аудандарға шабуылды дереу тоқтату; Халық бұқарасын демократиялық құқықтар (жиналыстар, ұйымдар құру, сөз және баспасөз бостандығы т.б.) беру; Халық бұқарасын дереу қаруландыру, Қытайды қорғау және оның тәуелсіздігін, бірлігі мен аумақтық тұтастығы үшін күресетін еріктілердің қарулы жасақтарын құру. Біз, Қытайдың қалың бұқарасы мен солдаттары осы үндеуге жауап ретінде Қытайдың тәуелсіздігі, бірігуі мен аумақтық тұтастығы үшін халықтық-революциялық соғыс ұйымдастырады деп күтеміз. Жапон және басқа да империалистерге қарсы, сонымен бірге олардың сатқын және тізе бүккен агентурасы - гоминьданға қарсы күреске, қарулы халықтық және ұлттық революциялық соғысты өрістетуге бірігіңдер!» Құжатта сипатталған оқиғаның нәтижесін көрсетіңіз: А). «4 мамыр қозғалысы» ұйымдастырылды В). «Зор секіріс» бағыты жарияланды С). Синьхай революциясы D). «30 мамыр қозғалысы» болды Е). Жапония Маньчжурияны басып алды 11. «1. Империя қауымдар мен қауымдар одақтарына жұмыссыздарға көмек көрсету үшін қаржы бөледі. 2. Қауымдар кедейлерге берілетін көмекті алуға құқығы жоқ жұмыссыздаға қамқорлық жасауға міндетті. 8. Жұмыссыздар ұсынылған жұмыстан, тіпті олар бұрынғы мамандығына сәйкес келмесе де және тұратын жерінен басқа жерде болса да, тіпті қысқартылған жұмыс күні жағдайында бас тартпаулары керек, себебі ұсынылып отырған жұмыс осы жердегі ресми жалақыға сай денсаулыққа зиянды емес және үйлі – барандылаға, отбасына қамқорлық жасауға кедергі етпейді. Жұмыс орнына барып – келу тегін. Ақысын тұрғылықты жеріндегі жұмыссыздарға қамқорлық жасау қорының есебінен қауым төлейді. 9. Жәрдемақының мөлшері мен тағйыдау әдісі қауым не қауымдар одағының қарауына беріледі. Ақшалай жәрдемнің орнына заттай көмек беруге (азық-түлік, пәтер) болмайды». Мәтінде келтірілген неміс қауымдарына арналған үзіндіден қатені тауып, дұрыс жауабын анықтаңыз: А). қауымдар кедейлерге берілетін көмекті алуға құқы,ы жоқ, жұмыссыздарға қамқорлық жасауға міндетті В). жұмыс орнына тегін барып – келу ақысын тұрған жеріндегі жұмыссыздарға қамқорлық жасау қорының есебінен қауым төлейді С). империя қауымдар мен қауымдар одақтарына жұмыссыздарға көмек көрсету үшін қаржы босатады D). ақшалай жәрдемнің орнына заттай көмек беруге (азық – түлік, пәтер) болады Е). жәрдемақының мөлшері мен жол төлемін тағайындау қауым не қауымдар одағының қарамағына беріледі. 12. «Кеңестік Республикалар құрылған уақыттан бастап, дүние жүзі мемлекеттері екі лагерге: капитализм лагеріне және социализм лагеріне бөлінеді. Капитализм лагерінде-ұлттық араздық пен теңсіздік, отарлық құлдық пен шовинизм, ұлттық езгі мен қырып-жою, империалистік тағылық соғыстар. Мұнда социализм лагерінде өзара сенім мен бейбітшілік, ұлттық бостандық пенн теңдік, халықтардың бейбіт қатар өмір сүруі ме туысқандық ынтымақтастығы. Капиталистік әлемннің адамды адамның қаннауы жүйесімен мәселені шешудің ондаған жылдарға созылған әрекеттері нәтижесіз болды... Және де халықтардың ұлттық даму бостандығын жуық арада өздерінің Кеңестерінің съезіне жиналып, Кеңестік Социалистік Республикалар Одағын құру туралы шешімді бірауыздан қабылдаған, кеңестік Республикалар халықтарының еркі, яғни бұл одақ әрбір республиканың Одақтан еркін шығу құқығы қамтамасыз етілген, Одаққа кіруге барлық Кеңестік Социалистік Республикаларға жол ашық болатын жаңа одақтық мемлекет халықтардың туысқандық ынтымақтастығы мен бейбіт қатар өмір сүру негізін 1917 жылдың қазан айында-ақ орнатумен лайықты аяқталған, дүниежүзілік капитализмге қарсы сенімді тірек және Кеңестік Социалистік Республикаға барлық еңбекшілерін біріктіру жолында шешуші қадам болатын, теңқұқылы халықтардың еркін бірлестігі болып табылатын сенімді кепілдік болады.» Мәтін бойынша Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы құрылғаннан кейінгі жергілікті халықтың мүддесіне сәйкес келетінін анықтаңыз: А). салт-дәстүр мен діни дәстүрлер сақталды В). демократиялық тәртіпті орнықтырды С). дербес мемлекет құру талаптары орындалды D). тоталитарлық тәртіп күшейді Е). егемендік құқықтары сақталды Мәтінде сипатталған үзіндіден қатені тауып, дұрыс жауабын белгілеңіз: А). кез келген тұлға, егер ол кәмелетке толған және өзінің құқықтық негізінен ешқандай түрде айырылмаған болса В). Кез келген тұлға, тұрған мекенінде тиісті мамандығы болса С). Кез келген тұлға, іскерлік мақсатқа қажетті мамандығы бар болса D). Сайлау округінің парламенттік сайлаушісі ретінде тізімге енгізілген тұлға парламентте осы округтің атынан өкілдік ететін парламент мүшесін сайлауға дауыс беруге Е). Өзінің іскерлік мақсатқа қажетті мамандығы барлығы себепті тізімге енгізілуге құқықты тұлғаның ері немесе әйелі болып саналатын әрбір адам 13. Мәтінде сипатталған көтерілсті анықтаңыз: «...Жаңа патрондарды пайдаланудан бас тарту көтерілістің басталуынаың қарапайым сылтауы болды. Оны үнділер мен мұсылмандар алдында ойластырып қойған. Көтерілістің шын себебі ағылшындардың ақылсыз билік жүргізуінен...». Ағылшын полковнигі К. Янг жазған. А). Жас түріктер көтерілісі В). Кемалдық төңкеріс С). Сипайлар көтерілісі D). Бабшылдар көтерілісі Е). Араби паша көтерілісі. 14. Мәтінде айтылған сөздер қай кітапта жазылған? «Шумер үшін сені бүйіріңнен тепсе, сен оны отанындай қорғайсың. Отан үшін жауап беретіндей боласың». А). «Ежелгі шығыс тарихы бойынша хрестоматия» В). «Ертедегі шығыс тарихы» С). «Тарих» D). «Нақылдар» Е). «Аз и Я» 15. «Қаланың жартысы жанып кетті, өртке ұшырап, аш-жалаңаш және баспанасыз қалған адамдарды дәулеттілер малай етіп алды» - деп суреттелген 1192 жылы өрт болған орыс жеріндегі қала: А). Суздаль В). Тверь С). Новгород D). Владимир Е). Ярославль 16. «1. Германияда бірден-бір саяси партия ретінде Германия ұлттық-социалистік жұмысшы партиясы өмір сүруде. 2. Егер кімде-кім басқа бір саяси партияның ұйымдық құрамын жасақтауға немесе жаңа саяси партия құруға әрекет жасаса, оның бұл қылмысы басқа заңдар бойынша қатаң жазаға тартылмайтын болған жағдайда, 3 жыл мерзімге дейін жуасыту үйлеріне жабылады немесе 6 айданн 3 жылға дейінгі қамау жазасына кесіледі.» Мәтінде сипатталған заң баптарында шектелген азаматтардың құқығын анықтаңыз: А). Экономикалық В). Әлеуметтік С). Саяси D). Мәдени Е). Діни 17. «1. Германияда бірден-бір саяси партия ретінде Германия ұлттық-социалистік жұмысшы партиясы өмір сүруде. 2. Егер кімде-кім басқа бір саяси партияның ұйымдық құрамын жасақтауға немесе жаңа саяси партия құруға әрекет жасаса, оның бұл қылмысы басқа заңдар бойынша қатаң жазаға тартылмайтын болған жағдайда, 3 жыл мерзімге дейін жуасыту үйлеріне жабылады немесе 6 айданн 3 жылға дейінгі қамау жазасына кесіледі.» Мәтінде бойынша Германияда жаңа партия құруға тиым салынған заң қабылданған себебін анықтаңыз: А). Партиялар арасында өзара талас туғызбас үшін В). Партия құруға лайықты тұлға табылмауына байланысты С). Демократиялық мемлекет орнағандықтан D). Қаржының тапшы болуы Е). Диктаторлық тәртіп орнады 18. «Сауда-саттық қазандай қайнап жататын және тиімді болатын, бірақ шынайы шаруашылықпен күн көретін халық бұқарасын қызмет етпейтін, тек сән-салтанат жиһаз-мүліктеріне мұқтаж, әлеуметтік сатысындағы билігіндегі бай-бағландарға қызмет ететін. Қытайлар, мәселен, Иранның тек өз патшайымдары үшін аса қымбат тұратын, қас пен көз сүрмелерін алдыртатын, сол сияқты Вавилон кілемдері сирек кездесетін мүлік еді. Ақырында Қытайға Сирияның табиғи да жасанды асыл тастары, Қызыл теңіздің інжу-маржандары, Сирия мен Мысырдың маталары, Кіші Азияның есіртпе нашалары жеткізеті. Бірақ сауданың ең маңызды мүлкі жібек болатын, ол Европаға Августың заманынан бері түсіп тұратын. Вавилонның жібекке деген мұқтаждығы аса зор еді, өйткені ол хан сарайы мен ақсүйектердің қажетіне ғана емес, түз тағыларымен қарым-қатынаста пайдаланды...» Мәтінде сипатталған жібек матасының Византияда басқа қандай қызмет атқарғанын анықтаңыз: А). Византия тұрғындары салықты жібек матамен өтеді В). Географиялық ашуларға байланысты жібек матаны жеткенді кеме жасақтауда пайдаланды С). Жібек мата Византияның ақша бірлігі – «номисманың» орнына қолданылды D). Әскер жалдаған кезде валюта ретінде пайдаланды Е). Византиялықтар жазу материалы ретінде пайдаланды 19. «Ол XVII ғ. екінші ширегінде француз абсолютизмін нығайтуда басты рөл атқарды. Оның саясатын жергілікті жерлерде жүзеге асырущылар тек қаржы мен сот істері ғана емес, басқару ісі де сеніп тапсырылған, губернаторларға мардымсыз ғана билік қалдырған шенеунік-интенданттар болды. Оның шын берілген қызметкерлері, оның саясатын қатаң да үздіксіз жүргізген, олар халықтан салықты аяусыздықпен жинап отырды.» Мәтінде сипатталған тарихи тұлғаны анықтаңыз: А). Дюпон дел Эр В). Ришелье С). Ламартин D). VII Карл Е). IV Филипп 20. «... Мақта мата тоқыма өнеркәсібінің барлық кәсіпкерлері өздерінде жалданып жұмыс істеушілерге, шәкірттерге олардың алты апталық үйренуші мерзімінде, мақта тазалаумен айналысатын және маусымдық жұмысшылардан басқаларына, 40 сағат жұмыс күні үшін оңтүстік белеуде аптасына кем дегенде 12 доллар, солтүстік белдеуде кем дегенде 13 доллар жалақы төлеуге міндетті. ... Мақта мата тоқыма өнеркәсібінің кәсіпкерлері жөндеу жұмысшылары, механиктер, электриктер, өрт сөндірушілер, қызметкерлерден... басқа жалданып жұмыс істеушілердің барлығының жұмыс күндерін аптасына 40 сағаттан аспайтындай етіп жоспарлауға міндетті». Мәтінде келтірілген үзіндіден АҚШ-тағы 1929-1933 жылдардағы экономикалық дағдарысқа қарсы қабылданған шараларды анықтаңыз: А). мемлекеттік бюджетті сақтап қалу барысында салық саясатын қатаң қолға алу В). еңбек армияларын құрып, өндіріс пен азық-түлік тауарларын жалақы түрінде тепе-тең бөлу С). сырттан тартылған инвестицияларды тікелей өнеркәсіпке жұмсау D). жергілікті шикізат базасын жасау арқылы әскери өндіріс қажеттілігін қамтамасыз ету Е). мемлекеттің өнім өндіру үрдісіне тікелей араласуымен бәсекелестікті дамыту ҚОСЫМША 1 нұсқа
Қазақ-Ресей саудасының ерекшеліктері арасында қатесін табыңыз: “Қазақтардың Ресеймен сауда жасайтын негізгі орындары шекара шебінегі Орынбор, Троицк, Петропавл, Омбы, Семей және Өскемен … болды. Қазақ-Ресей саудасының өзіндік ерекшеліктері бар еді,… айналымдағы ақша қазақтарда аз еді. Сауда бірлігі ісек қой саналды. … Ресей саудагерлері аз уақыттың ішінде-ақ байып шыға келді. Мысалы, бағасы 75 тиын тұратын 18 метр кенепті бір жылқы мал өгізге айырбас жасады.Ал ол жылқы мен өгізді Ресейге алып барып,12-15 сомнан сатты» Жауабы: Сауда жасайтын негізгі орындар округтік приказдар болды. 2. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз. «1991 ж 21желтоқсан күні жергілікті уақыт бойынша 11 сағат 30 минутта тәуелсіз мемлекеттердің басшылары Қазақстан Президентінің резиденциясында жиналдыү М.С.Горбачев бұл жиынға шақырылған жоқ. Сағат 15-ке қарай күні бұрын дайындалған құжаттарды талқылау аяқталды. Жергілікті уақыт бойынша сағат 17-де 11 республиканың басшылары мәжілістің қорытынды құжаттарына қол қойды. Осы уақыттан бастап КСРО іс жүзінде өмір сүруін тоқтатты…» Жауабы:ТМД-ның құрылуы 3.Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз. «Бұл күн 1986 жылғы желтоқсан құрбандарын еске алудың 5 жылдығымен тұспа-тұс келді.Алматыда өткен митингіде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев, академик С.Зиманов, желтоқсан оқиғасына қатысқандар, алыс және жақын шет елден келгендер сөз сөйледі. «1986 ж. Желтоқсанда екі күш-жас, қатайып үлгермеген демократиямен тоталитарлық жүйе қақтығысты» деді митингіде сөз сөйлеген М.Шаханов. Алматыдағы оқиғалардан соң көптеген демократиялық бой көрсетулер болып өтті, тоталитарлық жүйе қүйреді» Жауабы: Қазақстан тәуелсіздігінің жариялануы 4.Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз. «Хан 1368-1369 жж. Өз атынан Сығанақ қаласында теңге соқтырды. Ол 1374-1375жж. Еділ бойына қарай жорық жасап, Алтын Орданың астанасы Сарайды, Қажы-Тарханды алып, Кама бұлғаларын бағындырды. Бірақ Алтын Орданың уақытша билеушісі Мамайды жеңе алмады» Жауабы: Ақ Орданың Алтын Ордадан мүлдем оқшаулануы. 5.Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаның жағымсыз салдарының ішінде қате берілгенін анықтаңыз. «Көрсеткішті жоғарлатып көрсету үшін орасан зор аумақ жыртылды. Экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы ауыр салдарға әкеліп соқты:топырақ эрозиясы күшейді. Егін үшін жыртылған миллиондаған жер шабындық жайылымдық алқаптардың көлемін тарылтты. Мыңдаған гектар жерлер елді мекен салуға тартып алынып, олардың инфроқұрылымын жүргізу үшін құнарлы жерлердің елеулі көлемі бөлінді. Нәтижесінде ауыл шаруашылығы орны толмас шығынға ұщырады. Қазақ халқының әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне оның мәдени құндылықтарына «жоғарыдан» менсінбей қараушылық орын алды.» Жауабы: Дәнді дақылдар өндірісінің төмендеуі. 6. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаға Н.Ә.Назарбаевтың көзқарасы. «Төтенше жағдай жөніндегі Мемлекеттік комитет елдің экономикалық және саяси суреттей келіп, барлық кінәні реформа саясатына аударып, кеңес халқына үндеу тастады.Үндеу өткен уақыттың дақпыртты ұрандарымен көмкеріліп, аяғында өздігінен құрылған комитетке жан-жақты қолдау көрсетуге шақырды. ТЖМК-ның №1 қаулысы бойынша…одақтық және автономиялы республикалар, өлке, облыс, қала, аудан, кенттер және ауылдар төтенше жағдай тәртібін мүлтіксіз орындауға міндеттенді. Осы қаулы негізінде саяси партия, қоғамдық ұйымдар мен бұқаралық қозғалыстардың қызметі тоқтатылды, митинг, шеруге шығу, ереуіл жасауға тыйым салынды» Жауабы: ТЖМК-ны қолдамайтынын жариялады. 7. «Мәдени мұра»мемлекеттік бағдарламасының Қазақстан тарихы үшін маңыздылығын анықтаңыз. «Қазақстан Респуб. Президенті Н.Ә.Назарбаев 2004 жылғы 13 қаңтарда «2004-2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы» Жарлыққа қол қойды. Бағдарлама қабылданғаннан кейін тарих пен мәдениеттің 51 ескерткіші қайта жаңғыртылып, Қазақстан аумағындағы 39 қалашық, қоныс,тұрақ, обалар мен қорғандарда маусымдық археологиялық зерттеулер жүргізілді. Қытайға, Түркияға, Монғолияға, Ресейге, Жапонияға, Египетке, Өзбекстанға, Арменияға, АҚШ пен Батыс Еуропа елдеріне 15 ғылыми экспедиция ұйымдастырылып, Қазақстан тарихы, этнографиясы,елдері жөнінде бұрын белгісіз болып келген 5000-ға жуық қолжазбалар мен басылымдар табылды. Жауабы: Тың деректер зерттеліп, ғылыми айналымға енгізілді. 8. Мәтінде сипатталған тарихи оқиға қай кезеңге жататындығын анықтаңыз. «Тек аңыздардың айтуы бойынша қырғыз-қазақтардың арасында… (Тәуке) қалпына келтірілген тыныш та бейбіт өмір ұзаққа созылмады. Көп ұзамай-ақ олардың арасындағы алтыбақан алауыздық қайтадан басталды да, көрші халықтар бұл жағдайды өз мақсаттарына пайдалана қойды. Батыстан Еділ қалмақтары, солтүстіктен башқұрттар Сібір казактары шабуылға шықты. Бұларды ол кезде өте күшті қонтайшы Галдан Серен басқарды. Ол өзінің көшпелі көршілерінің бәріне де де тітіренткен үрей туғызып ғана қойған жоқ, сонымен қатар тіпті Ресей мен Қытайды да ойландырды.» Жауабы: XVIII ғ.басы 9. Мәтінде қай тарихи дерек туралы айтылғанын анықтаңыз. «Автор Сібір шекаралық шебінде ұзақ уақыт қызмет етіп қазақ халқының өмірі мен тұрмысын жақсы зерттеген еді. Ол өзінің кітабында Орта Жүздің тарихы мен шекарасы туралы егжей-тегжейлі мәлімет қалдырды. Онда далалықтардың әдет-ғұрпы салт-жоралары жан-жақты суреттеледі. Сондай-ақ қазақтардың Ертістің оң жағалауына қашан өткені туралы айтылады.» Жауабы: Орты Жүз қырғыз-қайсақтарының сипаттамасы. 10. Мәтінде сипатталған тарихи деректің авторын анықтаңыз. «Автор Сібір шекаралық шебінде ұзақ уақыт қызмет етіп қазақ халқының өмірі мен тұрмысын жақсы зерттеген еді. Ол өзінің кітабында Орта Жүздің тарихы мен шекарасы туралы егжей-тегжейлі мәлімет қалдырды. Онда далалықтардың әдет-ғұрпы салт-жоралары жан-жақты суреттеледі. Сондай-ақ қазақтардың Ертістің оң жағалауына қашан өткені туралы айтылады.» Жауабы: И.Г.Андреев 11. Ресей мен Қытай арасында жасалынған бейбіт келісімшартынан келтірілген үзінді қай тарихи оқиғаға қатысты екенін анықтаңыз. «Іле өлкесінің тұрғындарына олардың қазіргі тұрып жатқан жерлерінде Қытайдың қол астында қала беруіне де, Ресейдің жеріне өтіп , оның қарамағына өтуіне де ерік беріледі.Ресейге қоныс аударғысы келетіндер 1 жыл ішінде ойланып шешім қабылдауы тиіс.» Жауабы: Дүнгендер мен ұйғырлардың Жетісуга қоныс аударуы. 12. Мәтінде айтылған қазақ ханын анықта. «…Қазақ хандығының сыртқы жағдайы өте ауыр еді. Біріншіден …. қазақ сұлтандарына одақтас болып жүрген Абдаллах хан енді оларға қарсы шықты. Екіншіден, хандықтың шығыс жағындағы моғолдар мен жоңғарлар қазақ жеріне ұдайы қауіп төндіріп отырды. Ол хандық билікті нығайтып ғана қоймай, қазақ жерін кеңейтіп, қазақ хандығының беделін халықаралық деңгейге дейін көтере білді» деп айтады» Жауабы: Тәуекел хан 13. Санк-Петербург бейбіт келісімшартынан келтірілген үзіндіні оқып шығып, Іле өлкесінің тұрғындарына қандай құқық берілгенін анықтаңыз. «Іле өлкесінің тұрғындарына олардың қазіргі тұрып жатқан жерлерінде Қытайдың қол астында қала беруіне де, Ресейдің жеріне өтіп , оның қарамағына өтуіне де ерік беріледі.Ресейге қоныс аударғысы келетіндер 1 жыл ішінде ойланып шешім қабылдауы тиіс.» Жауабы: Жетісу облысының аумағына қоныс аударуға. 14. Мәтінде сипатталған тарихи жағдай қай қазақ ханының билік ету уақытына тұспа-тұс келгенін анықтаңыз. «… Соғыс қимылдары тоқтап, бейбітшілік орнады. Қазақтар мен өзбектердің арасында сауда-саттық қарым-қатынас ұлғайды. Екі ел арасында шаруашылық байланыс одан әрі өрістей түсті. Бұл саясат Қазақ хандығынығ ішкі-сыртқы жағдайын жақсартуға, шаруашылықтың оңалуына, өркенлеп, өсуіне тиімді әсер етті. Қазақ хандығы нығая түсті.» Жауабы: Хақназар хан 15. Мәтінде қай саясат туралы айтылғандығын анықтаңыз. «…халық шаруашылығына әкімшіл-әміршілдікті сақтай отырып, белгілі дәрежеде капитализмге уақытша ерік беруге есептелген пролетариат мемлекеттің ерекше саясаты. … аз уақыт әрекет етіп, барлық саланы біртұтас қамтылған жұйе болып қалыптасып үлгермеді.» Жауабы: ЖЭС 16. Мәтінде берілген үндеудің қай үкімет жариялағанын анықтаңыз. «Ресей мұсылмандары… бұдан былай сіздердің діндеріңіз бен әдет-ғұрыптарыңыз, сіздердің ұлттық және мәдени мекемелеріңіз еркін деп,оларға ешкім қол сұқпайды деп жарияланады. Өздеріңіздің ұлттық өміріңізді еркін және кедергісіз құра беріңдер. Сіздердің бұған хақыларыңыз бар, біліп қойыңыздар Ресейдің барлық халықтарының құқықтары сияқты,сіздердің құқықтарыңыз революциямен оның органдарының жұмысшы солдат және шаруа депутаттар Кеңестерінің бар күшімен қорғалды… Осы революцияны және өкілетті үкіметін қолдаңыздар.» Жауабы: Кеңес үкіметі 17. Мәтінде берілген патша жарлығы желеу болған тарихи оқиға. «…Соғысып жатқан армия шебінде қорғаныс құрылыстары мен әскери қатынастар салу жөніндегі жұмыстарға сондай-ақ мемлекеттік қорғаныс үшін қажет өзге де барлық жұмыстарға осы соғыс барысында империяның төменде аталған 19 жастан 43 жасқа дейінгі бұратан еркек халқы тартылсын…» Жауабы: 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс 18. Мәтіндегі қаулының нәтижесінде жарияланған салдарының ішінде қатесін табыңыз. «Ол күшіне енген сәттен бастап шаруа қожалықтарына өзіндік ауыл шаруашылық өнімдерінің артығын қалауы бойынша иелену құқығына кепілдік беретін. Жаңа экономикалық саясаттың принциптерінен бас тартылды. Қаулыға сай,байлардың шаруашылығын тәркілей отырып, оларды тұрғылықты жерінен қоныс аударып жіберуге рұқсат етілді… тәркілеу науқаны… халықты қорқыту және зорлау арқылы, байсымақтарды күштеу арқылы іске асырылды… Сонымен бірше малдың көп бөлігі көршілес республикаларға айдап әкетілді» Жауабы: Ауқатты шаруалардың жағдайы жақсарды. 19. Мәтінде айтылған қазақ ханын анықта. «…Қазақ хандығының сыртқы жағдайы өте ауыр еді. Біріншіден …. қазақ сұлтандарына одақтас болып жүрген Абдаллах хан енді оларға қарсы шықты. Екіншіден, хандықтың шығыс жағындағы моғолдар мен жоңғарлар қазақ жеріне ұдайы қауіп төндіріп отырды. Ол хандық билікті нығайтып ғана қоймай, қазақ жерін кеңейтіп, қазақ хандығының беделін халықаралық деңгейге дейін көтере білді» деп айтады» Жауабы: Тәуекел хан 20. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаның болған кезеңін анықтаңыз. «Қытай патшасы көп сыйлық талап етті, гуньмо оларға 1000 жылқы жіберді.Бұл оқиға бзб 107 ж.болған» Жауабы: Б.з. б 2ғасырдың басы ІІ нұсқа 1. "Көтерілістің желеуі - соғыс майдандарындағы қара жұмысқа бұратана елдерден адам алу. Өкіметтің қара жұмысқа адам алғанда жер-жерде қолданылған шаралары мен тәртібі. Өкіметтің жер-жерде қолданған шараларын тұрғын ел өзінше ұғынды. Түркістандағы бұратана елдердің көтерілісі, Түркістандағы төңкеріс қозғалысының тарихындағы ең үлкен оқиғалардың бірі десе болады. Өйткені бұл көтеріліске тұрғын ел, 50 жылға жақын өкіметшілігін жүргізіп, дегенін істеп келген Ресей патшалығының "Ақ патшаның" әміріне бастап қарсылық көрсетті. Бұратана елдер, алдымен қарсы болып, көздегені патшаның әкімдері еді, бірақ соңында елдің мақсатына, тілегіне қарсы болған тұрғын елдің әкімдерін де аяған жоқ, көтеріліске ел алдын ала дайындалған жоқ; көтеріліс Түркістанның әр жерінде, жергілікті ұлттардың арасында біржола бір уақытта басталды. ...Патша үкіметінің соғыс министрінің Түркістанның жанаралгубернаторына телеграммен бергеп бұйрығы бойынша соғыс майдандарындағы жол түзету, соғыс қорғандарын жасау жұмысына Ресей мемлекетіндегі айырым Түркістандағы соғыс міндетінен бұрын азат етілген бұратана елдерден, соғыс біткенше жұмыс істеуге адам алынатыны жарияланды". Мәтін бойынша көтеріліске сылтау болған жағдайды анықтаңыз: Жауабы: "Қазақтарды қара жұмысқа алу" 2. Қимақтардың әлсіреп, ыдырауына себепші болған мемлекетті анықтап, мәтіндегі қатені табыңыз. «X ғасырдың екінші жартысында қимақтардың жеріне Түркеш мемлекеті шабуыл жасай бастаған. Кейбір деректерге қарағанда олар Ертіс өзеніне дейін жеткен. Мұндай жорықтар ХІ ғасырда жиелей түскен. Осындай жорықтардың әсерінен Қимақ қағанаты әлсіреп, ыдырай бастады» Жауабы : Қарахан 3.Мәтінде сипатталған реформаны анықта. «қазақ болыстарын құру кезінде рулық негізге алынбай, енді аумақтық принцип негізге алынды....» Жауабы : Отаршылдық 4. Мәтінде сипатталған оқиғаға қатысты Қазақ ханын анықтаңыз: «Тұрсын ханның тірегі болған қатаған тайпасын құртуға үкім еткен сияқты. Жазадан қашу мақсатында аман қалған қатағандардың бір бөлігі Ауғанстанға кетті, бір бөлігі ұйғырлар арасында аман қалды, енді бірі қоныстанып, кейін қырғыз халқының құрамына енді»-деп жазған тарихшысы Әбілғазы Жауабы: Есім хан 5... «Алматыда бұрынғы 11 кеңес республикалары басшылары кездесуі болып өтті. 60 жыл бойы өмір сүрген, республикалар арасындағы қатынас шынжырмен ұсталып, жоғарғы жақтың нұсқауымен ғана тіршілік еткен Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы өз өмірін тоқтатты. Оның орнына қағаз жүзіндегі тәуелсіздер достастығы емес, өзара түсіністік, экономикалық байланыс, ортақ мүддеге негізделген шынайы ерікті түрде біріккен республикалар достастығы пайда болды. ТМД-ның дүниеге келуі бұрынғы империялық ұлы державалық шовинизмнен бас тарту, біртұтас экономикалық кеңістікті сақтап қалу жолындағы дұрыс шешім болды және күшейіп кеткен экономикалық дағдарыс пен адамдардың өмір сүру деңгейінің құлдырап кетуіне қарсы әрекет еді. Жас тәуелсіз мемлекеттердің бірігуі жоғарғы жақтың нұсқауы мен міндеттеуінсіз, өз инициативасы бойынша іске асырылды. Достастық мүшелерінің өзара қатынасы тең құқылық, бір-бірінің аумақтық бүтіндігін құрметтеу, шекараны бұзбау принциптері негізде, тең құқылық негізде құрылған және ТМД мүшелері арасындағы келісіммен бекітілген тәртіппен қызмет ететін бірқатар үйлестіру құрылымдары арқылы жүзеге асырылды. Бұрынғы КСРО мемлекеттері, Қазақстан да өзінің тәуелсіздігін дамытып әрі нықтай отырып, ұлттық және т.б. мүдделеріне сай экономикалық және саяси альянс құруға мүмкіндік алды.» Мәтін бойынша жаңа қауымдастықтың құрылуына себеп болған құжаттың атауын анықтаңыз: Жауабы: «Алматы Декларациясы» 6. «...§1Орынбор шекара комиссиясы жанынан қырғыздардан 30 тәрбиеленушіге арналған мектеп ашылсын. §2.. Мектепті ашудағы басты мақсат – қырғыздар арасында орыс тілі мен жазуын таратудан басқа, билеуші-сұлтандар мен дистанция бастықтарының жанынан ордада басқару жөніндегі хатшылар комитетіне лайықты адамдарды және басқа да тек қырғыздар тағайындалатын орындарға қызметкерлер даярлау болып табылады. §3. Мектеп тікелей шекара комиссиясының басқаруында болады, оның жұмысын тікелей бақылау төрағаның жолдасына, ал ондай қызмет жоқ болса, не ол ұзақ уақыт орнында болмайтын жағдайда, төрағаның қалауы бойынша және Орынбор әскери губернаторының бекітуімен комиссия кеңесшілерінің біреуіне жүктеледі. §4. Мектепте мыналар жұмыс істейді: бақлаушысы (мектеп орналасқан үйде тұратын) орыс тілі, таза жазу және есеп мұғалімі, татар тілінің мұғалімі мен мұсылман дінінің үйретушісі. §5. Жоғарыда аталған қызметкерлерді тағайындау және жұмыстан шығару тәртібі Орынбор қырғыздарын басқару туралы ережеде белгіленген. §6. Мектепте бақылаушы және мұғалім қызметтерін орындау нағыз қызмет болып табылады. §7. Бақылаушыға мектепті тікелей басқару және шәкірттерді бақлау тапсырылады. Бұл қызметті атқаруға қажетті адамгершілік және басқа да қасиеттері бар отставкадағы офицерлер немесе азаматтық қызметтегі шенеуніктер таңдалынады §12. Мектепке тек қырғыздар қабылданады және үкіметке жәрдемдескен немесе оған өздерінің айрықша берілгендігімен көзге түскен ата-аналардың балалары бірінші кезекте түседі...» Ережені оқып, қазақтар алып шығатын негізгі мамандықты анықтаңыз: Жауабы: хатшы 7. «Шыңғысханның төрт ұлы болды. Ол әлемді осы төрт ұлына бөліп берді. Әрбір ұлының ұлысы жаулап алынған елінің халық мекендейтін мәдениетті елдері мен шөл даласының төрттен бір бөлігі болды. Ал шағатайлықтардың орнына олардың мұрасындағы қалалар мен уәлаяттарды (басқа) адамдар иеленіп алды. Ал моғолдардың Тұрфан мен Қашғар шегінде отыз мыңдайы қалды, ал Моғолстанды өзбектер (қазақтар) мен қырғыздар басып алды. Қырғыздар да моғол тайпасы болғанымен, олардың (моғол) хандарына қарсы жиі көтеріліс жасағанына байланысты олар діндар адамдарға айналды (санатына кірді). Ал қырғыздар сияқты, дінсіз күйінде (билігінде) қалды. Олар моғолдардан осы себепті бөлінді. Осы төрт ұлысының біреуі – Моғол (ұлысы). Ол екі бөлікке бөлінді: біреуі – моғолдардың, екіншісі – шағатайлықтардың бөлігі. Бабыр патшаның ұлдары болып табылатын шағатай патшаларын қоспағанда шағатайлардан қазіргі уақытта бірде-бір адам қалған жоқ. «Қолда бар шежірелер мен бұрынғы авторлардың еңбектерінде Моғолстанның шекаралары көрсетілмеген, (сондықтан) қазір оларды ешкім білмейді... Алайда қазіргі Моғолстан деп аталатын ұзындығы мен ені 7-8 айшылық жол (қашықтық) болып табылады. Моғолстанның шығыс жақ шеті қалмақтардың жерімен шектесіп және Барыс көлді, Емелді, Ертіс өзенін қамтиды. Солтүстігінде оның шекарасы Көкшетеңізбен (Балқаш) Қараталмен, батысында – Түркістан және Ташкентпен шектеседі, оңтүстігінде Ферғана уәлаятымен, Қашқармен, Ақсумен, Шалышпен және Тұрфанмен шектеседі»... жазылған. Моғолстанға Қазақстанның оңтүстігі мен Жетісу аймағы кірді. Осы жердің бәрінің о шеті мен бұл шеті жеті-сегіз айлық жол болады». Мәтінде сипатталған Моғолстан мемлекетінің тарихы туралы «Тарихи Рашиди» еңбегінің авторын анықтаңыз Жауабы: М. Дулати 8. «Қазақстандағы ежелгі қалалардың бірі – Түркістан. Ол шаһар атын алған әуелгі бір кездерде Шауғар, кейіннен Йасы, ал XVI ғасырдан бастап қазіргі атымен аталған. Түрістан көбіне көне заманда салынып, біздің заманымызға дейін сақталған тамаша сәулет ескерткіштерімен де әйгілі. Соның бірі – ХІІ ғасырда өмір сүрген көне түркі ақыны, исламды уағыздаушы Ахмет Йассауидің (Йасыдан деген мағынада) қабірінің басына Әмір Темірдің әмірімен тұрғызылған зәулім ескерткіш. Қазақстанның оңтүстігінде туып-өсіп, сол кездегі ғылым мен мәдениеттің кіндігі болған Отырар қаласында білім алған Ахмет Йасауи, кейіннен Бұхарадағы сопылар қауымына (сюлуқ) еніп, дәруіштік мектептен өтеді. 1140 жылы қауымның басшысы Юсуп Хамадан қайтыс болған соң, оның екі шәкіртінен кейін қауымды Ахмет Йасауи басқарады. Бірақ көп ұзамай бұл «жоғары» қызметті тастап, өзі туған түркі еліне, Йасыға мүлдем қайтып оралады. Ол кезде Сыр бойын мекендеген қыпшақ, қоңырат (қият), қаңлы сияқты түркі тайпаларының арасында ислам енді ғана орныға бастаған болатын. Сондықтан олар шығыс авторларынан тұңғыш рет өз шығармаларын жергілікті халыққа түсінікті болу үшін көне түркі (қыпшақ) тілінде жазған ақын Ахмет Йасауиді өздерінің рухани басшысы ретінде танып, ол қайтыс болғаннан кейін оның жеке басын әулие деп жариялайды. Міне, «Мединеде-Мұхаммед, Түркістанда-Қожа Ахмет» - деген сөз осыдан қалған. Ахмет Йасауидің қабіріне зәулім ғимарат тұрғызу Орта Азияның бытыраңқы елдерін біріктіріп, қуатты мемлекет құрған Әмір Темір Көрегеннің ішкі есебімен байланысты». Мәтінде сипатталған ескерткіштің тұрғызылған мерзімін анықтаңыз Жауабы: XIV ғ. соңы – XV ғ. басы 9. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаға Н. Ә. Назарбаевтың көзқарасы. «Төтенше жағдай жөніндегі Мемлекеттік комитет елдің ауыр экономикалық және саяси жағдайын суреттей келіп, барлық кінәні реформа саясатына аударып, кеңес халқына үндеу тастады. Үндеу өткен уақыттың дақпырты ұрандарымен көмкеріліп, аяғына өздігінен құрылған комитетке жан-жақты қолдау көрсетуге шақырды... ТЖМК-ның №» қаулысы бойынша... одақтық және автономиялы республикалар, өлке, облыс, қала, аудан, кенттер және ауылдар төтенше жағдай тәртібін мүлтіксіз орындауға міндеттенеді. Осы қаулы негізінде саяси партия, қоғамдық ұйымдар мен бұқаралық қозғалыстардың қызметі тоқтатылды, митинг, шеруге, ереуіл жасауға тыйым салынады»: Жауабы: ТЖМК-ны қолдамайтынын жариялады. 10. Мәтінде қай екі батыр туралы сипатталғанын анықтаңыз. «... Бұл екі батыр да Арал теңізінің төңірегіндегі орасан зор кеңістікте көшіп-қонып жүрген үлкен ру – шектіден шыққан... Бұл екі батыр Кенесары Қасымов қайтыс болып, тарих сахнасынан кете салысымен-ақ шекті руын өздерінің қалаулары бойынша басқара бастады. Олар ешқандай да сыртқы билікке бағынбағандығымен қоймай, өздерінің ықпалын көрші руларға да күшейту, кеңінен таратуға тырысуда. Орынбор басшылығының жиырма жыл бойы осындай беделді адамдармен санасуына тура келді». Жауабы: Жанқожа Нұрмұхмедұлы мен Есет Көтібарұлы 11. Мәтінді оқып тарихи шындыққа сәйкес келмейтін жауапты анықтаңыз «Біріншіден, әр хандықтың билігінде ел болуды аңсап жүрген ру-тайпалардың қазақ ұлты болып қалыптасуы аяқталды. Екіншіден, осы қалыптасқан ұлтты басқару, оны сырт жаудан қорғау үшін Қазақ мемлекетінің біртұтас ұлттың саяси-әкімшілік жүйесі құрылды. Үшіншіден, бұл құрылған мемлекет өзінің шаңырақ көтерген жерінде отырып қалмай, бүгінгі таңдағы шекарамызға дейін жер аумағын кеңейтті. Төртіншіден, өзін қоршап жатқан үлкенді-кішілі мемлекеттермен терезесі тең дәрежеде қарым-қатынас орнатты. Бесіншіден, ... салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы, ділі, діні бар ел санатында даму жолына түскен азат, еркін елге айналды»: Жауабы: Қазақ хандығының этникалық құрамы оның алдындағы этносаяси қауымдастықтардан мүлде өзгеше болды. 12. Санкт-Петербург бейбіт келісімшартынан келтірілген үзіндіні оқып шығып, Іле өлкесінің тұрғындары қандай құқық берілгенін анықтаңыз. «Іле өлкесінің тұрғындарына олардың қазіргі тұрып жатқан жерлерінде Қытайдың қол астында қала беруіне де, Ресейдің жеріне өтіп, оның қарамағына өтуіне де ерік беріледі. Ресейге қоныс аударғысы келетіндер 1 жыл ішінде ойланып, шешім қабылдауы тиіс»: Жауабы: Жетісу облысының аумағына қоныс аударуға. 13. Мәтінге қарап. Әбілқайыр ханның жаулаушылық соғыстарының бағытын анықтаңыз. "... ол алдымен өзінің қарсыластары Махмұд-Қожа ханды, маңғыт әмірі Уақас биді жеңіп, өзіне қаратады. XV ғасырдың 40-жылдарында Балқаш өңірінің терістік батыс жағын өз иелігіне қосады. Әбілқайыр хан көп уақыты мен күш-жігерін жұмсаған жер Ақ Орда жерінің оңтүстік аудандары мен сыр өңірі мен Қаратау аймақтары болған": Жауабы: Батыс Сібірден оңтүстікке қарай. 14. Берілген мәтінмен ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басындағы қазақ халқының көпшілігінің ақша-тауар айналымы туралы түсінігін қалай бағалар едіңіз? «бір саудагердің қазақтарды алдап, сіріңкені «қасиетті от»деп сатқаны қазірге дейін ұмытылмай айтылып жүр. Қазақтардың оған сенгені сіріңкені бір қорабына бір немесе бірнеше қой беретін. Кейіннен байып алған көпестердің біреуі қатып қалған тас кәмпитті қазақтарға «Мұхаммедтің тұзы» деп сатқан». Жауабы: тауарлардың ақшаға шаққандағы құнын білмеген. 15. Мәтінде сипатталған тарихи кезеңді анықтаңыз: «Қазақстан жеріндегі бүгінгі шөлейтті, тақыр далалық аймақтар ол заманда көкпеңбек жазиралы, түрлі өсімдікке бай еді. Табиғат пен өсімдік дүниесінің өзгеруіне байланысты жан-жануарлар дүниесі де өзгерді. Орманды алқаптар көбейді. Суыққа төзімді, бұғы, бұлғын сияқты аңдар солтүстікке қарай ауды...» Жауабы: Мезолит. 16. Мәтінде сипатталған түріктер тәуелді болған елді анықтаңыз» Түркіттердің жалпы тарих сахнасына ала шыққан мамандығы темір өндіру ісі болатын. Олардың аңызға айналған арғы атасы Ашин теріскейге қашып келіп, «оларға темір өндіреді». 546 ж. оның қағаны Анахуан түркіттер көсемі «Менің темір қорытатын тұтқыным» деп, түркіттердің басты кәсібін айрықша атайды. Археологиялық барлау ісі түркіт металлургиясының VI-IX ғ. жәдігерлерін тапқан. Алтайдан сол кезеңдерге жататын тайыз апандар, забойлар сияқты темір өндіру ісінің іздері кездескен. Темір балқытып алу әдісі – сазды үрлеу. Темір қышқылы көміртегі қышқылымен химиялық жол арқылы қосылғанда, ол кәдімгідей күйтіне келіп, кеуекті құйма металл болып шығады. Кеуек темірдің сапасы қазірдің өзінде домналық темірден артық саналады. Жоғары сапалы темірден алтайлық ұсталар бір жүзді пышақ, балта-шоттар, үзеңгілер мен ауыздықтар, семсерлер мен наркескендер, найза мен жебе ұштарын, сол сияқты қазанның екі түрін – аспалы және тағанды қазандар жасайтын болған. Металдарды өндіріп, өңдеу ісі сол заманда қазіргі Тува жерінде де жүргізілген, онда тек темір ғана емес, алтын мен күміс те, қалайы мен мыс та өндірілген. Қырғыз қағанатының кіндігін құраған Хакасияда темір көптеген жерлерде өндірілгенге ұқсайды. Қарағай ормандары атаулының бәрінен ертедегі темір балқытатын пештер орны кездеседі. Алтай тауындағы сияқты, бұл арада да еңбек құралдары мен қару-жарақтар – семсерлер мен қанжарлар, сол сияқты ат ер-тұрмандарының бөлшектері жасалынған. Түркіттерге ұқсас-тұрғылас болған аңғар өңірі құрықандарының мәдениеті де көз тартады. әуелгі кезде 1912-1914 ж. археологиялық қазбалар нәтижесінде олар «құрымшы ұсталар» деген атақ алады, ал А. П. Окладников олардың құрықандар екенін анық дәлелдеді. Құрықандардың құйма темірі құрамының 99, 45%-ы таза металл болған, сол себепті де ол өте берік, өңдеуге, шыңдауға қолайлы болған. Олар бұдан пышақ, найза мен жебе ұштарын жасаған, тесілген қазан түбін жамаған. Сонымен бірге құрықандар мал шаруашылығымен айналысқан, тіпті жер суарып, егін еккен. Металлургияны дамыту түркіт хандарының қалың әскерін қайта қаруландырып, сауытты салт аттылардан таңдаулы да пәрменді бөлімдер – қытай бастау дерегінде айтылатын фулилерді (яғни бөрілерді – өздерінің шыққан тегі бөрі болғасын осылай атаған) құрған. Оларда ер қаруы – мүйіз садақтар, көк сауыттар, найзалар, қылыштар мен шоқпарлар түгел береді.»: Жауабы: Жужан. 17. Мәтінде баяндалған тарихи процесті анықтаңыз: «Батыстан біз мүлде басқаша суретті көреміз. Ол жақта түркіттер үркердей аз болатын. Істемихан өзімен бірге қанша нөкер ертіп кетсе де, олар бәрібір бағындырылған облыстарда теңіздің тамшысындай ғана болар-ды. Олар өзіміз түрік тектес деп атай алатын – жергілікті халық арасында, әлде сіңісіп жоғалып кетуі керек-ті, әлде өз руластарының басым көпшілігі. Сүй императорының табаны астына түсіп қалғаннан кейін солардың құрбандығына шалынуы керек-ті.. Бірақ бұл екеуі де емес, үшінші бір құбылыс пайда болды: Жетісу мен Шу алқаптарының, Еділ мен Кубанның төменгі жағынан, Ертіс пен Есілдің жоғарғы жағының көшпелілері Ашина әулетін адал, ақкөңілмен қарсы алады. Сол сияқты Тәрім мен Әмудария өңірі көгалды нулы аймақтарының халқы мен бұл жақта да билеушілік жағдайын сақтап қалады.»: Жауабы: Батыс Түрік қағанатының құрылуы. 18. Түрік қағанатында сауданың жүруіне мүдделі болған халықтар: «Сонымен ...көпестерінің эфталиттердің күйретілгенін өздерінің баюының басы деп есептегені әбден дұрыс еді. Шынында да, Қытайға баратын жол ашық та қауіпсіз болатын, ал түркіттердің өздері тонап алған немесе салықтан түскен жібектерін қайда қоярын білмейтін, сол себепті де арадағы дәнекер-делдал бұрын болып көрмеген дәрежеде байып кетер алар еді. Міндет тек жібекті Византияға жеткізу ғана, бірақ ол жөнінде парсы шахымен келісу керек. Істеми хан өз тарапынан жаңа бодандарының тілегін орындауға тырысады, себебі бұл оның көңілдес жақындарының мүдделерімен сәйкес келіп жатқан. Сондықтан да хан Маниах өзін Хосрай Ануширванға, шалымды соғдылар қолында жиналып қалған мол жібек қорын Иран арқылы алып өтуге рұқсат сұрау үшін, өкілетті елші етіп жіберу жөніндегі тілегін шын ықыласымен мақұлдайды. Елші тіпті парсы шахынан саудаға қатысу жөнінен, яғни жібекті сатып алып, оны Батысқа апарып қайта сатуға ұсыныс жасайды. Мұндай шараны жүзеге асырған күнде олар тауар бағасы жөнінен аздап шығындалса да, оның айналымын молайтып, пайдаға шаш етектен кенелер еді.» Жауабы: Соғдылар. 19. Мәтінде Найман хандығына қарсы Шыңғысхан мен одақ құрған Керей ханын анықтаңыз: «Шыңғыс қаған мен ол екеуі найманның Күшлігінің Бұйрық ханымен соғысуға аттанып, Ұлықтақтың Соғақ суаты деген жеріне барған кезде Бұйрық хан төзіп тұра алмай, Алтай аса жөнеледі. Шыңғыс қаған мен ол екеуі Соғақ судан Бұйрық ханды өкшелей қуып Алтай асырып, Құмсіңгірдің Үріңгі өзеніне дейін қуады. Сөйтіп, олардың Еди-тобылық деген нояны қарауылға шығып жүріп, біздің шолғыншы әскерге кез болып қалып, тауға қарай қашқанда айылы үзіліп ұсталады. Бұйрық ханды Үріңгі өзеніне дейін қуалап, Қызылбас көлінде қуып жетіп, оларды сол жерде құртады. Сонан соң Шыңғыс қаған мен ол екеуі қайтып келгенде Көксеу Сабырық батыр Бәйдірік алқабында әскерін реттеп, соғыспақ болып тосып тұр еді. Шыңғыс қаған мен ол екеуі де соғыспақ болып әскерін реттеп, соғыспақ болып әскерін сапқа тұрғызып келгенде әбден кеш болғандықтан, «ертен соғысайық» десіп, реттеген қалпында түнейді. Алайда түнде ол түскен жеріне от жағып тастап, Қарасуіл (құйрық) өзенін өрлей қозғалады ол найманның Көксеу Сабырық батырынан жеңілген соң, Шыңғыс қағанға елші жіберіп: «Менің дүние-мүлкім мен ұл-қыздарымды наймандар тартып әкетті. Ұлым, сенен төрт батыр жіберуді өтінемін. Менің ел-жұртым мен дүние-мүлкімді құтқарып бере гөр»,-дейді. Шыңғыс қаған жасағын жөндеп, Борши, Мұқылай, Бороқұл, Шұлуын деген төрт батырын әскерімен қоса жібереді. Бұл төрт батыр барудан бұрын Сенкім Ұланқұс деген жерде соғысып жүріп, атының санына оқ тиіп, қолға түсуге таяған кезде Шыңғыс қағанның төрт батыры оны құтқарады және дүние-мүлкі мен қыз-ұлдарын тартып алып береді. Сол кезде ол: «Бұрын Темүжіннің абзал әкесі менің быт-шыт боп кеткен елімді жинап алып берген еді. Енді Темүжін ұлым да төрт дөй батырын жіберіп, менің айырылған ел-жұртымды құтқарып әкеп берді. Қарымын қайтаруды тәңір білсін!-дейді.» Жауабы: Уаң хан 20. Мәтінде берілген мәліметтен Шыңғысханның қабылдаған шешімін анықтаңыз: «... Мауараннахрдың бірнеше саудагері өзара келісе отырып, Шыңғысханның ордасына түйеге артып тауар алып келді... Хан олар әкелген тауардың бәрін алды. Бір теңге тұратын затына 10 теңге төледі, қошемет көрсетіп, ас-су берді. Мұның үстіне кінәздеріне әр саудагерге бір адамнан қосып жіберуді бұйырды; барлығы 450 адам аттанды. Үшеуін Шыңғысхан Мұхаммед сұлтанға елшілікке жіберді. Бұлар – хорезмдік Махмұд, бұхаралық Әлиқожа және үшіншісі отырарлық Жүсіп (Юсуф) еді; бұларға мына сөздерді айтуды міндеттеді: «Сіздердің саудагерлеріңіз бізде болып, құрмет-сыйға бөленді, біз де сол сияқты өз тарапымыздан сіздерге бірнеше кісі жөнелтіп отырмыз, жақсылап күтіп, сыйымен жібереді деп сенемін... Менің балам болғын, Алла тағала сен екеумізге әлемді берді; егер мен әкең болсам, барлығы да тыныштықта һәм ризалық өмір сүреді». Елшілер Отырарға келді. Отырардың билеушісі Иналшық Мұхаммед сұлтанға анасы жағынан туыс еді. Мұхаммед сұлтан оған Қайырхан деген жаңа ат берген болатын. Саудагерлер өздерін таныстырды; олардың бірі Иналшықты білетін еді, ол Қайырхан деудің орнына Иналшық деп атап қалды. Бұл сөзге ренжіген ол саудагерлерді қамауға алуды бұйырды да, Мұхаммед сұлтанға Отырарға бірнеше тыңшы келіпті де мәлімдеді. Мұхаммед сұлтан істің анығына жетпей, олардың басын кесіп, тауарын тартып алуды бұйырды. Қайырхан оларды өлтіріп, тауарын тартып алды. Бір саудагер қашып құтылып, Шыңғысханға келді де, өздеріне не істегенін айтты. Мұны естіген Шыңғысхан өте қатты күйінді, кінәздерін шақырып алып, кеңесіп...шешім қабылдады»: Жауабы: Хорезмшахы Мұхаммедке соғыс ашу. ІІІ нұсқа 1.Мәтінде сипатталған әкімшілік реформаны анықтаңыз. Әкімшілік реформалар Қазақстанда отаршылдық биліктің рөлін күшейтті. Генерал-губернаторларға шексіз өкілеттілік берілді. Бұрынғы біртұтас Кіш жүз енді үшке бөлінді. Соның салдарынан оның бір бөлігі Ішкі Орданың, екінші бір бөлігі Закаспийск облысының, ал үшінші бөлігі Дала генерал-губернаторлығының құрамында болды. Ресейдің еуропалық бөлігінен шаруаларды Қазақстан жеріне жаппай қоныс аударту ісін ретке келтіру мақсатымен қоныс аударту басқармалары құрылды. Жауабы: ХІХ ғ. 80-90-жылдарындағы әкімшілік реформалар. 2. Басшылық етуге үміттілер ішінен екі тайпа одағы ерекшеленіп көзге түседі: олар – Жетісу мен Батыс Жоңғариядағы Дулу мен батыс Тянь-Шаньдағы Ыстықкөл өңірін мекендейтін нушебилер еді. Осынау одақтың әрқайсысы бес тайпадан тұратын, содан да болар, Бұл қағанат кейде «он тайпа» деп те атайтын, бұл осы тайпалар одағының күллі мемлекет үшін маңызының зор болғанын ерекше бөліп көрсетеді. Бұл атпен бірге «жабғы-түріктер» деген ат та кездеседі, бұл қағанатта тұратын түркіттерді, Елхан Бумынның тұсында Істемидің жабғы болғанын ескеріп, осылай атап кеткен. Мемлекет туралы болған күнде осы екі ат бірінің орнына бірі жүре береді, бірақ екеуінің қатар болуы – түркіттер мен «он тайпаның» түріктері арасындағы айырмашылық VII ғасырда әлі жойылмағанын көрсетеді. Мәтінде сипатталған мемлекетті анықтаңыз: Жауабы: Батыс Түрік. 3.«Республикада халық ағарту ісін одан әрі жақсарту мақсатымен Қазақстан Қ (б)П Орталық Комитетінің Пленумы қаулы етеді: 1. Өсіп келе жатқан ұрпақтарды тәрбиелеу мен оқыту аса маңызды саяси және әлеуметтік іс деп танып, Қазақстан К(б) П облыстық, қалалық, аудандық комиеттерінен, республиканың барлық партия ұйымдарынан халық ағарту мәселелерімен күнбе-күн шұғылдану талап етілсін, бұл жөнінде жалпыға бірдей ...оқуды жүзеге асыруға, педагогикалық кадрларды даярлауға, бір сыныпта екі жыл оқуды және мектептерден оқушылардың кетіпқалуын жоюды қамтамасыз ететін оқыту және тәрбиелеу жұмысының сапасын арттыруға көңіл бөлінсін. 2. Республиканың партия және кеңес ұйымдарына мыналар міндеттелсін: А) мектеп жасындағы барлық балалар жаңа оқу жылының алғашқы күнінен бастап мектептерге оқуға тартылсын, барлық жерде оқушылардың барлығы оқуға келетін болсын, оқудың толық курсын бітірмей тұрып, олардың мектептен кетіп қалуына жол берілмесін; алдыңғы қатарлы елді мекендердің жақсы жұмыс тәжірибелерін кең таратып, балалардың жалпыға бірдей жетіжылдық оқуын жүзеге асыру жөнінде халық арасында үгіт-көпшілік жұмысы өрістетілсін; Ә) ...сонымен бірге тым кішкене мектептер және оқушылары толық емес сыныптар ашуға, сол сияқты отарлы мал шаруашылғы участоктерінде көшпелі мектептер ашуға жол берілмесін; Б) мектептер жанында қоғамдық интернаттар ұйымдастыру, жалпыға бірдей оқу қорын, оқушыларды алыстағы мектептерге жеткізіп тұру жөнінде кезек күтірмейтін шаралар қолданылсын». Мәтінді оқып, берілген уақыттағы жалпыға бірдей білім беру ұзақтығын анықтаңыз Жауабы: Жеті жылдық 4.«Мемлекет қалпы» Россия демократиялық, федеративті республика болу (Демократия мағынасы – мемлекетті жұрт билеу. Федерация мағынасы – құрдас мемлекеттер бірлесуі. Федеративті республикада әр мемлекеттің іргесі бөлек, ынтымағы бір болады. Әрқайсысы өз тізгінін өзі алып жүреді.) Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Дума қалауына кесімді жылға сайланатын президент болу. Президент халықты министрлер арқылы бағу, ол министрлер Учредительное собрание мен Г. Дума алдында жауапты болу. Депутаттар тегіс, тең, төте һәм құпия сайлаумен болады. Дума үкімет үстіне қарап, ісін тексеру, запрос (сұрау) жасау хұқы да Г. Думада болу. Мемлекет салығы Г. Думасыз салынбау. Жауабы: Жергілікті бостандық. Қазақ жүрген облыстардың бәрі бір байланып, өз тізгіні өзінде болып, Россия Республикасының федерациялық бір ағзасы болу. Реті келсе, қазақ автономиясы сыбайлас жұрттармен әзірге бірлесе болу, реті келмесе, бірден-ақ өз алдына жеке болу. Қайткенде де осы күнгі земстволықты қабыл алу. Партия қазақтың би, болыс, ауылнайлары сияқты орындарында қызмет ететін адамдар жұртқа пайдалы, жұрт үшін қызмет етерге көңілді адамдар болуына тырысады. Земстволардың управаларында, милицияларында таза қызметші боларлық адамдардың атын халық қалауына салады...» Мәтінді оқып, мемлекетті халық басқаруының ғылыми атауын табыңыз: Жауабы: Демократия. 5.«Халық ағарту саласында ...төңкерісінен басталған істі соңына дейін жеткізуді өзінің міндеті деп санай отырып, яғни мемтептерді буржуазиялық таптық үстемдік құралынан босатып, қоғамды таптарға бөлуді толығымен жою құралынан босатып, қоғамды таптарға бөлуді толығымен жою құралынан коммунистік қайта өзгерту құралына айналдыру... Бұл жолдағы таяу уақыттардың ішіндегі басты міндет – Кеңес өкіметі белгілеген мектеп және ағарту ісінің мына төмендегідей негіздерін одан әрі дамыта түсу; 3) ана тілінде оқыту, екі ұл-қыз балаларды бірге оқыту, діни ықпалдардан азат, коммунистік қоғам мүшелерінің жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін бірыңғай еңбек мектебінің принциптерін толық жүзеге асыру... 7) жұмысшылар мен шаруалардың өздігінен білім алып, сана-сезімін өсіруіне мемлекет тарапынан жан-жақты (мектептен тыс оқыту мекемелерінің жүйесін құру, кітапханалар, ересектерге арналған мектептер, халық үйлері мен университеттері, курстар, дәрістер, кино көрсету жолымен) көмек көрсету. 10) еңбекшілердің барлығы үшін өзара тең жағдайда өнер қазыналарына кең жол ашу және қол жетерлік жағдай жасау... 11) Коммунистік идеяларды насихаттауды барынша кеңінен өрістету және ол үшін мемлекеттік биліктің аппараты мен қаржысын пайдалану.» Мәтін бойынша көрсетілген қоғамдық құрылысты анықтаңыз: Жауабы: социалистік. 6. «1992 жылы 29 қыркүйек пен 3 қазан аралығында Алматыда құрылтай болып өтті. Оған Министрлер Кабинетінің «Қазақтардың бүкілдүниежүзілік конгресін дайындау және өткізу туралы» қаулысы себеп болды. Осындай конгресті өткізу туралы идеяның өзі Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Түркияға сапары кезінде туған. Атаулы қаулыдан кейін ұйымдастыру комитеті мен штаб құрылды. Әлеуметтік орта, қоғамдық ұйымдар, коммерциялық құрылымдар ат салысты. Әлемнің әр түкпірінен келген қонақтар үшін кеңейтілген мәдени бағдарлама даярланды. Құрылтайға Түркия, Иран, Монғолия, АҚШ, Қытай, Австралия, Германия, Англиядан -30-дан астам елден барлығы 700-ден аса делегаттар келді». Қазақтар. 9 томдық анықтамалық. 1 том.-Алматы, 2003, 153-154-б Құжатта сипатталған тарихи оқиға: Жауабы: Дүниежүзі қазақтарының І құрылтайы. 7. Мәтінді оқып шығып, тапсырмаға жауап беріңіз: Бұл қаланың тұрғындары Жошы жіберген елшіні өлтіріп, монғол шабуылына ерлікпен қарсы тұрды. Шыңғысханның таңдаулы түмендері қаланы қоршап алып қорғаушылармен жеті күн бойы соғысты. Жеті күннен соң қалаға кірген жендеттер шаһар халқын түгелдей қырып жіберді. Аспанмен тілдескен әсем ғимараттары бар үлкен қала халқын түгелдей айуандықпен қырғанын сол замандағы мәліметтер дәлелдейді. Алайда қанша қирағанмен бұл қала өмір сүруін тоқтатпады.Көп ұзамай қалпына келе бастады. Бату хан тұсында Дешті Қыпшақтың, яғни Алтын Орданың негізгі ірі әкімшілік орталықтарының бірі болды. Өзбек хан тұсында (1312-1342) және оның баласы Жәнібек хан заманында Алтын Орда керемет күшейді. Сол кезде Өзбек ханның ұлы Тыныбек осы қалада хан болды. Байпақов К., Нұржанов А. Ұлы Жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. А., 1992, 82-83-б. Деректе айтылған қала: Жауабы: Сығанақ 8. Қазақ зиялылары «бірі барса, алынған жігіттер қазаға, бейнетке ұшрайды, екіншісі бармай қалса елге зор бүліншілік келеді деген пікір айтылған оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: 1916 ж. патша жарлығы 9. «Біздің ежелгі бодадарымыз башқұрттар халқы және бодандықты жуырда ғана қабылдаған қырғыз-қайсақ және қарақалпақ ордалары халықтарының қамын жеп, оларды қандай да бір бір болмасын, шапқыншылықтардан қорғау мақсатында Ор өзенінің Жайыққа құятын сағасында тағы бір қала салуды ойластырдық, бұл жөнінде мына нұсқауға сәйкес іске асыруды бұйырамыз. 1. Біріншіден, аталмыш қаланы тұрғызып, оған халықты қоныстандыру қажет, біз қайырымдылықпен қалаға берген артықшылықтарға сәйкес онда сауда, қолөнер және басқа да кәсіп өркендету керек. Осыған байланыстысен қаланы салып, оған тұрғындарды жайғастырудың тиімді жолдарын қарастыруың керек..» «...17. Металдар мен минералдар келетін болсақ, олар башқұрт және қырғыз-қайсақ жерлерінен табылып қалар, ол үшін жергілікті халықты алдап-сулап, сый-сияпат көрсетіп, металдар мен минералдар бар жерлерді жасырмай көрсету және тағы да бар жерлерін іздеуге тарту қажет. 19. Сол бір игілікті бастаманың қарсаңында сауда-саттық жүргізу үшін Арал теңізінің қырғыз-қайсақ жерінің тұсынан айлақ тұрғызып, оған зеңбірек орнатқан кемелер апарып, ол теңізді өзімізге қарату қажет; ол үшін Жайық өзенінде желкенмен, қажет болғанда ескекпен жүретін отыз-қырық шамасында қайықтар жасатып, жіберуге дайын күйінде сақтап қою қажет...» Мәтін бойынша қазақ даласына И. Кирилловтың басшылығымен жіберілген экспедицияның атауын анықтаңыз: Жауабы: «Қырғыз-қайсақ». 10. «Көтерілістің желеуі – соғыс майдандарындағы қара жұмысқа бұратана елдерден адам алу. Өкіметтің қара жұмысқа адм алғанда жер-жерде қолданылған шаралары мен тәртібі. Өкіметтің жер-жерде қолданған шараларын тұрғын ел өзінше ұғынды. Түркістандағы бұратана елдердің көтерілісі, Түркістандағы төңкеріс қозғалысының тарихындағы ең үлкен оқиғалардың бірі десе болады. Өйткені бұл көтерілісте тұрғын ел, 50 жылға жақын өкіметшілігін жүргізіп, дегенін істеп келген Ресей патшалығының «Ақ патшаның» әмірін (бұйрығына) бастап қарсылық көрсетті. Бұратана елдер, алыдмен қарсы болып, көздегені патшаның әкімдері еді, бірақ соңында елдің мақсатына, тілегіне қарсы болған тұрғын елдің әкімдерін де аяған жоқ, көтеріліске ел алдын ала дайындалған жоқ; көтеріліс Түркістанның әр жерінде, жергілікті ұлттардың арасында біржола бір уақытта басталды. ...Патша үкіметінің соғыс министрінің Түркістанның жанарал-губернаторына телеграммен берген бұйрығы бойынша соғыс майдандарындағы жол түзету, соғыс қорғандарын жасау жұмысына Ресей мемлекетіндегі айырым Түркістандағы соғыс міндетінен бұрын азат етілген бұратана елдерден, соғыс біткенше жұмыс істеуге адам алынатын жарияланды. ...Түркістанның еліне, қара жұмысқа адам алу ойламаған жерден шыққан оқиға болды. Тұрғын ел бірден үкіметке дұшпандық көзімен қарап, қалай да болса, бұйрыққа бағынбаудың әрекетіне кірісті. ...Ақырында шылаудың шегінен шыққан ел, алды-артына қарамай көтеріліс жасады». Мәтін бойынша көтерілістің болған жыл (-дары)ды анықтаңыз: Жауабы: 1916 ж. 11. «...§1Орынбор шекара комиссиясы жанынан қырғыздардан 30 тәрбиеленушіге арналған мектеп ашылсын. §2.. Мектепті ашудағы басты мақсат – қырғыздар арасында орыс тілі мен жазуын таратудан басқа, билеуші-сұлтандар мен дистанция бастықтарының жанынан ордада басқару жөніндегі хатшылар комитетіне лайықты адамдарды және басқа да тек қырғыздар тағайындалатын орындарға қызметкерлер даярлау болып табылады. §3. Мектеп тікелей шекара комиссиясының басқаруында болады, оның жұмысын тікелей бақылау төрағаның жолдасына, ал ондай қызмет жоқ болса, не ол ұзақ уақыт орнында болмайтын жағдайда, төрағаның қалауы бойынша және Орынбор әскери губернаторының бекітуімен комиссия кеңесшілерінің біреуіне жүктеледі. §4. Мектепте мыналар жұмыс істейді: бақлаушысы (мектеп орналасқан үйде тұратын) орыс тілі, таза жазу және есеп мұғалімі, татар тілінің мұғалімі мен мұсылман дінінің үйретушісі. §5. Жоғарыда аталған қызметкерлерді тағайындау және жұмыстан шығару тәртібі Орынбор қырғыздарын басқару туралы ережеде белгіленген. §6. Мектепте бақылаушы және мұғалім қызметтерін орындау нағыз қызмет болып табылады. §7. Бақылаушыға мектепті тікелей басқару және шәкірттерді бақлау тапсырылады. Бұл қызметті атқаруға қажетті адамгершілік және басқа да қасиеттері бар отставкадағы офицерлер немесе азаматтық қызметтегі шенеуніктер таңдалынады §12. Мектепке тек қырғыздар қабылданады және үкіметке жәрдемдескен немесе оған өздерінің айрықша берілгендігімен көзге түскен ата-аналардың балалары бірінші кезекте түседі...» Ережені оқып Орынбор шекара комиссиясы жанынан мектеп ашудың басты мақсатын анықтаңыз: Жауабы: қазақтар арасына орыс тілін тарату. 12. «4. Қоянды жәрмеңкесі туралы. Қоянды жәрмеңкесі ХІХ ғасырдың 40-жылдарының аяғына қарай пайда болды. Оның негізін қалаушы Б. И. Ботов. Сондықтан оны Ботов жәрмеңкесі деп те атайды. Қазіргі кезде жәрмеңкеден жыл сайын бірнеше миллион сом пайда түседі... Жәрмеңке қазақтардың малы мен мал өнімдерін еуропалық Ресейдің зауыт-фабрика өнімдеріне айырбастау орнына айналған. Айырбасқа бір жағынан қазақтар (Қарқаралы, Жетісу т.б.), екінші жағынан Дала өлкесінен – Түркістаннан, Тобыл губерниясынан, тіпті еуропалық Ресейден келген көпестер қатынасады. Ботов жәрмеңкесінің әсіресе Жетісу үшін маңызы зор: ол жақтан үйір-үйір мал және шыққан астықтары түгелге жуық осында әкелінеді. Ал Қарқаралы тұрғындары үшін жәрмеңке негізгі күнкөріс көзі: онда көп нәрсені арзанға алуға болады, саудагерлерге жалданып ақша табуға т.б. мүмкіндіктер туады... Жәрмеңке басталар алдында Қарқаралыдан Қояндыға жаңа дүкендер ашып, ескілерін жөндеу үшін көп мөлшерде ағаш әкелінеді. Мұнда шеберлер мен көбінесе жатақтар арасынан шыққан жұмысшылар келеді. Соңғылары әртүрлі қара жұмыстарға жалданады. Кейбіреулері жәрмеңкеде ет, қымыз, бауырсақ т.б. сатады. Енді біреулері алыпсатарлықпен айналысады, яғни далалықтардан арзанға алған малдарын сойып, етін, терісін, майын бөлек-бөлек сатады. Бенкевич мырзаның маған айтқан мәліметтері бойынша жәрмеңкеде сатылатын бүкіл шикізаттың 75%-ы алыпсатарлар арқылы өтеді. Олар өз тауарларын базарға келгендерден алады, сондай-ақ ауыл-ауылды аралап алып келеді. Кейбір жергілікті қазақтар сырттан келгендерге киіз үйлерін жалға беріп ақша табады. Киіз үйлер үлкендігі мен ішінің жасауына қарай 4-25 сом аралығында беріледі. Қояндыда қонақүйлер жоқ. Өз дүкені бар саудагерлер мен сатушылар дүкендерінде қонады, қалғандары қаласа да, қаламаса да қазақтардың киіз үйлерін жалдайды». Мәтінде сипатталған жәрмеңкенің қазақ даласына тигізген ықпалын анықтаңыз Жауабы: Өкімет билігіне шағым жолдайтын орын болды. 13. «Қарашаның 10-ындағы №4339 рапортымда мен корпустық штаб бастығының міндетін атқарушы мырзаға қырғыздардың мен басқарып отырған фортқа шабуыл жасау ойлары бар екендігін хабарлаған болатынмын. Бұл рапортымда Сіздің мәртебеңізге тілмаш Ахмедовтың 30 қарашада маған жолдаған №123 қатынасының көшірмесін жіберуді өзіме бақыт деп санаймын. Бұл қатынас қағаздың мазмұны маған жансыздар әкелген мәліметтермен толық расталады. Шынында да қырғыз топтары Үшөткел өзенінің жағасында батыр Жаңқожа Нұрмұхамедовтың қол астына жиналуда. Фортқа жасаған шабуылы сәтсіз болған жағдайда Жаңқожа оған барынша көібрек зиян тигізіп, бізге берілген қырғыздардың бәрін Сырдарияның арғы жағына айдап кетпекші екен. ...сыбыстарға қарағанда табын руының биі Бұхарбай, Бөрі сұлтан және Есет Көтібаровтар да қатыспақшы. Бұл қауесет өзеннің арғы жағында басталған 2 ранглы капитан Бутаков мырзамен және гарнизондардағы басқа да офицер мырзалармен ақылдаса отырып, мына төмендегідей өкім етуді өзімнің міндетім деп таныдым: 1). фортта әскери сақтықтың қатал тәртібін орнаттым; 2). форттан 6 шақырымдай жерде жайылатын қазақ табынын күзететін 25 қазаққа тағы да 25 казак қостым; 5). Арал флотилиясының бастығы мырзаға «Перовский» кемесін жарақтап, өзеннің арғы жағында әрекет жасау ұсынылды». Мәтінде сипатталған көтерілістің себептері туралы Орынбор губернаторына жазылған хат бойынша көтеріліс басшысын анықтаңыз: Жауабы: Ж. Нұрмұхамедұлы. 14. 1-бап. Қазақстан Республикасы әкімшілік-аумақтық құрылысының жүйесі. Қазақстан Республикасы әкімшілік-аумақтық құрылысының жүйесіне мынандай әкімшілік-аумақтық бірліктер кіреді ауыл (село), поселке, ауылдық (селолық) округ, қаладағы аудан, қала, аудан, облыс. 2-бап. Әкімшілік-аумақтық бірліктердің категориялары Қазақстан Республикасы аумағының республикалық және жергілікті мүдделерін қолайлы ұштастыру негізінде мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру негізгі екі категорияға - аймақтарға және елді мекендерге бөлінеді. Аймақ-республиканың бірнеше елді мекендері енгізілетін, оның мүддесі, үшін құрылатын және басқарылатын республика аумағының бір бөлігі. Елді мекен-республика аумағының халық жинақы орналасқан, кемінде 50 адамы бар, азаматтардың шаруашылық және басқа қоғамдық қызметі нәтижесінде қалыптасқан, заңда белгіленген тәртіпте есепке алынған және тіркелген, жергілікті өкілді және атқарушы органдар басқаратын бір бөлігі. Қазақстан Республикасы аумағындағы елді мекендер қалалық және селолық елді мекендерге бөлінеді.» Мәтін бойынша әкімшілік-аумақтық бірліктерді құру, олардың шекараларын белгілеу туралы шешімдер қабылдайтын органдарды анықтаңыз. Жауабы: Президент және Үкімет. 15. «ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаев «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» Жарлыққа қол қойды. Полигон Семей облысында 1949 жылы 29 тамызда ашылған болатын. 42 жыл ішінде мұнда мыңдаған адамдардың өмірі мен денсаулығына зиян әкелген 500-ге жуық ядролық жарылыс жасаған-ды. КСРО әскери-өнеркәсіптік кешені 1991 жылы желтоқсан айында полигонда қуаты 20 килотонна, үзілісі 30-40 секунд болатын екі жерасты жарлысын жасауды ойластырғанына қарамастан, Жарлық қабылданған-ды. «Қырғи-қабақ салқыны»аяқталған соң, полигонның қажеті болмады, ал жергілікті тұрғындар мен сол аумақтық экологиялық күйіне келген зардап ешқандай күдік тудырмады. Полигонның 40 жылдық толық қуатындағы қызметі нәтижесінде іргелес аумақтарды мекендеушілердің жартысы иммундық жетіспеушілікпен зардап шегеді, ал радиациялық факторлар жәбірленушілердің генетикалық тегіне еніп, қалпына келмес зиян әкелген. Семей ядролық сынақ полигоны негізінде одақтық-республикалық ғылыми-зерттеу орталығы құрылды, ал аумақта (ядролық сынақтардан, Семейден басқа, Қарағанды, Павлодар облыстары да зардап шекті) қалпына келтіру және әлеуметтік жандандыру жөніндегі жұмыстар басталды. Істің мәні бойынша, полигонның жабылуы әскери-өнеркәсіптік кешеннің сол аумақта бақылаусыз шаруашылық жүргізуін тоқтатты. Ал кешеннің сол аумақта бақылаусыз шаруашылық жүргізуін тоқтатты. Ал бұл ел алдында тұрған экологиялық проблемаларды өздігінше шеше алатын егеменді мемлекетті құру жағдайында мүмкін еді.» Семей полигонын жабылуы туралы құжатқа қол қойылған уақытты анқытаңыз: Жауабы: 1991 ж. 29 тамыз. 16. Мәтінде айтылған оқиға. 1956 жылғы маусымдағы КОКП ОК-нің қаулысында: Жіберілген қателіктер мен бұрмалаушылықтардың «кеңестік құрылыстың терең демократияшыл сипатын өзгерте алмағанын» атап көрсетілді. Жауабы: Жеке басқа табынушылық. 17. Мәтінде берілген тарихи маңызды құжаттың жазылған уақытын анықтаңыз. КСРО Ғылым академиясы 1932 жылы құрылған. Қазақстандық негізі 1938 жылы ұйымдастырылған болатын... Онда әлемге аты әйілі ғалымдар: И. П. Бардин, Л. С. Берг, В. И. Вернадский, Н. Д. Зелинский, Л. М. Мандельштам және т.б. Қазақстан ғылымына орасан зор үлес қосты. Республика ғылымының дамуында қол жеткен жетістіктер нәтижесінде және ғылыми зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруды жақсарту және оларды үйлестіру мақсатында Қазақ КСР Ғылым Академиясы құрылды...» Жауабы: 1946 ж. 1 маусым. 18. Мәтінде сипатталған тұлғаны анықтаңыз: «... Өз заманындағы қырғыз (қазақ) билеушілерімен салыстырғанда жасымен, айлакерлігімен, тәжірибелігімен, ақылдылығымен өз қарамағындағы халықтың көптігімен басым болды. Ресей императрицасымен және Қытай Боғды ханымен қарым-қатынасында тәуелсіздігін көрсетті...» Жауабы: Абылай хан. 19. «Евгений Петрович 1841 жылы 26 қыркүйекте Петербургте дүниеге келген. Алғашқы білімді екінші Петербург гимназиясында алып, одан кейін қазына есебінен Александр лицейіне жіберіліп, онда 3 жыл оқиды. Лицей оқуы білімге құштар, талапты жасты қанағаттандырмайды. Лицейде жарты курс оқығаннан кейін, 2-ші курс үшін емтихан тапсырып, сынақсыз Петербург университетінің физика-математика факультетінің жаратылыстану бөліміне ауысады. Мұнда 3 жыл оқып, 3 курстан шығып қалады. Евгений Петрович университетте студенттер арасында өзінің ақылдылығы, шешендігі және қайсар мінезімен көзге түседі. Университеттің үш мыңдай студенттерінің арасында оның беделі әжептеуір болады. 1861 жылы университте куәлік кітапшасына байланысты орын алған тәртіпсіздіктерге орай, ол Петербургтен кетіп, алдымен Петрозаводскіде, соңынан Тобыл губерниясының Тара қаласында тұрады. Бұл жерде ол үйленеді. 1869 жылы оған Семей қаласында тұруға рұқсат етіледі. 1878 жылы оған облыстық статистика комитетінің хатшылығы қызметі ұсынылады. 1883 жылы Семей облыстық мұражайы ашылғанда Михаэлис оның археологиялық бөлімінің негізін қалайды. Комитет хатшысы бола отырып, ол бағалы ғылыми кітаптарды жинауға күш салады. Кейін сол кітаптардың негізінде қоғамдық кітапхана ашылады (қазір Гоголь атындағы кітапхана). Ол қырғыздардың төтенше съездеріне қатысады, Семей мен Қарқаралы арасындағы даңғыл жолдың бағытын зерттейді.» Мәтінде сипатталған Михаэлистің қазақ жеріне келуіне байланысты тарихи оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: Саяси жер аудару. 20. «...Қарқара жайлауы сияқты тағы басқа күздік жерлерге қазық қағып, оба тұрғызып орыс баласынан және қазақтан күзетші қойып, жайылған мал былай тұрсын, салт атты кісі өтіп кетсе ұстап алып, бір сомнан үш сомға дейін бақтаныш алатын болды... .Таудың арасындағы шөбі жоқ сай. Саз жер. Сортаң жер. Сусыз шөл және тұл жерлер ғана қазаққа мал жаюға қалды. Алым-салық деген нәрселерді бұрынғыдан артық алып жүрді. «Әскерге керек» деп киіз байпақ сияқты нәрселерді алып тұрды. «Герман соғысына бала бересін деген патшаның бұйрығы бар» деп пристав болыстарды, билерді жиып бересіңдер, бірақ оның бәрі кетпейді, ішінен жарағандары ғана алынады, соғысқа бармайды, тек қара жұмысқа алынады» деді. Қарқара жәрмеңкесінің бас жағында приставтың борлаған ағаш үйі алдында 300-ден артық, 400-ге жақын кісі жиылды. Қазақ «ақ желке» дейміз, фамилиясы Подворков деген пристав жеке шығып, стражникпен келіп болыстардан тізім бермеу, бала бермеу жағын сұрады. Болыстар үндемей тұрды...» Мәтіндегі сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: 1916 жылғы көтеріліс. IV нұсқа 1.«1362 жылдың тамыз айы. Италияның оңтүстігіндегі әсем қала Венециядағы қасиетті храмдардың бірі Әулие Марк ғибадатханасы Қайта өрлеу дәуірінің атақты ақыны Петрарка Франческо көптеген кітаптармен бірге өзі оқып түсіне алмаған, сыртқы мұқабасында латын жазылған қолжазбаны да сыйға тартты. Онда автор ретінде белгілі бір адамның аты-жөні көрсетілмеген Қолжазба готикалық көне жазумен XIV ғ. басында, дәлірек айтқанда 1362 жылы Қара теңіз бойын жайлаған қыпшақтар арасында жазылған еңбек. Көлемі 82 парақ (164 бет) Сол асыл мұра сандаған ғасырларды артқа салып қазақ оқушыларының қолына тиді. Дәлірек айтсақ, 1978 жылдың басында ол Қазақ КСР Ғылым академиясы Тіл білімі институты ғалымдарының қолға алуымен бірінші рет қазақ тіліне аударылып, «Құманша – қазақ жиілік сөздік» деген атпен жарық көрді. ...аталмыш шығарма «қазақ тілі мен қазіргі қыпшақ тілдерінің тарихын зерттеу үшін аса құнды материал болып табылады. Бұл қолжазба екі бөлімнен тұрады.» Мәтіндегі сипатталған тарихи еңбекті анықтаңыз: Жауабы: «Кодекс куманикус» 2. «Қазір біздің болыстың шаруаларының барлығынан дерлік астық, мал, шөп, шикізат алынып бітті. Қолөнер құлдырады. Шаруаға айына 18-ден 30 фунтқа дейін ғана азық қалдырылды. Көктемгі егіске бізде ешқандай тұқым қалмады. Оны алуға бізде шама жоқ-өте қымбат..., астық күйінде салық салмаса, көктемгі егіс науқанын өткізудің қажеті шамалы. Салықты жердің құнарлығына қарай, мысалы, біздің солтүстік өлкеде себілген егістің әрбір десятинасынан 10-15 пұттай астық көлемінде есептеп салу керек. Сонда ғана әрбір шаруа өзінің төлейтін салық мөлшерін және оны өткізу мерзімін біледі. Сонда әрбір болыста ондаған азық агенттерін ұстаудың қажеті болмайды.» Халық шаруашылығының негізінде теңестіре бөлу ұстанымын жүзеге асырған болыстардағы азық агенттерінің қызметі: Жауабы: азық салғыртын жинаумен. 3.Мәтінде сипатталған шаруашылық реформасының нәтижесінде болған өзгерістердің ішінде қате берілгенін анықтаңыз. «Кәсіпорындарға дербестік берілді, оларға шаруашылық есеп әдісі кеңінен еңгізілді. Қызметкерлерді экономикалық жағынан ынталандыру мен материалдық жағынан марапаттау шаралары неғұрлым ойластырылған түрде қолдыныла бастады. Қабылданған шешімдерге сай Қазақ КСР Халық шаруашылық кеңесі таратылды. Республикада бірқатар одақтық-республикалық салалық министрліктер... құрылып, құрылыс материалдары, орман, целлюлоза-қағаз және ағаш өңдеу, тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары біріктірілді»: Жауабы: Пайда, баға, ақшалай сыйлық, несие сияқты тетіктер пайда болды. 4.«29. Уезд оған кіретін қалаларымен қоса (бөлек басқарылатын қалалардан басқа) уезд бастығы басқарады. 30. Уезд бастықтарын Ақмола, Семей, Жетісу облыстарында дала генерал-губернаторы әскери губернатордың ұсынуы бойынша, ал Орал және Торғай облыстарында әскери губернатор тағайындайды және қызметтен босатады. 31. Уезд бастықтары жалпы заңдар негізінде берілген уездік исправник пен уезд полиция басқармасының құқықтарын пайдаланады және міндеттерін атқарады. 32. Казак әскерлері тұрғындарына байланысты уезд бастығы жалпы полиция міндетін атқарады. 33. Көшпелі және отырықшы ауыл-село тұрғындарына байланысты уезд бастықтарына шаруа істері жөніндегі уездік кеңеске және оның үздіксіз мүшесіне заң бойынша берілген және қосымшалармен бірге 34-38 баптарда көрсетілген құқықтар мен міндеттерді атқару тапсырылады. 34. Уезд бастығына уезд көлемінде бұратаналар мен басқа да ауыл-село тұрғындарын қоғамдық басқару жөнінде белгіленген барлық заңдар мен жарлықтардың орындалуын бақылау тапсыруымен сот заңдарын, бұйрықтардың орындалуын тексеру тапсырылады. 35. Уезд бастығы өзінің қарамағындағы император, генерал-губернатор және облыстық губернатор шығарған қаулыларын қарауға құқылы. 36. Уезд бастығы съезд немесе жиынның шешімінің заңға сәйкес еместігіне сондай-ақ ашықтан-ашық қоғамға зияндығына, не оның жеке мүшесінің заңды құқықтарын бұзатындығына көзі жеткен жағдайда, ол шешімінің орындалуын тоқтатып, өзінің қорытындысымен бірге оларды басқармаға тапсырады, облыстық басқарма съезд немесе жиынның шешімін бекітеді не теріске шығарады». («Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ереже» 25 наурыз 1891 жыл) Мәтіннен қатені тауып, дұрыс жауабын белгілеңіз: Жауабы: уезд бастықтарын, облыстық губернатор ұсынысымен, генерал-губернатор тағайындайды. 5.«Поэтикалық шығармашылық туралы жоғары түсінік қырғыздардың өлеңнің шығуы жайлы аңыздарынан көрінеді. Аңыз бойынша адамдар әлі өлең айта алмайтын өте ерте заманда өлеңдер...жердің үстінде ұшып жүріпті және өлең айтыпты. Ол төмен ұшқан кезде адамдар оны жақсы естіпті және ұғып алыпты. Биік ұшқан өлең нашар естіліпті, ол жерде тұрған халықтар өлеңнен хабарсыз болып қалыпты. Қырғыз даласында өлең өте төмен ұшыпты, сондықтан қырғыздар әлемдегі ең әнші халық. Қырғыз аңыздары бойынша тұңғыш қырғыз бақсысы Қорқытты алғашқы ақын деп те есептеуге болады. Ол бірде түс көреді: бір адамдар көр қазып жатады және оның не істеп жатырсыңдар деген Қорқыттың көрін қазып жатырмыз деп жауап береді. Ол солтүстік өлкеге қашып, ажалдан құтылмақшы болады. Бірақ ол сол түсті қайта көреді. Енді ол оңтүстікке, шығысқа, батысқа қашты, бірақ қай жерде жүрсе де, сол түсті қайта көре береді. Сонда ол өлімнен қашып құтыла алмайтынын түсінеді, сөйтіп Отанына қайтып келеді. Астына кілем жайып, қобызда ойнайды және өлгенше өлең айтады. Бұл қырғыз аңызы бойынша адам өмірін өнер ғана мәнді етеді. Сондай-ақ ол бізді мезгілінен бұрын мазалайтын елестерден сақтайды». Мәтінде сипатталған үзіндіден Г. Потанин қазақ өнеріне берген бағасын анықтаңыз Жауабы: «бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай көрінеді». 6. «Тевкелевтің Ордаға келуі Әбілқайырдың билікке ие болуы үшін жасаған бүкіл айла амалдарын ашып берді. Жаңа боданжарынан ант алуға келген Ресей шенеуніктері салтанатты түрде қарсы алыну былай тұрсын, бастарынан айырыла жаздады. Орыстардың өздерін бағындыруға келгенін естіген қырғыздар қатты ызаланып, Тевкелевті өлтірмекші болды. Оны хан құтқарып қалды, алайда бүлікті баса алмады. Бүлікшілердің ішіндегі неғұрлым батылдары ханнан халық ықтиярынсыз неліктен басқа елге бағынуға уәде еткенін түснідіруді талап етті. Бұл заңды қарсылық еді, өйткені Әбілқайыр Ресейге өз елшілерін аттандырарда қырғыз-қайсақтардың шағын тобын жинап, солардың ғана келісімін алған болатын. Ол өзінің осы қитұрқы қылығы үшін өз өмірімен қош айтыса жаздады. Бағына қарай өзінің батылдығы және айлакерлігі арқасында өз қандастарының ашу-ызасынан құтылып кетті. Тіпті қырғыз-қайсақтар Тевкелевті бір емес, бірнеше рет өлтірмекші болғанмен, ол тек Әбілқайырдың қолдауымен ғана аман қалған жоқ, өзінің ордалықтарымен туыстығына және олардың тілінде шешен сөйлейтіндігіне сүйене отырып аман қалды... Орыс елшісінен, оның ықпалынан сескенген қырғыз-қайсақтар олардан құтылу үшін Тевкелевке халық жиналысын шақыратындықтарын, онда Ресейге бодан болу-болмау мәселесі қаралатындығын және бұл жиынға ешқандай күзетсіз жалғыз келуі керектігін ескертті». Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаға байланысты Ресей патшайымының қазақтарға қойған шарттарының бірін анықтаңыз: Жауабы: Башқұрттардың үлгісі бойынша жасақ төлеп тұру. 7. «Біздің қазақ бұл Сарыарқаға келіп, ие болғаны-Абылай заманынан аз-ақ ілгері. Бұл қазақ иесіз жатқан жерге текке келіп, ие болған жоқ. «Ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен», жаннан кешіп, кеше Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Қаздауысты Қазыбек, Шақшақұлы Жәнібек замандарында қалмақпен жаудай алысып, жаттай салысып, шыбын жанын нысанаға байлап, не маңғаз сарбаздары жау қолында оққа ұшып, өлгені өліп, қалғаны қалып, сөйтіп алған жер еді. Баянауыл тауында «Жасыбай асуы» - сол Жасыбай, қазақтың батыры, қалмақпен атысып, оққа ұшып, сол жерге қойғаннан «Жасыбай» атанған. Қызылтаудың бауырында: «Қалмаққырылған» деген жер қалмақтың қазақтан ақырғы қырылған қырылысы. Жасыбай оққа ұшқан жолы ер Олжабай бас болып аттанып, қалмақты сол жерде қойдай қамап, иіріп қойып қырып, сонан: «Қалмаққырылған» атанған. Содан соң қайтып қалмақ бұл Арқаны көре алған жоқ. Мен өз атым-Иосиф (Жүсіп), әкем аты-Көпей, оның әкесі Сермұхамед, оның баласы Тілеуімбет. Осы Тілеуімбет деген кісі, он бес ұлы соңына еріп, қарақалмақ Қатысыбанмен соғысып, бәрі қалмақтардан өлген» Мәтінде сипатталған шайқас өткен жерді анықтаңыз: Жауабы: Торғай даласы. 8. «Оның жалынды сөздері бірден қолдауға ие болып, төңірегіне көптеген жақтастарын жинады. Көп ұзамай орыстар өздеріне қатерлі жаудың пайда болғанына көз жеткізді шөл даладан өткен керуеннің шабуылға ұшырамағаны болмайды, бекініс орындарын азық түлікпен қамтамасыз ету қиындап кетті. Сол кезде Ресейлік қолбасшы генерал-лейтенант Перовский «бөліп ал да, билей бер» принципі бойынша әрекет етіп, көтерілісшілерді қырғыздардың өз күшімен басуға тырысты. Сыйлықтар мен әртүрлі уәделер беру арқылы көшпелілер сұлтаны Арыстанды өз жағына шығарып алды. Арыстан өз тайпасынан 900 адам және бірнеше казак бөлімшелерін алып, Есеттің басын алуға аттанды. Бұл қиын міндет болды. Есет өзін ұстауға шыққандарға күтпеген жерден шабуыл жасады. Оның адамдары Арыстан жатқан үйге білдірмей басып кіріп, оның өзін және көптеген жақтастарын өлтірді. Казактар әрең дегенде қашып құтылды. Осы жеңістен кейін Есет батырдың күшейгені сонша, орыс қолбасшысы оған қарсы тұрақты армияны жіберуге мәжбүр болды. Орыс офицерлерінің жорықты аса құпия ұстағандарына қарамастан, ұзынқұлақ Есетке өзіне қарсы не дайындалып жатқанын алдын ала жеткізіп отырды». Мәтінде сипатталған оқиғаның нәтижесін анықтаңыз Жауабы: батыр көтерілісті тоқтатып, патша билігін мойындауға мәжбүр болды. 9. «Шоқан Уәлиханов қырғыздардың соңғы тәуелсіз хандары Абылай хан мен Уәлиханның ұрпағы, біріншісінің шөбересі, екіншісінің немересі. Петропавл қаласынан (Тобыл губерниясы) оңтүстік-батыстағы Сібір мекемесіне қарайтын қырғыз даласының Құсмұрын баурайында дүниеге келді. Омбыдағы Сібір кадет корпусында білім алды. 1865 жылы корпусты бітіріп офицер атағын алды және Батыс Сібір генерал-губернаторының адъютанты болды. Көп ұзамай оған Сібір басшылары қауіпті тапсырма – ол кезде әлі жабық империя ішіндегі Қашқар қаласына барып, Шығыс Түркістанның саяси жағдайы мен саудасы жөнінде мәлімет жинауды тапсырды. Шоқан ол тапсырманы тамаша орындап шықты. ...1860 жылы Петербургке барып, 1 жыл тұрды. Бірақ шығыс тілдері факультетінен лекция тыңдауға оның мүмкіндігі болмады, ол құрт ауруымен ауырды. Оның алғашқы белгілері көшпенділер баласының жабық орыс мектебіне түскен кезінде пайда болды. Докторлар оны далаға жіберді. Ол әкесіне, Көкшетау округіне кетті. Черняевтің жорығына даладан шақырды. Ол Ташкентке жасалған жорыққа қатынасты, бірақ генералмен көзқарастары келіспей, отрядты тастап, Үлкен Ордаға (Жетісу) кетті. Сол жерде, Ресей мен Қытайдың шекарасында, албан руының сұлтаны Тезек төренің ауылында 29 жасында қайтыс болды». Мәтінде сипатталған оқиғадан Шоқанның генерал Черняев жасағынан кетіп қалу себебін анықтаңыз Жауабы: халыққа жасаған қысымына шыдамады. 10. «Жаңқожа өзінің шыққан тегі бойынша қарапайым қырғыз, дегенмен әкесі Нұрмұхамедтің кішкене шекті руында үлкен беделі болға. Бек, Ақмырза және жоғарыда айтылған Жаңқожа. Біріншісінің аты шықпады, қалған екеуі батырлығымен ерте танылды. Соңғысы оған қоса әртүрлі даулы істерді шешуде ақылдылығымен және әділдігімен көзге түсті. Ол Қайып хан әулетінен шыққан сұлтандар арқылы билік жүргізгісі келген хиуалықтарға бағынбауға шақырды. Бұл Арыңғазы тұсындағы істі ары қарай жалғастыру болатын. Бірақ бұл жолы халықтың көсемі өз арасынан шыққан адам болды. Көп ұзамай хиуалықтар оның ағасын өлтірді. Жаңқожа Қарақұмға көшіп, өзінің соңынан қуалаған хиуалықтардың талқанын шығарды. Осы соғыста ол 8 жерінен жараланды. Осыдан кейін оның атағы алысқа жайылды. Халық оның төңірегіне көптеп топтала бастады. 1835 жылы оның күшейгені сонша, ағасының кегін үшін Хиуаның Бабажан бекінісін талқандады. Ол қырғыздарды өзінің қалауынша қатал, бірақ әділ басқарды. Ұрлық қылғандар мен пара алғандарды өлім жазасына кесілді. Ол қырғыздарды барлық жағынан, тіпті еңбек етуде де біріктірмекші болды. Ол егін егуге, арық қазуға, көпір салуға көп күш салып, өз қаржысының бір бөлігін жұмсады». Мәтінде сипатталған Жаңқожа батыр бастаған көтерілістің нәтижесін анықтаңыз Жауабы: Жалғыз соғыса алмайтынын түсініп орыстармен жақындасты. 11. Мәтіндегі қаулының нәтижесінде жарияланған салдарының ішіндегі қатесін табыңыз; Ол күшіне енген сәттен бастап шаруа қожалықтарына өзіндік ауыл шаруашылық өнімдерінің артығын қалауы бойынша иелену құқығына кепілдік беретін Жаңа эканомикалың саясаттың принциптерін бас тартылды. Қаулыға сай, байлардың шаруашылығын тәркілей отырып, оларды тұрғылықты жерінен қоныс аударып жіберуге рұқсат етілді ..тәркілеу науқаны ...халықты қорқыту және зорлау арқылы, байсымақтары күштеу арқылы,байсымақтарды күштеу арқылы іске асырылды... Сонымен бірге малдың көп бөлігі көршілес республикаларға айдап әкетілді; Ауқатты шаруалардың жағдайы жақсарды Жауабы: Кеңес үкіметі ірі байлардың мал-мүлкін тәркіленген жыл:1928 ж. 12. Мәтінді оқып шығып, 20-30 жылдардағы мәдени құрылысты жүзеге асырудағы басты кедергілердің бірін анықтаңыз. Бейбіт өмірге көшуге байланысты халықтың мәдени деңгейн жетілдіру, сауатсыздықты жою мен маман кадрлар дайындау қажеттігі туындады. Ел алдында мәдени құрылысты жүзеге асыруда бірқатар кедергілер тұрды: қажетті материалдық – техникалық база жоқ еді, ұлт зиялыларыда ат төбеліндей аз болатын.. Кеңес өкіметі орнауымен бір мезгілде мәдениетті қайта құру шаралары жүзеге асырыла басталды.Елде ағарту ісін дамытуға баса назар аударылды. Қазақтың ұлт зиялылары шығармашылық тұрғыда табысты еңбек етіп. Мәдени құрылыс барысын жеделдетуге зор үлестерін қосты ...20-30-жылдарда репрессияға қарамастан Қазақстан мәдениеті жетіліп әдебиеттің дәстүрлі және драма жанрлары дами түсті»: Жауабы: 30 жылдардағы жаппай саяси қуғын сүргін жүргізілуі. 13. Сонымен ...көпестерінің эфталиттердің күйретілгенін өздерінің баюының басы деп есептегені әбден дұрыс еді. Шынында да, Қытайға баратын жол ашық та қауіпсіз болаты, ал түркіттердің өздері тонап алған немесе салықтан түскен жібектерін қайда қоярын білмейтін, сол себепті де арадағы дәнекер – делдал бұрын болып көрмеген дәрежеде байып кете алар еді. Міндет тек жібекті Византияға жеткізу ғана, бірақ ол жөнін парсы шахымен келісу керек. Істеми хан өз тарапынан жаңа бодандарының тілегін орындауға тырысады, себебі бұл оның көңілдес жақындарының мүдделерімен сәйкес келіп жатқан. Сонндықтан да хан Маниах деген ... өзін Хосрай Ануширванға, шалымды соғыдар қолында жиналып қалған мол жібек қорын Иран арқылы алып өтуге рұқсат сұрау үшін, өкілетті елші етіп жіберу жөніндегі тілегін шын ықыласымен мақұлдайды. Елші тіпті парсы шахынан саудаға қатысу жөнінен яғни жібекті сатып алып, оны батысқа апарып қайта сатуға ұсыныс жасайды ... аздап шығындалса да, оның айналымын молайтын, пайдаға шаш етектен кенелер еді...» Мәтіндегі Түрік қағанатында сауда ісінің дамуына мүдделі болған халықты анықтаңыз: Жауабы: соғдылар. 14. Мәтінде сипатталған тарихи деректің авторын анықтаңыз. «Автор Сібір шекаралық шебінде ұзақ уақыт қызмет етіп, қазақ халқының өмірі мен тұрмысын жақсы зерттеген еді. Ол өзінің кітабында Орта жүздің тарихы мен шекарасы туралы егжей-тегжейлі мәлімет қалдырды. Онда далалықтардың әдет-ғұрыптары мен салт-жоралары жан-жақты суреттеледі. Сондай-ақ қазақтардың Ертістің оң жағалауына қашан өткені туралы айтылады»: Жауабы: И. Г. Андреев. 15. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының Қазақстан тарихы үшін маңыздылығын анықтаңыз. «Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаев 2004 жылғы 13 қаңтарда «2004-2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы» Жарлыққа қол қойды. Бағдарлама қабылданғаннан кейін тарих пен мәдениеттің 51 ескерткіші қайта жаңғыртылып, Қазақстан аумағындағы 39 қалашық, қоныс, тұрақ, обалар мен қорғандарда маусымдық археологиялық зерттеулер жүргізілді. Қытайға, Түркияға, Монғолияға, Ресейге, Жапонияға, Египетке, Өзбекстанға, Арменияға, АҚШ пен Батыс Еуропа елдеріне 15 ғылыми экспедиция ұйымдастырылып, Қазақстан тарихы, этнографиясы, елдері жөнінде бұрын белгісіз болып келген 5000-ға жуық қолжазбалар мен басылымдар табылды. Жауабы: Тың деректер зерттеліп, ғылыми айналымға енгізілді. 16. «Іледе су жолы қалыптасты. Алғашқыда ол әскери міндеттер атқару мақсаттарын көздеген еді, кейінірек Қазақстан шаруашылық тұрғысынан отарланып болған соң бейбіт сипат алды, сауда-саттықты дамытуға пайдаланылды... 1862 жылы Омбыдан Семейге алғашқы пароход сапарға шықты. ХІХ-ХХ ғасырлар шебінде Семей мен Тобыл арасында 40-қа жуық пароход қатынас жасады». Мәтіндегі қатені табу арқылы, шын мәнінде ХІХ ғ. 60-жылдарынан бастап су жолы қалыптасқан өзен бойын анықтаңыз: Жауабы: Ертіс. 17. «Батыс Сібір генерал-губернаторы барлық сол іс-әрекеттердің жемісті нәтижесін хабарлай отырып, Ресейдің Ұлы Жүз руларына ықпалын одан сайын нығайта түсу үшін олардың басты – басты рубасылары – сұлтандар Сүйік Абылайхановқа, Ғалиға, Кәкімге және Рүстемге оларды бастық етіп бекітіп оларға соңғылармен бірдей жалақы тағайындауды пайдалы, тіпті қажетті шара деп санайтындығын білдірді. ...алдағы уақытта Жетісу өлкесінде аяқты нық басып тұрамыз деген сеніммен ол Ұлы жүзді қысымшылықтан қорғау және оған саяси бақылау орнату үшін бір сенімді штаб-офицерді пристав ретінде бекітіп, оған сыртқы істер министрлігімен келісіп, тиісті жалақы тағайындап, оның міндеттері мен құқықтарын белгілеуді ұсынады... .негізгі мәселе Ұлы жүзге байланысты, біздің басты мақсатымыз бірнеше бодан тауып алу немесе белгілі бір сомада ақшалай пайда табу емес бүкіл Ұлы жүзді Ресейдің ықпалына бағындырып, сол арқылы Батыс Қытаймен, әсіресе Қашқармен және Орта Азияның бір бөлігімен сауда жасасу үшін, қауіпсіз керуен жолдарын жүргізу үшін тыныштық орнату болып саналады» 17 сәуір 1847 ж Мәтінде сипатталған құжаттың үзіндісі қай Ресей императорына арналып жазылған? Жауабы: І Николай. 18. Мәтінде жазылған газеттің атауын табыңыз: "...Кирревкомның залында көп адам жиналды. Ревком мүшелері, басқа да қызметкерлер көп-ақ. С. Мендешев мәжілісті ашып, қысқаша сөйледі. "Енді газетсіз болмайды, Кеңес өкіметінің саясатын елге түсіндіріп, ол саясатты іс жүзіне асыру үшін халыққа үгітші, жаршы болатын құрал керек,-деді ол. Енді газеттің атын не деп қоямыз деген сұрақ туды. Әркімдер әртүрлі ұсыныстар енгізді... Егде тартқан большевик Терегулов... қазақ газетін Ленин шығарған "Искра" газетінің атымен атауды ұсынды, бұл газеттің мән-жайын кезінде атқарған қызметін қысқаша баяндап өтті. Әрине, қазақшалап қою керек. Сөйтіп, І Құрылтай съезі өткізіліп, ресми өкімет орындары сайланғанша қазақ жұртын билеген өзгеріс һәм Әскери комитет 1919 жылы 17 желтоқсанда, сәрсенбі күні Орынборда аптасына екі рет шығатын саяси, әдеби һәм шаруашылық газетінің тұңғыш нөмірін жарыққа шығарды" Жауабы: «Ұшқын». 19. 1741-1742 жылдар арасында Жоңғар мемлекеті, жоғарыда айтқанымыздай, қазақтарға қарсы ірі басқыншылық соғыс ашты. Сол кездегі құжаттар бойынша қазақтарға қарсы ірі басқыншылық соғыс ашты. Сол кездегі құжаттар бойынша қазақтар жоңғар феодалдарын ауыр салық төлейтін болды. Аудармашы И. Лапиннің айтуы бойынша, 1744 жылға қарай қазақтар әр үйден бір-бір қарсақтың орнына бір жылқы төлейтін болды. Ал осы соғыста Абылай асқан ерлік көрсетіп, тағы да басқыншыларға қарсы негізгі күшті ұйымдастырушы болды. Мәтінде сипатталған 1741-1742 жылдары жорықтар жасаған жоңғар қонтайшысы Жауабы: Қалдан Церен. 20. Көтерілістің желеуі соғыс майдандарындағы қара жұмысқа бұратана елдерден адам алу. Өкіметтің қара жұмысқа адам алғанда жер-жерде қолданылған шаралары мен тәртібі. Өкіметтің жер-жерде қолданған шараларын тұрғын ел өзінше ұғынды. Түркістандағы бұратана елдердің көтерілісі. Түркістандағы төңкеріс қозғалысының тарихындағы ең үлкен оқиғалардың бірі десе болады. Өйткені бұл көтерілісте тұрғын ел, 50 жылға жақын өкіметшілігін жүргізіп, дегенін істеп келген Ресей патшалығының «Ақ патшаның» әміріне (бұйрығына) бастап қарсылық көрсетті. Бұратана елдер, алдымен қарсы болып, көздегені патшаның әкімдері еді, бірақ соңында елдің мақсатына, тілегіне қарсы болған тұрғын елдің әкімдерін де аяған жоқ, көтеріліске ел алдын ала дайындалған жоқ; көтеріліс Түркістанның әр жерінде, жергілікті ұлттардың арасында бір уақытта басталды. ... Патша үкіметінің соғыс министірінің Түркістан жанарал-губернаторына телеграммен берген бұйрығы бойынша соғыс майдандарындағы жол түзету, соғыс қорғандарын жасау жұмысына Ресей мемлекетіндегі айырым Түркістандағы соғыс міндетінен бұрын азат етілген бұратана елдерден, соғыс біткенша жұмыс істеуге адам алынатыны жарияланды. ...Түркістаннан еліне, қара жұмысқа адам алу ойламаған жерден шыққан оқиға болды. Тұрғын ел бірден үкіметке дұшпандық көзімен қарап, қалай да болса, бұйрыққа бағынбаудың әрекетіне кірісті. ...Ақырында шыдаудың шегінен шыққан ел, алды-артына қарамай көтеріліс жасады». Мәтін бойынша көтерілістің болған жыл(-дар)ды анықтаңыз: Жауабы: 1916 ж. V нұсқа 1.«... Іле өлкесінің тұрғындарына олардың қазіргі тұрып жатқан жерлерінде Қытайдың қол астында қала беруіне, Ресейдің жеріне өтіп, оның қарамағына өтуіне де ерік беріледі. Ресейге қоныс аударғысы келетіндер 1 жыл ішінде ойланып, шешім қабылдауы тиіс... .»: Мәтін бойынша ұйғырлар мен дүнгендердің Қазақстанға қоныс аударуы туралы тарихи құжатты анықтаңыз Жауабы: Санкт-Петербург келісімшарты. 2. «... РКФСР Үкіметі орталық өкімет орындарына әскери бұйрық ретінде Сібір мен Қазақстанда азық-түлік салғыртын арттыруды міндеттеген арайы декрет жариялады. Осылайша артық өнімдер ғана емес, күнкөріске қажетті астықты, тіпті тұқымдық қорды да тәркілеу басталды... Қалаларда бұрынғыша азық-түлік тапшылығы сақталды. Егін түсімі төмендеуінің салдары өнеркәсіпте де байқалды. Көптеген зауыттар отынның жетіспеушілігінен жабылып, жұмысшылар жұмыссыз қалды... Жеуге жарайтын нәрсенің бәрі таусылғандықтан келесі көктемде себілетін тұқым қалмады»: Мәтінде қай саясаттың салдары сипатталғанын анықтаңыз. Жауабы: «Әскери коммунизм». 3.«Автор Сібір шекаралық шебінде ұзақ уақыт қызмет етіп, қазақ халқының өмірі мен тұрмысын жақсы зерттеген еді. Ол өзінің кітабында Орта жүздің тарихы мен шекарасы туралы егжей-тегжейлі мәлімет қалдырды. Онда далалықтардың әдет-ғұрыптары мен салт-жоралары жан-жақты суретеледі. Сондай-ақ қазақтардың Ертістің оң жағалауына қашан өткені туралы айтылады»: Мәтінде сипатталған еңбектен Қазақстанның жерлерін анықтаңыз. Жауабы: Орталық, Солтүстік және Солтүстік-шығыс Қазақстан. 4.Қазақстан, Қырғызстан, Қытай, Тәжікстан, Ресей қатысқан саммит болып, онда аталған елдер шартқа қол қойды. Саммиттің басты оқиғасы деп қатысушы елдер лидерлері қол қойған аса маңызды құжаттарды-ұраны «Ынтымақтастық арқылы қауіпсіздік!» деп аталатын ұйым құру туралы Декларацияның тікелей өзін есептеуге болады. Мүше-мемлекеттер арасында өзара сенімділікті, достық пен тату көршілікті, саяси жәнеэкономикалық, халықаралық тәртіпті нығайиу; лаңкестікке, сепаратизм мен экстремизмге қарсы бірлесіп қимыл жасау; есірткілердің һәм қару-жарақтардың заңсыз айналыммен, қылмыстық әрекеттердің басқада түрлерімен, сондай-ақ заңсыз миграциямен күресу. ...мемлекеттері-мүшелері егемендік, тәуелсіздік, мемлекеттің, тұтастығы мен шекарасының мызғымастығы, шабуыл жасамау, ішкі істеріне қол сұқпау секілді өзара сыйластық қағидаттарын ұстанады. Бұл ұйымның негізгі бағыттары – экономикалық ынтымақтасты қолдану ғылым мен техника, білім, денсаулық сақтау мәдениет спорт пен туризм салаларында өзара әрекеттесті кеңейту. Ұйымның мақсаттары мен міндеттерін орындау үшін Мемлекеттер басшыларының Кеңесі, Үкіметтер басшыларының Кеңесі Сыртқы істер министрлерінің Кеңесі, хатшылық органдары құрылды. ... аймақтың басқа мүшелерін оның мүшелігіне қабылдауға ашық. Мемлекеттер-мүшелер өздерінің елшілік қызмет құрамына енетін тұрақты өкілдерін тағайындайды. Мәтін бойынша халықаралық ұйымның атауын табыңыз: Жауабы: «Шанхай ынтымақтастық ұйымы». 4.«... Барлық тергеу құжаттары менің «ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан» атты кітабым мен «Қазақ ССР тарихының» бірінші және екінші басылымына жазылған сын пікірлерге негізделген. ... Кеңестік әділ сотқа үлкен сенімен қарай отырып, менің ісімнің оңды шешілуіне төзімділікпен күтемін. Осы уақытта Маленковтың атына он бір арыз жаздым. Сіздің менің тағдырымның объективті шешілуіне көмектесуіңзді сұраймын. ... Мен қателерімді шын көңілмен мойындадым әділ партиялық сынғ іспен жауап бердім. КСРО Ғылым Академиясының А. Панкратова, Дружинин, Кучкин, т.б. ғалымдар қолдаған «ХІХ ғасырда Қазақстанның Россияға қосылуы» атты монография жаздым (көлемі 30 баспа табақ.) Монографияны Мемлекеттік Қауіпсіздік министрлігінің сарапшылар комиссиясы қарап, одан ешқандай бұрмалаушылық пен қателіктер тапқан жоқ (Комиссияның қорытындысы менің ісіме қосылған) Қатты жаза мені көп нәрмеге үйретті. Пайымдауымша, енді менен жақсы тарихшы шығады. Сізден менің бостандыққа шығуыма және іс жүзінде партия мен Отан алдындағы айыбымды өтеуге жәрдемдесуіңізді тағы да өтінемін». Мәтінде сипатталған Е. Бекмахановтың хаты жолданған Қазақстан Коммунистік партиясы Орталық Комитетінің хатшысы: Жауабы: Ж. Шаяхметов. 5.«...Әбілқайыр хан, ақсақалдарға және бүкіл қайсақ әскерлеріне деген біздің императорлық қайырымдылығымыздың белгісі ретінде, біздің бұйрығымызды саған, Әбілқайыр хан, ақсақалдар мен қайсақ әскерлеріне жариялау үшін біздің мемлекеттік кеңсенің сенімді адамы, шығыс тілдерінің тілмашы Мәмет Тевкелевті жіберіп отырмыз. Тевкелевтің біздің императорлық ұлы мәртебеміздің,... шығарып салуды бұйырамыз... . Бұл құжат сапалы кітап қағазына жазылды. Мелекеттік орташа мөрмен хатталды. Осы құжатты кеңсе үйінде ұлы мәртебелі қырғыз-қайсақ елшілеріне берді.» Жазылған құжаттың түрін анықтаңыз: Жауабы: Грамота. 6. Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз. «1991 жылы 21 желтоқсан күні жергілікті уақыт бойынша 11 сағат 30 минутта тәуелсіз мемлекеттердің басшылары Қазақстан Президентінің резиденциясына жиналды. М. С. Горбачев бұл жиынға шақырылған жоқ. Сағат 15-ке қарай күні бұрын дайындалған құжаттарды талқылау аяқталды. Жергілікті уақыт бойынша сағат 17-де он бір республиканың басшылары мәжілістің қорытынды құжаттарына қол қойды. Осы уақыттан бастап КСРО іс жүзінде өзінің өмір сүруін тоқтатты..»: Жауабы: ТМД-құрылуы. 7. «Қырғыз-қайсақтардың Орта жүзінің старшыны Құлыбек батырдан тартып алған қағаздан және басқа жағдайларды салыстыра келіп мынаны аңғардық: Абылай хан кіші Бұхар қалаларының маңындағы тауларды мекендейтін қырғыздарға қарсы жорығын ұйымдастыру кезінде таяу арада Ресей тарапынан бүкіл қырғыз-қазақ халқына қарсы шабуыл басталмақ деген лақап таратып, Петропавл қамалына сауда жасауға келген және ордадағы қазақтарды бір дүрліктірді. Өздерінің тыныштығын сақтап, абылайға ермеген және Ресейге адалдығын сақтап қалған атығай, қарауыл, керей және қаракесек руларының Байжігіт, Сейтен, Бекболат және Кенжебай сияқты басшылары артынан қуғыншы жіберіп, одан әрі қайтуды, егер қайтпаған жағдайда ордадағы әдет бойынша Ресей шекарасындағы қырғыздарға билігінен бас тартатындығын білдіретін белгі жіберуді талап етеді. Бірақ Абылай олардың талабына құлақ аспайды, қайта старшын Құлыбек батырға өзіне, Абылайға қарсы бұл жақта қандай да бір болмасын әрекет жасалып жатқан жоқ па екен, соны біл деп арнайы кісі жібереді. Құлыбек өзімен бірге жорыққа аттанға аз ғана адамдармен кері қайтып келуге мәжбүр болады. Сөйтіп, Абылай Көкшетау деп аталатын таудың маңындағы бұрынғы қонысында. Бірақ бұрынғы тау қырғыздарына жорық жасау туралы ойын тастаған жоқ, ол үшін Сібір белдеуінен зеңбіректер мен әскери адамдар сұрап мазалауда...» Келтірілген деректің жазылған уақытын анықтаңыз: Жауабы: XVIII ғасырдың ортасы. 8. Мәтінде берілген тарихи кезеңді анықтаңыз: «...біреуді достық қатынас жасау үшін түрік сұлтаны Бумынға жібереді. Түріктерге 545 ж. келген елші қуанышпен қарсы алынады. «Ордадағылар: «бүгін бізге ұлы мемлекеттен елші келді, ұзамай біздің мемлекетіміз де өрге өрлейді деп бірін-бірі құттықтай бастайды.» Осынау елеусіз фактінің өзі жужандар өктемдігі түріктерге ауыр тигені, бостандық жолындағы қашса құтылмайтын соғыстан олардың тайсалмайтыны айқын көрінеді. Халқының көңіл күйіне бейімделген Бумын өз алдияры – Жужан ханына адал еместігін танытып, Батыс Вэй астанасы Чаньанға жауап ретінде көп тарту-таралғымен елшілер аттандырады, сөйтіп өз мырзасының жауымен одақ құрады.Алайда бұдан жужандармен арақатынас үзілмейді: тегі, келіссөз аса құпия жағдайда жүргізілгенге ұқсайды. Осынау елшілер Түрік мемлекетінің Батыс Вэй және оның мұрагері Бэй-Чжоу империясының одақтасы ретінде, 550 жылдан бастап Бэй-Ци әулеті бекіп алған Солтүстік-Шығыс Қытайға қарсы бағытталған шығыстың саясатын алдағы ширек ғасыр бойына белгілеп береді. Алайда әлемдік саясатқа араласқан Бумын, өзі кіріптар болып отырған жужандарға қарсы күресуге әлі де әлсіз екенін анық түсінген. Бумын сол себепті де әрі одақтас, әрі бағынышты рөлін адал орындауға бел байлады.»: Жауабы: Теле тайпаларының аварларға қарсы күрес бастауы. 9. «Көрсеткішті «жоғарылатып көрсету» үшін орасан зор аумақ жыртылды. Экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы ауыр салдарларға әкеп соқты: топырақ эрозиясы күшейді... Егін үшін жыртылған миллиондаған гектар жер шабындық пен жайылымдық алқаптардың көлемін тарылтты. Мыңдаған гектар жерлер елді мекендер салуға тартып алынып, олардың инфрақұрылымын жүргізу үшін құнарлы жерлердің елеулі көлемі бөлінді. Нәтижесінде ауыл шаруашылығының дәстүрлі саласы – мал шаруашылығы орны толмас шығынға ұшырады... Қазақ халқының әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне оның мәдени құндылықтарына «жоғарыдан» менсінбей қараушылық орын алды»: Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаның республика еңбекшілерінің алдына қойған міндетін анықтаңыз. Жауабы: Азық-түлік мәселесін шешу. 10. Мәтінде сипатталған археологиялық мәдениеттің орналасқан аумғын анықтаңыз. «Осы мәдениетке жататын үйлердің, жерлеу орындарының құрылыстары өте ірілігімен, тас қашау өнерінің жетілгендігімен ерекшеленеді. Әдетте, ұйлердің қабырғалары бір-бірімен балшықпен байланыстырылып, ірі тастардан қаланған. Ішкі және сыртқы беттеріне тастың тегіс жағы қаратылған.» Жауабы: Орталық Қазақстан. 11. Мәтінге қарап, мұрагерлік жолмен сайланған ханды анықтаңыз. «Қазақ халқында хан көтерудің екі жүйесі қатар қолданылды: біріншісі мұрагерлік жол, екіншісі сайланып қойылатын. Мұрагерлік жолмен хандық билік әкеден балаға емес, ағадан ініге қалады. Егер хан болуға лайықты іні болмаса , онда хандық тек балаға қалуы тиіс. Бірақ бұл жағдайда да баланың хан лауазымына лайықты тұлға болуы шарт» Қазақ хандығының тарихында хан билігінің әкеден балаға беру үлгісі: Жауабы: Шығайдан Тәуекелге. 12. Мәтіндегі қаулының нәтижесінде жарияланған салдарының ішінде қатесін табыңыз. «Ол күшіне енген сәттен бастап шаруа қожалықтарына өзіндік ауыл шаруашылық өнімдерінің артығын қалауы бойынша иелену құқығына кепілдік беретін. Жаңа экономикалық саясаттың принциптерінен бас тартылды. Қаулыға сай, байлардың шаруашылығын тәркілей отырып, оларды тұрғылықты жерінен қоныс аударып жіберуге рұқсат етілді... тәркілеу науқаны... халықты қорқыту және зорлау арқылы, байсымақтарды күштеу арқылы іске асырылды... Сонымен бірше малдың көп бөлігі көршілес республикаларға айдап әкетілді» Жауабы: Ауқатты шаруалардың жағдайы жақсарды. 13. Мәтінде үзінді келтірілген Қазақ АКСР ОК-нің декретінің тарихи маңызы. «...Сібір казак әскерінің меншігіне берілген, Семей губерниясындағы Өскемен, Семей, Павлодар .... Сібір казак әскерінен жалға алып келген еңбекші халқына қайтарылып берілді»: Жауабы: Патша үкіметі заңсыз таратып алған жерлердің бір бүлігі қазақтарға қайтарылды. 14. Қай өнеркәсіптің жұмысшылары мен қызметшілерінң талаптары мәтінде көрсетілген. «Біз француз азаматы тау кен өнеркәсіпшісі К.Э.Карноның кенішіндегі қызметшілер мен жұмысшылары.... кеніштегі өмірдің қазіргі ауыр жағдайында өзімізге жүктелген міндеттерді орындай алмаймыз... Жауабы: Успенек мыс кеніші. 15. Мәтінге қатысты тұлғаларды анықтаңыз: «7 мамыр. Түн бойы Мәскеу Кремлінде мәжіліс._____Бас қолбасшының орынбасары етіп......мәселесі шешіледі»: Жауабы: Г.Жуковты, А.Вышинскийді. 16. Мәтінде көрсетілген үзінді Д.Қонаевтың қай еңбегінен алынған? «Бұл жолы мен Бас хатшыға жеке мәселеммен бардым. Амандасқаннан соң, әңгімені созбастан, мен оның үстелінің үстіне өз өтінішімді қойдым. Горбачев, менің ойымша мұндай әңгімеге дайындалған тәрізді ...»: Жауабы: «Өтті дәурен осылай». 17. «...Абылай менен өзіне тиесілі барлық белгілердің Петропавл қамалына әкелуіне қиылып, өтінгеніне қарағанда, оның бұл қыңырлығының үш себебі бар: Біріншіден, ант бергеннен соң ол бұрынғыдай заңсыз әрекеттерге бара алмай, қолы қысқарып қалады, себебі оның қарамағында өз қандастарынан басқа да көптеген Ресей адамдары бар, оларды ол көптеген талаптарға қарамастан, қайтармай отыр және оларды азиялық және орыс сауда керуендерін тонауға жұмсайды, ол туралы Мемлекеттік коллегия капитан Лилингрейннің қасында болған тілмаш Бекчуриннің журналдық жазбаларынан біле алады. Екіншіден, Қытай жағының азғыруына ергендіктен емес пе екен, себебі, олар қайта-қайта адамдарын жіберіп, ханды өз бодандығына қаратуға әрекеттенуде, оның бергі жағында өткен қыста Іркітте сауда жасауға тыйым слынғаны белгілі, сонымен қатар олар көптеген қырғыздарды жоңғарлардың босап қалған жерлеріне қоныс аударумен қызықтыруда. Мұны Абылайдың қарамағындағы рубасылары да теріске шығармайды және жоғарыда аталған тілмаш Бекчуриннің журналынан және Абылайдың маған жазған хаттарының сізге жіберіліп отырған көшірмелерінен анық көруге болады. Үшінші себеп, оның өзіне қарсы қырғыздарды жуасытып, ордада өзінің қалауынша билік жүргізу үшін сұраған әскерлерді ала алмауы болуы мүмкін». Құжатта сөз болып отырған тарихи фактіні анықта: Жауабы: Ант қабылдау. 18. «Жаратушының рақымымен біз, ұлы император және бүкіл Ресейдің дара билеушісі, қайырымды, әділ, қаһарлы, айбатты, көреген патша Петр Феодорович, осы жоғары бұйрығымызбен біздің нағыз шын берілген бодандарымызға және бізге адал қызмет етуші қырғыз-қайсақ ханының ұлы Досалы сұлтанға осы арнайы жіберіліп отырған жаушылар арқылы біздің осы жоғары бұйрығызды жариялаймыз және ол жұрттың барлығына жария болсын. Егер жаратқан Құдай жар болып, аманшылық-саушылық болса, сіздердің барлығыңызды жер-су, орман-тоғай, қару-жарақ, қорғасын, азық-түлік, киім, ішіп-жем және ақшамен көл-көсір етіп сыйлаймыз. Тек қана сіздер еш жаққа ауытқымай, осы жіберіліп отырған жоғары мәртебелі бұйрыққа сай маған шын бодандық пейілде болуларың қажет,... Бірақ біз болып, сіз болып, ондайларды өз жағымызға тартуымыз керек, сондықтан да осы бұйрыққа өзім қол қойып, мөрімді басып жіберіп отырмын. Аяқ жағына Мен, Үшінші Петр, өз қолымды қойдым». Мәтіндегі Е. И. Пугачев өтінішіне жауап ретінде Кіші жүз сұлтаны Досалының әрекетін анықтаңыз: Жауабы: Кіші жүз сұлтаны көтеріліс жетекшісіне әскери көмек көрсетуді ұйғарды. 19. Мәтінде баяндалған қазақ хандарын анықтаңыз: Тарихшы М. Х. Дулати дерегінен үзінді: «Ол кезде Дешті Қыпшақта Әбілқайыр хан билік етті. Ол Жошы тектес сұлтандарға көп алаңдаушылық әкелді. Қазақ хандары ... Моғолстанға келді. ...Өзбек ұлысы Әбілқайыр хан өлгеннен кейін абыржушылыққа түсті; онда үлкен қырқыстар басталды». Жауабы: Керей мен Жәнібек. 20. Қазақстан К (б) П Орталық Комитеті Қазақ КСР Ғылым Академиясының Тіл және әдебиет институтының жұмысы туралы мәселе қарады. ҚК (б) партиясы Орталық Комитетінің көпшілік-саяси және идеологиялық жұмыстың жайы және оны жақсарту шаралары туралы қаулыларынан, сол сияқты, Қазақ КСР тарихының мәселелерін баяндау жөніндегі идеологиялық, ұлтшылдық елеулі қателерді айқын көрсеткен ҚК (Б) партиясы Орталық Комитетінің «қазақ КСР тарихын» екінші рет бастыруға даярлау туралы қаулысынан Тіл және әдебиет институты тиісті қорытынды шығармады. ...Өткендегі әдебиет өкілдері жалпы халық қайраткерлері болды деп көрсетілді, ал олардың шығармашылығы тап күресіне байланыстырмай, одан тыс тексеріліп, сөйтіп, олардың шығармаларындағы феодалдық-реакциялық, буржуазиялық-қлтшылдық сарындары қағажу, бүркеуде қалдырылды (Базар, Мұрат, Шортанбай, Шәңгерей, Ғ. Қарашев, С. Торайғыров және басқа ақындар)... ...Мұның нәтижесінде ол мәселелерге институттың ғылыми-зерттеу жұмысында ерекше көңіл бөлінбеді, ол мәселелер Қазақстанның әдебиет зерттеушілерінің еңбектерінде баяндалмады. Қазақстанда Кеңес өкіметі орнатылған жылдарда Кеңес өкіметіне дұшпан болған және контрреволюцияшыл алашорда партиясының қатарында большевиктер партиясына қарсы белсенділікпен күрескен бірсыпыра қазақ әдебиетшілерінің еңбегі әшкереленбеді және оған тиісінше тойтарыс берілмеді. Бұл айтылғандардың нәтижесінде көптеген әдебиет зерттеушілер мен тіл зерттеушілер бұрыннан қалған мұраға сын көзімен қарауды қойды, әдебиетке идеясыздық және саясаттан тысқары көзқарастарды өткізіп жіберді. Қазақстан К (б) П Орталық Комитеті Қазақ КСР Ғылым академиясы төралқасының қоғамдық ғылымдар бөліміне, оның ішінде Тіл және әдебиет институтына ойдағыдай басшылық етпегенін атап көрсетті. Қазақ КСР Ғылым академиясының ұйымы идеология жұмысын, әсіресе ғылыми кадрларға маркстік-лениндік тәрбие беру жұмысын ақсатты, идеясыздық пен саясаттан тысқары қалушылықтың қаңдайына болса да қарсы большевиктік күрес жүргізбеді. Қазақстан К (б) П Орталық Комитеті Қазақ КСР Ғылым академиясы төралқасына Тіл және әдебиет институтының жұмысындағы жоғарыда көрсетілген саяси өрескел қателерді жоюға батыл шаралар қолдануды, БК (б)П Орталық Комитетінің идеология мәселелері жөніндегі қаулыларына және Жданов жолдастың «Звезда», «Ленинград» журналдары туралы баяндамасына сәйкес институттың жұмысын тез арада түбегейлі қайта құруды міндет етті. Мәтіндегі Қазақстан БК (б) Орталық Комитетінің қаулысы шыққан мерзімі: Жауабы: 1947 ж. 21 қаңтар. Қосымша
І нұсқа
1.«1934 жылғы 8 шілдедегі заң бойынша енгізілген өзгертулерге қосымша 1. 1). Ұлттық-социалистік революцияның жеңісінен кейін Ұлтшыл-социалистік герман жұмысшы партиясы герман мемлекеттік ақыл-ойының иесі және таратушысы болып табылады, сондықтан да мемлекетпен мызғымас бірлікте. 2). Ол (партия) көпшілік құқығының корпорациясы болып табылады. 3. 1). Ұлтшыл-социалистік герман жұмысшы партиясы мен шабуылшы отрядының (оларға бағынатын бөлімдерді қоса) мүшелеріне ұлтшыл-социалистік мемлекеттің бастаушы және жетекші күштері ретінде көсемге, халыққа және мемлекетке қатысты көтеріңкі міндеттер жүктеледі. 2). Өз міндеттерін бұзғаны үшін олар ерекше партия сотына тартылады. 4. Ұлтшыл-социалистік герман жұмысшы партиясының құрамына, құрылымына және маңызына зиянын тигізгенін барлық іс-әрекеттер мен қателік, әсіресе тәртіп бұзушылық деп танылады. 5. Бұл үшін, әдеттегі қызмет бабындағы жазалаудан тыс қамауға алу және түрмеге отырғызу қолданылады.» Мәтінде сипатталған заң баптары бойынша партияға берілген құқықты анықтаңыз: Жауабы: шексіз. 2. Мао Цзедун Қазан төңкерісі туралы «Қазан төңкерісіне дейін Қытайлар Ленин мен Сталин түгіл, Маркс пен Энгельсті де білмеген. Қазан төңкерісінің зеңбірек дүмпілі бізге марксизм-ленинизмді жеткізді. Қазан төңкерісі бүкіл дүние жүзінің және Қытайдың ілгерілеушілік элементтеріне пролетарлық көзқараспен елдің тағдырын анықтауға және ел мәселелерін қайта қарауға көмектесті. Орыстардың жолымен жүру керек деген қорытынды жасалды. 1919 жылы Қытайда «4 мамыр қозғалысы» пайда болды, ал 1921 жылы Қытай коммунистік партиясы ұйымдастырылды. Сунь Ятсен үмітін үзген кезде Қазан төңкерісі болып, соңынан Қытай компартиясы құрылды. Ол Қазан төңкерісін, орыстардың қытайлықтарға көмегін және Қытай коммунистік партиясының өзімен ынтымақтастығын қолдады». Мәтіндегі «4 мамыр қозғалысын» ұйымдастырушы, профессор: Жауабы: Ли Дачжао. 3.«Осы жылдың қаңтарында Мәскеуде, Болгария, Венгрия, Польша, Румыния, КСРо, Чехословакия өкілдерінің экономикалық кеңесі болып өтті...Кеңес АҚШ-ң, Англияның және тағы басқа Еуропа елдерінің үкіметтерін шын мәнісінде халықтық демократия елдері және КСРО сауда жасаудан бас тартуда деп есептейді, себебі бұл елдер өздерінің егемендігі мен ұлттық экономикалық мүдделеріне қайшы келетіндіктен Маршал жоспарының әміріне көнуді қажет деп таппады. Кеңес халықтық демократия елдері мен КСРО экономикалық ынтымақтастығын одан әрі дамыту мақсатында шаруашылық тәжірибелерін алмасу, бір-біріне техникалық көмек көрсету, шикізат, азық-түлік, машина, құрал-жабдықтар, т.б. алмасу үшін кеңеске қатысушылардың өкілдерінен тепе-тең мөлшерде өкілеттілік негізінде экономикалық мәжіліс-экономикалық өзара көмек кеңесін құруды қажет деп тапты, кеңес ашық ұйым оған оның принциптерін мойындаушы және жоғарыда аталған елдермен кең ауқымды экономикалық ынтымақтастық орнатқысы келетін Еуропаның басқа елдері кіре алатындығын мәлімдейді». Мәтіндегі сипатталған Құжаттың негізгі мазмұнын анықтаңыз: Жауабы: экономикалық интеграция. 4.«Жапон империализмі шын мәнісінде елде әскери жағдай енгізді. Тек соңғы бір жарым жылда Кореяда революциялық қозғалысқа қатысты деген айыппен 8000-нан аса адам қамауға алынды. Қазіргі таңда Кореядағы «идеялық» қозғалыс үшін қамалғандардың саны 2000-ға жетті. Кандо ауданында ...жылы 500-ден астам коммунистер атылды, ал революционер шаруаларды қоса есептегенде жазаға тартылған адамдардың саны 30 мыңан асады». Мәтінде сипатталған тарихи кезеңді анықтаңыз: Жауабы: ХХ ғ. 20-30 жж. Корея. 5.Бас штабтың кеңесімен 1919 жылдың шілде айынан бастап Англия оған (Деникинге) басты көмек көрсетті, сөйтіп Дарданелли мен Қара теңіз арқылы 250 мыңдай мылтық, 200 зеңбірек, 30 танк, аса көп қару-жарақ пен снарядтар Новороссийскіге жөнелтілді. Бірнеше жүздеген британ армиясының офицерлері мен еріктілер, кеңесшілер, нұсқаушылар, қоймалардың сақтаушылары есебінде, тіпті бірнеше ұшқыштар Деникин армиясын құруға көмектесті. Сол жылдардың ішінде біз майданда большевиктерге қас орыстардың мүддесі үшін соғыстық деп есептеу қателік. Керісінше, орыс ақгварлияшылары біздің мүдделеріміз үшін соғысты. Бұл ақтар армиясы талқандалып, шексіз орыс империясында большевиктер үстемдігі орнаған кезде, ащы да болса, шындыққа айналады. Мәтін бойынша Антанта интервенция жасаған елді анықтаңыз: Жауабы: Кеңестік Ресей. 6. «Екі мемлекет арасындағы шабуыл жасаспау туралы келісімге қол қоярда екі жақтың төменде қол қоюшы өкілдері аса құпия жағдайда екі жақтың шығыс Еуропадағы мүдделерін межелеу мәселесін талқылады. Бұл талқылау төмендегідей қорытындыға әкелді: 1. Балтық жағалауларындағы мемлекеттердің (Финляндия, Эстония, Латвия, Литва) құрамына кіретін облыстарды аумақтық – саяси жағынан қайта құрған жағдайда Литваның солтүстік шекарасы бір уақытта екі мемлекеттің мүдделері аймақтарының шекарасы болады. Бұл арада Литваның Вильно облысы жөніндегі мүддесін екі ел де мойындайды. Польша мемлекетінің тәуелсіздігін сақтау екі елдің өзара мүдделеріне сай келе ме және бұл мемлекеттің шекаралары қандай болуы керектігі жөніндегі мәселе тек бұдан былайғы саяси дамудың барысында түпкілікті анықталуы мүмкін». Мәтінде сипатталған «Өзара шабуыл жасаспау» туралы келісім жасаған елдерді анықтаңыз: Жауабы: КСРО мен Германия. 7. «...Мемлекеттік думаның Уақытша комитеті революцияны құлатуға әрекеттенімен, оғаг күштері жетпеді. Революцияның жеңіп, ал Петроград Кеңесінің лидерлері оның жағында екеніне көздері жеткен буржуазия мемлекеттік билікке дәмелерін ашықтан-ашық мәлімдеді. Мемлекеттік думаның уақытша комитетінің мүшелері эсерлермен-Петроград Кеңесінің меньшевиктік жетекшілерімен буржуазиялық үкімет құру туралы келіссөздер бастады. Мемлекеттік дума мүшелерінің Уақытша комитеті астана әскерлері мен тұрғындарының жәрдемі мен жанашырлығы жағдайында қазіргі кезде ескі жүйенің қара түнек күштеріне қарсы күресте айтарлықтай жеңіске жетіп, атқарушы билікті берік негізде қайта құруға мүмкіндік алды...» Мәтіндегі Ресейде орнатылған үкіметті анықтаңыз: Жауабы: Уақытша үкімет. 8. 1-бап. Барлық болгар азаматтары: ерлер 20 жастан, қыздар 16 жастан бастап еңбек етуге, яғни қоғамдық еңбеккке тартылады... 2-бап. Бұл заңның мақсаты: А). елдің жұмыс күшін оның қоғамдық өндірісі мен гүлденуіне пайдалану; Б). Азаматтардың, олардың әлеуметтік жағдайы мен әл-ауқат шамасына қарамастан, қоғамдық жұмыстар мен дене еңбегіне деген сүйіспеншілігін дамыту; халықтың моральдық және экономикалық жағдайын көтеру; В). Азаматтарды өзінің және қоғам алдындағы борышын түсінуге, халық шаруашылығының барлық салаларында жемісті еңбек етуге тәрбиелеу... 28-бап. Баспасөз арқылы, өздерінің көпшілік алдындағы сөздерінде немесе басқа да жолдармен осы заңды орындамауға шақырғандар үш жыл мерзімге өте қатаң түрме жазасына кесіледі немесе оған 500 левке дейінгі айыппұл салынады. Мәтінде көрсетілген Болгариядағы заң атауын анықтаңыз: Жауабы: Еңбек ету міндеткерлігі туралы. 9. «Бірнеше минуттан соң ғарыш кемесі мен әлемінің алыс кеңістіктеріне алып кетеді. Ұшар алдындағы осы соңғы минуттарда не айтуға болады?... Тарихтағы осы тұңғыш ұшу сапарына шығуды маған ұсынған кезде бойымды кернеген сезімдер туралы айтудың қажеті бола қояр ма екен? Қуаныш? Жоқ. Ол тек қуаныш сезімі ғана емес еді. Мақтаныш? Жоқ, ол тек мақтаныш сезімі ғана емес еді. Мен өзімді аса бақытты сезіндім. Ғарышта бірінші болу, табиғатпен бұрын-соңды болып көрмеген жеке-дара шайқасқа түсу, бұдан асқан арман бола ма? Бірақ осының ізінше мен өзіме жүктелген орасан зор жауапкершілік туралы ойладым. Адамдардың сан ұрпақтары армандаған нәрсені бірінші болып жүзеге асыру, адамзат үшін ғарышқа бірінші болып жол салу...» Мәтіндегі тарихи тұлғаны атаңыз: Жауабы: Ю. Гагарин. 10. «_______________- ұлы қиялшыл және ғалым, реактивтік қозғалтқыш теориясын ойлап тапты және ғарышқа ұшу мүмкіндігінің негізін қалады. Ол кеңес ғылымын тамаша табыстарға жеткізді, соның арқасында Кеңес Одағының алғашқы ғарышқа ұшулары жүзеге асырылды. ...Егер планетарлық кеме секудына 8 шақырымнан кем емес жылдамдықпен қозғалатын болса, ол атмосфераның шетіне шығады да, Ай сияқты Жердің серігіне айналады, себебі мұндай жылдамдық кезінде ортадан тепкіш күш жердің тарту күшіне теңеледі. Ол өзінің төл формуласын, ол арқылы кеме-зымыран қозғалатын теорияны жасады. Бұл іске асады! Міндетті түрде болады! Адамзат бір орында тұрақтап қалмайды, ол әрдайым алға ұмтылады, содықтан ерте ме, кеш пе оның формуласы келеді. Зымыран, тек қана зымыран адамды жердің тарту шебіне алып шығады». Мәтінде бос орынға сәйкес келетін тарихи тұлғаы анықтаңыз: Жауабы: В. Циолковский. 11. ...Сөздікті түзушілер «Кодекс» сөздігінің зерттелу жайы туралы да қызықты деректер қалдырған. _________: «Мен Петрарка кітаптарының каталогін көрдім. Солардың ішінде көңіл аударғаным құман мәтінің сөздігі болды, бірақ қанша әрекеттенсем де ештеңе түсіне алмадым... Мен әрқашанда Дакияның әлдебір қараңғы түкпірінде құман тілінің бағзы бір іздері сақталып қалған болуы керек деп ойлайтынмын, өйткені ХІІІ ғасырда венгр королі құмандарды жақсы қабылдап, оларға жер бөліп берген еді... Олар орналасқан жер мадьярлар мекенінен Қара теңізге дейін созылып жататын еді»,-деп жазған. Мәтіндегі қыпшақ тілін зерттеген ғалымды аықтаңыз: Жауабы: Лейбниц. 12. «У Дидің билігі тұсында Чжан Цзянь императорлық күзетте қызме етті. Бұл кезде тұтқындағы ғұндар өздерінің юэчжи тайпасының билеушісін өлтіріп, бас сүйегінен сусын ішетін ыдыс жасағандары туралы айтты. Қашқан юэчжилер ғұндардан кек алмақ болды. Бірақ оларды қолдайтын одақтасы болмады. Бұл кезде Хань әулетінің билеушілері ғұдарды талқандамақ болды. Жағдайды естіген ол: «Менің юэчжилермен байланыс орнатқым келеді. Бірақ оларға жол ғұдар арқылы өтеді», -деді. Елші болып барғысы келетіндерді іздеді. Чжан Цзянь күзет офицері ретінде юэчжи тайпасына Таньи руынан шыққан Ганьфу есімді құлмен бірге баруға тілек білдірді. Олар Шаньси провинциясынан шығып, тұп-тура ғұндарға тап болды. Ғұндар оларды тұтқындап өз көсемдеріне жеткізді...» Мәтінде сипатталған юэчжи тайпасы ғұдардың қай аймағында өмір сүргенін анықтаңыз: Жауабы: Солтүстігінде. 13. Жолдастар! Осынау салтантты күні, КОКП Орталық Комитетінің 1954 жылғы ақпан-наурыз пленумының тарихи шешімінен басталатын оқиғаларға ой жүзінде оралғанда, еліміздің ұлан-байтақ тың жерлерінде жасалған істердің ауқымы мен ұлылығына таңданбауға болмайды. Алғашқы ...көктемнің өзі-ақ ғасырлар бойы игерілмей жатқан ұлан-ғайыр жерлерге жан бітірді, сөйтіп, еңбектің есесіне қайтара бастады. Ол орасан зор жасампаздық жұмысты дүниеге ала келген көктем болды, ал оның арғы бастауын кезінде Владимир Ильич Ленин күні бұрын болжап, барынша ғылыми негізде дәлдеп берген болатын. Алғашқы бороздаға барар жол оңай болған жоқ. Қақаған боран мен ызғырақ аяз, ұйқысыз түндер, тынымсыз ізденістер, ұзақ-сонар ойлар мен күмәнді күдіктер-міне осының бәрі де болған еді! Алғашқы кезде жұрт кенеп шатыр мен жертөле үйлерде тұрды, бірақ аянбай жұмыс істеді, кейде ең қажетті нәрсенің өзі жетіспейтін, бірақ артынан бәрі де жақсы болатынын олар біледі. Әрқашан алда жүретін коммунистер, алғашқы тың игерушілер, кеңшар басшылары мұның зор болашағы үшін барлық қиыншылықтарды жеңе білді. Партия мен үкімет мұны мұқият қадағалап отырды. Шетсіз-шексіз далаға техника, алуан түрлі жабдық толассыз тасқынмен жіберіліп жатты, барлық жерде қауырт жұмыс қазандай қайнап, жаңа қоныстар мен автомобиль жолдары, электр желілері мен байланыс тораптары пайда болып жатты. Өлкенің бейнесін түбегейлі өзгерткен жасампаздық ұлы істің мұншалықты қаулаған қарқынын республика бұған дейін ешқашан білген емес. Қазір игерілген бұл өңірде жоғары механикаландырылған екі мыңнан астам кеңшар, жүздеген ұжымшар бар. Бұл оқиға орасан зор және аса қиын осынау іс басталған кезде капиталистік Батыста неше түрлі болжам айтқан «әулиелер» аз болған жоқ. Мәтінде баяндалған оқиғаны табыңыз: Жауабы: Тың жерлерді игеру. 14. 1. «... Жоғарғы органдарының қарауына мыналар беріледі: А). Одақ атынан халықаралық қарым-қатынастарда өкілді ету, дипломатиялық қатынастар жүргізу, басқа мемлекеттер саяси және басқа да келісімдер жасасу; Б). Одақтың сыртқы шекараларын өзгерту және одақтас республикалар арасындағы шекаралар жөніндегі мәселелерді реттеу; В). Одақ құрамына жаңа республикалар қабылдау туралы келісімдер жасасу; Г). Соғыс жариялау және бітім жасасу; Д). ...ішкі және сыртқы қарыздары жөнінде келісімдер жасасу және одақтас республикалардың сыртқы және ішкі қарыздары туралы мәселелерді шешу; Е). халықаралық келісімдерді мақұлдау...» Мәтін бойынша мемлекетті анықтаңыз: Жауабы: Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы. 15. Одан өз елшілерін Рязань кінәздеріне жіберді, олардан салық және қарулы атты адамдар талап етті. Елшілерді қалаға кіргізбей, Рязань кінәздері татарларға қарсы тұру үшін, Воронежге аттанды. Кінәздердің берген жауаптары: «Біз болғанда, бәрі өздеріңдікі»... Рязань Юрий Владимирскийге көмек жіберуін, не өзінің келуін сұрап, адам жіберді: Бірақ Юрий келмеді, Рязань кінәздерінің өтінішін тыңдамады, ол өзі татарларға жеке қарсы тұрғысы келді... Рязань, Муромск, Пронек кінәздері шабуылға шықты, алайда татарлар жеңіліп, кінәздер өз қалаларына қашты. Ал татарлар ашуланып, Рязань жерін жаулап алды: қалаларды талқандады, адамдарды өлтірді, тұтқындады, өртеді. 6 желтоқсанда Рязаньнның түбіне келді де, қаланы қоршап алды. Рязань кінәздері мен қалалары қарсылық көрсетті. ....Татарлар қасиетті шіркеулерді, монастырларды, ауылдарды өртеді, байлықтарын алды. Сосын татарлар Коломнаға аттанды. Ұлы Кінәз Юрий Всеволодович оларға қарсы Владимирден өзінің баласы кінәз Всеволодовичті жіберді. Оған қарсы өз әскерімен кінәз Роман Юревич Рязанский қосылды. Оған Всеволодович мен Роман Егоровичтен Коломна түбінде кездесті. Татарлар оларды сонда қоршауға алды. Табанды шайқас болды». Мәтінде сипатталған тарихи оқиғадан Батудың жорық бағытын анықтаңыз: Жауабы: Руське. 16. «Неміс қарулы күштері Англиямен соғыс аяқтамай тұрып – ақ қысқа мерзім ішінде соғыс қимылдарының нәтижесінде Кеңестік Ресейді жеңуге дайын болуы керек... Кеңестік Ресейге шабуыл жасау туралы бұйрықты мен қажет болған жағдайда белгіленген операциядан сегіз апта бұрын беремін... Жоғарғы бас қолбасшылықтың дайындық жұмыстары мына төмендегі басты қағида негізінде жүргізілуі қажет: Жалпы мақсат Ресейдің батыс бөлігінде орналасқан орыс армиясының жауынгерлері танк бөлімдерінің батыл қимылымен ішке тереңдеп енуі нәтижесінде талқандалуы керек. Орыс аумағында соғысқа жарамды бөлімдердің шегінуіне кедергі жасау керек. Операцияның түпкі мақсаты – азиялық Ресейден Архангельск – Еділ жалпы шептері бойынша оқшаулану. Осылайша қажет болған жағдайда Ресейдің Оралдағы соңғы өнеркәсіпті облысы авиацияның көмегімен жойылады...» Соғыс жоспарына қол қойған тарихи тұлғаны анықтаңыз: Жауабы: А. Гитлер. 17. Мәтінде қай ғалым туралы айтылған? «... 973 жылы Қият қаласының іргесіндегі ауылда дүниеге келді. Ол 150-ге жуық кітап жазған, оның 45-і астрономия мен математикаға арналған». Жауабы: Бируни. 18. Мәтінде сипатталған Заң жинағын анықтаңыз: «195. Егер ұлы әкесін ұрса, оның қолын кесу керек. 196. Егер адам басқа адамның баласының көзі шығарса, оның көзін шығару керек. ...257. Егер адам диқан жалдап алса, ол оған бір жылға 8 гур астық төлеуі керек. 258. Егер адам өгіз айдаушы жалдап алса, ол оған бір жылға 6 гур астық төлеуі керек. ...Мен Хаммурапи, Шамаш шындық сыйлаған әділеттіліктің патшасымын! Менің сөздерім өте жақсы, менің ісімнің теңдесі жоқ! Тек ақымақтар үшін олар – мәнсіз, ал ақылдыларға орындау үшін жасалған. Алдағы уақытта елде болатын патша менің құлпытасыма жаздырған әділетті сөздерімді сақтайтын, мен орнатқан заңдары, мен шешкен ел шешімдерін өзгертпейтін болсын; менің жарлықтарымды жоққа шығармасын.»: Жауабы: Хаммурапи заңдары. 19. Қытай кеңестері туралы Сан жағынан басым және жақсы қаруланған қарсыласымен азамат соғысы жағдайында Қытай Кеңестерінің қызметі қарулы күрестің басты мақсатына бағындырылды... Қытай Кеңестерінің құжаттары ел аумағының бір бөлігінде Кеңестердің заң актілерінің көпшілігі алайда азамат соғысы жағдайында жүзеге асырылмағанына қарамастан, халық бұқарасының мақсаттарын көздейтін әлеуметтік өзгерістер болғандығын көрсетеді. Олар толығымен тек Орталық кеңес ауданының көлемінде толығырақ жүзеге асырылды. Көптеген ұсақ кеңес аймақтарының әлсіздігі, бір-бірінен бөлектігі, тұрақсыздығы мен олардың Орталық кеңес аудандарымен байланысы нашарлығы, кеңес қозғалысын жаншып тастау қаупі күн сайын төніп тұрған жағдайда бірыңғай заңды іске асыруға және оны жергілікті жағдайларға сай реттеп отыруға мүмкіндік бермеді... Қытай революциясының кеңестік дәуірінде Қытай компартиясы өзінің қарулы күштерін-Қызыл Армияны құрды, ол коммунистік партияның басшылығымен шаруаларды елдегі революциялық қозғалысты дамытудың маңызды құралы есебінде топтастырды. Қызыл Армия бейбіт халықтың арасындағы ағарту және кеңес партия кадрларын дайындау, жергілікті жерлердегі өкімет органдарын, кеңестерді қайта құру, ауыл шаруашылығы жұмыстарын жүргізуге көмек, әлеуметтік-экономикалық шараларды жүргізуді ұйымдастыру, саяси және әкімшілік жұмыстарын өз мойнына алды... Кеңес қозғалысы өнеркәсібі дамымаған, жұмысшы табы жоқ, артта қалған ауылдық жерлерде өрістеді. Сондықтан да революцияның басты қозғаушы күші шаруалар, анығырақ айтқанда, олардың кедей топтары болды. Батырақтар, кулактар, майда қолөнершідер, кедей-шаруалар Қызыл Армияның, жергілікті революциялық өкімет органдарының негізін құрды. Коммунистік партия бізде негізінен алғанда сипаты жағынан шаруалық партия болды. Қытай революциясының негізгі тірегі шаруалар болуының себебі: Жауабы: Қытай аграрлы ел. 20. «Ресейдің 70%-дан аса халқы сауатсыз болды. ...Республиканың барлық халқына елдің саяси өміріне саналы түрде қатысу мүмкіндігін беру мақсатында Халық Комиссарлар Кеңесі қаулы қабылдады: 1.8-ден 50-жасқа дейінгі оқып, жаза білмейтін республиканың барлық тұрғын халқы қалауы бойынша ана тілінде немесе орыс тілінде сауаттарын ашулары керек... 3. Халық Ағарту комиссариатына және оның жергілікті ұйымдарына сауатсыздарды оқытуға міндеттілігі тәртібімен әскерге шақырылмаған, елдің барлық сауатты тұрғындарын тарту құқығы беріледі... 5. Жалданып жұмыс істеушілерге сауат ашу кезінде, жұмыс күні 2 сағатқа қысқарды және оқу уатықындағы еңбек ақысы сақталады. 6. Сауатсыздықты жою үшін Халық Ағарту комиссариаты органдарына халық үйлерін, клубтарды, жекеменшік үйлерді, фабрика, зауыт, кеңес мекемелеріндегі лайықты үй жайларды пайдалану ұсынылады» Мәтіндегі сипаттамадан мемлекеттің даму кезеңін анықтаңыз: Жауабы: Ресей Кеңес дәуірі тұсында. ІІ нұсқа
1.IV Иван кезінде халық наразылығымен қатар боярлардың наразылығы күшейді. IV Иванды халық Грозный деп атады. Ол елде опричнина саясатын енгізді. Опричнинаны арнаулы, сенімді адамдардан тұратын әскер жүргізді. Опричнина әскерлері қанжығаларына иттың басы мен сыпырғыш байлап жүрді. Әскердің бұлай істеуінін мәні неде екенін көрсетіңіз. Жауабы: Опричнина әскерлері тек қана патшаға бағынғандығын және опасыздарды мемлекеттен сыпырып тастайтындығын білдірді. 2. Аспан бұйрығымен құрылған Тайпин мемлекетінің жетекшісі, армияның соң қанатының ұстазы, шығыс князы Ян Сюцин және армияның оң қанатының ұстазы, батыс князы Сяо Чаогун жаратушының еркін орындай отырып, варварлар соғыс жариялайды. Олардың манифесінде былай делінген: «Адамдар, сіздер көпсіздер, біздің сөзімізге құлақ асыңыздар, Біздің Аспан асты мекеніміз солтүстік варварларға емес, Құдайға тиесілі. Азық пен киімді бізге варварлар емес. Құдай береді. Барлық адамдар- әйелдер мен еркектер – Құдайдың балалары. Олар солтүстік варварларға тәуелді емес. Маньчжурлар сансыз халқы бар кең-байтақ елде хаос жасап, өздерінің жауыз рухымен толтырғанда, олардың бұл шектен асқан қылмысына көз жұмып қарадық. Бұл мемлекете нағыз адамдар, шынымен де, жоқ па? Маньчжурлер өртеген жердің от тілі Аспанды жалайды. Қанның иісі төрт теңізге тараған. Олардың қылмыстары барлық бес варварлық тайпа – бұл жерде: елдің солтүстік-батыс шегін мекендейтін және бұл мемлекетке бірнеше шапқыншылық жорықтар жасаған көшпенді тайпалар сюнну, цзеху, сюнбэй, чжи, цян жөнінде айтылып отыр». Мәтінде Тайпиндердің бағдарламалық құжаттары жазылған Тайпиндер көтерілісі болған мемлекетті анықтаңыз: Жауабы: Қытай. 3.«Ресейдің батыс бөлігіннде ораласқан орыс армиясының жауынгерлері танк бөлімдерінің батыл қимылымен ішке тереңдеп ену нәтижесінде талқандалуы керек. Орыс аумағында соғысқа жарамды бөлімдердің шегінуіне кедергі жасау керек. Операцияның түпкі мақсаты-азиялық Ресейден Архангельск-Еділ жалпы шептері бойынша оқшаулану. Осылайша қажет болған жағдайда Ресейдің Оралдағы соңғы өнеркәсіпті облысы авиацияның көмегімен жойылады». Мәтіннен соғыс бағытталған елді анықтаңыз: Жауабы: КСРО. 4.«Ақ басты Гималай тауларының етегінде Кошала елі жатты. Ғасырлар бойы оны өздерін Күннің немелеріміз деп есептейтін тайпа мекендеді. Бұл тайпа патшасының Готама деп ат қойған тұңғышы дүниеге келді. Ұл дүниеге келген соң жетінші күні оның шешесі қайтыс болды. Әкесі барлық өмірін ұлына арнамақ болып шетті. Ол үйін ұлының жас жанын еш нәрсе жараламайтындай етіп, биік қабырғалармен қоршауды бұйырды. Қақпадан тек әдемі әрі жақсы киінген адамдарды ғана кіргізді. Жиырма тоғыз жыл өмір сүріп, үйленіп, әке болса да Готама қақпаның сыртына шықпады. Ол өзі сияқтиы барлық адамдар уайымсыз-қайғысыз өмір сүреді деп ойлады. Бірте-бірте ол сарай сыртындағы адамдардың өмірінің қиын да күрделі екенін біле бастады. Ол енді бұл қиындықтардың неге, неден, қалай болатынын түсінуге тырысты. Бірақ сарай ішінде жүріп қаншама ойланса да жауап таба алмады. Оның жауабын табу үшін өз көзімен көріп, құлағымен есту қажет деп шешті. Сөйтіп, ауылдан-ауылды, қаладан-қаланы аралап адамдар өмірін зерттеуге аттанды... Готама ауылдан-ауылға қыдыра жүріп Баранаси қалаасына келді. Мұнда брахманның бес баласына кездесті. Оларға өзінің жаңа ілімі бар екенін, соның арқасында ақыл-ойы мен өмірінің жарқырап, сәуленгенін айтады...» Мәтінде берілген шығарманы анықтаңыз: Жауабы: «Будда туралы аңыз». 5.«1868 жылда бастап жаңа үкімет Батыстың мәдениеті, ғылымы мен техникасын мақсатты түрде кеңінен енгізу саясатын жүргізе бастады. Бұл Жапонияда экономикалық және мәдени өмірдің жандануына ықпал етті. Техникалық және жаратылыстану ғылымдары саласындағы елеулі табыстардың арқасында ел экономикасы алға жылжыды. Медицина, сейсмология, биология, ауыл шаруашылығы ғылымдарында елеулі жаңалықтар болды. Конфуцийлік шектеулер мен жасанды тұйықталудан бостандық алған гуманитарлық ғылымдар да қарқынды дамыды. Шетелдік мәдениетпен қоян-қолтық араласу Жапония үшін жаңалық емес еді... Ал жаңа кезеңде ене бастаған Еуропа мәдениеті қалың бұқараның күнделікті өміріне өзгерістер әкелді. Бірақ ол дәстүрлі мәдени мұраларға кері әсерін тигізді. Мэйлзи төңкерісінен кейігі онжылдықта діни және эстетикалық көзқарастар, өнер саласында дәстүр бұзушылық күшейді және оның салдары ауыр болды. 1871 жылы Мэйдзи өкіметі Жапонияны орталықтандырылған жаңа мемлекетке айналдырып, оның негіздерін бекітуді мақсат еткен «буммэй кайка» (сауатты өркениет) саяси бағытын жариялағаннан бастап, жапон қоғамын еуропалық үлгіде жан-жақты түрлендіру басталды». Мәтінде сипатталған Жапониядағы Мэйдзи төңкерісінің негізгі мақсатын анықтаңыз: Жауабы: Императордың билігін қалпына келтіру. 6. «195. Егер ұлы әкесін ұрса, оның қолын кесу керек. 196. Егер адам басқа адамның баласының көзін шығарса, онда оның көзін шығару керек... 257. Егер адам диқан жалдап алса, ол оған бір жылға 8 гур астық төлеуі керек. 258. Егер адам өгіз айдаушы жалдап алса, ол оған бір жылға 6 гур астық төлеуі керек. 261. Егер адам ірі немесе ұсақ малды бағу үшін малшы жалдап алса, оған жылына 8 гур астық төлеуі керек. 275. Егер адам желкенді кеме жалдаса, жалдау ақысы бір күнге – 3 шеум күміс. Мен - ..., Шамаш шындық сыйлаған әділеттіліктің патшасымын! Менің сөздерім өте жақсы, меің ісімнің теңдесі жоқ! Тек ақымақтар үшін олар – мәнсіз, ал ақылдыларға орындау үшін жасалған. Алдағы уақытта ел болатынн патша менің құлпытасыма жаздырған әділетті сөздерімді сақтайтын, мен орнатқан заңдарды, мен шешкен ел шешімдерін өзгертпейтін болсын; менің жарлықтарымды жоққа шығармасын». Мәтіннен үзінді алынған заң жинағын анықтаңыз: Жауабы: Хаммурапи заңдары. 7. «Әмір Бейбарыс 1260 жылы Египеттің сұлтаны болып, елді 17 жыл 2 ай және 12 күн биледі. Бала кезінде 800 динарға құлдыққа сатылған болатын. Шашы сарғыш, көзі көк, бір көзін ақ басқан. Дауысы өте зор болған. Сирияда моңғолдарды екі мәрте талқандаға. Әскерді қайта құрған. Барлық ішімдік орындары мен жезөкшелер үйлерін жаптырған. Әлемдік Сарайынн салдыртып, онда әрбір жексенбі және жұмада арызданушыларды тыңдаған, шетел елшілерін қабылдаған. 1264 жылы әйелдерге шалма киюге тыйым салған. Захирия медресесі мен өзінің атындағы мешітті салдырған. Мешіттің төрт бұрышты аумағы (төрт жағы да 100 м шамасында) биіктігі 11 м мықты қабырғалармен қоршалған. 1279 жылы билік басына Қалаун әулеті келді. Қалаун да қыпшақ даласынан шыққан, сұлтан ас-Салих 1000 динарға сатып алған құл болатын. Кең иықты, алып денелі нағыз батырдың өзі болған. Қыпшақ тілінде сөйлеген. 1284-1285 жж. Каирде кесенені, ауруханаы және медресені біріктіретін кешен салдырған. Қазір оның тек қираған орны ғана жатыр. Медресе мен кесене аса ерекше ғимараттар деп саналады, оларға туристер көп келеді». Мәтінде сипатталған билеушілердің билік еткен елді анықтаңыз: Жауабы: Мәмлүк мемлекеті. 8. «...Келісілген жоспарға сәйкес үш мемлекеттің қарулы күштері Германияда бөлек аймақтарды иеленді. Жоспарда үш мемлекеттің Бас қолбасшыларынан тұратын (тұрағы-Берлин) Орталық Бақылау Комиссиясы арқылы жүзеге асырылатын үйлестіруші әкімшілік пен бақылау қарастырылған. Үш мемлекет, егер басып алынған аймақты алуға және Бақылау комиссиясына төртінші мүше ретінде қатысуды қалаған жағдайда Францияны да шақыруға шешім қабылдады». Мәтінде сипатталған конференцияға басты шешімді қабылдаған мемлекеттерді анықтаңыз: Жауабы: КСРО, АҚШ, Англия. 9. «1996 жылдың мамырынан Қытай, Ресей, Қырғызстан, Тәжікстан мемлекеттерінің қатысуымен құрылған _____________________ мүшесі. Бұл ұйымның мақсаты Орталық Азия мен Қиыр Шығыста соғыс саласындағы сенімді нығайту болып табылады». Мәтінде бос орынға сәйкес келетін халықаралық ұйымды анықтаңыз: Жауабы: «Шанхай бестігі». 10. «Менің ойымша, сіздердің бүгінгі сезімдеріңізді жай қуаныш деп түсінуге болмайды, оның терең мағынасы бар. Бүгінгі біздің жиналысымызда «Мин бао» журалының бір жылдық мерейтойын атап өтпекшіміз. Бұл журнал халқымыздың үш принципін; ұлтжадылық, билікті халықтандыру және халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуды насихаттайды. «Ұлтжандылық» деген терминнің мағыасы ешқандай түсіндірмесіз де анық. Мәселен әрбір адамның өз ата-анасы әрқашан да жағымды, оларды басқа біреулермен шатастырмайды. Сол секілді ұлтшылдық сезім әрбір адамның қанында болады. Маньчжурлердің қытайға басып кіргеніне 260 жыл болса да әрбір хань ұрпағы, тіпті жас бала да олардың маньчжур екенін бірден біледі, ешқашан хань деп шатастырмайды. Ұлтжандылық мағынасы-осы! Сода да болса бір жайтты ескеру керек: ұлтжадылық мақсаты біздің елден өзге тектілерді қудалау емес, тек өзге тектілердің біздің халқымызға тиесілі билікті иемдеуіе тосқауыл қою. Біздің мемлекетіміздің күйреген уақытын оймен шолып қарайтын болсақ, біздің бабаларымыздың маньчжурлерге бағынышты болғысы келмегенін көруге болады. Міне сондықтан бізге, олардың ұрпақтарына ерекше ауыр». Мәтінде сипатталған Қытайдағы тарихи оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: Синьхай революциясының қарсаңы. 11. «13-бап. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы тең құқылы Кеңестік Социалистік Республикалардың ерікті түрде бірігуінен құралады...» Кеңестік Социалистік Республикалар Одағыың Конституциясының қабылданған уақытын анықтаңыз: Жауабы: 1936 жылы. 12. Египетке жан берген ... даңқы арта берсін! Ол-судан алыс жатқан шөл даланы суарушы, балықтар мен құстардың әміршісі, астық өсіруші, мал үшін азық дайындаушы, нан, тағам келуші құдірет. Су келгенде жердің беті жадырап, тірі жан атаулы шаттыққа кенеледі. Жаса ..., көңілдерді тасытқан, Егпетті тірілтуге асыққан. Сен көрінсең шаттанды Жер-ана Қуанады бар тіршілік, кең дала. Қарсы аламыз сені бейне патшадай. Мәтіндегі бос орынға Египеттіктер мадақтаған өзенді анықтаңыз: Жауабы: Ніл. 13. «....Ол (қыз) мұнда король тұқымын қайтарып алу үшін келді. Ол бітім шартын жасасуға да лайық дайын, атап айтқанда: егер сіздер оның талаптарын қанағаттандырғыларыңыз келсе, Францияны қайтарып беріп, оны иемденгендеріңіз үшін ақысын төлеңіздер....» Мәтіндегі тарихи хаттың авторын көрсетіңіз: Жауабы: Жанна Д Арк. 14. «Кең шатырлы шеберхана екі жүз станок, оның әрқайсысынның қасында бір-бірден екі жүз адам тұр. Олардың әр қайсысының қасында шөлмек дайындап беретін бір-бір бала тұр. Келесі бір үйде әндете жүн түтіп жүз әйел отыр....еңбегінің ақысын олар кешке қарай бір пенниден алады, оның үстіне күнтіз тамақ ішеді....» Мәтінде сипатталған орынның анықтамасын көрсетіңіз: Жауабы: Еңбек бөлінісіне негізделген бірлестік. 15. «Ерікті шаруалардың реконкистаға қатысуы туралы .... 1348 жылы Алькалада бекітілгеннен кейін заңдық күшке енді .... Жаяу және атты отрядтардың командирлерімен жорыққа шығушы пеондар – ен далада еркін өсіп, жер жұмысына дағдыланған, шыныққан жандар ....» Мәтінде берілген «пеон» - сөзінің мағынасын анықтаңыз: Жауабы: жасаққа қатысушы шаруалар. 16. «Ақшалай садақа үшін эпитимьяда келтірілген жазаны жоюға немесе жеңілдетуге болады деп сендіретін, сөйтіп діндарларды білместіктен емес, өзіне пайда түсуін көздеп, алдайтын кейбір священниктер бар; олар Құдайға адал қызмет ету емес, көбірек ақша табуды ойлайды». Мәтінде көрсетілген «эпитимья» сөзінің анықтамасын көрсетіңіз: Жауабы: Православиелік және ктоликтік шіркеулердің күнәһарларға қолданаты жазасы. 17. «Сендер мекендеп отырған жер тарылып, байлығы таусылып бара жатыр, азық-түлік әрең жетеді. Сол себепті сендер бір – біріңді жеп бара жатырсыңдар, өзара соғысасыңдар, бір – бірлеріңді жаралайсыңдар. Енді седердің бір-бірлеріңе деген өшпенділіктерің тоқтайды.... Қасиетті табытқа жорыққа аттаныңдар...» Мәтіндегі «қасиетті табыт» орналасқан қала: Жауабы: Иерусалим. 18. «Бір күні қаланы көлденең кесіп өттік, жарты күннен кейін қайта оралдық; қала көшелері үйлерге толы, бос жатқан жер; бау бақша жоқ. Қалада 13 мешіт бар. Бұдан басқа да мешіттер аз емес. Халқы әр-ұлтты: моңғолдар-елдің негізгі тұрғындары, әрі иесі, олардың кейбіреулері мұсылмандар: қыпшақ, черкеш, християндар орыстар мен византиялықтар» Мәтінмен сабақтас тарихи оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: Моңғол – татар шапқыншылығы. 19. «Колумб 1451 жылы шамасында Генуя қаласында туған. Геуя қаласы Жерорта теңізінің жағасында....» «Колумб заманы Батыс Еуропа елдерінің (Португалия, Испания т.б.) Шығыс елдерімен (Қытай, Үндістан) сауда жүргізе бастаған кезі еді. Бірақ бұл екі араның шалғайлығы сауда қатынасын өте қиындатты. Ең оңай су жолы болар еді. Бірақ су жолы жоқ.» Мәтінде берілген кезеңді анықтаңыз: Жауабы: XV-XVI ғасырлар. 20. «Рафаэль алғаш рет әкесінің шеберханасында антикалық дәуір тарихына байлаысты «Рыцарьдың түсі», «Үш грация» деген шығармалар жазады. Кейін өсе келе орталықтарды аралайды. Перунджа, Милан, Флоренция сияқты қалаларда жинақталған рухани қазыналармен жете танысады. Осы орайда Леоардо да Винчи мен Бартоломеоның Рафаэль шығармашылығына тигізген әсері айтарлықтай еді» Мәтінде Рафаэльдің шығармашылық қабілетіне әсер еткен елдер: Жауабы: грек-рим. ІІІ нұсқа 1.«Германдықтарда малы мен өсірген өнімнің бір бөлігін көсемдеріне өз еркімен әкеліп беру дәстүрі бар. Бұл аса құрметті сыйлық ретінде қабылданып, қажеттілікті қанағаттандыру қызметі ретінде атқарылды», - деп Тацит «Германия» деген шығармасында жазған. Берілген мәтінде қандай қоғам белгілері сипатталған: Жауабы: Алғашқы қауымдық құрылыс. 2. «Вестгот ақиқаты» жазбасында: «Егер біздің жомартықпен сыйлағанымыз болмаса, готтың екі үлесінен римдік ештеңе тартып алмауы тиіс, ал гот, егер оған біздің жомарттықпен сыйлағанымыз болмаса римдіктің үш үлесіне таласпауы тиіс. Атадан қалған жер бөлінісін оның ұрпақтары өзгерте алмайды». Берілген мәтінде суреттелген кезең: Жауабы: VII ғасыр. 3.«Өзінің ресми мәлімдемесінен кейін көп ұзамай Аларих Римге жас жігіттерді жіберіп, римдіктердің көзін жеткізу үшін әскеріне шегінуге дайындалуға бұйрық берді. Римдіктер Аларихтың мәлімдемесінің артында жауыздық жатқан жоқпа деп ойланбастан сыйлықтарын қабыл алып, мәз-мейрам болды.» Мәтінде сипатталған тарихи оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: Римнің басып алынуы. 4.«Жеңіліп жәбірленген герцог Одон Карл патша мен франк халқына қарсы соғыста көмектесуге басқыншы сарацин халқын шақырды. Өздерінің патшасы Әбдірайым бастаған олар Гароннадан өтіп, Бордо қаласына жақындап келді. Шіркеуді отқа орап, тұрғындарды қырып-жойып, Пуатьены алды. Карл патша өзінің әскерін бастап, ұрысқа ержүректілікпен аттанды». Мәтінде сипатталған тарихи шайқастың болған елі: Жауабы: Франция. 5.«Астананың Босфорға көшірілуі қаланың өте ыңғайлы жерде орналасқанымен түсіндірілді: яғни, бұл жерде Еуропа мен Азияны байланыстыратын, Қара теңіз бен Эгей теңізі сауда жолдары қиылысып жатты. ....әскери – стратегиялық орталыққа айналды». Мәтінде сипатталған оқиғаның болған кезеңі: Жауабы: IV-V ғасырлар. 6. «Мекке мен Медине қаласының арасы 100 фарсах. Біз Мекке қаласына сегіз күн жүріп жеттік. 1047 жылы мамыр айының 24-күні Баб – ас-Сафа қақпасы жағынан келдік. Мекке қаласында Мағриб елінен келген саудагерлерді кездестірдік». Мәтіндегі Мағриб елінің территориясын анықтаңыз: Жауабы: Солтүстік Африка елдері. 7. «.... қала халқына өзінің: «Қаланы бейбіт жолмен берсеңдер, сіздерге түгелдей кешірім жасаймын. Қаланы қиратпай аламын» деген талабын жариялайды. Олар қалаға кіргеннен кейін .... Константин шіркеуіне келіп....» Мәтіндегі талапты жариялаған халиф: Жауабы: Омар. 8. Жазушы Ибн – Русьте славяндар туралы: «....Қыста суық болатыны соншалық, әрқайсысы өзіне жерден жертөле қазады, христиан шіркеуінің төбесіндей шатыр салып шыммен жабады. Мұнда бүкіл отбасымен тұрады, ортасындағы ошаққа от жағып, оған тастарды қатты қыздырады. Тас әбден қызғанда оған су құйып жертөлені қыздырады....» Берілген мәтінде сипатталған: Жауабы: Славяндардың өмір сүру салты. 9. «Шығысында – Русь, оңтүсігінде – Венгрия, оңтүстік-батысында Моравия мен Чехия, ал батысында Дания мен Саксония көрші болған. Балтық теңізі жағалауы жағынан Селенция, Поморье және Пруссиямен көрші болған» Мәтіндегі мемлекетінің орнына құрылған мемлекетті сипаттаңыз: Жауабы: Чех. 10. «988 жылы Владимир Қырымдағы Корсунь даласына келеді. Қала халқы Владимирді қалаға кіргізбейді. Қала халқына ауыз суы баратын құбырды жауып тастауға бұйрық береді. Үш күннен кейін шөлге шыдамаған қала халқы қақпасын ашуға мәжбүр болады. Византия императорының қызын Владимирге беріп, Владимир шіркеу арқылы шоқындырылып, христиан дінін қабылдайды» Мәтінде сипатталған мемлекетті анықтаңыз: Жауабы: Киев Русі. 11. «Наварра королін босатқаннан кейін Франция корольдігінің көптеген облыстарында, атап айтқанда: Бовазиде, Бриде, Марнде, Лаоннэде, Валуа мен Суассонға дейінгі бүкіл елде таңғажайып, әрі үлкен бүлік болды. Деревялардан көсемі жоқ, белгісіз бір адамдар Бовазиде жиналды, алғаш олардың саны жүзден аспады....» Мәтіндегі оқиғаның қай жылы болғанын анықтаңыз: Жауабы: 1358 жылы 12. «Сіздердің ойларыңыздан бұл күдік қууды көздеп... шын жүрегіммен және қалтқысыз сеніммен бас тарттым, қарғанамын, шіркеумен келіспейтін жоғарыда аталған қателер мен Құдайдан безінушілікті жексұрын іс деп жариялаймын. Бұдан әрі ауызша да күдік тудыратын нәрсенің қайсысын болса да айтпауға ант етемін... Мақұлдағанымды білдіріп, басынан аяғына дейін жұртқа жария етіп оқылған менің осы бас тартуымның астына қолымды қоямын. Минерва монастыры, 1633 жылғы маусымның 22 күні». Мәтінде ғалым қандай көзқарасы үшін жауапқа тартылғанын анықтаңыз: Жауабы: Жер күнді айналады. 13. «Русьтің күшеюіне сескенген Мамай қалың қолды (100-150 мың жауынгер) бастап, орыс жеріне аттанды. Дмитрий Донский Мәскеу жерінен, Украина мен Белоруссиядан жинаған жасақтарды Мәскеу мен Коломна түбіне жинады. Новгород, Рязань, Тверь, Нижнегород, Смоленск жерлерінен жасақ қосылмады» Мәтінде берілген кезеңді анықтаңыз: Жауабы: XIV ғасыр. 14. «Күн суық еді. Карл қағазына қарап, аз ғана сөз сөйледі. Ол өзінің кінәсіз екенін айтты. Ол дөрекі күш қолданды деп айыптады. Өзін-өзі ол граф Страффордтың жазасына жол бергені үшін ғана айыптады. Ол «халықтық бостандық» жағында екенін айтып: «Мемлекетті басқаруға араласу оның қол астындағылардың жұмысы емес», - деді. Король король болып қала білді, өз қол астындағыларға, ақылсыз да қатыгез баласына ақыл айтқан қайырымды монарх болып сөйледі». Мәтіндегі корольдың мемлекетін көрсетіңіз: Жауабы: Англия. 15. «Сарай қасынан күн сайын өтіп жүрген бұл төменгі тобырдың бейбастығына әбден ашуланған офицерлер ең бір арсыз бұзықтарды соққыға жықты. Осындай қақтығыстарға байланысты талас-дауларда «домалақбастылар» және «кавалерлер» деген екі атау пайда болды, кейіннен бұлар екі жақтың көзқарасындағы айырмашылықты көрсету үшін нақты белгіленді: корольды жақтаушылар «кавалерлер» деген атау алса, ашу мен өштік туғызған қарсы жақ өкілдері «домалақбастылар» деп аталды». Мәтінде берілген кезеңді анықтаңыз: Жауабы: XVII ғасыр. 16. «Біз келесідей шындықтарды айқын деп есептейміз: барлық адамдар тумысынан тең жаратылған және олардың барлығына өздерінің жаратушысы бірқатар адыратылмайтын мінез мыйлаған, олардың қатарында өмір, бостандық және бақытқа ұмтылыс бар. Осы аталған құқытарды қамтамасыз ету үшін адамдар арасында үкіметтер құрылған. Егер мұндай үкіметтердің формалары осы мақсаттар үшін апатты болған жағдайда, халық ондай үкіметтерді өзгертуге немесе жоюға және осы халықтың пікірінше оның қауіпсіздігі мен бақытқа деген ұмтылыстарын мейлінше қамтамасыз ете алатын принциптер негізінде жаңа үкімет құруға құқығы бар....» Мәтіндегі құжатқа анықтама беріңіз: Жауабы: АҚШ-тың «Тәуелсіздік декларациясы». 17. «....2-бап. 1-тарау. Атқарушы билікті Америка Құрама Штаттарының Президенті жүзеге асырады. Ол өз қызметінде төрт жыл мерзімге отыра алады. Осы Конституция қабылданған кезде Құрама Штаттарда азаматтық жоқ және өзі туғаннан бастап АҚШ азаматы емес, сондай-ақ жасы отыз беске толмаған, соңғы 14 жыл ішінде Құрама Штаттарда тұрақты мекені болмаған адам президенттікке сайлана алмайды....». Мәтіндегі құжатқа ең алғашқы өзгертулер қай жылы енгізілгенін анықтаңыз: Жауабы: 1791 ж. 18. «Құқытар жөніндегі билль (Конституцияға алғашқы он түзету) 1789-1791 жж. V түзету ....Соғыс кезінде немесе қоғамға қауіп төнген жағдайда әрекет ету қызметі сапында болған жағдайдағы іс жаяу әскер немесе милиция арасында пайда болғанда, оқиғаның ерекшелігіне қарамастан, үлкен қазылықтан туындайтын айыптау немесе сілтеу сияқты ауыр қылмыс үшін немесе өзгеше өрбіген қылмысқа жауапкершілікке ешкім де тартыла алмайды; ешкімнің де жекебасына қолсұғылмайды немесе өмірінде бір қылмысқа екі рет жауап бере алмайды; ешкім де қандай да бір қылмыстық істе өзіне қарсы куәлікке мәжбүрленбейді, заңды соттың тергеуінсіз еркінен немесе мүлкінен, өмір сүруден айырыла алмайды, ешқандай жеке – меншік әділетті шешімсіз қоғамдық пайдаға алынбайды....» Мәтіндегі билль сөзін анықтаңыз: Жауабы: Заң шығарушы органның қарауына ұсынылатын заң жобасы. 19. «Адамзат және азамат құқықтарының декларациясы (үзінді) 1. Адамдар тең құқықты және еркін болып жаратылған және солай болады да. Қоғамдық айырмашылықтар ортақ мүддеге ғана негізделуі мүмкін. 2. Кез келген мемлекеттік одақтың мақсаты – адамның табиғи құқықтарын қамтамасыз ету. Ол – бостандық, жекеменшік қауіпсіздігі, қанауға қарсы тұру құқықтары. 3. Тәуелсіздік бастауы, ең бастысы, ұлтқа сүйенуіне негізделеді. 4. Бостандық дегеніміз – өзгелерге зиян тимейтін істің бәрін атқара алу мүмкіндігінің болуы....» Мәтіндегі декларация қандай тарихи оқиғаның басталуымен қабылданғанын анықтаңыз: Жауабы: Ұлы Француз буржуазиялық революциясы. 20. «1921 жылдың наурызында болып өткен РК (б) П-ның Х съезінде партия В. И. Ленин талдап жасаған «әскери коммунизм» саясатынан жаңа экономикалық саясатқа өтуді жүзеге асырды. «Жаңа экономикалық саясаттың мәні,-деп жазды В. И. Ленин, - ол пролетариат пен шаруалардың одағы, пролетариат авангардының кең шаруа қауымымен бірлесуінде». Жаңа экономикалық саясат капитализмнен социализмге өтудің бүкіл өтпелі кезеңіне есептелген болатын». Мәтінде сипатталған саясаттың жүргізудің негізгі мақсатын анықтаңыз: Жауабы: Социализмге өту. IV нұсқа
1.«Неміс қарулы күштері Англиямен соғысты аяқтамай тұрып – ақ қысқа мерзімді соғыс қимылдарының нәтижесінде Кеңестік Ресейді жеңуге дайын тұрулары керек (Барбаросса нұсқасы)....» Мәтінде берілген жылды анықтаңыз: Жауабы: 1940 ж. 2. «Біз армандаған, оған жету үшін ғасырлар бойында бірнеше ұрпақ еңбектенген, азап көріп, шыдамдылық танытқан бостандық – ол бір топтың ғана емес, ол бүкіл үнді халқының бостандығы». Мәтіндегі сөздің авторын анықтаңыз: Дж. Неру. 3.Ташкент декларациясы: «Үндістан премьер-министрі мен Пәкістан президенті екі жақта Үндістан мен Пәкістан арасында тату көршілік қарым – қатынас орнату үшін барлық жағдайды жасау қажеттігіне келіседі....Олар өздерінің БҰҰ Жарғысына сәйкес күш қолданбай, өздерінің даулы мәселелерін бейбіт жолмен шешу жөніндегі міндеттерін растайды». Мәтінде берілген халықаралық ұйымға тән емес анықтаманы беріңіз: Жауабы: Делиде құрылған ұйым. 4.«1-бөлім. Жалпы ережелер. А бабы. Осы келісімге байланысты Жоғарғы келісуші Жақтар бұдан былай «Одақ» деп аталатын.... Келісім қабылданған шешімдері азаматтардың қажеттерін неғұрлым толық қанағаттандыруға бағытталған Еуропа халықтарының бұрын болып көрмеген тығыз одағын құру үрдісіндегі жаңа кезең болып табылады....» Мәтінде көрсетілген одақтың валютасы: Жауабы: Еуро 5.«Қытай халық Республикасының Орталық үкіметінің құрылғандығын жариялау, үкіметтің жалпы бағдарламасын қабылдау тез арада үкімет жұмысын жүргізу үшін үкімет органдарын құру....» Мәтіндегі елге тән бағытты анықтаңыз: Жауабы: Социалистік. 6. Құжаттағы қатені табыңыз: «Шанхай, 27 қаңтар. Д-р Сунь Ятсен және Жапонияның Қытайдағы тұрақты өкілі төмендегі хабарды жариялауға өкілеттік берді. Шанхайда болған кезінде тжапон өкілі д-р Сунь Ятсенмен бірнеше рет әңгімелесті. Әңгімелесу барысында олардың қытай-жапон қатынастарына, әсіресе мына мәселелер төңірегінде көзқарастарының толық сәйкес келетіндігі анықталды. 1. Д-р Сунь Ятсен: Қазіргі кезеде Қытайға коммунистік құрылысты, тіпті кеңестік жүйені енгігізуге болуға, себебі мұнда коммунизм мен социализмді табыспен іске асыратын жағдайлар жоқ» - есептейді. Бұл көзқарасты жапон өкілетті өкілдігі толығымен қуаттайды, яғни Қытайдың ең қажетті және маңызды міндеттері – оның ұлттық бірігуі мен толық тәуелсіздігін алуы деп есептейді. «Осынау ұлы істе, - деп сендірді ол Сунь Ятсенді, - Қытай жапон халқының тарапынан ең ыстық ықыласқа ие және Жапонияның қолдауына сенуге болады».: Жауабы: РКФСР. 7. Мәтінді оқып, ғылымның қай саласы туралы айтылғанын анықтаңыз «К. Э. Циолковский - ұлы қиялшыл және ғалым, реактивтік қозғалтқыш теориясын ойлап тапты және ғарышқа ұшу мүмкіндігінің негізін қалады. Ол кеңес ғылымын тамаша табыстарға жеткізді, соның арқасында Кеңес Одағының алғашқы ғарышқа ұшулары жүзеге асырылды. ...Егер планетарлық кеме секудына 8 шақырымнан кем емес жылдамдықпен қозғалатын болса, ол атмосфераның шетіне шығады да, Ай сияқты Жердің серігіне айналады, себебі мұндай жылдамдық кезінде ортадан тепкіш күш жердің тарту күшіне теңеледі. Ол өзінің төл формуласын, ол арқылы кеме-зымыран қозғалатын теорияны жасады. Бұл іске асады! Міндетті түрде болады! Адамзат бір орында тұрақтап қалмайды, ол әрдайым алға ұмтылады, содықтан ерте ме, кеш пе оның формуласы келеді. Зымыран, тек қана зымыран адамды жердің тарту шебіне алып шығады». Жауабы: физика. 8. 1649 жылғы 17 қыркүйектегі ағылшын әскерінің Ирландияға жорығы кезіндегі Дрогада қорғанына шабуыл туралы Кромвельдің мәлімдемесі: « Оларға қарсы көтерілген біздің адамдарымыз менің көтерілісшілерге оқ атсын деген бұйырымды алды... қару ұстаған ер адамға аяушылық көрсетуге тыйым салдым... Сол түні біздің солдаттар 2000-ға жуық адамды өлтірді. Ертеңінде келесі екі мұнараға берілуді ұсындық, олардың бірінде 120, екіншісінде 140 адам болды... олар берілген соң офицерлер оларға оқ жаудырды. Бұны варварларға қолданылған әділ сот деп есептеймін...» Мәтінде варварлар деп кімдерді атағанын анықтаңыз: Жауабы: ирландықтар. 9. «В. И. Ленин: «Бұл соғыстың бізге еріксіз әкеп таңылғаны жұрттың бәріне мәлім. 1918 жылдың басында біз бұрынғы соғысты бітірген едік, ал жаңа соғысты бастаған жоқпыз, сонда миллиондаған ақшасын оңды – солды шашқан Антантаның көмегі арқасында ғана ақгвардияшылардың батыста, оңтүстікте, шығыста бізге қарсы аттанғанын жұрттың бәрі біледі...»,-деді». Берілген мәтінде тарихи тұлға қандай мемлекеттерді айыптауда: Жауабы: Англия, Франция, АҚШ. 10. «Империя президентінің қызметі рейхсканцлердің қызметімен біріктіріледі. Сол себепті осы уақытқа дейін белгіленген империя президентінің заң күші фюрер әрі рейхсканцлер Адольф Гитлердің қолына көшеді. Ол өз орынбасарын тағайындайды...» Мәтінде берілген фюрер сөзінің мағынасын анықтаңыз: Жауабы: «көсем», «көшбасшы», «жетекші». 11. «1934 жылғы 8 шілдедегі заң бойынша өзгертулерге қосымша. 1. 1). Ұлттық-социалистік революцияның жеңісінен кейін Ұлттық-социалистік герман жұмысшы партиясы герман мемлекеттік ақыл-ойының иесі және таратушысы болып табылады, сондықтан да мемлекетпен мызғымас бірлікте. 2). Ол (партия) көпшілік құқығының корпорациясы болып табылады. Оның жарғысын көсем (фюрер) бекітеді. 3. 1). Ұлтшыл-социалистік герман жұмысшы партиясы мен шабуылшы отрядының (оларға бағынатын бөлімдерді қоса) мүшелеріне ұлтшыл-социалистік мемлекеттің бастаушы және жетекші күштері ретінде көсемге, халыққа және мемлекетке қатысты көтеріңкі міндеттер жүктеледі. 2). Өз міндеттерін бұзғаны үшін олар ерекше партия сотына тартылады. 4. Ұлтшыл-социалистік герман жұмысшы партиясының құрамына, құрылымына және маңызына зиянын тигізетін барлық іс-әрекеттер мен қателік, әсіресе тәртіп бұзушылық деп танылады. 5. Бұл үшін, әдеттегі қызмет бабындағы жазалаудан тыс қамауға алу және түрмеге отырғызу қолданылады.» Мәтінде сипатталған заң баптары бойынша партияға берілген құқықты анықтаңыз: Жауабы: шексіз. 12. Оларға (ирландықтарға) қарсы көтерілген біздің адамдарымыз менің көтерілісшілерге оқ атсын деген бұйрығымды алды... Қару ұстаған әр адамға аяушылық көрсетуге тыйым салдым... Сол түні біздің солдаттар 2000-ға жуық адамды өлтірді. Ертеңінде келесі екі мұнараға берілуді ұсындық, олардың бірінді 120 екіншісінде 140 адам болды... олар берілген соң офицерлер оларға оқ жаудырды. Бұны варварларға қолданылған әділ сот есептеймін... Мәтінде берілген мәлімдемені айтты: Жауабы: Оливерь Кромвель. 13. Төмендегі мәтінде келтірілген құрылысты табыңыз. «Ертедегі Греция» кітабындағы «Маяк б.з.б. 327 жылы салынған. Ол кемелерге жол көрсетіп тұруға арналған»-деп сипатталған шамшырақ. Жауабы: Александрия. 14. БК (б) П XV съезі ауыл шаруашылығының деңгейі әлі де болса өте төмен деп есептейді... съезд Орталық Комитетке ауыл шаруашылығын көтеруді күшейту үшін практикалық шараларды қабылдауды тапсырады... Әрі қарай кооперативтендіру негізінде бірінші кезектегі міндеттер ретінде ортақтастырылған (қоғамдастырылған) ауыл шаруашылығы еңбек өскінін барынша қолдап, дем бере отырып, ұсақ шаруа қожалығының ірі өндіріс рельсіне (егін шаруашылығын механикаландыру мен қарқынды негізінде жерді ұжымдық өңдеу) біртіндеп өтуді қою. Ауыл шаруашылығын көтерудегі мұндай күш шаруалардың негізгі бұқарасының әл-ауқатын арттыру мүддесіне, ірі өнеркәсіп үшін рынокты (өнім мен шикізат өндірісін) ұлғайту мүддесіне, деревнядағы капиталистік элементтерді жеңуге, деревняны социалистік кооперативтендіру және техникалық қайта құру мүддесіне жақын. Мәтінде сипатталған ұжымдастыру саясаты жүргізілді: Жауабы: КСРО. 15. Мәтінде сипатталған оқиғаны анықтаңыз: «ХІХ ғасырдың соңынан бастап империалистік елдер арасында Тынық мұхитта билік жүргізу үшін және Қытайды бөлісу үшін күрес басталды. Бұл күреске Англия, Германия, Италия, Ресей, Жапония қатысты. Қиыр шығыстағы Өзінің басқыншылық саясатында патшалық Ресей Жапониямен қақтығысып келді, ол Корея мен Маньчжурияны өзіне алғысы келді. Сахалинді және Қиыр Шығысты жаулап алу жоспарын құрды. Бұл екі – қарсылық аралығындағы империалистік соғыс еді.»: Жауабы: 1904-1905 жж. орыс-жапон соғысы. 16. Мәтінде сипатталған компанияны табыңыз: «Әр қолөнершінің қанша тауар және қанша бағамен әкелетінін олар өздерінің үнділік агенттерімен бірге өз еркінше шешеді. Байғұс тоқымашының келісімі қажет деп табылмайды. Компанияда жұмыс істейтін жергілікті агенттер-гомастахтар үнділерді өз дегендеріне көнндіріп, зорлап қол қойғызған. Тауар үшін ұсынған ақшаны алудан бас тартқан тоқымашыларды олардың жергілікті агенттерінің кітаптарында тіркелген: олардың басқа біреуге жұмыс істеуіне рұқсат жоқ, оларды бір агенттен басқа агентке құл тәрізді ауыстырды»: Жауабы: Ағылшындық Ост-Үнді компаниясы. 17. «1946 жылы 25 желтоқсанында КСРО-да және Еуропада алғаш рет И. В. Курчатовтың басшылығымен 1-реакторда уранның бөлінуінің басқармалы тізбекті реакциясы іске асырылды. Полигон құрылысына арналған жердің диаметрі шамамен 30 км болды, оңтүстік, батыс, солтүстіктен биік емес (200 м дейін) таулармен қоршалған еді. 1948 жылы шілде айының соңында Мемлекеттік комиссия құрылысшылардан полигон объектілерін қабылдап алды және аппаратуралық кешендер мен барлық қызметтердің сынаққа дайындығын анықтады. Тұтас полигонның дайындығы туралы КСРО үкіметіне баяндалды. Ядролық сынақтар жүргізуге дайындық жұмыстары басталды. 80-жылдарда Қазақстан жерінің 18 млн гектарында (шамамен) полигондар, әртүрлі әскери нысандар орналасты. Семей ядролық полигоны 8372 шаршы км жерді алып жатты. Атом қаруын 40 жыл бойы сынау нәтижесінде Семей полигоны негізгі ядролық апат орнына айналды. Ал келген шығынның масштабы әлі күнге дейін белгісіз болып қалып отыр.» Мәтінде аталған Қазақстан жерінде алған рет сынақ жарылыстары болған мерзімді анықтаңыз: Жауабы: 1949 ж. 18. Мәтінде берілген сипаттамадан құрылған мемлекетті анықтаңыз: «Орта Азияның негізгі ұлттары – түрікмендер, өзбектер, тәжіктер, қазақтар мен қырғыздар аумағы жағынан бытыраңқы болып келеді. Аталған ұлттардың еңбекшілер бұқарасы өздерінің ұлттық мемлекеттік құрамдарын ұйымдастыру жөніндегі табанды тілектерін ескере отырып, Бұхара және Хорезм Республикаларының жоғарғы орындары және Түркімен АКСР Орталық Атқару комитеті бүкіл Орта Азияда ұлттық-аумақтық межелеу жүргізуге шешім қабылдады. Бұл межелеудің нәтижесінде түркімен, өзбек, тәжік, қазақ және қырғыз халықтары көп орналасқан аумақтар бөлініп, тиісті ұлттық республикаларыың құрылуына әкеп соқты.»: Жауабы: Өзбек КСР-і. 19. Афины егіншілерінің өмірі мен тұрмысы Афины егіншілері тау бөктерінде өмір сүрді. Оларға құнарсыз азғана жер берді. Егіншілер осы жерден өнім алу үшін көп еңбек етті. Олардың жерді өңдеу үшін құрал-жабдықтары да жетпеді. Сондықтан құрғақшылық жылдары мүлдем өнім де алмаған. Қиыншылық басына түскен егінші көрші шонжарлардан қарызға астық алуына тура келген. Қарыз алғаны үшін егіншінің жеріне «қарыз тасын» қойған. Қарызын уақытылы төлей алмаса, шонжар егістік жерін алып қойған. Жерін алып қойған шаруа күнін көру үшін шонжарларға жалданды. Олар шонжарлардың жерін жыртып, егінін егіп, жүзім мен зәйтүн ағаштарын суарып, олардың жемістерін жинады. Жалданушы осындай қыруар жұмысқа мардымсыз еңбекақы алды. Жері жоқ, әбден кедейленген егінші бірте-бірте құлға айналды. Оның балалары да құлға айналды. Оның балалары да құл болды. Шонжарлар құлды кез келген ауыр жұмыстарға салған. Мәтіннен егіншінің жеріне «қарыз тасын» шонжарлардың қою себебін анықтаңыз: Жауабы: Қарыз алғаны үшін. 20. Мәтінде сипатталған баптардан қатені тауып, дұрыс жауабын анықтаңыз: «54 f–бап. Өндірісте, сауда және еркін мамандықтармен немесе кооперативтік серіктестерде қызмет ететін әрбір жұмысшы, қызметкер және үйренуші, сонымен бірге үйренуші, сонымен бірге қолөнершілер шеберханаларында шебердің жәрдемшілері мен шәкірттері кәсіпорындарда бір жыл үздіксіз еңбек еткеннен кейін не дегенде 14 күндік, оның 12-сі жұмыс күндері, арқылы демалысқа шығуға құқылы... 54 d–бап. Жұмысшы, қызметкер, шебердің көмекшісі және үйренуші демалысқа шыққанда сыйақы алады... Демалыс күндері үшін сыйақы белгіленде жалғыз балалы отбасылар үшін, қосымша т.б. ақшалай төлемдер қосылуы қажет». (Өндірісте, саудада, еркін мамандықтарда, үй қызметінде және ауыл шаруашылығында жыл сайынғы ақылы демалысбелгілейтін заң:). Жауабы: демалыс күндері үшін сыйақы белгіленгенде көп балалы отбасылар үшін, қосымша т.б. заттай төлемдер қосылуы қажет. V нұсқа
1.Мәтін бойынша мемлекетті анықтаңыз: 1.«... Жоғарғы органдарының қарауына мыналар беріледі: а). Одақ атынан халықаралық қарым-қатынастарда өкілді ету, дипломатиялық қатынастар жүргізу, басқа мемлекеттер саяси және басқа да келісімдер жасау; б). Одақтың сыртқы шекараларын өзгерту және одақтас республикалар арасындағы шекаралар жөніндегі мәселелерді реттеу; в). Одақ құрамына жаңа республикалар қабылдау туралы келісімдер жасасу... е). халықаралық келісімдерді мақұлдау...»: Жауабы: Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы. 2. Мәтін
Кестеге анықтама беріңіз: Жауабы: Азия және Африка елдерінің тәуелсіздік алған мерзімі. 3.«Патша самодержавиесі артынан келесі мол келеңсіздік қалды – Ресейдің 70%-дан аса халқы сауатсыз. Мұндай жабайы ел,-деп жазды В. И. Ленин 1913 жылы, - бұқара халық білім беру, білім-ілімде соншама тоналған – Еуропа Ресейден басқа мұндай бірде-бір ел жоқ». Сауатсыздықты жою туралы жұмыстар Қазан төңкерісінің жеңісінен кейін бірден басталды. Бірақ ол әсіресе Халкомкеңестің «РКФСР халықтарының арасындағы сауатсыздықты жою туралы» декретті шыққаннан кейін кең құлаш алды. 1920 жылы 19 шілдеде үкімет шешімімен сауатсыздықты жою ісіне күнделікті басшылық жасау үшін арнаулы ұйым – сауатсыздықты жою туралы бүкілресейлік төтенше комиссия (ВЧК - ликбез) құрылды. Республиканың барлық халқына елдің саяси өміріне саналы түрде қатысу мүмкіндігін беру мақсатында Халық Комиссарлар Кеңес қаулы қабылдады: 1.8-ден 50 жасқа дейінгі оқып, жаза білмейтін республиканың барлық тұрғын халқы қалауы бойынша ана тілінде немесе орыс тілінде сауаттарын ашуы керек..... 3.Халық ағарту комиссариатына және оның жергілікті ұйымдарына сауатсыздарды оқытуға еңбек міндеттілігі тәртібімен әскерге шақыртылмаған, елдің барлық сауатты тұрғындарын тарту құқығы беріледі..... 5. Жалданып жұмыс істеушілерге сауат ашу кезінде жұмыс күні екі сағатқа қысқарады және оқу уақытындағы еңбекақысы сақталады. 6. Сауатсыздықты жою үшін Халық ағарту комиссариаты органдарына халық үйлерін, шіркеулерді, клубтарды, жекеменшік үйлерді, фабрика, зауыт, кеңес мекемелеріндегі лайықты үй-жайларды пайдалану ұсынылады». Мәтінде сипатталған өзгерістерді қай Кеңес үкіметінің басшысы жүргізгенін анықтаңыз: Жауабы: В. Ленин. 4.«Мен Атом жөніндегі комиссияға атом қаруларының барлық түрлері, ішінде сутек бомбасы немесе ерекше бомба деп аталатын түріне де зерттеу жұмыстарын жалғастыра беруге нұсқау бердім. Атом қаруы саласындағы басқа да зерттеулер сияқты бұл да біздің бейбітшілік пен қауіпсіздік жоспарымыздың барлық мақсаттарына сәйкес жүргізілуде, жүргізіле береді.» 31 қаңтар 1950 ж. Мәтін бойынша сутек бомбасын жасау жөніндегі бағдарламаны ұсынған тұлғаны анықтаңыз: Жауабы: Г. Трумэн. 5.«...Кімде-кім қасақана империяның немесе жекелеген герман жерінің игілігіне немесе империя жеке жерлер үкіметінің, үкімет партияларының не жеке бірлестіктердің беделіне зор нұқсан келтіретін, шындыққа сай келмейтін, не шындықты бұрмалайтын пікірлерді айтқаны не таратқаны үшін, егер осы қылмысы үшін одан да ауыр жаза тиісті болмаса, екі жылға дейін қамау жазасына кесіледі. Егер пікір көпшілік алдында айтылып не таратылса онда үш айға дейін қамауға алынады.» Мәтінде көрсетілген заң баптарының сипатын анықтаңыз: Жауабы: Сөз еркіндігі туралы. 6. «Вестгот ақиқаты» жазбасында: «Егер біздің жомартықпен сыйлағанымыз болмаса, готтың екі үлесінен римдік ештеңе тартып алмауы тиіс, ал гот, егер оған біздің жомарттықпен сыйлағанымыз болмаса римдіктің үш үлесіне таласпауы тиіс. Атадан қалған жер бөлінісін оның ұрпақтары өзгерте алмайды». Берілген мәтіннен қай елдің тарихын көруге болады: Жауабы: Германия. 7. «Өзінің ресми мәлімдемесінен кейін көп ұзамай Аларих Римге жас жігіттерді жіберіп, римдіктердің көзін жеткізу үшін әскеріне шегінуге дайындалуға бұйрық берді. Римдіктер Аларихтың мәлімдемесінің артында жауыздық жатқан жоқпа деп ойланбастан сыйлықтарын қабыл алып, мәз-мейрам болды.» Мәтінге сүйеніп, франктердің кімге қарсы соғысқанын анықтаңыз: Жауабы: арабтарға. 8. «Астананың Босфорға көшірілуі қаланың өте ыңғайлы жерде орналасқанымен түсіндірілді: яғни, бұл жерде Еуропа мен Азияны байланыстыратын, Қара теңіз бен Эгей теңізі сауда жолдары қиылысып жатты. ....әскери – стратегиялық орталыққа айналды». Мәтінде сипатталған империя: Жауабы: Византия. 9. «Мекке мен Медине қаласының арасы 100 фарсах. Біз Мекке қаласына сегіз күн жүріп жеттік. 1047 жылы мамыр айының 24-күні Баб – ас-Сафа қақпасы жағынан келдік. Мекке қаласында Мағриб елінен келген саудагерлерді кездестірдік». Мәтінде суреттелген түбек: Жауабы: Араб түбегі. 10. . «.... қала халқына өзінің: «Қаланы бейбіт жолмен берсеңдер, сіздерге түгелдей кешірім жасаймын. Қаланы қиратпай аламын» деген талабын жариялайды. Олар қалаға кіргеннен кейін .... Константин шіркеуіне келіп....» Мәтінде қай қаланың алынуы туралы сипатталғанын анықтаңыз: Жауабы: Иерусалим. 11. «... Мақта мата тоқыма өнеркәсібінің барлық кәсіпкерлері өздерінде жалданып жұмыс істеушілерге, шәкірттерге олардың алты апталық үйренуші мерзімінде, мақта тазалаумен айналысатын және маусымдық жұмысшылардан басқаларына, 40 сағат жұмыс күні үшін оңтүстік белеуде аптасына кем дегенде 12 доллар, солтүстік белдеуде кем дегенде 13 доллар жалақы төлеуге міндетті. ... Мақта мата тоқыма өнеркәсібінің кәсіпкерлері жөндеу жұмысшылары, механиктер, электриктер, өрт сөндірушілер, қызметкерлерден... басқа жалданып жұмыс істеушілердің барлығының жұмыс күндерін аптасына 40 сағаттан аспайтындай етіп жоспарлауға міндетті». Мәтінде келтірілген үзіндіден АҚШ-тағы 1929-1933 жылдардағы экономикалық дағдарысқа қарсы қабылданған шараларды анықтаңыз: Жауабы: еңбек армияларын құрып, өндіріс пен азық-түлік тауарларын жалақы түрінде тепе-тең бөлу. 12. «Ол XVII ғ. екінші ширегінде француз абсолютизмін нығайтуда басты рөл атқарды. Оның саясатын жергілікті жерлерде жүзеге асырущылар тек қаржы мен сот істері ғана емес, басқару ісі де сеніп тапсырылған, губернаторларға мардымсыз ғана билік қалдырған шенеунік-интенданттар болды. Оның шын берілген қызметкерлері, оның саясатын қатаң да үздіксіз жүргізген, олар халықтан салықты аяусыздықпен жинап отырды.» Мәтінде сипатталған тарихи тұлғаны анықтаңыз: Жауабы: Ришелье. 13. Шекаралық Шэньси-Ганьсу-Нинься аудандарында әкімшілік жүйені құрудың жалпы принциптері: «1. Шекаралық аудандағы ең жоғары әкімшілік органдары халықтық-саяси кеңестер болып табылады. Шекаралық аудандағы әр түрлі сатыдағы үкімет орындары тиісті сатыдағы Халықтық-саяси кеңестердің шешімдеріне бағынады... 4.Шекаралық ауданның халықтық-саяси кеңесі сессияларының аралығында шекаралық жоғары әкімшілік ұйымдары осы ауданның үкіметі болып есептеледі. Ол әкімшілік жұмыстарды жүргізу және басшылық жасау жөнінен Шекаралық ауданның Халықтық-саяси кеңесі алдында жауап береді. 5. Уездік үкіметтер Шекаралық ауданда әкімшілік жұмыстарын жүргізуші негізгі ұйым болып табылады. 6. Болыстық үкіметтер Шекаралық аудан үкіметінің негізгі ұйымдары болып табылады. Олар болыстағы әкімшілік істерді жүргізуде өзінің үсітінен қарайтын үкімет пен тиісті сатылардағы халықты-саяси кеңестердің алдында тікелеу жауапты...» Мәтінде сипатталғанн басқару тәртібі енгізілген оқиғаны анықтаңыз: Жауабы: Азамат соғысы. 14. «... Ресей мұсылмандары... Бұдан былай сіздердің діндеріңіз бен әдет-ғұрыптарыңыз, сіздердің ұлттық және мәдени мекемелеріңіз еркін деп, оларға ешкім қол сұқпайды деп жарияланады. Өздеріңіз ұлттық өміріңіз еркін және кедергісіз құра беріңіз. Сіздердің бұған хақыларыңыз бар. Біліп қойыңыздар, Ресейдің барлық халықтарының құқықтары сияқты, сіздердің құқықтарыңыз революция мен оның органдарының, жұмысшы, солдат және шаруа депутаттары Кеңестерінің бап күшімен қорғалады... Осы революцияны және оның өкілетті үкіметін қолдаңыздар!..» Мәтінде берілген үндеуді қай үкімет жариялағанын анықтаңыз: Жауабы: Кеңес үкіметі. 15. Түркістан майданы әсерлерінің қолбасшысы М. В. Фрунзенің әмірдің езгісінен азат етілуі жолындағы күреске Қызыл Армияның көмек көрсетуі туралы бұйрығы «Түркістаннан басқа Орта Азия аумағында аса артта қалған феодалдық-деспоттық екі мемлекет болатын 1920 жылы тамыз айының соңында бұл елдің еңбекшілері әмірге қарсы көтеріліске шықты. Уақытша революциялық кеңес құрылып, ол Кеңес үкіметінен көмек сұрады. Фрунзенің қолбасшылығымен Түркістан майданының әскерлері көтерілісшілерге көмеккке аттанды. Үш күндік кескілескен ұрыстардан кейін көтерілісшілер мен қызыл Армия бөлімдері бұл елдің ескі бекінісін шабуылмен жеңіп алды. Әмір қашып кетті. Халықтық революцияның жеңісінен кейін бұл ел кертартпалық пен контрреволюцияның тірегінен Кеңес үкіметінің шығыстағы алдыңғы шептерінің біріне айналды.» Мәтіндегі Қызыл Армия көмек көрсеткен Орта Азия аумағындағы мемлекетті анықтаңыз: Жауабы: Бұхара. 16. Бұл кезде король... Уайтхолда болды, мұнда оның әдеттегі қызметшілеріне қоса жақында таратылған армияның қос палатадан өздерінің парламент актісінде белгіленіп, бірақ төленбеген жалақысын алуға әрекет қылып жүрген офицерлері де көп. Ирландияға қарсы соғысқа шақыру күтіп жүрген олар сарайдағы тәртіптің әбден бұзылып, қауіпке айналғанын байқап, ұлы мәр тебеліні қорғауға өз көмектерін ұсынды және ол ұсыныс қабылданды. Сарай қасынан күн сайын өтіп жүрген бұл төменгі тобырдың бейбастықтығына әбден ашуланған офицерлер ең бір арсыз бұзықтарды соққыға жықты. Осындай қақтығыстарға байланысты талас-дауларда «домалақбастылар» және «кавалерлер» деген екі атау пайда болды, кейіннен бұлар екі жақтың көзқарасындағы айырмашылықты көрсету үшін нақты белгіленді: корольды жақтаушылар «кавалерлер» деген атау алса, ашу мен өштік туғызған қарсы жақ өкілдері «домалақбастылар» деп аталды. Мәтінде сипатталған кезеңді айтыңыз: Жауабы: Англиядағы буржуазиялық революция. 17. Біздің еліміздің соғыстан бейбітшілікке өтуіне байланысты партияның алдында жаңа күрделі әлеуметтік-экономикалық және идеялық-саяси мәселелер тұрды. Саясат пен экономикаға басшылықтың әскери-коммунистік әдістерінен, Азамат соғысы жылдарында жауды жеңу үшін қажет болған, бірақ бейбіт жағдайда өте қауіпті болатын әдістерден бас тартуы керек болды. «Әскери коммунизм» жүйесінің шаруашылық және саяси дағдарысы Кеңес мемлекетінің экономикалық саясатының түбегейлі өзгеруін ____________ кідіріссіз талап етті. Жауабы: ЖЭС. 18. «1922 жылдың қазан айында Халықтық-революциялық армиясы бөлімдері мен партизан жасақтары бүкіл Приморье аймағын түгелге жуық ақгвардияшылардан тазартты.1922 жылы 14 қарашада Қиыр Шығыс республикасының Халық жиналысы бүкіл Қиыр Шығыста жариялап, БОАК-ке оны РКФСР-ге қосу туралы өтініш жасады. Жапондақтармен мүмкіндігінше соғысты болдырмау және Киыр Шығыс республикасы түрінде мемлекеттік құрылым ұйымдастыруды тиімді деп таныды. Республикадағы басшылық тізгіні коммунистердің қолында.Оны қорғау үшін Халықтық-революциялық армия құрылды.» Мәтінде сипатталған Халықтық-революциялық партизан жасақтары бүкіл Приморье аймағын түгелге жуық ақгвардияшылардан тазартқаннан кейін жариялады: Жауабы: Кеңес үкіметін. 19. «АҚШ-тағы словак және чех ұйымдарының – Словак лигасының, Чех ұлттық одағы мен Чех католиктері одағының өкілдері Чех-Словак ұлттық кеңесінің төрағасы профессор Масариктің қатысуымен чех-словак мәселесін қарады, ... және мынандай қаулы қабылдады: Чехтар мен словактардың Чех жері мен Словакиядан тұратын дербес мемлекетке бірігуіне жетудің мақсат етіп қойған саяси бағдарламаны мақұлдаймыз, мектептерде, мекемелерде және жалпы қоғамдық өмірде словак тілі ресми тіл болды; Чех-Словак мемлекеті республика, оның конституциясы демократиялық болды; АҚШ-тағы чехтар мен словактардың ынтымағы қажеттігіне қарай және жағдайдың өзгеруіне байланысты жалпы келісім бойынша одан әрі тереңдей, анықтала түстеді; болашақ чех және словак мемлекетінің құрылысы туралы егжей-тегжейлі қаулы азат болған чехтар мен словактар және олардың толық құқылы өкілдерінің қатысуымен қабылданады. АҚШ-тағы чехтар мен словактар ұйымдарының өкілдері Томаш Масариктің ... болған кезінде онымен словак әкімшілігімен парламент құруды қарастыратын келісімге қол қойды. Басқарушы чех буржуазиясы құрылған тәуелсіз мемлекетте бұл келісімнің іске асырылуына мүмкіндік бермеді.» Чехтар мен Словактардың дербес Республикаға біріктіру туралы келісімнің атауын анықтаңыз: Жауабы: Питтсбург. 20. Сегун Токугава Кейкидің әскеріне қарсы Эдо үшін болған шешуші шайқастың алдында бұл антты император Муцихито (Мэйдзи) қабылдады. Император барлық ақсүйектер әулетінің, осы қоғамының озық ойлы бөлігінің, сондай-ақ оппозицияның да көңілін жаулап алып, жаңа биліктің маңына біріктіруге ұмтылды. 1. Жалпы жиналыс шақырылып, барлық мемлекеттік істер қоғамдық пікірге сәйкес шешілетін болады. 2. Барлық адамдар, билеушілер де, бағынушыларда бірауыздан өздерін ұлтты көркейтуге арнауы керек. 3. Әскери және азаматтық шені бар адамдар мен барша қарапайым халыққа өздерінің жеке мақсаттары мен қызмет-әрекеттерін жалғастырып, дамытуға ерік беріледі. 4. Бұрынғы барлық жаман салт-дәстүрлер жойылады; барлық адам қабылдай алатын әділеттілік пен адалдық салтанат құратын болады. 5. Барлық салада білімге жол ашылып, осылайша империяның негіздері беки түседі. Мәтінде императордың ант қабылдаған мемлекетін анықтаңыз: Жауабы: Жапония. ҚОСЫМША ТЕСТТІК ТАЛДАУЛАР 1.Мәтінде сипатталған екі елді анықтаңыз. «олардың арасындағы жауласушылық мұнымен бітпейді. Отырар, Сығанақ, Арал теңізінің аумағы(1) бұл екі ел үшін ұзақ жылдар бойына(2) қақтығыс көзіне айналады. Билік үшін бәсекеге тек моңғолдар(3) екі елді де жаулап алғанан кейін біржола тынады»: А). Қарахан, Қарақытай В). Печенег, Оғыз С). Қимақ, Қарахан D). Оғыз, Қыпшақ Е). Қыпшақ, Хорезм
Жауабы: Е нұсқасы 1.
2.
2. Төмендегі келтірілген қағидалар қатысты елді көрсетіңіз. ХХ ғ. 70 жылдары(1) З. Бхутто(2) әкімшілігі төмендегідей үш қағида ұсынды: «Біздің дініміз-ислам, біздің билік түріміз-демократия, біздің экономикамыз-социализм». А). Пәкстан В). Ауғанстан С). Иран D). Ирак Е). Египет
Жауабы: А нұсқасы
3. Мәтінде сипатталған сұлтанды анықтаңыз. «1509-1510 жж. қарай Мұрындық хан болғанымен(1) Жәнібектің ұлының(2) ықпалы зор болды, хандықты басқаруымен бүкіл билік осы сұлтанның қолында еді. Хандыққа деген беделді адамдар арасындағы бәсекелестік құдіретті де жігерлі сұлтанның жеңісімен аяқталды»: А). Жәңгір В). Есім С). Тәуке D). Хақназар Е). Қасым
Жауабы: Е нұсқасы Жәнібек ханның ұлы Қасым сұлтан Қасым хан 1510-1518/23 жж. билік құрды
4. Сегун Токугава Кейкидің(1) әскеріне қарсы Эдо(2) үшін болған шешуші шайқастың алдында бұл антты император Муцихито (Мэйдзи) (3) қабылдады. Император барлық ақсүйектер әулетінің, осы қоғамының озық ойлы бөлігінің, сондай-ақ оппозицияның да көңілін жаулап алып, жаңа биліктің маңына біріктіруге ұмтылды. 1. Жалпы жиналыс шақырылып, барлық мемлекеттік істер қоғамдық пікірге сәйкес шешілетін болады. 2. Барлық адамдар, билеушілер де, бағынушыларда бірауыздан өздерін ұлтты көркейтуге арнауы керек. 3. Әскери және азаматтық шені бар адамдар мен барша қарапайым халыққа өздерінің жеке мақсаттары мен қызмет-әрекеттерін жалғастырып, дамытуға ерік беріледі. 4. Бұрынғы барлық жаман салт-дәстүрлер жойылады; барлық адам қабылдай алатын әділеттілік пен адалдық салтанат құратын болады. 5. Барлық салада білімге жол ашылып, осылайша империяның негіздері беки түседі. Мәтінде императордың ант қабылдаған мемлекетін анықтаңыз: А). Қытай В). Италия С). Жапония D). Корея Е). Индонезия
Жауабы: С нұсқасы Токио - Жапония астанасы 5. Мәтінде қай саясаттың салдары сипатталғанын анықтаңыз «РКФСР(1) Үкіметі орталық өкімет орындарына әскери бұйрық(2) ретінде Сібір мен Қазақстанда азық-түлік салғыртын(3) арттыруды міндеттеген арнайы декрет жариялады. Осылайша артық өнімдері ғана емес, күнкөріске қажетті астықты тіпті тұқымдық қорды да тәркілеу басталды(4)... Қалаларда бұрынғыша азық-түлік тапшылығы сақталды(5). Егін түсімі төмендеуінің салдары өнеркәсіпте де байқалды...» А). ЖЭС В). Қайта құру С). Әскери коммунизм D). Тың игеру Е). Қайта өрлеу
Жауабы: С нұсқасы
«Қайта өрлеу» саясат емес. Тарихи кезең. Италия. Ортағасыр 6. VII ғасырдың аяғында Үндістан мен Ауғанстан ды арабтар жаулап алып, ислам дінін енгізді. Арабтардың жаулауы ХІІІ ғ. дейін созылды. 1206 ж.(1) Кутб-уд-дин Айбек (2) Солтүстік Үндістанда Дели қаласын астана етіп(3), жаңа мемлекет құрады. Мәтінде көрсетілген Кутб-уд-дин Айбек құрған мемлекет атауын анықтаңыз А). Гранада сұлтандығы В). Кордова халифаты С). Ақ Орда D). Алтын Орда Е). Дели сұлтандығы
Жауабы: Е нұсқасы
Гранада мемлекетін әмір басқарды Гранада әмірлігі 756-929 жж 7.«Алдын ала жасалған есеп бойынша, Түркістан мен Дала өлкесінен(1) 500 мың адам алу (2)көзделді. Аталған жарлық қазақ даласын ауыр жағдайда қалдырды. Тыл жұмыстарына жұмылдыру(3) егін өнімдері мен пішен жинау, малды қысқы жайылымдарға айдауда дайындық кезінде жүргізілді...» Мәтінде қай жылғы жарияланған жарлық жайында айтылған: А). 1914 ж В). 1915 ж С). 1916 ж D). 1917 ж Е). 1918 ж
Жауабы: D 8. Мәтінде қай ел туралы айтылған? «... ХІХ ғ. ІІ ширегінде ... ... Үндістандағы жаңа жаулап алулары, Қытайға қарсы бірінші «апиын соғысы», ауғандармен соғыс және Жаңа Зеландия мен Австралияны интенсивті жаулап алуы жүргізілді». А). Франция В). АҚШ С). Ұлыбритания D). Ресей Е). Испания
Жауабы: С нұсқасы 1.
2.
9. . Петроградтағы әскери-революциялық комитеттен(1) 28 қазанда таңертеңгі сағат 8-ден 45 минут өткенде алынған радиожеделхат. Майдандағы әскердің барлық әскери комитеттеріне, барлық солдат депутатты кеңесіне. «Петроград гарнизоны және пролетариат революция мен халыққа қарсы көтерілген Керенский үкіметін құлатты. Уақытша үкіметті жойған төңкеріс қантөгіссіз өтті(2). Петроград жұмысшылары мен солдат депутаттары Кеңестері(3) болған төңкерісті қуана қолдап, комитетті мойындады. Бұл туралы майдан мен тылдағы әскерді хабардар етіп, Уақытша революциялық комитет революцияшыл солдаттарды командалық құрамның іс пиғылын көз жазбай бақылауға шақырады. Болған революцияға тікелей және ашық қосылмаған офицерлер жаңа өкіметке қарсы жау ретінде шұғыл тұтқындалуы тиіс». Құжатта айтылған революцияны анықтаңыз: А). 1905-1907 жылдардағы революциясы В). Ақпан буржуазиялық революциясы С). Қазан революциясы D). Қызыл қалампыр революциясы Е). Ақ революция І.
ІІ.
10. 10 қаңтар, 1933 жыл (1). «Қытай Кеңес үкіметі және жұмысшы-шаруа Қызыл Армиясының Революциялық кеңесі(2) Қытай жұртшылығының алдында қазіргі кезеңде ұлттық-революциялық соғысты ұйымдастыру және жүргізу керектігін жариялайды. Қытай Қызыл Армиясы жапон империализміне(3) қарсы бірігіп күресу үшін кез – келген қарулы күштермен мына төмендегідей жағдайларда әскери келісім жасауға дайын: Кеңестік аудандарға шабуылды дереу тоқтату; Халық бұқарасын демократиялық құқықтар (жиналыстар, ұйымдар құру, сөз және баспасөз бостандығы т.б.) беру; Халық бұқарасын дереу қаруландыру, Қытайды қорғау және оның тәуелсіздігін, бірлігі мен аумақтық тұтастығы үшін күресетін еріктілердің қарулы жасақтарын құру. Біз, Қытайдың қалың бұқарасы мен солдаттары осы үндеуге жауап ретінде Қытайдың тәуелсіздігі, бірігуі мен аумақтық тұтастығы үшін халықтық-революциялық соғыс ұйымдастырады деп күтеміз. Жапон және басқа да империалистерге қарсы, сонымен бірге олардың сатқын және тізе бүккен агентурасы - гоминьданға қарсы күреске, қарулы халықтық және ұлттық революциялық соғысты өрістетуге бірігіңдер!» Құжатта сипатталған оқиғаның нәтижесін көрсетіңіз: А). «4 мамыр қозғалысы» ұйымдастырылды В). «Зор секіріс» бағыты жарияланды С). Синьхай революциясы D). «30 мамыр қозғалысы» болды Е). Жапония Маньчжурияны басып алды І.
ІІ.
Ирак Кубейтті басып алған жылАнглиядағы болған қозғалыс – Луддашылар қозғалысы Курапаткиннің жарлығы – 1916ж 23 тамыз құпия жарлық Сұлу қаған қайтыс болған қала- Навакент қаласы 1876ж Ресей мемлекеттік банк бөлімше- Орал қаласы Жеңілмейтін армада флоты-Испания Жетісуда әр отбасынан алынған салық- 3 сомнан 8 сомға өсті 1914-16жж 83 жорыққа қатысқан орыс князі- Манамах Түрік әкімшілігіне бағынбаған араб елдері-Марока мен Араб елдері Украйнаның Ресейге қосылған жылы-1654ж Ирак Кубейтті басып алған жыл-1990жыл 2-тамыз Ман-матин д.ж тарих бойынша. Фидель Кастро бойынша 1. 1958ж Доминика Республикасына қашқан Куба диктаторы - Ф.Батиста. 2. АКШ-тың Кубаға колданған шарасы - Куба қанттын сатып алуға ішінара тыйым салынды. 3. ХХ ғ. екинши ширегинде Кубаның экономикалық жағдайының нашарлау себебі - Дәстүрлі экономикалық байланыстардың үзілуі. 4. 1960 жылы Кубаға экономикалық блокода жариялаған мемлекет - АҚШ. 5. Кубадагы саяси режим ....... жүйеге негизделеді - Бірпартиялы. Қасым ханның қасқа жолы -Қасым ханның 5 заңы сәйкестендіру- 1)Мүлік заңы-жер дауы, мал-мүлік дауы. 2)Қылмыс заңы- кісі өлтіру, талау,шапқыншылық жасау, ұрлық жасау 3) Елшілік- жорамал- майталман, халықаралық қатынастар, сыпайылық, әдептілік, ибалылық. 4)Әскери заң – аламан міндеті, қосын жасақтау, қара қазан, ердің құны, тұлпар ат 5) Жұртшылық заңы- шүлен тарту, ас той, мереке думан үстіндегі ережелер, ат жарыс, бәйге ережелер, жасауыл. Ипотекаға жауап: 2005-2007жылдары бағдарламаны жүзеге асыруда - 160 мың отбасы немесе жарты миллионан астам қазақстандықтар жаңа пәтер иеленді 1991-2011жж- 1,5 млн астам қазақстандықтар өздерінің тұрғын үй жағдайларын жақсартты Ақтабан шұбырынды кезінде - Ұлы жүз Шыршық өзенінің Сырдарияға құяр сағасында Ходжентке қарай ығысты. Орта жүз Самарханға, Кіші жүз - Ырғыз бен Торғай. Қарахан мемлекеті 1040ж 2 бөлікке 1. Шығыс хандық орталығы-Баласағұн, Қашқар. 2. Батыс бөлігі – Мәуренахр, Үзгент, Самарханд. 1952ж Голубович – М. Әуезовтың Абай драмасын қойды. Ұйғыр жазушысы Х. Абдуллин- Гүлстан повесінің авторы Епті адам – 1млн 750 мың жыл бұрын Кениядан. Тік жүретін адам- Питекантроп 1 млн жыл бұрын Явадан табылды. Синантроптар-500-200жыл бұрын Қытайдан табылды. Неандертал- 100-35 мың жыл бұрын Германиядан табылған(неандертал баланың сүйегі Өзбекстандағы Тесіктас үңгірінен табылды) Саналы адам- Францияның Краманон үңгірінен 40-35 мың жыл бұрын табылған Краманон адамы. Х. Абдуллин- Гүлстан пьесасы Ә. Әбішев- Достық және махаббат Ә. Тәжібаев- Шайтан Ш. Хусайнов- Кеше және бүгін. Ә. Тәжібаев- Жалғыз ағаш орман емес. И. Шухов- Тың игерушілер Сырдария бойындағы Ангрен- Күлтөбе. Битөбе- Түркістан. Сайрам- Мартөбе Журналды шығару жұмыстарына - Ә. Ғалимов, С. Торайғыров қатысқан. Журналда А. Байтұрсынұлы. Б. Майлин, Ш. Құдайбердіұлы, Б. Майлин, Б. Өтетілеуов, С. Көбеев, Н. Құлжанов т.б сияқты қызмет атқарған. ХХғ. Басында араб әрпімен кітаптар шыққан баспаханалар мына қалаларда- Санкт- Петербеург. Орынбор. Уфа, Троицк, Орал, Астрахан, Верный, Ташкент. ХХғ. Басында Қазан революциясына дейін кітап басып шыңару ісі- Семей, Орал, Омбы, Орынбор. Сосын тек Қазақстанда емес десе- Петербург, Ташкент, Казан. 1900-1917жж қазақ тілінде - 400 жуық кітап, олардың жалпы таралымы 60 мың дана Сиыр- қарасаң, Қой- топалаң, Ешкі- кебенек, Жылқы- қатпа, Түйе-ақшелек. Неолиттік ескерткіштер саны- 500 Жер бетінің күрт суи бастауы – 100 мың жыл Аспаннан тас жаумайды, себебі тас жоқ деп кім айтты. - Айқап газетін шығаруға атсалысқан кім- Сералин, А. Байтұрсынов -1913ж Қасым ханның сыртқы саясаты- Сырдария бойындағы қалаларды жаулап алу. 20 ғ бас. араб әрпімен кітаптар шыққан баспаханалар мына қалаларда: - Санкт- Петергург, Орынбор,Уфа,Троицк, Орал, Астрахан, Верный,Ташкент «Аспаннан тастардың құлауы мүмкін емес, өйткені аспанда тастар жоқ!» деп метеориттер туралы өз түсінігін білдірген ғалым - А.Лавуазье 20 ғ басынан Қазан рев. дейін кітап басып шығару ісі –Семей, Орал, Омбы,Орынбор, Сосын тек Қазақстанда емес десе:Петербург, Ташкент, Казан 1900- 1917 жж қазақ тілінде 400 жуық кітап, олардың жалпы таралымы - 60 мың дана болды Неолиттик тұрақ негізі 500, Пробныйда 800 деген дұрыс болып жатыр, Есім хан жеңген бұхар әскері басқарған - Имамқули Тұрсын хан өз атынан теңге соқтырған қала - Ташкент 2008 жылы Астана қаласының халқының саны қанша болды? -700. Жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден айырылды.- М. Дулатов Қарағанды көмір кеніш ін ашқан кім- Аппақ Байжанов Ақшта 1860 жылдары қанша штат болды- 40 штат Үндістан да севараджа ұғымы нені білдіреді- өзін өзі басқару Ең алғашқы буржуазиялық революция өткен ел - Нидерланды(Голландия) 2005-2007 жылдары Назарбаевтің тұрғын үй саны бойынша канша пәтердің кілті табысталды –160 мың отбасы немесе жарты миллионнан астам қазақстандықтар жаңа пәтердің кілтін алды. Виктор Гюгоның шығармасы бүкіл француздардың романсына айналған – Париж Құдай ана ғибадатханасы Иван Грозный Строгоновтарға жергілікті халықпен сауда жасауға қай жылы рұқсат берді – 1574ж 1945 ж.БҰҰ алғашқы отырысында қандай келісімдер болды ( 5-6 келісім бар атауларымен) - Атом бөлшектерін ойлап тапқан -Резерфорд Хақназар Сібір ханы мен Моғолстан тарапынан шабуылдар күшейген тұста Шайбани ханмен қандай саясат ұстанды –бейбіт, дипломатиялық қатынас Соғдылар Орта Азиядан Жетісу ға қоныстануына ықпал еткен-Араб шапқыншылығы, сауда саттық, тап күресінің өршуі Гейзерих 429 жылы Солтүстік Африканы жаулап алып қандай корольдік құрды-Вандаль корльдігін құрды XIX ғ. жер телімдерін алуда межелік айырмашылықтар, мыс : 4 десятина-кедей, 15- десятина орта ауқатты, 15- десят.-кулак Ресей мен Қазақ хандары арасын нығайтуда каспийге көшіп келген көпес- 1928 ж 4наурызда қабылданған АКСРде жерге орналастыру тәртібі және жерді пайдалану ды ретке келтеру- Қазақстанды ұжымдастыру жылдары Орта ғасырда қыш құмыра жасайтын шеберханасы болған қала-Тараз, Талғар, Отырар, Құйрықтөбе, Есет Көтібарұлының туылған жылы-1807-1888жж Кавказ әскери әкімшілігі Маңғыстау да қалған 8мың үйден түтін салығы-57мың 901 сом Амстердам да кескіндеме бойынша сабақ алған голланд суретші- Рембранд 1991ж Алматы кездесуінің нәтижесінде жүзеге асырылды-ТМД Қазақстан Тәуелсіздік тің 20ж ішінде 20жуық маңызды индустриялық нысанда іске қосылды – 2011ж 1558-1559 Орта Азияда болып Могомед дініндегі касактар ма есимде жое өте күшті әрі көп халық деп жазған көпес- Дженкинсон Бангладеш ұлттық партиясы жетекшісі- Б. Халида 1903 - 1914 ж Джованни Джолитидің революциялық іс әрекеттерінің бірі –Ел бюджетін нығайтты, темір жол желілерін дамытты, сауда флотын арттырды, жаңа форттар салып ескілерін жаңартты, несиелер мен мемлекеттік тапсырыстар берді. Батыс Сібірде контрреволюцияшыл күштердің жаулап алуымен жетекшілері тұтқынға алынған партия - Үш жүз 1897 ж рейхстагтан Біз өзіміз үшін күн астынан орын іздеуді талап етеміз деп мәлімдеді- Билюб 1923 ж Лозанна шарты күрдтер бөліскен мемлекеттер-автономия берілмеген Криспидің қанды оң жылдығы деген атқа ие болған жылдар- Социалистік партияға тыйым салу, азаматтық бостандықтарды шектеу, полицейлік және сотпен қудалау, шаруа және жұмысшы қозғалысын әскери күшпен басу(ХІХ ғ аяғында болған) Крест жорығын ұйымдастырған- 2-Урбан папа (1095ж) Сырым батыр туралы "___" қай -алым айтты?-Бульжер 1894- 1895 Жапония соғыс ашып,Қытайдан тартып алынған жер- Тайван мен Тян-ху Жапония ны басқарған Мукихито кезеңі қалай аталады- «Білімпаз Мэдзи кезеңі» Үштік одаққа қол қашан қойды елдер-1882ж 20 мамыр Тегеран бітімі туралы Германияға қар-АҚШ Германияды бөлшектеуді ұсынды Берел қорымдары неше обадан тұрады – 41 оба Түркияға қатысты сұрақ келді ақиқатын табу туралы - 14. Мәтін сұрақтар Шырақ қандай ерлік жасады- тәуелсіздігі үшін Шырақ ерлігін кім жазды- Полиэн Дарий қашан шабуыл жасады- Кирдің басын алған кім- Томирис Сақтар парсылармен қашан соғысты грек македония қарсы- Үйсіндер туралы қытай дерегінде қашаннан бастап кездеседі-ІІ ғасыр Ерте темір дәуірі уақыты Казахстан 2030 -7 бағыты қандай Грекия тұңғыш олимпиада қашан болды-б.з.б 776ж Марафон шайқасы қашан болды-490ж 1100 жылдары киев русін басқарған қай владимир- Маномах Әулие София соборын кім салды-Я. Мудрый Ашаршылық пен жоқшылық қа қарсы қай ағылшын королі жарлық шығарды- Генрих Есім хан тұсында ғы қай жырау- Марқасқа жырау Қытайды 200 жыл басқарған маньчжур билік тен кеткен оқиға Терракота қашан нан бастап қолданысқа енді- Айша бибі қай хандықта салынды- Қараханның тұсында Айша бибі қай ғасырда салынды-ХІ-ХІІ ғғ Кромвелль қай қалада дүниеге келді-1599ж Хантингдон Кромвелль және кавалерлермен домалақбастылар туралы 3-4 сұрақ келді Астана қашан юнеско да бейбітшілік қаласы деп аталды-1999ж Африкент аймағын сыйға алған қазақ ханы-Тәуекел Қазақтарда 3 жүздің пайда болуы туралы жазған кімдер көпжауапты 3 жүз партиясы туралы мәліметтер қайсысы шындық деген сұрақ келді көпжауапты 2008 жылы Астана қаласының халқының саны қанша болды? - 700 Хақназар Сібір ханы мен Моғолстан тарапынан шабуылдар күшейген тұста Шайбани ханмен қандай саясат ұстанды- Соғдылар Орта Азиядан Жетісу ға қоныстануына ықпал еткен- Гейзерих 429 жылы Солтүстік Африканы жаулап алып қандай корольдік құрды- XIX ғ. жер телімдерін алуда межелік айырмашылықтар, мыс : 4 десятина-кедей, 15- десятина орта ауқатты, 15- десят.-кулак 1928 ж 4наурызда қабылданған АКСРде жерге орналастыру тәртібі және жерді пайдалану ды ретке келтеру Кавказ әскери әкімшілігі Маңғыстау да қалған 8мың үйден түтін салығы- Амстердам да кескіндеме бойынша сабақ алған голланд суретші 1991ж Алматы кездесуінің нәтижесінде жүзеге асырылды Қазақстан Тәуелсіздік тің 20ж ішінде 20жуық маңызды индустриялық нысанда іске қосылды 1558-1559 Орта Азияда болып Могомед дініндегі касактар ма есимде жое өте күшті әрі көп халық деп жазған көпес Батыс Сібірде контрреволюцияшыл күштердің жаулап алуымен жетекшілері тұтқынға алынған партия 1897 ж рейхстагтан Біз өзіміз үшін күн астынан орын іздеуді талап етеміз деп мәлімдеді 1894 1895 Жапония соғыс ашып,Қытайдан тартып алынған жер Кеш жарық, майя тайпа басшысы қалай аталды, Октавианның қарсыластары, Ассирия басып алған елдерге нені рұқсат етті, 1530 жылы Германияда қабылданған құжат, АҚШ сыртқы саясатында 1823 ж. қабылдаған құжат, Суэц каналының 85 % табысын кім алып отырды, 1678 ж. Автро-Венгрия одағындағы Цислейтанға кірген елдер, ж. ұмытып тұрмын Германия одағына кірген неміс қалалары, 22. Ашаршылық пен жоқшылық қа қарсы қай ағылшын королі жарлық шығарды 30.Астананы Алматыдан көшіру Ақмолаға көшіру қашан-ұсынылды?- 1995 жылғы қыркүйектегі Жарлығы бойынша, ел астанасының Ақмолаға көшетіндігі хабарланды. 1997 жылы астана Ақмолаға көшірілді. 1998-2008 жж 10 жылдағы жетісгі: Жетістігі: • 1998-2008 жыл аралығында қаланың жиынтық өнімі аталған мерзім ішінде 50 есе,елдің ішкі жиынтық өніміндегі оның үлесі 1,5-нан 10 пайызға дейін өсті. • Өнеркәсіп 7 есе ұлғайған. • тұрғын саны 700 мың Астананы ауыстырудың аса салмақты экономикалық, демографиялық, саяси себептері болды. 1-себебі:Ақмола еліміздің географиялық орталығында, тоғыз жолдың торабында орналасуымен экономиканы басқаруғада, коммуникациялық байланыстарды жүзеге асыруғада тиімді; 2 себебі:ел астанасының Ақмолаға ауысуы Қазақстанның солтүстігінің экономикасын көтеріп, де- мографиялық ахуалды ұлт мүддесі тұрғысынан оңды бағытта өзгертуге қызмет етеді; 3-себебі:Ақмола мемлекетіміздің стратегиялық геосаяси мүдделеріне жауап беріп, ұлт қауіпсіздігін нығайтуға қызмет етпек. .Жоңғар шапқыншылығына қатысқан батыр қыздар-Айтолқын.Назым,Гауһар,Айбике Ақбекеш-алыстан көретін қырағы,18 ғасырда соғысөа қатысқан.Қаратау өңірінде мұнарасы бар,руы-алшын Нобель сыйлығы тұңғыш алған:физик-Рентген Х-сәулесі бар 1903 жылы Нобель сыйлығы алған- Пьер ,Мари Кюри-электромагнитткік индукция 18 ғасыдың екінші жартысында Омарта шаруашылығымен елеулі түрде айналысқан осы уездер орталығының тұрғындағы-Өскемен,Семей АҚШ контитуцияның жобасын қатысқандар-Мэдисон,Франклин,Вашингтон,Гамелтон 1990 жылы 12 қыркүйекте Мәскеудегі келісімнен кейінгі жеңіске жеткен мемлекеттердің өкілдерімен ГДР,ГФР 2-4 келісімді жасаған елдер-КСРО АҚШ,Ұлыбритания АҚШ-қа қатысты дұрыс жауап Ветьнам,Тав Хатри???????????????? Сайлаудан кейін Буш жеңіске жетеді,қай елдерден ядролық қаруды талап етті? Ирак,Солтұстік Корея,Иран,Оңт Африка Христофор Колумб- 2050 Қазақстан Жолдау Қазақстан- 2012 жыл желтоқсан 1896 жылы Ресей мен Қытай арасында жасалған Одақ бойынша Қытайдың РЕсейге берген концессияся-Шығыс Қытай темір жолын салуға және пайлануға 1 мем Дума аграрлық мәселені көтерген.........???????? Шах-Махмұд Шорастың «Тарих» хроникада-қазақ хандары туралы (Бұрымдық,Хақназар, Тәуекел,Есім,Жәңгір және 16-17 ғасырдағы қазақ-моғол қарым-қатынасы туралы) Қазақ деген сөздің қыпшақтардан шыққанын дәлелдеген ғалымдар-Көмеков 1) Орынбор генерал губернаторы Перовскийдің қызметке келгеннен кейінгі екі мақсаты – 1) өзіне бағынбаған қазақтарды бағындыру 2) орыс әскерлерін Орта Азия хандықтарына жақындату 2) 1964ж Хрущев биліктен кеткеннен кейін КСРО сыртқы саясатының бағыты – 3) Суан руының ұраны- Байсуан (Райымбек) 4) Прага көктемі қай жылы болды -1968ж 5) Қытай Жапон соғысы кезінде қытайлардан қандай ? 6) Жапонияда қандай жерін беруге мәжбүр болды? 7) Жан Жак Руссоның шығармасы- Қоғамдық шарт туралы немесе саяси құқық ұстанымдар 8) Тәркілеуге қарсы шыққандарды жазалау туралы заң- 1928жылы 13.09 9) Кулактарды тәркілеу- 1930ж 10) 3 күн бойы суықта жүріп Пападан кешірім сұраған- Генрих 4 11) 1858ж ағылшын-француз әскерлері Тян-Цзыге таяу жердегі қандай бекіністі жаулап алды- Дагу бекінісі 12) 1838жылы шайқаста 200ден астам жауынгерімен қайтыс болған- Басықара батыр 7 тамыз 13) КСРО-дағы жұмысшылардың саны- 1926-ж - 29,4. 1939жылы – 33,8 Хандардың билеген уақытымен ретімен қойыңыз: 1) 1. Қасым хан-1511-1518 (1523) 2. Тәуекел хан-1582-1598 3. Тәуке хан-1680-1715 ж 2.БҰҰ-1945 жылы 26 маусымда құрылды Құрамына 51 мемлекет құрды 3.Қаңлылар туралы мәтін сұрақтар Қаңлы астанасы-Битянь Иелік саны-5 Егіс алқаптарын суару үшін Шыршық өзенінің оң жағалауындағы арық –Зах (сол жағалауында-Ханарық) Киіммен жерленген мәдениет-қауыншы мәдениеті Б.3.б 3-4 ғ.ғ теңге саны-1300 4.Салғыр салығы-салықпен ауыстырылды 5.ЖЭС қай съезд-Х съезд онда қаралған мәселелер: Жерді жалға беруге Жалға алуға Жалдамалы еңбек қолдануға Ауыл шаруашылығын несиеге Тұтыну коорпарициясы Еңбек міндеткерлігі жойылды Ұсақ кәсіпорынға және кооперативтерге жалға берді Шаруашылық есепке көшті Машинаны жалға беретін алғашқы пунктер пайда болды Базар ашылды Кедейлер бірігіп егіс жыртты 6.Садам Хусейн 7.1992-1993 жылдары орталыққа салық төлеуге қарсы шыққан автономды бірліктер-Тува,Башкерия....????????көп жауапты 8.Дүнгендер саны-5 мың 9.30 қыркүйек ұлттық бірлік күні-1992 жыл 10.800 жылы Римде Карл иеленген-император 11.1524 жылы Германиядағы шоқынушылар-анабаптистер 12.1643 жылы Жәңгір ханның жасағының –Орбұлақ 13.1811-1812жылы Англияда-луддашылар қозғалысы 14.1831 жылы Жас Италия-Мадзини 15.1907-1917 жылы -2 млн 400 мың адам көшірілді 16.Орынбор жалпы съезд-1917 21-26 шілде 17.1998-1999 жылы Берел-Самашов 18Орбұлақ шайқасына қатысқандар-шапырайшы 19.Алаш партиясына қатысты мәліметтер 20 Кортес-Испаниядағы заң қабцлдаушы құрылтай 21.Кәпірлерген қарсы қасиетті соғыс жүргізген –Үндістан 22.Сақ кезінде стиь-аңдық 23.Осы келісім бойынша Шандунь Қытайға қайтарылды-9 держава келісімі??????????? 24.1999 жылы-Ұрпақтар бірлігі мен сабақтас жылы (1997 жылы –Жалпыұлттық татулық және саяси құғын-сүргін құрбаны еске алу 1998 жылы-Халықтар тұтастығы,тарих жылы) 25.Ресейде жаппай жазалау (???????)шараларынан кейінгі жүргізілген тарихи оқиғалар- 26.1905-1907 жж революция жеңңілісінен кейін болған оқиғалар- 27.Петропавлдан құрылған ұйым- 30.Астананы Алматыдан көшіру Ақмолаға көшіру қашан-ұсынылды?- 1995 жылғы қыркүйектегі Жарлығы бойынша, ел астанасының Ақмолаға көшетіндігі хабарланды. 1997 жылы астана Ақмолаға көшірілді. 1998-2008 жж 10 жылдағы жетісгі: Жетістігі: 1998-2008 жыл аралығында қаланың жиынтық өнімі аталған мерзім ішінде 50 есе,елдің ішкі жиынтық өніміндегі оның үлесі 1,5-нан 10 пайызға дейін өсті. Өнеркәсіп 7 есе ұлғайған. тұрғын саны 700 мың Астананы ауыстырудың аса салмақты экономикалық, демографиялық, саяси себептері болды. 1-себебі:Ақмола еліміздің географиялық орталығында, тоғыз жолдың торабында орналасуымен экономиканы басқаруғада, коммуникациялық байланыстарды жүзеге асыруғада тиімді; 2 себебі:ел астанасының Ақмолаға ауысуы Қазақстанның солтүстігінің экономикасын көтеріп, де- мографиялық ахуалды ұлт мүддесі тұрғысынан оңды бағытта өзгертуге қызмет етеді; 3-себебі:Ақмола мемлекетіміздің стратегиялық геосаяси мүдделеріне жауап беріп, ұлт қауіпсіздігін нығайтуға қызмет етпек. 31.Жоңғар шапқыншылығына қатысқан батыр қыздар-Айтолқын.Назым,Гауһар,Айбике 32.Ақбекеш-алыстан көретін қырағы,18 ғасырда соғысөа қатысқан.Қаратау өңірінде мұнарасы бар,руы-алшын 33.Нобель сыйлығы тұңғыш алған:физик-Рентген Х-сәулесі бар 34. 1903 жылы Нобель сыйлығы алған- Пьер ,Мари Кюри-электромагнитткік индукция 35. 18 ғасыдың екінші жартысында Омарта шаруашылығымен елеулі түрде айналысқан осы уездер орталығының тұрғындағы-Өскемен,Семей 36.АҚШ контитуцияның жобасын қатысқандар-Мэдисон,Франклин,Вашингтон,Гамелтон 37. 1990 жылы 12 қыркүйекте Мәскеудегі келісімнен кейінгі жеңіске жеткен мемлекеттердің өкілдерімен ГДР,ГФР 2-4 келісімді жасаған елдер-КСРО АҚШ,Ұлыбритания 38. АҚШ-қа қатысты дұрыс жауап Ветьнам,Тав Хатри???????????????? 39. Сайлаудан кейін Буш жеңіске жетеді,қай елдерден ядролық қаруды талап етті? Ирак,Солтұстік Корея,Иран,Оңт Африка 40.Христофор Колумб- 41. 2050 Қазақстан Жолдау Қазақстан- 2012 жыл желтоқсан 42. 1896 жылы Ресей мен Қытай арасында жасалған Одақ бойынша Қытайдың РЕсейге берген концессияся-Шығыс Қытай темір жолын салуға және пайлануға 43. 1 мем Дума аграрлық мәселені көтерген.........???????? 44. Шах-Махмұд Шорастың «Тарих» хроникада-қазақ хандары туралы (Бұрымдық,Хақназар, Тәуекел,Есім,Жәңгір және 16-17 ғасырдағы қазақ-моғол қарым-қатынасы туралы) 45. Қазақ деген сөздің қыпшақтардан шыққанын дәлелдеген ғалымдар-Көмеков 46.Қорқыт ата кітабы неше бөлімнен тұрады-12 жылдар тұрады 48.Ресей тарихындағы дүрбелең кезеңі-ХҮІ ғасырдың соңы мен ХҮІІ ғасырдың басы (1584-1613 жылдар аралығы) 49.Ядролық қаруды таратпау туралы қай жылы-1986 жылы 50.Индустрияландыру неше жылға созылды-1926-1941 51.Хантаудың етегінде -Жәнібек,Үшқоңырда-Керей қоныстанған 52. Алаш партиясының бағдарламасы бойынша Ресейде болуы тиіс-демократиялық-федеративтік республика болуы тиіс 53. 18-19 ғ ұлт азаттық көтеріліс келді, Исатай мен Махамбеттің руы-беріш 57.Қазақстан мен Ресей арасындағы 19 ғ сауда байланысын жүргізген-Шыңжанмен қатынас орнаған жерлер-Қапал,Верный,Аякөз 58. Қазақстан өнеркәсібінің неше пайызы одақтық министрліктің қарауында болды?- 59.Мысыр-мысырлыктарга деген ұран тастаған ұйым-Отан 60. тың игеру кезінде немесе ұжымдастыру кезінде бұл кезеңде мал саны азайды гой 61. 1944ж азат франция қозғалысының жетекшісі болса шарльде голль, 61.Қасым ханның заңын сәйкестендір: 1.мүлік заңы-жер дауы,мал-мүлік дауы 2.қылмыс заңы –кісі өлтіру,талау,шапқыншылық,ұрлық 3.әскери заң-аламан ,қосын жасақтау,қара қазан,ердің ұүны,түлпар ат 4.елшілік заңы-майталман,шешендікхалықаралық қатынастар,сыпайылық,әдептәлік,ибалылық 5.жұртшылық заң-той думан бәйге,ат жарыс 62.Токугова әулеті синто дінінен қандай саяси бақылау қойды?-императорлық билікті жақтаушылардың сыйынатын діні болды, 63. Қыпшақтар тұрған мекенді Аңдар аз кифчак деп атаған КІМ-Худул-әл-алам 64.Қасым хан 5 заңын сәйкендендіру:1.мүлік заңы-жер дауы,мал-мүлік дауы 65. Куба және ондағы партиялар оннан аса сұрақтар Түркия аумағындағы Хетт патшалығының алғашқы билеушілері шыққан қала-Ниссан Герман империясы қашан құрылды 1871 Қазастанда Ұлттар ассамблеясы қашан құрылды- 1995 Айқап журналының шығуына атсалысқан тұлғалар –Ж.Сейдалин,,Б.Қаратаев,С.Торайғыров,С.Сейфуллин,Б.Майлин,С.Дөнентаев Оливер Кромвелдің туған жері -Хантингтон, Терракота мерзімі салынған-11-12 ғасыр Айша бибі қашан-11-12 ғасыр,қайта рестовратия жасаған-2004 жылы,айша Қай әулетке жатады Айша бибі-Қарахан әулетінің тұсында Есім хандығы тұсында ердің құны-100 жылқы,6 түйе,өнер адамдарына үстем ақы берілген. Арабтар қазіргі сандарды кімдерден үйренді үнділерлен Майкл фарадейге берген ат найзағай әміршісі 1933 жылы ұжымдастыру кезінде мал саны 40,5 млн -кейін 4,5 млн 19 ғасырдың 60 жылдары америкада -40 штат Көтеріліс кезінде 238 мың адам Қытайға қай өңірден көшіп кетті Ағылшын ақыны романтизм -Байрон Жапониядағы Мацухито кезеңі қалай аталды- Мэйдзи қайта қалпына келтіру кезеңі Сақтар парсылармен қай б.з.б. 490 жылы қай шайқасқа қатысты марафон шайқасы Х.Колумб Полос қалаынан 1492 жылы бастады 1811-1812 жж.Ресейде Напалеонға қарсы Отан соғысы-І Александр кезінде Марапатталғандар: Бородино шайқасында күміс медаль-Майлыбайұлы Көгілдір лента-Қарынбай Зындағұлы Хорунжий-Мұрат Құлшоранұлы,Еркін Азаматұлы Қасиетті Анна орденімен 3 дәрежелі Сағит Хамитұлы Георгийй ордені-Нарынбай Жанжігітұлы Липцинг Глогал түбінде күміс медаль Әмен Байбатырұлы (жауынгер ақын) Шоқынған қазақ-Яков Беляков Қазақ малдарының ауруын:ешкі-кебенек,қойда-топалаң,жылқы-жамандат пен маңқа,түйе-ақшелек,сиыр-қарасан Өлеңді тауға теңеген жолдары-М.Мақатаев Қазақтардағы жұқпалы аурулардың түрлері. Көп жауапты Сосын Лахмид Патшалығы қай жерді алып жатты деген келді Араб түбегі дедім Алтын Орда-Алтайдан Дунайға дейін (Бату кезі) Ақ Орда-Шығыс Дешті Қыпшақ (Жайық өзенінен Батыс Сібірге дейін,Сырдарияның орта және төменгі ағысы) Түрік езгісіне кірмеген ішкі аймақтары-Марокко мен Арабияның 1914-1916жж Жетісудағы салық :8сом Жекешелендірудің бірінші кезеңі-1991-1992 жылы Жекешелендірудің екінші кезеңі-1993-1995 жылы Жекешелендірудің үшінші кезеңі-1996-1998 жылы Жекешелендірудің төртінші кезеңі-1999-бүгінгі күнге дейін Иран Кувейтке басып кірді-1990 жылдың 2 тамызы-1991 жылы қаңтар 1937 жылы КСРО жоғарғы кеңесіне сайланған жұмысшы депутаттар-шахтер-Күзембаев,мұнайшы-Зурбаев,парафозшы-Березняк,сауыншы-Оңғарбаева 1991 жылы 23 тамызда Коммунистік партия мүшесінен Назарбаев шығады,1991 жылы 7 қыркүйекте Коммунистік партияны таратады. 1840-1842 жылы Бөкей Ордасындағы Исатай мен Махамбет көтерілісінен кейін Аббас Қоштайұлы (ноғай руынан шыққан) мен Лаубай Мантайұлы (масқар руынан шыққан) жеңіліп,Лайбай Мантайұлы 1847 жылы түрмеде қайтыс болады. Аббас Қоштайұлы Лифляндияға қара жұмысқа жер аударады [13:20, 06.12.2020] Алла жар болсын: 1814 жылы Еуропа мемлекеттері Еуропа құрылымы туралы ВЕНА конгресінде айтылған 5.жұртшылық заңы-шүлен тарту,ас той,мереке,думан үстіндегі ережелер,ат жарыс,бәйге ережелер,жасауыл Герман мемлекетінің аграрлық айырмашылығы болды.Эльбадан шығысқа қарай БРАНДЕНБУРГ,МЕКЛЕНБУР,ПРУССИЯДА 17-18 ғасырларда астық,зығыр,малдың тауарлары өндірісі Англияға,Голландия,Швецияға бейімделген дворяндық шаруашылық дамыды.2.Керісінше империяның оңтүстік-батысында БАДЕНДЕ,ВЮРТЕМБЕРГТЕ шаруалар феодалға рента төлеген Ипотекаға жауап:2005-2007 жылдары бағдарламаны жүзеге асыруда 160мың отбасы немесе жарты миллионан астам қазақстандықтар жаңа пәтер иеленді.1991-2011 жылдары 1,5 млн*нан астам қазақстандықтар өздерінің тұрғын үй жағдайларын жақсартты Ақтабан шұбырынды Алқакөл сұлама кезінде Ұлы жүз Шыршық өзенінің Сырдарияға құяр сағасында Ходжентке қарай ығысты Орта жүзт жүз Самарханға.Кіші жүз Ырғыз бен Торғай қарахан мемлекеті1040 2 бөлікке 1.Шығыс хандық -орталығы 1)Баласағұн 2) Қашқар 2.Батыс бөлігі-Мәуренахр-орталыңы 1) Үзкент 2)Самархан 1952 жылы Голубович М.Әуезовтың Абай драмасын қойды Ұйғыр жазушысы Х Абдуллин Гулстан повесінің авторы Епті адам-1 млн 750 жыл бұрын Кениядан Тік жүретін адам-1.Питекантроп-1 млн жыл бұрын Явадан табы 2.Синантроп-500-200 жыл бұрын Қытайдан таб Неандерталь-100-35 мың жыл бұрын Германиядан табылған (неандерталь баланың сүйегегі Өзбекстандағы Тесіктас үңгірінен табылды) Саналы адам-Францияның Краманон үңгірінен 40-35 мың жыл бұрын табылғандықтан-Кроманон адамы Х Абдуллин Гүлстан пьесасы Ә. Әбішев. Достық және махаббат Ә. Тәжібаев Шайтан Ш. Хусаинов Кеше және бүгін Ә. Тәжібаев Жалғыз ағаш орман емес И. Шухов Тың игерушілер Сырдария бойындағы Ангрен-Күлтөбе Битөбе-Түркістан Сайрам-Мартөбе жүктеу/скачать 0,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 2