сақтап қалар еді де, талаилардың ар-намысы төгілмес еді. Әсіресе

арып-талып келе жаткрн бейбіт жұрт, көп азаптан құтылар еді
(Ғ.Мүсірепов).
Соңғы сөйлемдегі 
әсіресе
демеулігі алдыңғы сөйлемде айтылған 
ойды онан сайын күшейтіп көрсету үшін жұмсалған. Бүл сөзді алып 
тастасақ, сөйлемдердің арасындағы мағыналық та, түлғалық та 
қатынасқа ешқандай нұксан келмеген болар еді, әйтсе де мэтіндегі 
ойдың аяқгалуын білдіріп, әрі осы ойға ерекше екпін түсіру, өзге 
сөйлемдерден айқындап көрсету мақсатында жазушы бұл лексика- 
грамматикалық тәсілді қолданып отыр.
Мысалы: .
..Ойландыратыны. Қазацстан жері осы уақытқа
дейін гарышқа ұшу айлагы болганымен бірде-бір қазаң ондай
мэртебеге ие болмапты. An бүгінде, Қазацстан Республикасы -
өзінің жекеменшік жер серігін гарыиітагы орбитасына жеткізген
зпем дегі санаулы мемлекет т ердің бірі. Сөйтіп. Қазацстан
гарыштыц державага айнапды. Ал гарыиітъщ держава болу апда
қыруар жүмысты атцаруды талап ететіні сөзсіз. Сондықтан да
осы багыт т агы ойлары мен ж оспары туралы автор қапың
оқырманымен бөліседі
(Е.Қ.).
Келтірілген мәтіндегі 5 сөйлемнің барлығы да бір-бірімен 
піегендеуіштердің қолданылуы аркылы тығыз байланысып, жымдасып 
жатыр. Әрбір сөйлем арасындағы қатынас қыстырма сөздер мен 
шылаулардың қолданылуы аркылы онан сайын нактылана түскен. 
Бірінші сөйлемдегі 
ойландыратыны
деген қыстырма мәтінді 
тудырушының баяндалып отырған жағдайға байланысты өзіндік 
көзқарасын білдіреді, екінші сөйлемдегі 
an
шылауы оның алдында 
айтылған ойға карама-қарсы мэнді білдіру үшін жұмсалып отыр. 
Үшінші сөйлемдегі 
сөйтіп
қыстырмасы екінші сөйлемде айтылған 
ойды онан сайын айқыңдап, айтылған ойдың дұрыстығын нақтылау 
үшін жұмсалған. Ол екі сөйлемде айтьшған ойлардьщ өзара қатынасьш 
білдіріп тұр. Төртінші сөйлем екінші, үшінші сөйлемдерде айтылған 
пікірді толықтай теріске шығармағанымен, 
ал
шылауы арқылы 
Қарсылықты мағына беріліп отыр. Яғни, Қазақстанның гарыштык 
Державаға айналуы үшін әлі де атқарылатын іс шаралардың көптіп 
сөз етілген. Соңғы сейлемдегі 
сондықтан да
шылауларының кабаттаса 
Қолданылуы алдыңғы сәйлемде айтылған ойды нактылай түсуге, 
күшейтуге жұмсалып отыр.
Жоғарыда талданған мэтіндердегі байласымды жүзеге асыруға 
ӘР түрлі мағыналық реңктерді білдіретін шылаулар мен қыстырмалар 
Қатысса, ал төмендегі мәтіннің мазмұнына сәйкес мэтін байласымын
65

жүзеге асырып отырған бірліктердің бір семантикалық топқа 
жататынын аңғару қиын емес. Мәтінде Айнаның іс-әрекетін бағалау 
үшін автор сөйлемдердің мағыналарьш күмэндану, болжау мэнінде 
кұрастыра отырып 

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: