Өз бетімен орындалаты н өзіндік жумыстар
1) Мэтін лингвистикасына байланысты соңғы кезде жарияланған
ғылыми еңбектерді, мақалаларды жинақтау, талдау, соның негізінде
осы саланың даму бағдарын айқындау.
2) Г.Колшанский («Лингво-гносеологические основы языковой
номинации // Языковая номинация. Общие вопросы. — М., 1977. -
130-141 с.) жэне З.Тураева («Лингвистика текста». - М., 1986)
еңбектеріндеп ақикат-ойлау-тіл байланыстарын айқындайтын пікірлерді
тауып, жоғарыдағы кестемен байланыстырып түсіндіріңіздер.
52
біряіктерге шейіи мағыналық жағынан езара байланысып, мэтіннің
негізгі мазмұнымен тығьв байланысып жатады. Мәтіннің негізін, онын
тұгасымын осы бірліктер арасындағы түлғалык-мағыналық байланыс
тұзеді. Соның негізінде байласымның екі тәсілі көрінеді:
1. Эксплицитті - мэтін құрамындағы сөйлемдердің өзара
формальды, тілдік бірліктердін, қолданысы арқылы байланысуы;
2. Имплицитті - мэтін қүрамындағы сөйлемдердің өзара мағына
бірлігі арқылы байланысуы.
Мәтін байласымы - тек екі сөйлем аралығын ғана қамтымайды,
бұл күрделі фразалық тұгасымдарды, абзацтарды, тарауларды да
біріктірегін категория. Ендеше мэтіндегі сөйлемдер арасындаекі түрлі
байласым түрі анықгалады. Оның бірі -
іргелес байласым, яғни өзара
іргелес сөйлемдер арасында орнаса, екіншісі -
алшақ байласым,
араларында бір не бірнеше сөйлем орналасқан синтаксистік
бірліктердің арасында жүзеге асады. Іргелес және алшақ байланыс
түрлері мәтін бөліктерін бір мағыналык-құрылымдык тұтасымга
ұйымдастыруда үлкен қызмет атқарады.
Мэтіндегі байласымды жүзеге асырушы яексика-грамматикалык
амал-тәсілдер - есімдік, тэуелдік жалгау, үстеу, шьшау, қыстырма,
синоним, антоним сөздер, етістіктің бірьщ ғай шақ түлғасы,
синтаксистік паралельділік, түрлі қайталауларт.б.
Мэтін
лингвистикасында
мэтіннің құрылымдык
б ірлік терін ің
байласым ын жүзеге асыруға катысатын қүралдар субституттар мен
дейксистер, скреп сөздер немесе шегеңдеуіштер
(Ж .Қайш ығүлова
термині)деп аталады.
Достарыңызбен бөлісу: