М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы



Pdf көрінісі
бет48/207
Дата07.01.2022
өлшемі4,96 Mb.
#20846
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   207
атқамінер,  әкім
 қолданылған.  Екінші сөйлемдегі аруагын  сөзінін
56


З-жақтағы тэуелдік тұлғасы арқылы оның есімдігінің имплицитті түрде 
қолданыльл тұрғаны байкалады. Ү шінші сөйлемде ол есімдігі берілген. 
Ал бірінші абзацтың соңғы сөйлеміндегі бүның сілтеу есімдігі бесінші 
сөйлемнің мағынасын бойына жинактап тұр. Яғни, жазушы атышуны 
ереуіл аймағы Мақаш агын ілтипатпен атайды деген мағынаны бір сөзге 
(бүның)
  сыйдырады.  Есімдіктер  алдыңғы  мэтінде  белгілі,  жалқы 
есімнің  (Салтанат)  орынбасарлары  ретінде  колданылса,  ал  осы 
мәтінде  есімдіктер  мэтіннің  кейінгі  бөлігінде  анықталатын  сөздің 
орныиа жұмсалып отыр.
Алтыншы сөйлемдегі неде сұрау есімдігі  мэтіннің жоғарыдағы 
бөлігін кейінгі бөлікпен байланыстыруда қызмет атқарады. Өйткені 
сұрақ міндетті түрде жауаптың берілуін талап етеді. Сондыктан екінші 
абзадта неде сауалына жауап беріледі.  Сұрау  есімдіктері,  сұраулык 
шылаулар  колданылған  сөйлемдер  қатысымдык  кызметіне  сэйкес 
берілетін  жауапты  тосып,  міндетгі  түрде  алга  карай  бағытталады. 
Қойылған  сауал  мәтіннің  дамуына,  өрбуіне  түрткі  болып,  мэтін 
бірліктерінің арасьшдағы байласымды жүзеге асырады. Сонда Бүның 
сыры  неде?
 деген  сөйлем  мэтінде екі түрлі  мэтінтүзімдік  қызметті 
атқарады. Біріншіден, ол алдыңғы тұгасымдағы мазмұнды аяктайды
екіншіден  келесі  тұтасымдагы  мазмұнның  дамуына  ыкпал  етеді. 
Мұндай сөйлемдер  мэтін  бөліктерімен екі  жақты  катынасқа түсіп, 
күрделі фразалық тұтасымдар арасындағы байласымды онан саиын 
күшейтеді.
Келесі мысалда да сұрау есімдігі қолданылып, мэтіндегі ойдың 
дамуына  түрткі  болып  отыр:  Машинадан  түскенде  Ыбышты 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   207




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет