М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
Су жəне минералды заттардың алмасуы
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
Адам және жануарлар физиологиясы УМКД
5 Су жəне минералды заттардың алмасуыМинералды заттар алмасуы су алмасуымен тікелей байланыс-тьі. Қөпшілік минералдар организмде судағы ерітінді түрінде кез-Деседі.^Қабылданған су мен электролиттер организмнен езгермей сол күйінде шығады. Олардың энергиялық маңызы жоқ. ьі/ мен минералды заттар алмасуы деп олардың организмде қаоылданып, сіңіп, ішкі ортаға, тканьдерге, клеткаларға тарап, «.аитадан сыртқа шығуын айтады. Су алмасу. Ересек адамның дене салмағыньщ 60—70% су. Рганизм нерұрлым жас болса, соғұрлым онда су квбірек бола-ы. Эмбрион салмағының 90%, жаңа туған нəрестенің 75%, кəрі н^ам.НЬІҢ ^^% су болады. Салмағы 75 кг ересек адамның орга- шнде 53 литрдей су бар. Түрлі тканьдердегі судың мөлшері əртүрлі: ет, көкбауыр, өт, теріде 70—75%, бүйректе 80%, мидың сұр затында 86%, сүйек құрамында 22%, тіс эмалінде 0,2%. Организмдегі жалпы су мелшері кеп болғанымен оның азаю-ына (гипогидратация) жəне көбеюіне (гипергидратация) адам денесі өте сезімтал келеді, Небəрі 1% қана судьщ мвлшері кө-бейіп, не азайса, организмде қорғанысқа дайындық езгерістер пайда болады. Денедегі барлық сұйықтықты 2 түрге бөледі: 1. Клетка ішін-дегі сұйықтық организм салмағыньщ 70% (30— 40 л шамасын-да), яғни судың көбі клетка протоплазмасынын, қүрамында бола-ды. 2. Қлеткадан тыс тамыр ішіндегі сүйықтық (қан, лимфа) клет-кааралық сұйықтық қү(рамына кіреді. Денедегі судың 20% (15—17 л) клеткадан тыс сұйықтыққа жатады. Оньщ 13—15% интерстициклық сұйықтык, пен лимфа, ал 4—5% қан плазмасы-на кіреді. Жүлынның, көз ішіндегі, плеврааралық жəне қүрсақ қуысын-дағы, буын мен жүрек қабының ішіндегі сұйықтықтар- бүларі^а кірмейді. Клеткадан тыс сұйықтық организмнің ішкі ортасын құрады. Денедегі су химиялық таза күйінде кездеспейді, көбінесе қоллоид-тар мен кристалл ёрітінділеріңің құрамында болады.- Организм-дегі судың қандай жағдайда болуына, калпына байланысты оны 3 түрге бөледі: І а) бос мобилді су — бейорганикалық жəне органикалық қосы-лыстарды ерітуші клетка ішіндегі жəне клеткадан тыс сүйық-тықтар; ə) байланысқан су — гидратациялық коллоидтардың құра-мында болып олардың ісінуіне қатысады; б) молекулалар ішіидегі — конституциялық су, белок, май кө-' мірсулардың құрамына кіреді де, олар тотыққанда босап шыға-ды. ШО г крахмал тотыққанда 55 мл, белокта 41 мл, майда — 107 мл оксидациялық су пайда болады. Организмдегі судың маңызы. Адам өміріне су өте қажет. Адам толық ашығып жəне су ішпесе, 8—10 күң, иттер 10—14 күн өмір сүре алады. Егер жануар тамақ ішіп, су ішпесе 3—4 күнде өліп қалады. Денедегі су көптеген қызмет атқарады: Су клетка протоплазмасының жəне клеткааралық қүрылым-дардьщ қүрамына кіреді; Су əмбебап еріткіш; Барлық ас қорыту ферменттері гидрозалар тобына жатады, сондықтан барлық қоректік заттар судың қатысуымен қорытыла-ды; Су қан мен лимфаға қоректік заттардың сіңуіне, түрлі зат-тарды, газдарды, зат алмасуының қалдықтарын тазалауға қаты-сады; 5 Денедегі жылуды рёттеуге қатысады. Адамның тəуліктік су қажеттілігі 2—2,5 л, оның 2—2,2 л су) организмдегі қоректік заттардың тотығуынан пайда болады. Кейбір жануарлар сырттан су іше алмаған жағдайда эндоген-ді суды пайдаланылады. Айталық, түйе сусыз 55 тəулік өмір сүре алады, с^ебебі өркеш майының тотығуыңан пайда болған эндоген-ді су организмді сумен қамтамасыз етеді. Организмдегі судың несеп арқылы 1,2 — 1,4 л, термен 0,5 — 0,8 л, үлкен дəретпен 0,1 — 0,2 л сыртқа шығады. Организмнен шығатын су мен ішетін судьщ мөлшері тең, яғни су балансы болады. Егер ішетін су сыртқа шығатын судан аз бол-са гипергидратация, кем болса гипогидратация байқалады. жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|